EKG Nasıl Çekilir? Kapsamlı Rehber

Elektrokardiyogram (EKG veya ECG), kalbin elektriksel aktivitesini kaydeden ve bir kağıt üzerine grafiksel olarak çizen bir testtir. Kalp rahatsızlıklarının teşhisinde önemli bir rol oynar. Bu rehber, EKG çekme işleminin nasıl gerçekleştirildiğine dair kapsamlı bilgiler sunmayı amaçlamaktadır.

EKG'nin Önemi ve Temel İlkeleri

EKG, kalp ritmini, kalp kasının hasarını, elektrolit dengesizliklerini ve ilaçların kalp üzerindeki etkilerini değerlendirmek için kullanılan basit, ağrısız ve hızlı bir tanı yöntemidir. Kalp hastalıklarının erken teşhisinde ve tedavisinde kritik öneme sahiptir.

EKG'nin Temel İlkeleri

Kalp, kasılması ve gevşemesi için düzenli elektriksel uyarılar üretir. Bu uyarılar, sinüs düğümünden başlayarak kalp boyunca yayılır. EKG, bu elektriksel aktiviteyi elektrotlar aracılığıyla algılar ve bir grafik üzerinde gösterir. Grafik üzerindeki her bir dalga ve segment, kalbin farklı bölümlerindeki elektriksel aktiviteyi temsil eder.

• P Dalgası: Atriyumların (kulakçıkların) depolarizasyonunu (kasılmasını) temsil eder.
• QRS Kompleksi: Ventriküllerin (karıncıkların) depolarizasyonunu (kasılmasını) temsil eder.
• T Dalgası: Ventriküllerin repolarizasyonunu (gevşemesini) temsil eder.
• PR Aralığı: Atriyum depolarizasyonunun başlangıcından ventrikül depolarizasyonunun başlangıcına kadar geçen süreyi temsil eder.
• ST Segmenti: Ventrikül depolarizasyonunun sonundan ventrikül repolarizasyonunun başlangıcına kadar geçen süreyi temsil eder.

EKG Çeşitleri

Farklı EKG türleri, farklı klinik ihtiyaçlara hizmet eder. En yaygın EKG türleri şunlardır:

• Standart (12-Lead) EKG: En sık kullanılan EKG türüdür. Kalbin farklı açılardan 12 farklı elektriksel görüntüsünü elde etmek için 10 elektrot kullanılır.
• Ritim Şeridi: Genellikle tek bir derivasyon (genellikle II. derivasyon) kullanılarak uzun süreli kalp ritmi takibi için kullanılır.
• Holter Monitörü: 24 saat veya daha uzun süre boyunca sürekli EKG kaydı yapar. Aritmi veya diğer kalp ritmi anormalliklerini saptamak için kullanılır.
• Olay Kaydedici (Event Recorder): Holter monitörüne benzer ancak sadece semptomlar ortaya çıktığında kayıt yapar.
• Egzersiz Stres Testi (Efor Testi): Egzersiz sırasında kalbin elektriksel aktivitesini değerlendirmek için kullanılır.

EKG Çekme İşlemi: Adım Adım Rehber

Standart bir 12-lead EKG çekme işlemi, belirli adımların izlenmesini gerektirir. Bu adımlar, doğru ve güvenilir sonuçlar elde etmek için önemlidir.

1. Hazırlık

Hasta Hazırlığı:

• Hastaya EKG'nin ne olduğunu ve nasıl yapıldığını açıklayın. İşlemin ağrısız olduğunu ve kısa süreceğini belirtin.
• Hastadan üzerindeki metal eşyaları (mücevher, kemer tokası vb.) çıkarmasını isteyin.
• Hastanın rahat bir pozisyonda (genellikle sırtüstü) uzanmasını sağlayın.
• Hastanın cildinin temiz ve kuru olduğundan emin olun. Gerekirse alkol veya özel bir cilt hazırlık solüsyonu ile elektrot yerleştirilecek bölgeleri temizleyin. Kıllanma varsa, elektrotların yapışmasını engellememesi için tıraş edin.
• Hastaya işlem sırasında hareketsiz kalmasının ve konuşmamasının önemini anlatın.

Ekipman Hazırlığı:

• EKG cihazının çalışır durumda olduğundan ve yeterli miktarda kağıt veya dijital kayıt ortamı bulunduğundan emin olun.
• 10 adet EKG elektrotu (4 ekstremite elektrotu ve 6 göğüs elektrotu) ve elektrot jelini hazırlayın.
• Elektrotların son kullanma tarihlerini kontrol edin.
• Gerekirse tıraş bıçağı, alkol veya cilt hazırlık solüsyonu hazır bulundurun.

2. Elektrotların Yerleştirilmesi

Elektrotların doğru yerleştirilmesi, doğru bir EKG kaydı elde etmek için kritik öneme sahiptir. Elektrotlar, kalbin elektriksel aktivitesini farklı açılardan algılayacak şekilde yerleştirilir.

Ekstremite Elektrotları (Kollar ve Bacaklar):

• Sağ Kol (RA): Sağ köprücük kemiği (klavikula) altındaki yumuşak dokuya veya sağ bileğin iç kısmına yerleştirilir.
• Sol Kol (LA): Sol köprücük kemiği altındaki yumuşak dokuya veya sol bileğin iç kısmına yerleştirilir.
• Sağ Bacak (RL): Sağ ayak bileğinin iç kısmına yerleştirilir (topraklama elektrotu olarak kullanılır).
• Sol Bacak (LL): Sol ayak bileğinin iç kısmına yerleştirilir.

Göğüs Elektrotları (Prekordiyal Elektrotlar):

• V1: Dördüncü interkostal aralıkta (göğüs kemiğinin sağında).
• V2: Dördüncü interkostal aralıkta (göğüs kemiğinin solunda).
• V3: V2 ve V4 elektrotları arasına.
• V4: Beşinci interkostal aralıkta, midklavikular hat üzerinde (köprücük kemiğinin ortasından geçen hayali çizgi üzerinde).
• V5: Beşinci interkostal aralıkta, ön aksiller hat üzerinde (koltuk altının önünden geçen hayali çizgi üzerinde).
• V6: Beşinci interkostal aralıkta, midaksiller hat üzerinde (koltuk altının ortasından geçen hayali çizgi üzerinde).

Elektrot Yerleştirirken Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Elektrotların ciltle tam temas ettiğinden emin olun. Gerekirse elektrot jelini bolca kullanın.
• Elektrotların doğru pozisyonlara yerleştirildiğinden emin olun. Yanlış yerleştirme, hatalı EKG sonuçlarına yol açabilir.
• Elektrotların gevşek olmadığından veya düşmediğinden emin olun.
• Hastanın anatomik yapısına göre elektrot pozisyonlarında küçük ayarlamalar yapabilirsiniz. Örneğin, kadınlarda meme dokusu göğüs elektrotlarının yerleştirilmesini zorlaştırabilir.

3. EKG Kaydının Alınması

Elektrotlar yerleştirildikten sonra, EKG cihazı kullanılarak kayıt alınabilir.

• EKG cihazını açın ve gerekli ayarları yapın (hız, voltaj vb.). Genellikle hız 25 mm/s ve voltaj 10 mm/mV olarak ayarlanır.
• Hastaya hareketsiz kalmasını ve normal nefes almasını söyleyin. Derin nefes alma veya tutma, EKG kaydında artefaktlara neden olabilir.
• EKG kaydını başlatın. Genellikle 10-12 saniyelik bir kayıt yeterlidir.
• Kayıt sırasında herhangi bir artefakt (titreme, hareket vb.) oluşursa, kaydı durdurun ve artefaktın nedenini ortadan kaldırın. Ardından kaydı yeniden başlatın.
• EKG kaydı tamamlandıktan sonra, cihazdaki kayıt tuşuna basarak kaydı sonlandırın.

4. EKG Kaydının Değerlendirilmesi ve Raporlanması

EKG kaydı alındıktan sonra, bir doktor veya uzman tarafından değerlendirilmesi ve raporlanması gerekir. EKG'nin doğru yorumlanması, doğru tanı ve tedavi için önemlidir.

EKG Değerlendirme Adımları:

• Kalp Hızının Belirlenmesi: Kalp hızı, R-R aralıkları arasındaki mesafenin ölçülmesiyle belirlenir. Düzenli ritimlerde, 300'ü ardışık iki R dalgası arasındaki büyük kare sayısına bölerek yaklaşık kalp hızı elde edilebilir. Düzensiz ritimlerde, 6 saniyelik bir EKG şeridindeki R dalgalarının sayısını 10 ile çarparak yaklaşık kalp hızı elde edilebilir.
• Ritim Analizi: Kalp ritminin düzenli mi yoksa düzensiz mi olduğu değerlendirilir. Sinüs ritmi, atriyal fibrilasyon, atriyal flatter, ventriküler taşikardi, ventriküler fibrilasyon gibi ritim bozuklukları tespit edilir.
• Aralık ve Segment Ölçümleri: PR aralığı, QRS süresi, QT aralığı, ST segmenti gibi aralıklar ve segmentler ölçülür ve normal değerlerle karşılaştırılır.
• Dalga Morfolojisinin Değerlendirilmesi: P dalgası, QRS kompleksi ve T dalgasının morfolojisi (şekli) değerlendirilir. Anormallikler (örneğin, P dalgasının yokluğu, Q dalgasının varlığı, ST segmentinin yükselmesi veya çökmesi) tespit edilir.
• Diğer Anormalliklerin Tespiti: Dal bloğu, ventriküler hipertrofi, miyokardiyal iskemi veya infarktüs gibi diğer anormallikler tespit edilir.

EKG Raporu Hazırlama:

• EKG raporunda, hastanın kimlik bilgileri (adı, soyadı, doğum tarihi vb.), EKG çekildiği tarih ve saat, EKG teknisyeni veya doktorunun adı belirtilmelidir.
• EKG'nin temel bulguları (kalp hızı, ritim, aralık ve segment ölçümleri, dalga morfolojisindeki anormallikler) açık ve anlaşılır bir şekilde rapor edilmelidir.
• EKG'nin yorumu ve tanısal önemi belirtilmelidir. Örneğin, "Sinüs ritmi, sol ventrikül hipertrofisi bulguları" veya "ST segment elevasyonu ile akut miyokard enfarktüsü şüphesi" gibi ifadeler kullanılabilir.
• EKG raporu, EKG'yi yorumlayan doktor veya uzman tarafından imzalanmalıdır.

EKG Kaydında Karşılaşılabilecek Sorunlar ve Çözümleri

EKG kaydı sırasında çeşitli sorunlarla karşılaşılabilir. Bu sorunlar, hatalı elektrot yerleştirme, hasta hareketi, elektrik parazitleri veya cihaz arızalarından kaynaklanabilir. Bu sorunların farkında olmak ve çözümlerini bilmek, doğru ve güvenilir EKG sonuçları elde etmek için önemlidir.

Artefaktlar

Artefaktlar, EKG kaydında görülen ve kalbin elektriksel aktivitesini temsil etmeyen sinyallerdir. Artefaktlar, EKG'nin yorumlanmasını zorlaştırabilir ve hatalı tanıya yol açabilir.

• Hasta Hareketi: Hastanın titremesi, konuşması veya hareket etmesi, EKG kaydında düzensiz ve keskin sinyallere neden olabilir. Çözüm olarak, hastaya hareketsiz kalmasının önemi anlatılmalı ve rahat bir pozisyonda uzanması sağlanmalıdır. Gerekirse, hastayı sakinleştirmek için bir şeyler söylenebilir.
• Kas Titremesi (Tremor): Özellikle Parkinson hastalığı gibi nörolojik rahatsızlıkları olan hastalarda görülen kas titremesi, EKG kaydında ince ve düzenli dalgalanmalara neden olabilir. Çözüm olarak, hastanın kol ve bacaklarını desteklemek ve rahat bir pozisyonda tutmak, titremeyi azaltmaya yardımcı olabilir.
• Elektrik Parazitleri: Elektrikli cihazlar, floresan lambalar veya cep telefonları gibi kaynaklardan yayılan elektromanyetik dalgalar, EKG kaydında parazitlere neden olabilir. Çözüm olarak, EKG cihazının topraklamasının doğru yapıldığından emin olunmalı ve EKG cihazının etrafındaki elektrikli cihazlar kapatılmalıdır.
• Elektrot Temas Sorunları: Elektrotların ciltle tam temas etmemesi, EKG kaydında düzensiz ve zayıf sinyallere neden olabilir. Çözüm olarak, elektrotların doğru pozisyonlara yerleştirildiğinden ve ciltle tam temas ettiğinden emin olunmalıdır. Gerekirse elektrot jelini bolca kullanın ve elektrotları sıkıca yapıştırın.
• Temel Çizgi Kayması (Baseline Wander): Temel çizgi kayması, EKG kaydının temel çizgisinin yukarı veya aşağı doğru kaymasıdır. Bu durum, solunum hareketleri, kötü elektrot teması veya cihaz arızalarından kaynaklanabilir. Çözüm olarak, hastanın normal nefes alması sağlanmalı, elektrotların doğru yerleştirildiğinden emin olunmalı ve cihazın kalibrasyonu kontrol edilmelidir.

Hatalı Elektrot Yerleştirme

Elektrotların yanlış yerleştirilmesi, EKG kaydında önemli hatalara neden olabilir. Bu hatalar, yanlış tanıya ve tedaviye yol açabilir.

• Sağ ve Sol Kol Elektrotlarının Karıştırılması: Bu durumda, P dalgası ve T dalgası polariteleri tersine döner ve QRS kompleksi voltajı azalır. Bu durum, dekstrokardi (kalbin sağda olması) ile karıştırılabilir. Çözüm olarak, elektrotların doğru yerleştirildiğinden emin olunmalıdır.
• Göğüs Elektrotlarının Yanlış Yerleştirilmesi: Göğüs elektrotlarının yanlış yerleştirilmesi, QRS kompleksinin morfolojisini ve ST segmentini etkileyebilir. Özellikle V1 ve V2 elektrotlarının yanlış yerleştirilmesi, sağ dal bloğu veya miyokardiyal iskemi ile karıştırılabilir. Çözüm olarak, göğüs elektrotlarının doğru pozisyonlara yerleştirildiğinden emin olunmalıdır. İnterkostal aralıkları doğru belirlemek için sternum (göğüs kemiği) ve klavikula (köprücük kemiği) gibi anatomik referans noktaları kullanılabilir.

Cihaz Arızaları

EKG cihazının arızalanması, EKG kaydında çeşitli sorunlara neden olabilir. Bu sorunlar, cihazın kalibrasyonunun bozulması, kabloların hasar görmesi veya yazılım hatalarından kaynaklanabilir.

• Kalibrasyon Sorunları: EKG cihazının kalibrasyonunun bozulması, EKG kaydının voltajını ve hızını etkileyebilir. Bu durum, QRS kompleksinin voltajının yanlış ölçülmesine veya aralıkların yanlış hesaplanmasına yol açabilir. Çözüm olarak, EKG cihazının düzenli olarak kalibre edildiğinden emin olunmalıdır.
• Kablo Hasarı: EKG kablolarının hasar görmesi, EKG kaydında kesintilere veya parazitlere neden olabilir. Çözüm olarak, kabloların düzenli olarak kontrol edilmesi ve hasarlı kabloların değiştirilmesi gerekir.
• Yazılım Hataları: EKG cihazının yazılımındaki hatalar, EKG kaydının işlenmesinde veya görüntülenmesinde sorunlara neden olabilir. Çözüm olarak, EKG cihazının yazılımının güncel olduğundan emin olunmalı ve cihazın üreticisiyle iletişime geçilerek sorun giderilmeye çalışılmalıdır.

Özel Durumlarda EKG Çekimi

Bazı özel durumlarda, EKG çekme işlemi normalden farklı yaklaşımlar gerektirebilir. Örneğin, obez hastalarda veya hamile kadınlarda elektrot yerleştirme pozisyonları değişebilir.

Obez Hastalarda EKG Çekimi

Obez hastalarda, göğüs duvarı kalınlığı nedeniyle elektrotların kalbe olan mesafesi artar. Bu durum, EKG sinyallerinin zayıflamasına ve QRS kompleksinin voltajının azalmasına neden olabilir. Bu nedenle, obez hastalarda EKG çekerken bazı özel dikkatler göstermek gerekir.

• Elektrot Pozisyonlarının Ayarlanması: Obez hastalarda, göğüs elektrotlarını normal pozisyonlarından biraz daha yukarı (interkostal aralıkları sayarak) yerleştirmek, EKG sinyallerinin daha iyi alınmasını sağlayabilir.
• Ekstremite Elektrotlarının Alternatif Yerleştirilmesi: Obez hastalarda, kollar ve bacaklardaki yağ dokusu nedeniyle ekstremite elektrotlarının yerleştirilmesi zor olabilir. Bu durumda, elektrotları omuz ve kalça bölgelerine daha yakın yerleştirmek, daha iyi sonuçlar verebilir.
• Daha İyi Cilt Teması Sağlanması: Obez hastalarda, cilt kıvrımları ve terleme nedeniyle elektrotların ciltle tam teması zor olabilir. Bu nedenle, elektrot yerleştirilecek bölgelerin iyice temizlenmesi ve kurulanması, elektrot jelinin bolca kullanılması ve elektrotların sıkıca yapıştırılması önemlidir.

Hamile Kadınlarda EKG Çekimi

Hamilelik sırasında, hormonal değişiklikler ve uterusun büyümesi nedeniyle kalbin pozisyonu ve elektriksel aktivitesi değişebilir. Bu durum, EKG kaydında bazı değişikliklere neden olabilir.

• Elektrot Pozisyonlarının Ayarlanması: Hamile kadınlarda, uterusun büyümesi nedeniyle diyafram yukarı doğru itilir ve kalp yukarı ve sola doğru yer değiştirebilir. Bu nedenle, göğüs elektrotlarını normal pozisyonlarından biraz daha yukarı yerleştirmek, EKG sinyallerinin daha iyi alınmasını sağlayabilir.
• Supin Hipotansiyon Sendromu Riski: Hamile kadınlarda, özellikle son trimesterde, sırtüstü pozisyonda uzun süre yatmak, vena kava inferior'a (ana toplardamar) baskı yaparak kan basıncının düşmesine (supin hipotansiyon sendromu) neden olabilir. Bu nedenle, hamile kadınlarda EKG çekerken sol yana hafif eğimli pozisyon vermek, bu riski azaltmaya yardımcı olabilir.
• EKG Değişikliklerinin Yorumlanması: Hamilelik sırasında, kalp hızı artabilir, PR aralığı kısalabilir, QRS süresi değişmeyebilir ve T dalgası amplitüdü azalabilir. Bu değişiklikler, hamilelik fizyolojisine bağlı olabilir ve patolojik bir durumu göstermeyebilir. Bu nedenle, hamile kadınlarda EKG yorumlanırken, hamilelik durumu göz önünde bulundurulmalıdır.

Çocuklarda EKG Çekimi

Çocuklarda EKG çekimi, yetişkinlerden farklı bazı özellikler gösterir. Çocukların kalp hızı daha yüksek ve EKG dalgalarının morfolojisi farklı olabilir. Ayrıca, çocukların işbirliği yapması daha zor olabilir.

• Elektrot Boyutlarının Seçimi: Çocuklarda, yetişkinlere göre daha küçük elektrotlar kullanılmalıdır. Bu, elektrotların ciltle daha iyi temas etmesini ve artefaktların azaltılmasını sağlar.
• Elektrot Pozisyonlarının Ayarlanması: Çocuklarda, özellikle küçük çocuklarda, göğüs elektrotlarını yerleştirmek zor olabilir. Bu durumda, elektrotları interkostal aralıkları sayarak değil, anatomik referans noktalarını (örneğin, meme başı) kullanarak yerleştirmek daha kolay olabilir.
• İşbirliğinin Sağlanması: Çocukların EKG çekimi sırasında hareketsiz kalması zor olabilir. Bu nedenle, çocuğa EKG'nin ne olduğunu basit bir dille anlatmak, onu rahatlatmak ve işbirliğini sağlamak önemlidir. Oyuncaklar, çizgi filmler veya şarkılar kullanarak çocuğun dikkatini dağıtmak, EKG çekimini kolaylaştırabilir.
• EKG Değişikliklerinin Yorumlanması: Çocuklarda, kalp hızı yaşa göre değişir ve EKG dalgalarının morfolojisi yetişkinlerden farklı olabilir. Bu nedenle, çocuklarda EKG yorumlanırken, yaşa özgü normal değerler ve varyasyonlar göz önünde bulundurulmalıdır.

EKG'nin Klinik Uygulamaları

EKG, birçok kalp rahatsızlığının teşhisinde ve takibinde önemli bir rol oynar. EKG'nin klinik uygulamalarından bazıları şunlardır:

• Aritmi Teşhisi: EKG, kalp ritminin bozulduğu durumlar olan aritmilerin teşhisinde kullanılır. Atriyal fibrilasyon, atriyal flatter, ventriküler taşikardi, ventriküler fibrilasyon gibi aritmiler EKG ile tespit edilebilir.
• Miyokardiyal İskemi ve İnfarktüs Teşhisi: EKG, kalp kasının yeterli oksijen alamadığı durumlar olan miyokardiyal iskemi ve kalp kasının hasar gördüğü durumlar olan miyokardiyal infarktüsün teşhisinde kullanılır. ST segment elevasyonu, ST segment depresyonu, T dalgası inversiyonu gibi EKG değişiklikleri, miyokardiyal iskemi veya infarktüsün belirtisi olabilir.
• Kalp Büyümesi (Hipertrofi) Teşhisi: EKG, kalp odacıklarının büyümesi olan hipertrofinin teşhisinde kullanılır. Sol ventrikül hipertrofisi, sağ ventrikül hipertrofisi gibi durumlar EKG ile tespit edilebilir.
• Elektrolit Dengesizliklerinin Tespiti: EKG, elektrolit dengesizliklerinin (örneğin, potasyum, kalsiyum veya magnezyum dengesizlikleri) tespitinde kullanılabilir. Elektrolit dengesizlikleri, EKG dalgalarının morfolojisini etkileyebilir.
• İlaçların Kalp Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi: EKG, bazı ilaçların (örneğin, antiaritmikler, antidepresanlar) kalp üzerindeki etkilerini değerlendirmek için kullanılabilir. Bu ilaçlar, QT aralığını uzatabilir veya diğer EKG değişikliklerine neden olabilir.
• Pacemaker Fonksiyonunun Değerlendirilmesi: EKG, kalp pili (pacemaker) takılı olan hastalarda, pilin doğru çalışıp çalışmadığını değerlendirmek için kullanılabilir.
• Perikardit Teşhisi: EKG, kalp zarının iltihaplanması olan perikarditin teşhisinde kullanılabilir.

Sonuç

EKG, kalp hastalıklarının teşhisinde ve takibinde vazgeçilmez bir araçtır. Doğru EKG çekme tekniklerini bilmek ve EKG'yi doğru yorumlamak, hastaların sağlığı için önemlidir. Bu rehberde, EKG çekme işleminin tüm aşamaları detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Bu bilgilerin, sağlık profesyonellerine ve EKG hakkında bilgi edinmek isteyen herkese faydalı olmasını umuyoruz.