NörolojiHalk SağlığıKBBİş Güvenliği Uzmanlığı

İş Yerinde Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı: Riskler, Önlemler ve Yasal Haklarınız

Günümüzde birçok iş kolunda, çalışanlar yüksek seviyede gürültüye maruz kalmaktadır. Bu durum, zamanla kalıcı işitme kayıplarına ve diğer sağlık sorunlarına yol açabilmektedir. Bu blog yazısında, iş yerinde gürültüye bağlı işitme kaybının (Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı - GBİK) risklerini, alınabilecek önlemleri ve bu konuda sahip olduğunuz yasal hakları detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı (GBİK) Nedir?

Gürültüye bağlı işitme kaybı, uzun süre yüksek seviyede gürültüye maruz kalmak sonucu ortaya çıkan, genellikle kalıcı ve geri dönüşü olmayan bir işitme problemidir. İç kulaktaki hassas hücrelerin (tüy hücreleri) zarar görmesiyle meydana gelir. Bu hücreler, ses dalgalarını elektrik sinyallerine dönüştürerek beyne iletilmesini sağlar. Yüksek şiddetteki gürültü, bu hücrelere zarar vererek işitme yeteneğinin azalmasına veya tamamen kaybolmasına neden olabilir.

GBİK'in Nedenleri

GBİK'in temel nedeni, yüksek seviyede ve uzun süreli gürültüye maruz kalmaktır. Bu gürültü, iş yerindeki makinelerden, ekipmanlardan, araçlardan veya diğer kaynaklardan kaynaklanabilir. Gürültünün şiddeti ve maruz kalma süresi, işitme kaybının derecesini etkileyen en önemli faktörlerdir. Tekrarlayan ani ve yüksek şiddetli patlamalar da (örneğin, silah sesleri, patlamalar) işitme hasarına yol açabilir.

Risk Altındaki İş Kolları

GBİK riski taşıyan birçok iş kolu bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:

• İnşaat: İnşaat alanlarında kullanılan makineler (örneğin, delici, kırıcı, mikser) ve ekipmanlar yüksek seviyede gürültü üretir.
• Sanayi: Fabrikalarda kullanılan presler, torna tezgahları, kaynak makineleri ve diğer sanayi ekipmanları gürültüye neden olur.
• Ulaşım: Havalimanlarında çalışan yer hizmetleri personeli, demiryolu işçileri ve kamyon sürücüleri yüksek seviyede gürültüye maruz kalır.
• Madencilik: Maden ocaklarında kullanılan delici, kazıcı ve taşıyıcı makineler aşırı gürültü üretir.
• Tarım: Traktörler, biçerdöverler ve diğer tarım makineleri gürültüye neden olur.
• Eğlence: Konserlerde, gece kulüplerinde ve barlarda çalışanlar yüksek seviyede müzik ve gürültüye maruz kalır.
• Askeriye: Askeri personel, silah sesleri, patlamalar ve askeri araçlardan kaynaklanan gürültüye maruz kalır.

GBİK'in Belirtileri ve Teşhisi

GBİK'in belirtileri genellikle yavaş ve sinsi bir şekilde ortaya çıkar. Bu nedenle, çalışanlar işitme kaybını başlangıçta fark etmeyebilirler. Erken teşhis, işitme kaybının ilerlemesini yavaşlatmak ve daha ciddi sorunların önüne geçmek için önemlidir.

GBİK'in Belirtileri

• Konuşmaları anlamakta güçlük çekme: Özellikle kalabalık ortamlarda veya gürültülü ortamlarda konuşmaları anlamakta zorlanma.
• Yüksek frekanslı sesleri duyamama: Kuş sesleri, zil sesleri veya kadın ve çocukların seslerini duymakta zorlanma.
• Kulak çınlaması (Tinnitus): Kulaklarda sürekli veya aralıklı olarak çınlama, uğultu, vızıltı veya diğer seslerin duyulması.
• Seslere karşı hassasiyet (Hiperakuzi): Normal seslerin bile rahatsız edici veya acı verici gelmesi.
• Dengesizlik: Baş dönmesi veya dengesizlik hissi.
• Yorgunluk: Yoğun bir şekilde dinlemek zorunda kalmaktan kaynaklanan yorgunluk.

GBİK'in Teşhisi

GBİK teşhisi, bir odyolog veya kulak burun boğaz (KBB) uzmanı tarafından yapılır. Teşhis süreci genellikle aşağıdaki adımları içerir:

1. Hasta Öyküsü: Doktor, hastanın mesleki geçmişini, gürültüye maruz kalma süresini ve diğer sağlık sorunlarını sorgular.
2. Fiziki Muayene: Doktor, kulakları ve işitme yollarını inceler.
3. Odyometri (İşitme Testi): Odyometri, işitme eşiğini belirlemek için yapılan bir testtir. Farklı frekanslardaki seslerin duyulup duyulmadığı ölçülür. Bu test, işitme kaybının derecesini ve tipini belirlemeye yardımcı olur.
4. Timpanometri: Timpanometri, orta kulağın işlevini değerlendirmek için yapılan bir testtir. Kulak zarının hareketliliğini ve orta kulaktaki basıncı ölçer.
5. Akustik Refleks Testi: Akustik refleks testi, yüksek seslere karşı orta kulaktaki kasların tepkisini ölçer.

GBİK'in Önlenmesi: İşveren ve Çalışan Sorumlulukları

GBİK'in önlenmesi, hem işverenin hem de çalışanın ortak sorumluluğundadır. İşverenler, çalışanlarını gürültüden korumak için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. Çalışanlar ise, işverenin sağladığı koruyucu ekipmanları kullanmak ve gürültüye maruz kalmayı en aza indirmek için gerekli önlemleri almakla sorumludur.

İşverenlerin Sorumlulukları

İşverenlerin GBİK'i önlemek için alması gereken başlıca önlemler şunlardır:

1. Gürültü Ölçümü ve Değerlendirmesi: İş yerindeki gürültü seviyelerini düzenli olarak ölçmek ve değerlendirmek. Gürültü haritaları oluşturarak yüksek riskli bölgeleri belirlemek.
2. Gürültü Kontrolü: Gürültü kaynaklarını ortadan kaldırmak veya azaltmak için teknik ve organizasyonel önlemler almak.
• Gürültü Kaynağında Kontrol: Gürültülü makineleri daha sessiz olanlarla değiştirmek, makinelerin bakımını düzenli olarak yapmak, titreşimleri azaltmak için yalıtım malzemeleri kullanmak.
• Gürültü Yayılımını Kontrol: Gürültü bariyerleri, ses yalıtımlı kabinler veya akustik paneller kullanarak gürültünün yayılmasını engellemek.
• Çalışanların Maruziyetini Kontrol: Gürültülü alanlarda çalışma süresini kısaltmak, rotasyon uygulamak, çalışanların dinlenme sürelerini artırmak.
3. Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD): Gürültü seviyesinin kontrol altına alınamadığı durumlarda, çalışanlara uygun kulaklıklar veya kulak tıkaçları gibi KKD'ler sağlamak ve bunların doğru kullanımını sağlamak.
4. Eğitim ve Bilgilendirme: Çalışanları GBİK'in riskleri, önleme yöntemleri ve KKD'lerin kullanımı hakkında eğitmek ve bilgilendirmek.
5. İşitme Tarama Testleri: Çalışanların işe girişlerinde ve periyodik olarak işitme tarama testlerini yaptırmak. Bu testler, işitme kaybının erken teşhis edilmesine ve önleyici tedbirlerin alınmasına yardımcı olur.
6. Risk Değerlendirmesi: İş yerindeki gürültü risklerini değerlendirmek ve bu değerlendirme sonuçlarına göre gerekli önlemleri almak.
7. Yasal Mevzuata Uyum: İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yasal mevzuata (örneğin, Gürültü Yönetmeliği) uymak.

Çalışanların Sorumlulukları

Çalışanların GBİK'i önlemek için alması gereken başlıca önlemler şunlardır:

1. Kişisel Koruyucu Donanımları (KKD) Kullanmak: İşveren tarafından sağlanan kulaklıklar veya kulak tıkaçları gibi KKD'leri doğru ve sürekli olarak kullanmak.
2. Gürültülü Alanlarda Çalışma Süresini Kısaltmak: Mümkün olduğunca gürültülü alanlarda çalışma süresini kısaltmak veya rotasyon uygulamak.
3. Gürültü Kaynaklarından Uzak Durmak: Mümkün olduğunca gürültü kaynaklarından uzak durmak.
4. Eğitimlere Katılmak: İşveren tarafından düzenlenen eğitimlere katılmak ve GBİK'in riskleri ve önleme yöntemleri hakkında bilgi edinmek.
5. İşitme Tarama Testlerine Katılmak: İşveren tarafından düzenlenen işitme tarama testlerine katılmak ve işitme sağlığını düzenli olarak kontrol ettirmek.
6. Gürültü Sorunlarını Bildirmek: İş yerindeki gürültü sorunlarını işverene veya iş sağlığı ve güvenliği uzmanına bildirmek.
7. Makine ve Ekipmanların Bakımına Dikkat Etmek: Kullandığı makine ve ekipmanların düzenli bakımının yapılmasına özen göstermek ve arızaları bildirmek.

Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD): Kulaklıklar ve Kulak Tıkaçları

Gürültü kontrolünün mümkün olmadığı durumlarda, kişisel koruyucu donanımlar (KKD) işitme sağlığını korumak için önemli bir araçtır. Kulaklıklar ve kulak tıkaçları, gürültüyü azaltarak iç kulağa ulaşan ses seviyesini düşürür.

Kulaklıklar

Kulaklıklar, kulak kepçesini tamamen örten ve gürültüyü bloke eden cihazlardır. Farklı tipte kulaklıklar mevcuttur:

• Standart Kulaklıklar: Genel amaçlı kullanıma uygun, temel gürültü azaltma özelliğine sahip kulaklıklar.
• Yüksek Performanslı Kulaklıklar: Daha yüksek gürültü azaltma özelliğine sahip, özellikle çok gürültülü ortamlarda kullanıma uygun kulaklıklar.
• Elektronik Kulaklıklar: Gürültüyü aktif olarak azaltan, konuşmaları ve diğer önemli sesleri duyulabilir kılan elektronik devrelerle donatılmış kulaklıklar.

Kulak Tıkaçları

Kulak tıkaçları, kulak kanalına yerleştirilen ve gürültüyü bloke eden küçük cihazlardır. Farklı tipte kulak tıkaçları mevcuttur:

• Köpük Kulak Tıkaçları: Genellikle tek kullanımlık olan, kolay şekil alabilen ve kulak kanalına tam olarak oturan kulak tıkaçları.
• Silikon Kulak Tıkaçları: Daha uzun ömürlü, yıkanabilir ve tekrar kullanılabilir kulak tıkaçları.
• Özel Yapım Kulak Tıkaçları: Kulak kanalının şekline göre özel olarak üretilen, en iyi uyumu ve gürültü azaltma performansını sağlayan kulak tıkaçları.

KKD Seçimi ve Kullanımı

KKD seçimi, iş yerindeki gürültü seviyesine, çalışma ortamına ve çalışanın kişisel tercihlerine göre yapılmalıdır. KKD'lerin doğru kullanımı, gürültü azaltma performansını en üst düzeye çıkarmak için önemlidir. Kulaklıkların kulak kepçesini tamamen örtmesi ve kulak tıkaçlarının kulak kanalına tam olarak oturması gerekmektedir.

Gürültü Yönetmeliği ve Yasal Haklarınız

Türkiye'de iş yerinde gürültüye maruz kalma ile ilgili yasal düzenlemeler, Gürültü Yönetmeliği ile belirlenmiştir. Bu yönetmelik, çalışanların gürültüden korunması için işverenlerin uyması gereken kuralları ve çalışanların haklarını belirler.

Gürültü Yönetmeliği'nin Temel İlkeleri

1. Maruziyet Sınır Değerleri: Gürültü Yönetmeliği, çalışanların maruz kalabileceği en yüksek gürültü seviyelerini belirler. Bu değerler, çalışanların sağlığını korumak için belirlenmiştir.
2. Önleme Yükümlülüğü: İşverenler, çalışanlarını gürültüden korumak için gerekli tüm önlemleri almakla yükümlüdür.
3. Risk Değerlendirmesi: İşverenler, iş yerindeki gürültü risklerini değerlendirmek ve bu değerlendirme sonuçlarına göre gerekli önlemleri almak zorundadır.
4. Kişisel Koruyucu Donanım Sağlama: Gürültü seviyesinin kontrol altına alınamadığı durumlarda, işverenler çalışanlara uygun KKD'ler sağlamakla yükümlüdür.
5. Eğitim ve Bilgilendirme: İşverenler, çalışanları GBİK'in riskleri, önleme yöntemleri ve KKD'lerin kullanımı hakkında eğitmek ve bilgilendirmek zorundadır.
6. Sağlık Gözetimi: İşverenler, çalışanların işe girişlerinde ve periyodik olarak işitme tarama testlerini yaptırmakla yükümlüdür.

Yasal Haklarınız

Gürültü Yönetmeliği ve diğer ilgili mevzuat kapsamında, gürültüye maruz kalan çalışanların çeşitli yasal hakları bulunmaktadır:

• Gürültü Ölçümü ve Değerlendirmesi Hakkı: İş yerindeki gürültü seviyelerinin ölçülmesini ve değerlendirilmesini talep etme hakkı.
• Gürültü Kontrol Önlemleri Alınmasını Talep Etme Hakkı: Gürültüyü azaltmak için gerekli teknik ve organizasyonel önlemlerin alınmasını talep etme hakkı.
• Kişisel Koruyucu Donanım Talep Etme Hakkı: Gürültü seviyesinin kontrol altına alınamadığı durumlarda, uygun KKD'lerin sağlanmasını talep etme hakkı.
• Eğitim ve Bilgilendirme Hakkı: GBİK'in riskleri, önleme yöntemleri ve KKD'lerin kullanımı hakkında eğitim ve bilgilendirme alma hakkı.
• İşitme Tarama Testi Hakkı: İşe girişlerde ve periyodik olarak işitme tarama testlerine katılma hakkı.
• Çalışmaktan Kaçınma Hakkı: Sağlığı için ciddi ve yakın bir tehlike oluşturan gürültülü ortamlarda çalışmaktan kaçınma hakkı.
• Tazminat Hakkı: İş yerinde gürültüye bağlı işitme kaybı yaşayan çalışanların, işverenden maddi ve manevi tazminat talep etme hakkı.
• SGK'dan Meslek Hastalığı Tespiti Talep Etme Hakkı: Gürültüye bağlı işitme kaybının meslek hastalığı olarak tespit edilmesini talep etme hakkı. Bu durumda SGK'dan malullük aylığı bağlanabilir.

GBİK'te Tazminat Süreci ve SGK Hakları

İş yerinde gürültüye bağlı işitme kaybı yaşayan çalışanlar, hem işverenden tazminat talep edebilir hem de SGK'dan meslek hastalığı tespiti yaptırarak çeşitli haklardan yararlanabilirler.

İşverenden Tazminat Talebi

İşveren, çalışanlarını gürültüden korumakla yükümlüdür. Eğer işveren bu yükümlülüğünü yerine getirmez ve çalışan GBİK yaşarsa, çalışan işverenden tazminat talep edebilir. Tazminat talebi, genellikle aşağıdaki unsurları içerir:

• Maddi Tazminat: İşitme kaybı nedeniyle uğranılan gelir kaybı, tedavi masrafları ve diğer maddi zararların karşılanması.
• Manevi Tazminat: İşitme kaybının neden olduğu üzüntü, stres ve yaşam kalitesindeki düşüş nedeniyle manevi tazminat talep edilebilir.

Tazminat talebi için, öncelikle işverene yazılı bir başvuru yapmak ve durumu bildirmek gerekmektedir. Eğer işveren tazminat ödemeyi kabul etmezse, dava açılabilir.

SGK'dan Meslek Hastalığı Tespiti ve Haklar

GBİK'in meslek hastalığı olarak kabul edilmesi durumunda, SGK'dan çeşitli haklar elde edilebilir. Meslek hastalığı tespiti için, bir sağlık kuruluşundan (üniversite hastaneleri veya devlet hastaneleri) sağlık kurulu raporu almak ve SGK'ya başvurmak gerekmektedir.

Meslek hastalığı olarak kabul edilen GBİK durumunda, SGK tarafından aşağıdaki haklar sağlanabilir:

• Malullük Aylığı: İşitme kaybı nedeniyle çalışamaz duruma gelenlere malullük aylığı bağlanabilir.
• Sürekli İş Göremezlik Geliri: İşitme kaybı nedeniyle çalışma gücünde azalma olanlara sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilir.
• Tedavi Giderleri: İşitme kaybıyla ilgili tedavi giderleri SGK tarafından karşılanır.
• Protez ve Cihaz Yardımı: İşitme cihazı veya diğer protez ihtiyaçları SGK tarafından karşılanır.
• Cenaze Giderleri: Meslek hastalığı sonucu ölüm halinde cenaze giderleri SGK tarafından karşılanır.

SGK'ya başvuru süreci, sağlık kurulu raporu ve diğer gerekli belgelerin hazırlanmasıyla başlar. SGK, başvuruyu değerlendirerek meslek hastalığı tespitini yapar ve ilgili hakları belirler.

Sonuç

İş yerinde gürültüye bağlı işitme kaybı, önlenebilir bir sağlık sorunudur. İşverenlerin gerekli önlemleri alması, çalışanların ise bu önlemlere uyması ve kişisel koruyucu donanımları kullanması, işitme sağlığını korumak için önemlidir. Gürültü Yönetmeliği ve diğer yasal düzenlemeler, çalışanların haklarını güvence altına alır ve işverenlerin sorumluluklarını belirler. İşitme kaybı yaşayan çalışanlar, yasal haklarını kullanarak tazminat talep edebilir ve SGK'dan çeşitli haklardan yararlanabilirler. Unutmayın, erken teşhis ve önleme, işitme sağlığınızı korumak için en etkili yöntemlerdir.