Göz Hastalıkları

Katarakt Nasıl Tedavi Edilir? Kapsamlı Rehber

Katarakt, göz merceğinin bulanıklaşması sonucu oluşan ve görme yetisini önemli ölçüde etkileyebilen yaygın bir göz rahatsızlığıdır. Yaşlanma başta olmak üzere çeşitli faktörler katarakt oluşumuna neden olabilir. Neyse ki, kataraktın etkili bir tedavisi mevcuttur: cerrahi. Bu kapsamlı rehberde, kataraktın ne olduğunu, belirtilerini, teşhisini, cerrahi tedavi yöntemlerini ve ameliyat sonrası dikkat edilmesi gerekenleri detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Katarakt Nedir?

Göz merceği, gözün içinde bulunan ve ışığı retinaya odaklayarak net bir görüntü oluşmasını sağlayan şeffaf bir yapıdır. Katarakt, bu merceğin zamanla bulanıklaşması durumudur. Bulanıklaşma, ışığın retinaya ulaşmasını engeller ve bu da görme keskinliğinin azalmasına, renklerin soluklaşmasına ve diğer görme sorunlarına yol açar.

Kataraktın Nedenleri

• Yaşlanma: Kataraktın en yaygın nedeni yaşlanmadır. Yaşla birlikte merceğin yapısı değişir ve bulanıklaşmaya başlar.
• Genetik Faktörler: Ailede katarakt öyküsü olan kişilerde katarakt gelişme riski daha yüksektir.
• Diyabet: Diyabet hastalarında katarakt gelişme riski ve ilerleme hızı daha yüksektir. Yüksek kan şekeri seviyeleri, merceğin yapısını bozarak katarakt oluşumunu hızlandırabilir.
• Güneşe Maruz Kalma: Uzun süre boyunca ultraviyole (UV) ışınlarına maruz kalmak, katarakt riskini artırabilir. Güneş gözlüğü kullanmak, gözleri UV ışınlarından korumak için önemlidir.
• Sigara İçmek: Sigara içmek, katarakt riskini önemli ölçüde artırır. Sigara dumanındaki zararlı maddeler, merceğe zarar vererek katarakt oluşumunu tetikleyebilir.
• Steroid Kullanımı: Uzun süreli kortikosteroid kullanımı, katarakt gelişme riskini artırabilir.
• Göz Yaralanmaları: Göz yaralanmaları veya travmalar, merceğin zarar görmesine ve katarakt oluşumuna yol açabilir.
• Radyasyon: Radyasyona maruz kalmak, katarakt riskini artırabilir.
• Diğer Hastalıklar: Bazı sistemik hastalıklar (örneğin, atopik dermatit) ve bazı göz hastalıkları (örneğin, üveit) katarakt riskini artırabilir.

Kataraktın Belirtileri

Kataraktın belirtileri, kataraktın türüne ve ilerleme hızına bağlı olarak değişebilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Bulanık Görme: Görmenin yavaş yavaş bulanıklaşması, kataraktın en tipik belirtisidir. Bu bulanıklık, görüşün netliğini azaltır ve günlük aktiviteleri zorlaştırabilir.
• Işığa Karşı Hassasiyet: Parlak ışıklara karşı artan hassasiyet, özellikle gece sürüşlerinde zorluklara neden olabilir. Işıklar etrafında haleler görmek de mümkündür.
• Gece Görüşünde Zorluk: Katarakt, gece görüşünü önemli ölçüde etkileyebilir. Özellikle loş ışıkta nesneleri ayırt etmek zorlaşır.
• Renklerin Soluklaşması: Renklerin canlılığı azalır ve soluk görünmeye başlar. Bu durum, renkleri ayırt etmeyi zorlaştırabilir.
• Çift Görme: Nadiren de olsa, katarakt çift görmeye neden olabilir.
• Sık Sık Gözlük Değiştirme İhtiyacı: Görme keskinliği sürekli değiştiği için, sık sık gözlük veya kontakt lens değiştirmek gerekebilir.
• Gözlük Numaranızda Sık Değişiklikler: Katarakt ilerledikçe, gözlük numaranızda sık sık değişiklikler olabilir.

Katarakt Teşhisi

Katarakt teşhisi, bir göz doktoru tarafından yapılan kapsamlı bir göz muayenesi ile konulur. Muayene sırasında aşağıdaki testler yapılabilir:

• Görme Keskinliği Testi: Bu test, farklı uzaklıklardaki harfleri okuyarak görme keskinliğinizi ölçer.
• Göz Bebeklerinin Genişletilmesi (Dilatasyon): Göz bebekleri özel damlalarla genişletilerek, doktorun merceği ve gözün diğer yapılarını daha iyi görmesi sağlanır.
• Biyomikroskopi: Bu cihaz, gözün ön kısmını (kornea, iris, mercek) büyütülmüş olarak görmeyi sağlar. Doktor, merceğin durumunu ve kataraktın şiddetini değerlendirir.
• Tonometri: Bu test, göz içindeki basıncı ölçer ve glokom (göz tansiyonu) riskini değerlendirmeye yardımcı olur.
• Retina Muayenesi: Göz bebekleri genişletildikten sonra, doktor retinanızı ve optik sinirinizi inceler.

Katarakt Tedavisi

Kataraktın tek etkili tedavisi cerrahidir. Katarakt ameliyatı, bulanıklaşmış merceğin çıkarılıp yerine yapay bir mercek (göz içi lensi veya GİL) yerleştirilmesi işlemidir. Ameliyat, genellikle lokal anestezi altında yapılır ve ağrısızdır. Katarakt ameliyatı kararı, kataraktın görme yetinizi ne kadar etkilediğine ve günlük aktivitelerinizi ne kadar zorlaştırdığına bağlı olarak verilir.

Katarakt Ameliyatı Zamanlaması

Katarakt ameliyatı için "doğru" bir zamanlama yoktur. Ameliyat kararı, hastanın ihtiyaçlarına ve yaşam tarzına göre kişiselleştirilir. Genel olarak, katarakt görme yetinizi günlük aktivitelerinizi (araba kullanmak, kitap okumak, televizyon izlemek vb.) yapmanızı engelleyecek kadar etkiliyorsa, ameliyat düşünülmelidir. Doktorunuz, kataraktın evresini, görme keskinliğinizi ve genel sağlık durumunuzu değerlendirerek size en uygun zamanlama konusunda tavsiyelerde bulunacaktır.

Katarakt Ameliyatı Yöntemleri

Günümüzde katarakt ameliyatı için kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

Fakoemülsifikasyon (Fako)

Fakoemülsifikasyon, katarakt ameliyatında en sık kullanılan ve en modern yöntemdir. Bu yöntemde, korneada küçük bir kesi yapılır ve ultrasonik titreşimler yayan bir cihaz (fako probu) kullanılarak bulanıklaşmış mercek parçalanır ve emilir. Daha sonra, aynı kesiden katlanabilir bir yapay mercek (göz içi lensi veya GİL) yerleştirilir. Fakoemülsifikasyonun avantajları arasında küçük kesi, hızlı iyileşme süreci ve daha az komplikasyon riski yer alır.

Fakoemülsifikasyon Aşamaları:

1. Anestezi: Genellikle lokal anestezi kullanılır. Göz çevresine veya göze damla şeklinde anestezik uygulanır.
2. Kesi: Korneada çok küçük bir kesi (genellikle 2-3 mm) yapılır.
3. Kapsülotomi: Merceğin ön yüzeyinde dairesel bir açıklık oluşturulur (kapsülotomi).
4. Fakoemülsifikasyon: Fako probu kullanılarak bulanıklaşmış mercek parçalanır ve emilir.
5. Göz İçi Lensi (GİL) Yerleştirilmesi: Katlanabilir bir yapay mercek (GİL), aynı kesiden göz içine yerleştirilir. GİL, göz içinde kendiliğinden açılır ve doğru pozisyonda sabitlenir.
6. Kesiğin Kapatılması: Genellikle kesi kendiliğinden kapanır ve dikiş gerektirmez.

Femtosaniye Lazer Destekli Katarakt Cerrahisi (FLACS)

Femtosaniye lazer destekli katarakt cerrahisi (FLACS), fakoemülsifikasyonun bir türüdür. Bu yöntemde, ameliyatın bazı aşamaları (kornea kesisi, kapsülotomi ve merceğin parçalanması) femtosaniye lazer kullanılarak yapılır. Lazer, daha hassas ve kontrollü kesiler sağlar. FLACS'ın potansiyel avantajları arasında daha hassas ameliyat, daha az enerji kullanımı ve daha iyi görme sonuçları yer alır. Ancak, FLACS, fakoemülsifikasyona göre daha maliyetlidir.

FLACS Aşamaları:

1. Görüntüleme: Gözün detaylı bir görüntüsü alınır (optik koherens tomografi veya OCT ile).
2. Lazer Uygulaması: Femtosaniye lazer, korneada kesi yapar, kapsülotomi oluşturur ve merceği parçalar.
3. Fakoemülsifikasyon: Parçalanmış mercek, fako probu ile emilir.
4. Göz İçi Lensi (GİL) Yerleştirilmesi: Katlanabilir bir yapay mercek (GİL), aynı kesiden göz içine yerleştirilir.

Ekstrakapsüler Katarakt Ekstraksiyonu (ECCE)

Ekstrakapsüler katarakt ekstraksiyonu (ECCE), daha büyük bir kesi (yaklaşık 10-12 mm) gerektiren ve daha az yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemde, merceğin tamamı veya büyük bir kısmı tek parça halinde çıkarılır. ECCE, genellikle çok sert kataraktlarda veya fakoemülsifikasyon için uygun olmayan durumlarda tercih edilir. ECCE'nin iyileşme süreci, fakoemülsifikasyona göre daha uzundur ve komplikasyon riski daha yüksektir.

ECCE Aşamaları:

1. Anestezi: Genellikle lokal anestezi kullanılır.
2. Kesi: Korneada daha büyük bir kesi yapılır.
3. Kapsülotomi: Merceğin ön yüzeyinde geniş bir açıklık oluşturulur.
4. Merceğin Çıkarılması: Merceğin tamamı veya büyük bir kısmı tek parça halinde çıkarılır.
5. Göz İçi Lensi (GİL) Yerleştirilmesi: Sert bir yapay mercek (GİL), göz içine yerleştirilir.
6. Kesiğin Kapatılması: Kesi, dikişlerle kapatılır.

İntrakapsüler Katarakt Ekstraksiyonu (ICCE)

İntrakapsüler katarakt ekstraksiyonu (ICCE), tüm merceğin (kapsülüyle birlikte) çıkarıldığı eski bir yöntemdir. ICCE, günümüzde nadiren kullanılır, çünkü komplikasyon riski yüksektir. ICCE, genellikle diğer yöntemlerin uygun olmadığı çok özel durumlarda tercih edilir.

Göz İçi Lensi (GİL) Seçenekleri

Katarakt ameliyatında kullanılan yapay mercekler (GİL'ler), farklı görme ihtiyaçlarını karşılamak üzere tasarlanmıştır. Başlıca GİL seçenekleri şunlardır:

• Monofokal GİL'ler: Monofokal GİL'ler, tek bir odak noktasına (genellikle uzak) odaklanmak için tasarlanmıştır. Bu lenslerle uzağı net görebilirsiniz, ancak yakını görmek için gözlük kullanmanız gerekebilir. Monofokal GİL'ler, en yaygın kullanılan ve en uygun fiyatlı GİL seçeneğidir.
• Multifokal GİL'ler: Multifokal GİL'ler, hem uzağı hem de yakını net görmeyi sağlayan birden fazla odak noktasına sahiptir. Bu lenslerle gözlük ihtiyacınız azalabilir veya ortadan kalkabilir. Ancak, multifokal GİL'ler bazı kişilerde haleler veya parlamalar gibi yan etkilere neden olabilir.
• Torik GİL'ler: Torik GİL'ler, astigmatı olan kişiler için özel olarak tasarlanmıştır. Astigmat, korneanın veya merceğin düzensiz şekli nedeniyle oluşan bir görme kusurudur. Torik GİL'ler, astigmatı düzelterek daha net bir görüş sağlar.
• Akıllı (Accommodating) GİL'ler: Akıllı GİL'ler, göz kaslarının hareketiyle odak noktasını değiştirerek hem uzağı hem de yakını net görmeyi sağlamayı amaçlar. Bu lensler, multifokal GİL'lere benzer şekilde gözlük ihtiyacını azaltabilir.

GİL seçimi, doktorunuzla birlikte görme ihtiyaçlarınızı, yaşam tarzınızı ve beklentilerinizi dikkate alarak yapılmalıdır. Doktorunuz, gözünüzün yapısına ve genel sağlık durumunuza göre size en uygun GİL seçeneğini önerecektir.

Katarakt Ameliyatı Öncesi Hazırlık

Katarakt ameliyatı öncesinde aşağıdaki hazırlıkları yapmanız önemlidir:

• Kapsamlı Göz Muayenesi: Doktorunuz, ameliyat öncesinde gözünüzü detaylı bir şekilde muayene edecek ve kataraktın evresini, gözünüzün yapısını ve genel sağlık durumunuzu değerlendirecektir.
• Göz Ölçümleri: Gözünüze yerleştirilecek yapay merceğin (GİL) boyutunu belirlemek için çeşitli ölçümler yapılacaktır.
• Tıbbi Geçmişinizi Bildirin: Doktorunuza tüm tıbbi geçmişinizi, kullandığınız ilaçları ve alerjilerinizi bildirin.
• İlaç Kullanımını Ayarlayın: Doktorunuz, ameliyat öncesinde bazı ilaçların kullanımını geçici olarak durdurmanızı veya değiştirmenizi isteyebilir. Özellikle kan sulandırıcı ilaçlar (örneğin, aspirin, warfarin) ameliyat öncesinde kesilmelidir.
• Göz Damlaları: Doktorunuz, ameliyat öncesinde kullanmanız için antibiyotik veya anti-inflamatuar göz damlaları reçete edebilir.
• Ulaşımınızı Planlayın: Ameliyat günü eve dönüş için bir yakınınızdan yardım istemeniz gerekebilir. Ameliyattan sonra görüşünüz bulanık olabileceğinden, araba kullanmanız güvenli olmayabilir.
• Ameliyat Günü Rahat Giyinin: Ameliyat günü rahat ve bol giysiler giyin. Göz çevresine makyaj yapmayın ve takı takmayın.
• Aç Kalmayın: Doktorunuzun talimatlarına uyun. Genellikle ameliyattan birkaç saat önce yemek yemeyi ve sıvı içmeyi bırakmanız istenecektir.

Katarakt Ameliyatı Sonrası Bakım

Katarakt ameliyatı sonrası iyileşme süreci genellikle hızlı ve sorunsuzdur. Ancak, en iyi sonuçları elde etmek ve komplikasyon riskini azaltmak için doktorunuzun talimatlarına dikkatle uymanız önemlidir. İşte katarakt ameliyatı sonrası dikkat edilmesi gerekenler:

• Göz Damlalarını Kullanın: Doktorunuzun reçete ettiği antibiyotik ve anti-inflamatuar göz damlalarını düzenli olarak kullanın. Bu damlalar, enfeksiyon riskini azaltır ve iyileşmeyi hızlandırır.
• Gözünüzü Koruyun: Ameliyattan sonraki ilk birkaç gün boyunca gözünüzü bir göz bandı veya koruyucu bir gözlükle koruyun. Bu, gözünüzü darbelerden, tozdan ve ışıktan koruyacaktır.
• Gözünüzü Oğuşturmayın: Gözünüzü oğuşturmaktan veya ovuşturmaktan kaçının. Bu, enfeksiyon riskini artırabilir ve iyileşmeyi geciktirebilir.
• Ağır Kaldırmayın: Ameliyattan sonraki ilk birkaç hafta boyunca ağır kaldırmaktan ve yorucu aktivitelerden kaçının.
• Gözünüzü Suya Karşı Koruyun: Ameliyattan sonraki ilk hafta boyunca gözünüze su kaçırmamaya özen gösterin. Duş alırken veya yüzünüzü yıkarken dikkatli olun.
• Makyaj Yapmayın: Ameliyattan sonraki ilk hafta boyunca göz çevresine makyaj yapmaktan kaçının.
• Araba Kullanmaktan Kaçının: Doktorunuzun izni olmadan araba kullanmayın. Görüşünüzün netleşmesi ve araba kullanmak için güvenli olduğunuzdan emin olmanız gerekir.
• Kontrollere Gidin: Doktorunuzun belirlediği kontrol randevularına düzenli olarak gidin. Bu kontrollerde, iyileşme süreciniz değerlendirilecek ve herhangi bir sorun olup olmadığı kontrol edilecektir.
• Gözlük Kullanımı: Ameliyattan sonra gözlük kullanmanız gerekebilir. Gözlük ihtiyacınız, kullanılan yapay merceğin türüne ve gözünüzün durumuna bağlı olacaktır. Doktorunuz, size en uygun gözlük reçetesini yazacaktır.

Katarakt Ameliyatının Riskleri ve Komplikasyonları

Katarakt ameliyatı genellikle güvenli bir işlemdir, ancak her cerrahi işlemde olduğu gibi bazı riskler ve komplikasyonlar mevcuttur. Nadir görülen komplikasyonlar şunlardır:

• Enfeksiyon: Ameliyat sonrası enfeksiyon riski düşüktür, ancak ciddi bir komplikasyondur. Enfeksiyon belirtileri arasında kızarıklık, ağrı, şişlik ve görme kaybı yer alır.
• Kanama: Ameliyat sırasında veya sonrasında kanama olabilir. Kanama genellikle kendiliğinden durur, ancak bazı durumlarda tedavi gerekebilir.
• Göz İçi Basıncının Artması (Glokom): Ameliyat sonrası göz içi basıncı artabilir ve glokom (göz tansiyonu) gelişebilir. Bu durum, ilaçlarla veya cerrahi müdahale ile tedavi edilebilir.
• Retina Dekolmanı: Nadiren de olsa, katarakt ameliyatı sonrası retina dekolmanı (retinanın gözün arka duvarından ayrılması) meydana gelebilir. Retina dekolmanı, acil tedavi gerektiren ciddi bir durumdur.
• Arka Kapsül Opasifikasyonu (PCO): Katarakt ameliyatından aylar veya yıllar sonra, mercek kapsülünün arkası bulanıklaşabilir (arka kapsül opasifikasyonu veya PCO). PCO, YAG lazer kapsülotomi adı verilen basit bir lazer işlemiyle tedavi edilebilir.
• Korneal Ödem: Ameliyat sırasında kornea zarar görebilir ve ödem oluşabilir. Korneal ödem, genellikle kendiliğinden düzelir, ancak bazı durumlarda tedavi gerekebilir.
• Göz Kuruluğu: Ameliyat sonrası göz kuruluğu yaygın bir durumdur. Göz kuruluğu, yapay gözyaşı damlaları ile tedavi edilebilir.
• Göz İçi Lensi (GİL) ile İlgili Sorunlar: Nadiren de olsa, GİL yerinden çıkabilir veya dönebilir. Bu durumda, cerrahi müdahale gerekebilir.
• Görsel Disturbanslar: Bazı kişilerde ameliyat sonrası haleler, parlamalar veya çift görme gibi görsel rahatsızlıklar olabilir. Bu rahatsızlıklar genellikle zamanla azalır veya kaybolur.

Ameliyat öncesinde doktorunuzla riskleri ve komplikasyonları detaylı bir şekilde görüşmeniz önemlidir. Doktorunuz, size en uygun ameliyat yöntemini ve GİL seçeneğini belirleyerek riskleri en aza indirmeye çalışacaktır.

Katarakt Ameliyatı Sonrası Görüşün Düzelmesi

Katarakt ameliyatından sonra görüşünüz genellikle birkaç gün veya hafta içinde düzelir. İyileşme süreci kişiden kişiye değişebilir. Ameliyattan sonraki ilk birkaç gün boyunca görüşünüz bulanık olabilir, ancak zamanla netleşecektir. Doktorunuzun talimatlarına uyarak ve düzenli kontrollere giderek iyileşme sürecinizi destekleyebilirsiniz.

Katarakt ameliyatı, görme yetinizi önemli ölçüde iyileştirebilir ve yaşam kalitenizi artırabilir. Ameliyat sonrası net ve keskin bir görüşe sahip olmak, günlük aktivitelerinizi daha rahat ve keyifli bir şekilde yapmanızı sağlayacaktır.

Kataraktı Önleme Yolları

Katarakt oluşumunu tamamen engellemek mümkün olmasa da, bazı önlemler alarak katarakt riskini azaltabilirsiniz:

• Güneş Gözlüğü Kullanın: Güneşli havalarda UV ışınlarından korunmak için güneş gözlüğü kullanın.
• Sağlıklı Beslenin: Antioksidanlar açısından zengin meyve ve sebzeler tüketin.
• Sigara İçmeyin: Sigara içmek, katarakt riskini artırır.
• Diyabetinizi Kontrol Altında Tutun: Diyabet hastasıysanız, kan şekeri seviyenizi kontrol altında tutun.
• Düzenli Göz Muayenesi Yaptırın: Özellikle 40 yaşından sonra düzenli olarak göz muayenesi yaptırın.
• Steroid Kullanımından Kaçının: Uzun süreli kortikosteroid kullanımından mümkün olduğunca kaçının.

Sonuç

Katarakt, görme yetisini etkileyen yaygın bir göz rahatsızlığıdır. Ancak, katarakt ameliyatı ile görme yetisi başarıyla geri kazanılabilir. Katarakt ameliyatı, modern teknikler ve gelişmiş yapay mercekler sayesinde güvenli ve etkili bir işlemdir. Katarakt belirtileri yaşıyorsanız, bir göz doktoruna başvurarak muayene olmanız ve tedavi seçenekleri hakkında bilgi almanız önemlidir.