Kadın Hastalıkları ve DoğumPerinatoloji

NST Kaçıncı Haftada Yapılır? Kapsamlı Rehber

Non-Stres Testi (NST), gebelikte bebeğin iyilik halini değerlendirmek için kullanılan önemli bir yöntemdir. Genellikle gebeliğin son dönemlerinde uygulanan bu test, bebeğin kalp atış hızını ve anne karnındaki hareketlerini izleyerek bebeğin sağlığı hakkında bilgi verir. Bu yazıda, NST'nin ne olduğunu, neden yapıldığını, kaçıncı haftada yapıldığını ve testin nasıl uygulandığını detaylı bir şekilde ele alacağız. Ayrıca, NST sonuçlarının nasıl yorumlandığına ve olası sorunlara da değineceğiz.

NST Nedir?

Non-Stres Testi (NST), bebeğin kalp atış hızının (fetal kalp hızı) anne karnındaki hareketlerine (fetal hareketler) yanıt olarak nasıl değiştiğini değerlendiren, invaziv olmayan bir prenatal testtir. Bu test, bebeğin oksijenlenmesi ve genel sağlığı hakkında bilgi sağlar. "Non-stres" terimi, testin bebeğe herhangi bir stres yüklemediğini belirtir. NST, genellikle gebeliğin son trimesterinde, özellikle 28. haftadan sonra uygulanır, ancak bazı durumlarda daha erken haftalarda da yapılabilir.

NST'nin Amacı

NST'nin temel amacı, riskli gebeliklerde veya annenin bazı sağlık sorunları olduğu durumlarda bebeğin iyilik halini değerlendirmektir. Test, bebeğin yeterli oksijen alıp almadığını, kalp atış hızının normal sınırlar içinde olup olmadığını ve fetal hareketlere uygun yanıt verip vermediğini kontrol eder. Bu sayede, olası bir fetal sıkıntı (fetal distress) erken teşhis edilebilir ve gerekli müdahaleler zamanında yapılabilir.

NST'nin Çalışma Prensibi

NST, bebeğin kalp atış hızının (fetal kalp hızı) izlenmesi ve fetal hareketlerin kaydedilmesi prensibine dayanır. Sağlıklı bir bebek, hareket ettiğinde kalp atış hızında geçici bir artış gösterir (akselerasyon). Bu akselerasyonlar, bebeğin yeterli oksijen aldığını ve sinir sisteminin düzgün çalıştığını gösterir. NST sırasında, anne adayı rahat bir pozisyonda (genellikle yan yatarak veya yarı oturur pozisyonda) uzanır ve karın bölgesine iki adet prob yerleştirilir. Bu problardan biri fetal kalp atış hızını izlerken, diğeri annenin rahim kasılmalarını (eğer varsa) kaydeder. Anne adayından, bebeğin hareketlerini hissettiğinde bir düğmeye basması istenir. Bu sayede, fetal hareketlerin kalp atış hızıyla ilişkisi değerlendirilir.

NST Neden Yapılır?

NST, gebelik sürecinde bazı risk faktörleri taşıyan veya sağlık sorunları olan anne adaylarına sıklıkla uygulanır. NST'nin yapılma nedenleri şunlardır:

• Yüksek Riskli Gebelikler: Anne adayının yaşı (35 yaş üstü veya 18 yaş altı), çoğul gebelik (ikiz, üçüz vb.), daha önceki gebeliklerde yaşanan sorunlar (erken doğum, ölü doğum vb.) gibi durumlar yüksek riskli gebelik olarak kabul edilir ve NST yapılması gerekebilir.
• Anne Sağlığı Sorunları: Gebelik diyabeti (gestasyonel diyabet), yüksek tansiyon (hipertansiyon), preeklampsi (gebelik zehirlenmesi), böbrek hastalığı, kalp hastalığı gibi anne sağlığı sorunları NST yapılmasını gerektirebilir. Bu tür sağlık sorunları, bebeğin oksijen alımını etkileyebilir ve fetal sıkıntıya yol açabilir.
• Bebeğin Gelişiminde Sorunlar: Bebeğin anne karnında yeterince büyümemesi (intrauterin gelişme geriliği - IUGR), amniyon sıvısının normalden az veya fazla olması (oligohidramniyos veya polihidramniyos), bebeğin hareketlerinde azalma gibi durumlar NST yapılmasını gerektirebilir.
• Erken Doğum Riski: Erken doğum riski taşıyan anne adaylarına (rahim kasılmaları, servikal yetmezlik vb.) NST yapılarak bebeğin iyilik hali değerlendirilir.
• Son Tarih Geçmesi: Gebeliğin 40. haftayı geçmesi (postterm gebelik) durumunda, plasentanın etkinliği azalabileceği için NST yapılarak bebeğin oksijenlenmesi kontrol edilir.
• Daha Önceki Gebeliklerde Yaşanan Olumsuz Deneyimler: Daha önceki gebeliklerde ölü doğum, fetal sıkıntı gibi olumsuz deneyimler yaşayan anne adaylarına, sonraki gebeliklerinde NST yapılarak bebeğin sağlığı yakından takip edilir.

NST Kaçıncı Haftada Yapılır?

NST, genellikle gebeliğin 28. haftasından sonra uygulanmaya başlanır. Ancak, bazı özel durumlarda daha erken haftalarda da yapılabilir. NST'nin başlama zamanı, anne adayının sağlık durumu, gebeliğin seyri ve doktorun değerlendirmesine bağlı olarak değişebilir.

Genel Uygulama: 28. Haftadan Sonra

Çoğu durumda, NST'ye 28. gebelik haftasından sonra başlanır. Bu haftadan itibaren bebeğin sinir sistemi daha gelişmiş hale gelir ve fetal hareketlere kalp atış hızında daha belirgin yanıtlar (akselerasyonlar) gözlemlenebilir. 28. haftadan sonra NST, genellikle haftada bir veya iki kez tekrarlanır, özellikle riskli gebeliklerde bu sıklık artabilir.

Özel Durumlar: Daha Erken Haftalarda NST

Bazı özel durumlarda, NST'ye 28. haftadan önce başlanması gerekebilir. Bu durumlar şunlardır:

• Ciddi Sağlık Sorunları Olan Anneler: Gebelik diyabeti, yüksek tansiyon, preeklampsi gibi ciddi sağlık sorunları olan anne adaylarına, bebeğin iyilik halini daha erken takip etmek amacıyla NST daha erken haftalarda yapılabilir.
• Bebeğin Gelişiminde Ciddi Sorunlar: Bebeğin anne karnında yeterince büyümemesi (IUGR) veya amniyon sıvısının ciddi şekilde azalması (oligohidramniyos) gibi durumlarda, NST daha erken haftalarda başlanarak bebeğin durumu yakından izlenir.
• Daha Önceki Gebeliklerde Yaşanan Olumsuz Deneyimler: Daha önceki gebeliklerde ölü doğum veya fetal sıkıntı gibi olumsuz deneyimler yaşayan anne adaylarına, sonraki gebeliklerinde NST daha erken haftalarda başlanarak bebeğin sağlığına ekstra özen gösterilir.

Doktorun Değerlendirmesi

NST'nin başlama zamanı, her anne adayı için farklı olabilir. Doktorunuz, sizin özel durumunuzu ve gebeliğinizin seyrini değerlendirerek NST'nin ne zaman başlayacağına karar verecektir. Doktorunuzun önerilerine uymanız ve NST randevularınızı aksatmamanız, bebeğinizin sağlığı için önemlidir.

NST Nasıl Yapılır?

NST, basit, ağrısız ve invaziv olmayan bir testtir. Genellikle bir sağlık kuruluşunda (hastane veya doğum merkezi) yapılır ve yaklaşık 20-40 dakika sürer. NST sırasında aşağıdaki adımlar izlenir:

1. Hazırlık: NST'ye gelmeden önce, rahat ve bol giysiler giymeniz önerilir. Test öncesinde yemek yiyebilir ve su içebilirsiniz. Ancak, test sırasında rahat olmanız için tuvalete gitmeniz gerekebilir.
2. Pozisyon: NST sırasında, genellikle yan yatarak veya yarı oturur pozisyonda uzanmanız istenir. Bu pozisyon, rahme giden kan akışını artırır ve bebeğin daha rahat hareket etmesini sağlar.
3. Probların Yerleştirilmesi: Karnınıza iki adet prob yerleştirilir. Bu problardan biri fetal kalp atış hızını (FHR) izlerken, diğeri annenin rahim kasılmalarını (eğer varsa) kaydeder. Probların sabit durması için karın bölgesine elastik bantlar yerleştirilir.
4. Testin Başlaması: Problar yerleştirildikten sonra, NST cihazı çalıştırılır ve bebeğin kalp atış hızı ve rahim kasılmaları kaydedilmeye başlanır.
5. Fetal Hareketlerin Kaydedilmesi: Anne adayından, bebeğin hareketlerini hissettiğinde bir düğmeye basması istenir. Bu sayede, fetal hareketlerin kalp atış hızıyla ilişkisi değerlendirilir.
6. Testin Süresi: NST genellikle 20-40 dakika sürer. Bu süre boyunca, bebeğin kalp atış hızı ve hareketleri sürekli olarak izlenir.
7. Testin Bitirilmesi: Testin sonunda, NST cihazı durdurulur ve problar çıkarılır. Elde edilen veriler, doktor veya hemşire tarafından değerlendirilir.

NST Sırasında Nelere Dikkat Edilmelidir?

NST sırasında rahat olmanız ve bebeğin hareketlerini hissetmeniz önemlidir. İşte dikkat etmeniz gereken bazı noktalar:

• Rahat Olun: Test sırasında rahat bir pozisyonda uzanın ve gevşemeye çalışın. Gerginlik, bebeğin hareketlerini etkileyebilir.
• Bebeğin Hareketlerini İzleyin: Bebeğin hareketlerini hissettiğinizde düğmeye basmayı unutmayın. Bu, fetal hareketlerin kalp atış hızıyla ilişkisinin doğru bir şekilde değerlendirilmesine yardımcı olur.
• Sorularınızı Sorun: Test sırasında herhangi bir sorunuz olursa, doktorunuza veya hemşirenize sormaktan çekinmeyin.
• Aç Olmayın: Test öncesinde hafif bir şeyler yiyerek kan şekerinizi dengede tutun. Açlık, bebeğin hareketlerini azaltabilir.

NST Sonuçları Nasıl Yorumlanır?

NST sonuçları, bebeğin kalp atış hızının ve fetal hareketlerin değerlendirilmesiyle elde edilir. Sonuçlar genellikle "reaktif" veya "non-reaktif" olarak sınıflandırılır.

Reaktif NST

Reaktif NST, bebeğin sağlıklı olduğunu ve iyi durumda olduğunu gösterir. Reaktif NST'nin kriterleri şunlardır:

• Akselerasyonlar: 20 dakikalık bir süre içinde, fetal kalp atış hızında en az iki kez 15 vuru/dakika (bpm) veya daha fazla artış (akselerasyon) olması gerekir. Bu akselerasyonların süresi en az 15 saniye olmalıdır. 32. haftadan önce, akselerasyonların 10 vuru/dakika veya daha fazla olması ve en az 10 saniye sürmesi yeterlidir.
• Bazal Kalp Atış Hızı: Bebeğin bazal kalp atış hızının normal sınırlar içinde (genellikle 110-160 bpm) olması gerekir.
• Variabilite: Fetal kalp atış hızında normal variabilite (değişkenlik) olması gerekir. Variabilite, kalp atış hızının anlık olarak değişmesidir ve bebeğin sinir sisteminin düzgün çalıştığını gösterir.

Reaktif NST sonucu, genellikle bebeğin iyi durumda olduğunu ve doğumun güvenle beklenebileceğini gösterir. Ancak, bazı durumlarda reaktif NST sonucu elde edilse bile, doktorunuz ek testler (biyofiziksel profil gibi) isteyebilir.

Non-Reaktif NST

Non-reaktif NST, bebeğin kalp atış hızında yeterli akselerasyonların olmaması veya diğer kriterlerin karşılanmaması durumunda elde edilir. Non-reaktif NST sonucu, bebeğin sıkıntıda olabileceğini veya oksijenlenme sorunları yaşadığını gösterebilir. Ancak, non-reaktif NST sonucu her zaman kötü bir anlam taşımaz. Bazı durumlarda, bebeğin uyuduğu veya annenin bazı ilaçlar kullandığı durumlarda da non-reaktif sonuç elde edilebilir.

Non-reaktif NST sonucu elde edildiğinde, doktorunuz genellikle aşağıdaki adımları izler:

• Testin Tekrarlanması: Non-reaktif NST sonucu elde edildikten sonra, genellikle 20-30 dakika sonra test tekrarlanır. Bu süre içinde, bebeğin uyanması veya annenin pozisyon değiştirmesi bebeğin hareketlerini artırabilir ve daha iyi bir sonuç elde edilmesini sağlayabilir.
• Akustik Stimülasyon: Bebeğin uyarılması için akustik stimülasyon (ses uyarımı) uygulanabilir. Bu yöntemde, anne karnına kısa süreli bir ses verilir ve bebeğin hareket etmesi ve kalp atış hızında akselerasyonlar göstermesi beklenir.
• Ek Testler: Non-reaktif NST sonucu devam ederse, doktorunuz ek testler (biyofiziksel profil, Doppler ultrasonografi) isteyebilir. Bu testler, bebeğin iyilik halini daha detaylı bir şekilde değerlendirmeye yardımcı olur.

Biyofiziksel Profil (BPP)

Biyofiziksel Profil (BPP), NST ile birlikte yapılan bir ultrasonografik değerlendirmedir. BPP, bebeğin beş farklı parametresini değerlendirir:

1. Fetal Hareketler: Bebeğin vücut veya ekstremite hareketleri.
2. Fetal Tonus: Bebeğin uzuvlarını bükme ve açma yeteneği.
3. Fetal Solunum Hareketleri: Bebeğin göğüs kafesi hareketleri.
4. Amniyon Sıvısı Miktarı: Rahim içindeki amniyon sıvısı miktarı.
5. NST: Non-Stres Testi (kalp atış hızı ve fetal hareketlerin değerlendirilmesi).

Her bir parametre için 0 veya 2 puan verilir ve toplam puan hesaplanır. BPP skoru, bebeğin iyilik halini değerlendirmek için kullanılır. Yüksek bir BPP skoru, bebeğin sağlıklı olduğunu gösterirken, düşük bir BPP skoru bebeğin sıkıntıda olabileceğini işaret eder.

Doppler Ultrasonografi

Doppler ultrasonografi, bebeğin kan damarlarındaki kan akışını değerlendiren bir ultrason yöntemidir. Özellikle bebeğin anne karnında yeterince büyümediği (IUGR) durumlarda, Doppler ultrasonografi ile umbilikal arter (göbek kordonu damarı) ve beyin damarlarındaki kan akışı değerlendirilir. Anormal kan akışı, bebeğin oksijenlenmesinde sorun olduğunu ve fetal sıkıntı riskinin arttığını gösterebilir.

NST Sonuçları Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

NST hakkında anne adaylarının sıklıkla sorduğu bazı sorular ve cevapları aşağıda yer almaktadır:

1. Soru: NST ağrılı bir test midir?

   Cevap: Hayır, NST ağrılı bir test değildir. İnvaziv olmayan bir yöntemdir ve anne adayına herhangi bir rahatsızlık vermez.

2. Soru: NST ne kadar sürer?

   Cevap: NST genellikle 20-40 dakika sürer. Bazı durumlarda, bebeğin uyuduğu veya hareket etmediği durumlarda test süresi uzayabilir.

3. Soru: NST'ye aç karnına mı tok karnına mı gelinmelidir?

   Cevap: NST'ye tok karnına gelmeniz önerilir. Açlık, bebeğin hareketlerini azaltabilir ve test sonuçlarını etkileyebilir.

4. Soru: NST sonuçları ne zaman çıkar?

   Cevap: NST sonuçları genellikle testin hemen ardından çıkar ve doktorunuz tarafından değerlendirilir.

5. Soru: Non-reaktif NST sonucu ne anlama gelir?

   Cevap: Non-reaktif NST sonucu, bebeğin kalp atış hızında yeterli akselerasyonların olmadığını veya diğer kriterlerin karşılanmadığını gösterir. Ancak, non-reaktif NST sonucu her zaman kötü bir anlam taşımaz. Bebeğin uyuduğu veya annenin bazı ilaçlar kullandığı durumlarda da non-reaktif sonuç elde edilebilir. Doktorunuz, ek testler yaparak bebeğin durumunu daha detaylı bir şekilde değerlendirecektir.

6. Soru: NST'nin riskleri var mıdır?

   Cevap: NST, invaziv olmayan bir test olduğu için herhangi bir riski yoktur. Ancak, testin tekrarlanması veya ek testlerin yapılması anne adayında strese neden olabilir.

7. Soru: NST sonuçları her zaman doğru mudur?

   Cevap: NST sonuçları genellikle güvenilirdir, ancak bazı durumlarda yanlış pozitif veya yanlış negatif sonuçlar elde edilebilir. Bu nedenle, doktorunuz NST sonuçlarını diğer klinik bulgularla birlikte değerlendirecektir.

8. Soru: NST yerine başka hangi testler yapılabilir?

   Cevap: NST yerine veya NST'ye ek olarak, biyofiziksel profil (BPP) ve Doppler ultrasonografi gibi testler yapılabilir. Bu testler, bebeğin iyilik halini daha detaylı bir şekilde değerlendirmeye yardımcı olur.

Sonuç

Non-Stres Testi (NST), gebelikte bebeğin iyilik halini değerlendirmek için kullanılan önemli bir yöntemdir. Genellikle gebeliğin 28. haftasından sonra uygulanmaya başlanan bu test, bebeğin kalp atış hızını ve anne karnındaki hareketlerini izleyerek bebeğin sağlığı hakkında bilgi verir. NST sonuçları, bebeğin sağlıklı olup olmadığını veya ek testlere ihtiyaç duyulup duyulmadığını belirlemede önemli bir rol oynar. Doktorunuzun önerilerine uymanız ve NST randevularınızı aksatmamanız, bebeğinizin sağlığı için önemlidir. Unutmayın ki, her gebelik farklıdır ve NST'nin başlama zamanı ve sıklığı, sizin özel durumunuza göre değişebilir. Sağlıklı bir gebelik geçirmeniz dileğiyle!