Ortopedi ve TravmatolojiFiziksel Tıp ve Rehabilitasyonİç Hastalıkları (Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları)

Osteoporoz (Kemik Erimesi): Hangi Bölüm Bakar?

Osteoporoz, kemik yoğunluğunun azalması ve kemiklerin daha kırılgan hale gelmesiyle karakterize edilen sistemik bir iskelet hastalığıdır. Halk arasında kemik erimesi olarak da bilinir. Bu durum, kemiklerin daha kolay kırılmasına yol açar, özellikle kalça, omurga ve el bileği kırıkları sık görülür. Osteoporoz, yaşlanma ile birlikte daha sık görülen bir durumdur, ancak gençlerde de görülebilir. Bu yazıda, osteoporozun ne olduğuna, risk faktörlerine, belirtilerine, teşhis yöntemlerine, tedavi seçeneklerine ve en önemlisi, osteoporoz şüphesi olan veya teşhisi konulmuş kişilerin hangi bölüme başvurması gerektiğine detaylı bir şekilde değineceğiz.

Osteoporoz Nedir?

Osteoporoz, kemiklerin zayıflaması ve kırılgan hale gelmesi durumudur. Kemikler, sürekli olarak yıkım ve yapım süreçlerinden geçerler. Genç yaşlarda, yapım süreci yıkım sürecinden daha hızlıdır, bu da kemik yoğunluğunun artmasına ve kemiklerin güçlenmesine yol açar. Ancak yaş ilerledikçe, yıkım süreci yapım sürecini geçmeye başlar ve kemik yoğunluğu azalır. Osteoporoz, bu dengenin bozulması sonucu ortaya çıkar ve kemiklerin mikro yapısında bozulmalara neden olur.

Kemik Yoğunluğu ve Önemi

Kemik yoğunluğu, kemikte bulunan mineral miktarını ifade eder ve genellikle DXA (Dual-energy X-ray absorptiometry) adı verilen bir yöntemle ölçülür. DXA taraması, kemiklerin ne kadar yoğun olduğunu belirlemek için düşük dozda X-ışınları kullanır. Kemik yoğunluğu, T-skoru adı verilen bir değerle ifade edilir. T-skoru, kişinin kemik yoğunluğunu genç ve sağlıklı bir yetişkinin kemik yoğunluğuyla karşılaştırır. T-skoru -1.0 ve üzeri normal olarak kabul edilirken, -1.0 ile -2.5 arası osteopeni (kemik yoğunluğu azalması), -2.5 ve altı ise osteoporoz olarak sınıflandırılır.

Osteoporozun Nedenleri

Osteoporozun birçok nedeni olabilir. En sık görülen nedenler şunlardır:

• Yaşlanma: Yaş ilerledikçe kemik yoğunluğu doğal olarak azalır.
• Menopoz: Kadınlarda menopoz döneminde östrojen hormonu seviyesi düşer. Östrojen, kemik yapımını destekleyen önemli bir hormondur. Östrojen seviyesinin düşmesi, kemik yoğunluğunun hızla azalmasına yol açabilir.
• Hormonal Bozukluklar: Tiroid bozuklukları, paratiroid bozuklukları, Cushing sendromu gibi hormonal dengesizlikler osteoporoz riskini artırabilir.
• Beslenme Yetersizlikleri: Kalsiyum ve D vitamini eksikliği, kemik sağlığı için önemli bir risk faktörüdür.
• Hareketsizlik: Düzenli egzersiz yapmamak, kemiklerin güçlenmesini engeller ve kemik yoğunluğunun azalmasına katkıda bulunur.
• Genetik Faktörler: Ailede osteoporoz öyküsü olan kişilerde osteoporoz riski daha yüksektir.
• Bazı Hastalıklar: Romatoid artrit, çölyak hastalığı, Crohn hastalığı gibi bazı kronik hastalıklar osteoporoz riskini artırabilir.
• Bazı İlaçlar: Kortikosteroidler, bazı antikonvülsanlar, proton pompa inhibitörleri gibi bazı ilaçların uzun süreli kullanımı osteoporoz riskini artırabilir.
• Sigara ve Alkol: Sigara içmek ve aşırı alkol tüketimi kemik sağlığını olumsuz etkiler.

Osteoporozun Risk Faktörleri

Osteoporoz riskini artıran birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörleri bilmek, risk altında olup olmadığınızı değerlendirmenize ve önleyici tedbirler almanıza yardımcı olabilir.

• Yaş: Yaş ilerledikçe osteoporoz riski artar.
• Cinsiyet: Kadınlar, erkeklere göre osteoporoz açısından daha yüksek risk altındadır. Bunun nedeni, kadınların kemik yoğunluğunun erkeklere göre daha düşük olması ve menopoz döneminde östrojen seviyesinin düşmesidir.
• Aile Öyküsü: Ailede osteoporoz veya kırık öyküsü olan kişilerde osteoporoz riski daha yüksektir.
• Irk: Beyaz ve Asyalı kadınlar, diğer ırklara göre osteoporoz açısından daha yüksek risk altındadır.
• Vücut Yapısı: İnce yapılı ve düşük vücut ağırlığına sahip kişilerde osteoporoz riski daha yüksektir.
• Erken Menopoz: 45 yaşından önce menopoza giren kadınlarda osteoporoz riski daha yüksektir.
• Histerektomi: Yumurtalıkların da alındığı histerektomi (rahim alınması) operasyonu geçiren kadınlarda osteoporoz riski artabilir.
• Kalsiyum ve D Vitamini Eksikliği: Yeterli kalsiyum ve D vitamini almamak, kemik sağlığını olumsuz etkiler.
• Hareketsizlik: Düzenli egzersiz yapmamak, kemiklerin güçlenmesini engeller.
• Sigara İçmek: Sigara içmek, kemik yoğunluğunu azaltır ve kırık riskini artırır.
• Aşırı Alkol Tüketimi: Aşırı alkol tüketimi, kemik yapımını olumsuz etkiler.
• Bazı Hastalıklar: Romatoid artrit, çölyak hastalığı, Crohn hastalığı, hipertiroidizm, Cushing sendromu gibi bazı hastalıklar osteoporoz riskini artırabilir.
• Bazı İlaçlar: Kortikosteroidler, bazı antikonvülsanlar, proton pompa inhibitörleri gibi bazı ilaçların uzun süreli kullanımı osteoporoz riskini artırabilir.

Osteoporozun Belirtileri

Osteoporoz genellikle belirti vermeden ilerler. Bu nedenle, "sessiz hastalık" olarak da adlandırılır. Kemik kırığı oluşana kadar çoğu kişi osteoporoz olduğunun farkında değildir. Ancak, bazı belirtiler osteoporoz şüphesini uyandırabilir:

• Sırt Ağrısı: Özellikle omurga kırıklarına bağlı olarak sırt ağrısı görülebilir.
• Boy Kısılması: Omurga kırıkları, zamanla boy kısalmasına neden olabilir.
• Duruş Bozukluğu: Omurga kırıkları, kamburluğa (kifoz) yol açabilir.
• Kolay Kırıklar: Düşme veya hafif bir travma sonucu kemiklerin kırılması, osteoporozun en belirgin belirtisidir. En sık görülen kırıklar kalça, omurga ve el bileği kırıklarıdır.

Bu belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, bir doktora başvurmanız önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, kırık riskini azaltmaya ve yaşam kalitesini artırmaya yardımcı olabilir.

Osteoporoz Teşhisi

Osteoporoz teşhisi, genellikle kemik yoğunluğu ölçümü (DXA taraması) ile konulur. DXA taraması, kemiklerin ne kadar yoğun olduğunu belirlemek için düşük dozda X-ışınları kullanır ve ağrısız bir işlemdir. Kemik yoğunluğu, T-skoru adı verilen bir değerle ifade edilir. T-skoru, kişinin kemik yoğunluğunu genç ve sağlıklı bir yetişkinin kemik yoğunluğuyla karşılaştırır. T-skoru -2.5 ve altı ise osteoporoz olarak sınıflandırılır.

DXA taramasının yanı sıra, doktorunuz tıbbi öykünüzü, fiziksel muayenenizi ve laboratuvar testlerinizi de değerlendirecektir. Laboratuvar testleri, kalsiyum, D vitamini, paratiroid hormonu (PTH) ve tiroid hormonları gibi kemik metabolizmasını etkileyen faktörleri değerlendirmek için yapılabilir.

Kimlere DXA taraması yapılması gerektiği konusunda farklı kılavuzlar bulunmaktadır. Genel olarak, aşağıdaki durumlarda DXA taraması önerilir:

• 65 yaş ve üzeri tüm kadınlar
• 70 yaş ve üzeri tüm erkekler
• Menopoz sonrası kadınlar
• 50-69 yaş arası, osteoporoz risk faktörleri olan kişiler
• Kırık öyküsü olan kişiler
• Kortikosteroid gibi osteoporoz riskini artıran ilaçları kullanan kişiler
• Romatoid artrit, çölyak hastalığı, Crohn hastalığı gibi osteoporoz riskini artıran hastalıkları olan kişiler

Osteoporoz Tedavisi

Osteoporoz tedavisinin temel amacı, kemik kırığı riskini azaltmaktır. Tedavi, yaşam tarzı değişiklikleri, kalsiyum ve D vitamini takviyeleri ve ilaç tedavisi olmak üzere çeşitli yaklaşımları içerebilir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

• Beslenme: Yeterli kalsiyum ve D vitamini almak, kemik sağlığı için önemlidir. Kalsiyum açısından zengin besinler arasında süt, yoğurt, peynir, yeşil yapraklı sebzeler ve kuruyemişler bulunur. D vitamini ise güneş ışığı ve bazı besinler (balık, yumurta sarısı) aracılığıyla alınabilir.
• Egzersiz: Düzenli egzersiz yapmak, kemiklerin güçlenmesine yardımcı olur. Ağırlık taşıma egzersizleri (yürüyüş, koşu, merdiven çıkma) ve kas güçlendirme egzersizleri (ağırlık kaldırma, direnç bantları ile çalışma) özellikle faydalıdır.
• Sigarayı Bırakmak: Sigara içmek, kemik yoğunluğunu azaltır ve kırık riskini artırır.
• Alkolü Sınırlandırmak: Aşırı alkol tüketimi, kemik yapımını olumsuz etkiler.
• Düşmeleri Önlemek: Düşmeleri önlemek için evde halıları sabitlemek, kaymaz zeminler kullanmak, iyi aydınlatma sağlamak ve görme sorunlarını gidermek önemlidir.

Kalsiyum ve D Vitamini Takviyeleri

Beslenme yoluyla yeterli kalsiyum ve D vitamini almak mümkün değilse, takviyeler kullanılabilir. Günlük kalsiyum ihtiyacı yaşa ve cinsiyete göre değişir. Yetişkinler için genellikle 1000-1200 mg kalsiyum ve 600-800 IU D vitamini önerilir. Ancak, doktorunuz size özel bir dozaj belirleyecektir.

İlaç Tedavisi

Osteoporoz tedavisinde kullanılan çeşitli ilaçlar bulunmaktadır. Bu ilaçlar, kemik yıkımını azaltarak veya kemik yapımını artırarak kemik yoğunluğunu artırmaya ve kırık riskini azaltmaya yardımcı olurlar. En sık kullanılan ilaçlar şunlardır:

• Bifosfonatlar: Alendronat, risedronat, ibandronat ve zoledronik asit gibi bifosfonatlar, kemik yıkımını azaltarak kemik yoğunluğunu artırırlar. Ağızdan veya damar yoluyla uygulanabilirler.
• Denosumab: Denosumab, RANKL adı verilen bir proteini bloke ederek kemik yıkımını azaltır. Cilt altına enjeksiyon yoluyla uygulanır.
• Teriparatid ve Abaloparatid: Teriparatid ve abaloparatid, paratiroid hormonunun (PTH) sentetik formlarıdır ve kemik yapımını artırırlar. Cilt altına enjeksiyon yoluyla uygulanırlar.
• Romosozumab: Romosozumab, sklerostin adı verilen bir proteini bloke ederek hem kemik yapımını artırır hem de kemik yıkımını azaltır. Cilt altına enjeksiyon yoluyla uygulanır.
• Selektif Östrojen Reseptör Modülatörleri (SERM'ler): Raloksifen gibi SERM'ler, östrojen benzeri etki göstererek kemik yoğunluğunu artırırlar. Ağızdan alınırlar.

Doktorunuz, sizin için en uygun tedavi yöntemini belirleyecektir. İlaçların yan etkileri olabileceğini unutmayın. Bu nedenle, doktorunuzla ilaçların faydaları ve riskleri hakkında konuşmanız önemlidir.

Osteoporozdan Korunma

Osteoporozdan korunmak için yapılabilecek birçok şey vardır. Bu önlemler, kemik sağlığını iyileştirmeye ve kırık riskini azaltmaya yardımcı olabilir.

• Yeterli Kalsiyum ve D Vitamini Almak: Kalsiyum ve D vitamini, kemik sağlığı için temel besinlerdir. Yeterli miktarda kalsiyum ve D vitamini almak, kemik yoğunluğunu korumaya yardımcı olur.
• Düzenli Egzersiz Yapmak: Düzenli egzersiz yapmak, kemiklerin güçlenmesine yardımcı olur. Ağırlık taşıma egzersizleri (yürüyüş, koşu, merdiven çıkma) ve kas güçlendirme egzersizleri (ağırlık kaldırma, direnç bantları ile çalışma) özellikle faydalıdır.
• Sağlıklı Beslenmek: Sağlıklı ve dengeli beslenmek, kemik sağlığı için önemlidir. Yeterli protein, vitamin ve mineral almak, kemiklerin güçlenmesine yardımcı olur.
• Sigarayı Bırakmak: Sigara içmek, kemik yoğunluğunu azaltır ve kırık riskini artırır.
• Alkolü Sınırlandırmak: Aşırı alkol tüketimi, kemik yapımını olumsuz etkiler.
• Düşmeleri Önlemek: Düşmeleri önlemek için evde halıları sabitlemek, kaymaz zeminler kullanmak, iyi aydınlatma sağlamak ve görme sorunlarını gidermek önemlidir.
• Risk Faktörlerini Değerlendirmek: Osteoporoz risk faktörlerini bilmek ve risk altında olup olmadığınızı değerlendirmek, önleyici tedbirler almanıza yardımcı olabilir.
• Doktorunuza Danışmak: Osteoporoz riskiniz hakkında doktorunuza danışmanız ve gerekli taramaları yaptırmanız önemlidir.

Osteoporoz (Kemik Erimesi) İçin Hangi Bölüme Başvurulur?

Osteoporoz şüphesi olan veya teşhisi konulmuş kişilerin başvurabileceği birkaç farklı bölüm bulunmaktadır. Bu bölümlerin her biri, osteoporozun farklı yönleriyle ilgilenir ve hastalığın teşhisi, tedavisi ve yönetimi konusunda uzmanlaşmıştır.

Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları

Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları bölümü, hormonlarla ilgili hastalıklarla ilgilenir. Osteoporoz, hormonal dengesizliklerden kaynaklanabileceği için, bu bölüm osteoporozun nedenlerinin araştırılması ve tedavisi konusunda önemli bir rol oynar. Özellikle menopoz sonrası osteoporoz, tiroid bozukluklarına bağlı osteoporoz ve diğer hormonal nedenlere bağlı osteoporoz vakalarında Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları bölümüne başvurmak uygun olacaktır. Bu bölümdeki uzmanlar, hormon seviyelerinizi değerlendirecek ve uygun tedavi planını oluşturacaktır.

Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bölümünün İlgilendiği Durumlar:

• Menopoz sonrası osteoporoz
• Tiroid bozukluklarına bağlı osteoporoz
• Paratiroid bozukluklarına bağlı osteoporoz
• Cushing sendromuna bağlı osteoporoz
• Diğer hormonal nedenlere bağlı osteoporoz

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon bölümü, kas-iskelet sistemi hastalıklarının tedavisi ve rehabilitasyonu ile ilgilenir. Osteoporoz, kemiklerin zayıflamasına ve kırılgan hale gelmesine neden olduğu için, bu bölüm osteoporozlu kişilerin yaşam kalitesini artırmaya ve kırık riskini azaltmaya yönelik tedaviler sunar. Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanları, egzersiz programları, ağrı yönetimi ve diğer rehabilitasyon yöntemleriyle osteoporozlu kişilerin fonksiyonel kapasitelerini artırmaya ve günlük yaşam aktivitelerini kolaylaştırmaya yardımcı olurlar. Ayrıca, düşmeleri önlemeye yönelik stratejiler ve cihazlar konusunda da danışmanlık yaparlar.

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümünün İlgilendiği Durumlar:

• Osteoporozlu kişilerin egzersiz programları
• Ağrı yönetimi
• Duruş bozukluklarının düzeltilmesi
• Düşmeleri önleme stratejileri
• Kırık sonrası rehabilitasyon
• Fonksiyonel kapasitenin artırılması

Romatoloji

Romatoloji bölümü, eklem, kas ve kemik hastalıkları ile ilgilenir. Romatoid artrit, ankilozan spondilit, lupus gibi bazı romatolojik hastalıklar osteoporoz riskini artırabilir. Bu nedenle, bu tür romatolojik hastalığı olan kişilerde osteoporozun teşhisi, tedavisi ve takibi Romatoloji bölümü tarafından yapılabilir. Romatoloji uzmanları, osteoporozun romatolojik hastalıklarla ilişkisini değerlendirir ve uygun tedavi planını oluşturur.

Romatoloji Bölümünün İlgilendiği Durumlar:

• Romatoid artrite bağlı osteoporoz
• Ankilozan spondilite bağlı osteoporoz
• Lupusa bağlı osteoporoz
• Diğer romatolojik hastalıklara bağlı osteoporoz

Ortopedi ve Travmatoloji

Ortopedi ve Travmatoloji bölümü, kemik, eklem ve kas-iskelet sistemi yaralanmaları ve hastalıklarının cerrahi ve cerrahi olmayan tedavisi ile ilgilenir. Osteoporozlu kişilerde kemik kırığı oluştuğunda, Ortopedi ve Travmatoloji bölümüne başvurmak gereklidir. Ortopedi uzmanları, kırıkların cerrahi veya alçı ile tedavisini yapar ve kırık iyileşmesi sürecinde hastaya destek olurlar.

Ortopedi ve Travmatoloji Bölümünün İlgilendiği Durumlar:

• Osteoporozlu kişilerin kemik kırıkları
• Kırıkların cerrahi veya alçı ile tedavisi
• Kırık iyileşmesi sürecinde destek

Geriatri

Geriatri bölümü, yaşlılıkla ilgili sağlık sorunları ile ilgilenir. Osteoporoz, yaşlılarda daha sık görülen bir durum olduğu için, Geriatri bölümü osteoporozun yaşlılardaki teşhisi, tedavisi ve yönetimi konusunda önemli bir rol oynar. Geriatri uzmanları, yaşlıların genel sağlık durumunu değerlendirir ve osteoporozun diğer sağlık sorunları ile ilişkisini göz önünde bulundurarak uygun tedavi planını oluştururlar.

Geriatri Bölümünün İlgilendiği Durumlar:

• Yaşlılardaki osteoporoz
• Osteoporozun diğer sağlık sorunları ile ilişkisi
• Yaşlıların genel sağlık durumunun değerlendirilmesi

Aile Hekimliği

Aile hekimleri, birinci basamak sağlık hizmeti sunarlar ve genel sağlık sorunları ile ilgilenirler. Osteoporoz şüphesi olan veya risk faktörleri taşıyan kişiler öncelikle aile hekimine başvurabilirler. Aile hekimi, hastanın tıbbi öyküsünü alır, fiziksel muayenesini yapar ve gerekli gördüğü takdirde hastayı ilgili uzmana yönlendirir.

Aile Hekimliği Bölümünün İlgilendiği Durumlar:

• Osteoporoz risk faktörlerinin değerlendirilmesi
• Gerekli görülen durumlarda uzmana yönlendirme

Hangi Bölüme Başvurmalısınız?

Osteoporoz için hangi bölüme başvurmanız gerektiği, durumunuza ve belirtilerinize bağlıdır. İşte size yol gösterecek bazı ipuçları:

• Hormonal Nedenlerden Şüpheleniyorsanız: Menopoz sonrası osteoporoz, tiroid bozukluklarına bağlı osteoporoz veya diğer hormonal nedenlerden şüpheleniyorsanız, Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları bölümüne başvurmanız uygun olacaktır.
• Ağrı ve Hareket Kısıtlılığı Yaşıyorsanız: Osteoporoz nedeniyle ağrı, hareket kısıtlılığı veya duruş bozukluğu yaşıyorsanız, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon bölümüne başvurmanız faydalı olabilir.
• Romatolojik Bir Hastalığınız Varsa: Romatoid artrit, ankilozan spondilit veya lupus gibi romatolojik bir hastalığınız varsa, Romatoloji bölümüne başvurmanız önemlidir.
• Kemik Kırığı Yaşadıysanız: Osteoporoz nedeniyle kemik kırığı yaşadıysanız, acil olarak Ortopedi ve Travmatoloji bölümüne başvurmanız gereklidir.
• Yaşlıysanız ve Genel Sağlık Sorunlarınız Varsa: Yaşlıysanız ve osteoporozun diğer sağlık sorunları ile ilişkili olduğunu düşünüyorsanız, Geriatri bölümüne başvurmanız uygun olacaktır.
• Genel Bir Değerlendirme İstiyorsanız: Osteoporoz risk faktörleri taşıyorsanız veya genel bir değerlendirme istiyorsanız, öncelikle Aile Hekiminize başvurabilirsiniz. Aile hekiminiz sizi gerekli gördüğü takdirde ilgili uzmana yönlendirecektir.

Sonuç

Osteoporoz, kemik sağlığını tehdit eden önemli bir sağlık sorunudur. Erken teşhis, uygun tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile osteoporozun ilerlemesi yavaşlatılabilir ve kırık riski azaltılabilir. Osteoporoz şüphesi olan veya teşhisi konulmuş kişilerin, durumlarına uygun olan bölüme başvurarak uzman desteği almaları önemlidir. Unutmayın, kemik sağlığınızı korumak için atacağınız adımlar, yaşam kalitenizi artırmanıza ve sağlıklı bir yaşlılık geçirmenize yardımcı olacaktır.