Patoloji Raporlarında Sıkça Karşılaşılan Terimler ve Anlamları

Patoloji raporları, bir doku örneğinin mikroskop altında incelenmesi sonucu hazırlanan ve hastanın doktoruna tanı koymasında yardımcı olan önemli belgelerdir. Ancak, bu raporlarda kullanılan tıbbi terimler, çoğu hasta için kafa karıştırıcı olabilir. Bu yazıda, patoloji raporlarında sıkça karşılaşılan terimleri ve anlamlarını açıklayarak, raporu daha iyi anlamanıza yardımcı olmayı amaçlıyoruz.

Patoloji Raporunun Temel Bileşenleri

Patoloji raporları genellikle aşağıdaki temel bileşenleri içerir:

• Hasta Bilgileri: Hastanın adı, soyadı, doğum tarihi, cinsiyeti ve diğer kimlik bilgileri.
• Numune Bilgileri: Numunenin alındığı tarih, vücut bölgesi, numune türü (biyopsi, eksizyon vb.) ve laboratuvar numarası.
• Klinik Bilgiler: Hastanın tıbbi öyküsü, semptomları ve doktorun şüpheleri. Bu bilgiler, patoloğun tanıyı doğru bir şekilde koymasına yardımcı olur.
• Makroskobik İnceleme: Numunenin gözle görülebilir özelliklerinin (boyut, şekil, renk, kıvam vb.) tanımı.
• Mikroskobik İnceleme: Numunenin mikroskop altında incelenmesiyle elde edilen bulguların tanımı. Bu bölüm, hücrelerin ve dokuların yapısı, düzeni ve anormallikleri hakkında detaylı bilgiler içerir.
• Tanı: Patoloğun mikroskobik inceleme ve diğer bulgulara dayanarak koyduğu tanı.
• Ek Yorumlar: Tanıyı destekleyen veya açıklayan ek bilgiler, prognoz (hastalığın seyri) hakkında yorumlar ve tedavi önerileri.

Sıkça Karşılaşılan Patoloji Terimleri ve Anlamları

Aşağıda, patoloji raporlarında sıkça karşılaşılan terimlerin ve anlamlarının detaylı açıklamaları bulunmaktadır:

Genel Terimler

• Biyopsi: Hastadan alınan küçük bir doku örneği. Farklı biyopsi türleri vardır (insizyonel, eksizyonel, iğne biyopsisi vb.).
• Eksizyon: Bir doku parçasının veya tüm organın cerrahi olarak çıkarılması.
• Rezeksiyon: Bir organın veya dokunun bir kısmının cerrahi olarak çıkarılması.
• Histoloji: Dokuların mikroskobik incelenmesi bilimi.
• Sitoloji: Hücrelerin mikroskobik incelenmesi bilimi. Örneğin, Pap smear sitolojik bir incelemedir.
• İmmünohistokimya (IHC): Hücrelerde belirli proteinlerin varlığını tespit etmek için kullanılan bir yöntem. Bu yöntem, tanıyı doğrulamaya, tümörün tipini belirlemeye ve tedavi seçeneklerini değerlendirmeye yardımcı olabilir.
• Moleküler Patoloji: Hastalıkların genetik ve moleküler düzeyde incelenmesi. Bu incelemeler, gen mutasyonlarını, kromozom anomalilerini ve diğer moleküler değişiklikleri tespit etmeye yardımcı olabilir.
• Morfoloji: Hücrelerin ve dokuların şekli ve yapısı.
• Nekroz: Hücre ölümü. Farklı nekroz türleri vardır (koagülasyon nekrozu, likidifikasyon nekrozu vb.).
• Apoptosis: Programlanmış hücre ölümü. Normal bir fizyolojik süreçtir.
• İnflamasyon (İltihap): Vücudun bir yaralanmaya, enfeksiyona veya irritasyona karşı verdiği yanıt.
• Ödem: Dokularda sıvı birikmesi.
• Hipertrofi: Hücrelerin boyutunun artması.
• Hiperplazi: Hücre sayısının artması.
• Atrofi: Hücrelerin boyutunun küçülmesi veya hücre sayısının azalması.
• Metaplazi: Bir hücre tipinin başka bir hücre tipine dönüşmesi.
• Displazi: Hücrelerin anormal büyümesi ve gelişmesi. Displazi, kanser öncesi bir durum olabilir.
• Anaplazi: Hücrelerin çok anormal büyümesi ve farklılaşması. Kanser hücrelerinin tipik bir özelliğidir.
• İnvazyon: Kanser hücrelerinin çevre dokulara yayılması.
• Metastaz: Kanser hücrelerinin vücudun uzak bölgelerine yayılması.
• Grade: Kanser hücrelerinin ne kadar anormal göründüğünü ve ne kadar hızlı büyüdüğünü gösteren bir ölçü. Düşük gradeli tümörler daha yavaş büyür ve daha az agresiftir, yüksek gradeli tümörler ise daha hızlı büyür ve daha agresiftir.
• Evre: Kanserin ne kadar yayıldığını gösteren bir ölçü. Evreleme, kanserin tedavi planını belirlemeye yardımcı olur.
• Prognoz: Hastalığın olası seyri ve sonucu.
• Remisyon: Hastalığın belirtilerinin azalması veya kaybolması.

Hücreler ve Doku Türleri ile İlgili Terimler

• Epitel: Vücudun iç ve dış yüzeylerini kaplayan hücre tabakası. Örneğin, cilt, mide ve bağırsakların iç yüzeyi epitel ile kaplıdır.
• Mezenkim: Bağ dokusu, kas, kemik ve kıkırdak gibi dokuları oluşturan embriyonik doku.
• Bağ Dokusu: Vücudun çeşitli doku ve organlarını birbirine bağlayan, destekleyen ve koruyan doku türü. Örnekler: Kemik, kıkırdak, tendonlar, ligamentler ve yağ dokusu.
• Kas Dokusu: Kasılma yeteneğine sahip doku türü. Üç tür kas dokusu vardır: iskelet kası, düz kas ve kalp kası.
• Sinir Dokusu: Sinir hücrelerinden (nöronlar) ve destekleyici hücrelerden (glial hücreler) oluşan doku türü. Beyin, omurilik ve sinirler sinir dokusundan oluşur.
• Lenfoid Doku: Bağışıklık sisteminin bir parçası olan doku türü. Lenf bezleri, dalak ve timüs lenfoid dokudan oluşur.
• Skuamöz Epitel: Yassı, ince hücrelerden oluşan epitel türü. Cilt ve yemek borusu gibi yüzeylerde bulunur.
• Kolumnar Epitel: Sütun şeklinde, uzun hücrelerden oluşan epitel türü. Mide ve bağırsakların iç yüzeyinde bulunur.
• Kübik Epitel: Küp şeklinde hücrelerden oluşan epitel türü. Böbrek tübülleri ve bezlerde bulunur.
• Transisyonel Epitel: Şekil değiştirebilen hücrelerden oluşan epitel türü. Mesane ve üreterlerde bulunur.
• Glandüler Epitel: Salgı üreten hücrelerden oluşan epitel türü.
• Fibroblast: Bağ dokusunun temel hücresi. Kollajen ve diğer ekstraselüler matris proteinlerini üretir.
• Lenfosit: Bağışıklık sisteminin önemli bir hücresi. T lenfositler, B lenfositler ve doğal öldürücü hücreler (NK hücreleri) olmak üzere farklı lenfosit türleri vardır.
• Makrofaj: Fagositoz yoluyla hücreleri ve yabancı maddeleri yok eden bir bağışıklık hücresi.
• Nötrofil: Bakteriyel enfeksiyonlara karşı savunmada önemli rol oynayan bir bağışıklık hücresi.
• Eozinofil: Parazit enfeksiyonlarına ve alerjik reaksiyonlara karşı savunmada rol oynayan bir bağışıklık hücresi.
• Bazofil: Alerjik reaksiyonlarda rol oynayan bir bağışıklık hücresi.
• Mast Hücresi: Alerjik reaksiyonlarda rol oynayan ve histamin salgılayan bir bağışıklık hücresi.
• Plazma Hücresi: Antikor üreten bir B lenfosit türü.

Tümörler ve Kanserle İlgili Terimler

• Tümör (Neoplazi): Anormal hücre büyümesi sonucu oluşan kitle. Tümörler benign (iyi huylu) veya malign (kötü huylu) olabilir.
• Benign Tümör: Kanser olmayan, yavaş büyüyen ve çevre dokulara yayılmayan tümör.
• Malign Tümör: Kanser olan, hızlı büyüyen ve çevre dokulara yayılabilen tümör.
• Karsinom: Epitel hücrelerinden kaynaklanan kanser. En sık görülen kanser türüdür. Örnekler: Akciğer kanseri, meme kanseri, kolon kanseri.
• Sarkom: Bağ dokusu, kas, kemik veya kıkırdaktan kaynaklanan kanser. Örnekler: Osteosarkom (kemik kanseri), leiomyosarkom (düz kas kanseri).
• Lenfoma: Lenfoid dokudan kaynaklanan kanser. Hodgkin lenfoma ve non-Hodgkin lenfoma olmak üzere iki ana türü vardır.
• Lösemi: Kan hücrelerinden kaynaklanan kanser.
• Melanom: Melanositlerden (ciltteki pigment üreten hücreler) kaynaklanan kanser.
• Adenokarsinom: Glandüler epitel hücrelerinden kaynaklanan kanser.
• Skuamöz Hücreli Karsinom: Skuamöz epitel hücrelerinden kaynaklanan kanser.
• Bazal Hücreli Karsinom: Bazal hücrelerden (cildin en alt tabakasındaki hücreler) kaynaklanan kanser.
• Duktal Karsinom: Süt kanallarından kaynaklanan meme kanseri.
• Lobüler Karsinom: Süt lobüllerinden kaynaklanan meme kanseri.
• İn Situ: Latince bir terim olup "yerinde" anlamına gelir. Kanser in situ, başladığı yerde sınırlı kalmış ve çevre dokulara yayılmamış olan kanseri ifade eder.
• Mikroinvaziv Karsinom: Kanser hücrelerinin başladığı yerden çok az miktarda çevre dokulara yayılmış olduğu kanseri ifade eder.
• Nodal Metastaz: Kanser hücrelerinin lenf bezlerine yayılması.
• Uzak Metastaz: Kanser hücrelerinin vücudun uzak bölgelerine yayılması.
• Tümör Nekrozu: Tümör içinde hücre ölümünün meydana gelmesi.
• Tümör İnflamasyonu: Tümör çevresinde inflamasyonun meydana gelmesi.
• Perinöral İnvazyon: Kanser hücrelerinin sinirlerin etrafına yayılması.
• Lenfovasküler İnvazyon: Kanser hücrelerinin lenf damarlarına ve kan damarlarına yayılması.
• Marginler (Cerrahi Sınırlar): Kanserli dokunun çıkarıldığı cerrahi alandaki sınırlar. Temiz marginler, kanser hücrelerinin cerrahi sınırda bulunmadığı anlamına gelir. Pozitif marginler, kanser hücrelerinin cerrahi sınırda bulunduğu anlamına gelir ve ek tedavi gerekebilir.
• Grade (Derece): Kanser hücrelerinin normal hücrelere ne kadar benzediğini ve ne kadar hızlı büyüdüğünü gösteren bir ölçü. Düşük gradeli tümörler daha yavaş büyür ve daha az agresiftir, yüksek gradeli tümörler ise daha hızlı büyür ve daha agresiftir. Farklı kanser türleri için farklı gradeleme sistemleri kullanılır. Gleason skoru, prostat kanseri için kullanılan bir gradeleme sistemidir.
• Evreleme (Staging): Kanserin ne kadar yayıldığını gösteren bir ölçü. TNM evreleme sistemi, en yaygın kullanılan evreleme sistemidir. TNM, tümörün büyüklüğünü (T), lenf bezlerine yayılımı (N) ve uzak metastazı (M) ifade eder.
• PD-L1: Kanser hücrelerinin yüzeyinde bulunan ve bağışıklık sistemini baskılayan bir protein. PD-L1 ekspresyonu, immünoterapi tedavisinin etkinliğini tahmin etmeye yardımcı olabilir.
• Mikrosatelit İnstabilite (MSI): DNA'daki tekrar eden dizilerde (mikrosatelitler) mutasyonların birikmesi. MSI, bazı kanser türlerinde daha sık görülür ve immünoterapiye yanıtı tahmin etmeye yardımcı olabilir.

Enfeksiyonlarla İlgili Terimler

• Enfeksiyon: Bir mikroorganizmanın (bakteri, virüs, mantar veya parazit) vücuda girmesi ve çoğalması.
• İnflamasyon (İltihap): Vücudun bir enfeksiyona veya yaralanmaya karşı verdiği yanıt.
• Apse: İltihaplı doku ve irin birikimi.
• Granülom: Bağışıklık hücrelerinin (makrofajlar) bir araya gelerek oluşturduğu küçük bir kitle. Granülomlar, tüberküloz, sarkoidoz ve fungal enfeksiyonlar gibi çeşitli durumlarda görülebilir.
• Viremi: Kanda virüs bulunması.
• Bakteremi: Kanda bakteri bulunması.
• Fungemi: Kanda mantar bulunması.
• Parazitemi: Kanda parazit bulunması.
• Sepsis: Enfeksiyona bağlı olarak gelişen yaşamı tehdit eden bir durum.

İmmünohistokimya (IHC) Terimleri

• Ekspresyon: Bir proteinin hücrelerde üretilmesi. İmmünohistokimya, belirli proteinlerin hücrelerde ekspresyonunu tespit etmek için kullanılır.
• Pozitif: Bir proteinin hücrelerde bulunduğunu gösterir.
• Negatif: Bir proteinin hücrelerde bulunmadığını gösterir.
• Fokal: Bir proteinin hücrelerin sadece belirli bölgelerinde bulunduğunu gösterir.
• Diffüz: Bir proteinin hücrelerin tamamında bulunduğunu gösterir.
• Güçlü: Bir proteinin hücrelerde yüksek miktarda bulunduğunu gösterir.
• Zayıf: Bir proteinin hücrelerde düşük miktarda bulunduğunu gösterir.
• Ki-67: Hücre proliferasyonunu (çoğalmasını) gösteren bir marker. Yüksek Ki-67 indeksi, tümörün hızlı büyüdüğünü gösterir.
• ER (Östrojen Reseptörü): Östrojen hormonuna bağlanan bir protein. Meme kanseri hücrelerinde ER pozitifliği, hormon tedavisine yanıt olasılığını gösterir.
• PR (Progesteron Reseptörü): Progesteron hormonuna bağlanan bir protein. Meme kanseri hücrelerinde PR pozitifliği, hormon tedavisine yanıt olasılığını gösterir.
• HER2: Hücre büyümesini ve bölünmesini kontrol eden bir protein. Meme kanseri hücrelerinde HER2 pozitifliği, hedefe yönelik tedavi seçeneklerini belirlemeye yardımcı olur.
• p53: Tümör baskılayıcı bir protein. p53 mutasyonları, birçok kanser türünde görülür.
• CD (Cluster of Differentiation): Bağışıklık hücrelerinin yüzeyinde bulunan ve onları tanımlamaya yardımcı olan bir protein. CD markerları, lenfoma ve lösemi tanısında kullanılır.

Örnek Patoloji Raporu Cümleleri ve Anlamları

Aşağıda, patoloji raporlarında sıkça karşılaşılan bazı cümlelerin ve anlamlarının örnekleri verilmiştir:

• "İnceleme materyali, 2 adet parafin blokta sunulan, sol meme kadranından alınan biyopsi materyalidir." Anlamı: Patoloğa incelenmek üzere gönderilen örnek, sol memenin bir bölgesinden alınan biyopsi örneğidir ve bu örnek parafin bloklara yerleştirilmiştir.
• "Makroskobik olarak, toplam 1.5 x 1 x 0.5 cm boyutlarında, gri-beyaz renkli, düzensiz şekilli doku parçaları izlenmektedir." Anlamı: Gözle yapılan incelemede, örneğin boyutu, rengi ve şekli belirtilmiştir.
• "Mikroskobik incelemede, invaziv duktal karsinom morfolojisi izlenmiştir." Anlamı: Mikroskop altında yapılan incelemede, duktal (süt kanalı) kaynaklı, çevre dokulara yayılan (invaziv) kanser hücreleri tespit edilmiştir.
• "Tümör grade'i: Nottingham Grade 2." Anlamı: Tümörün agresiflik derecesi Nottingham sistemine göre 2 olarak belirlenmiştir. Bu, orta derecede agresif bir tümör olduğunu gösterir.
• "Cerrahi sınırlar temizdir." Anlamı: Kanserli dokunun çıkarıldığı cerrahi alanda, tümör hücreleri bulunmamaktadır. Bu, ameliyatın başarılı olduğunu gösterir.
• "Lenfovasküler invazyon saptanmamıştır." Anlamı: Kanser hücrelerinin lenf damarlarına veya kan damarlarına yayılmadığı tespit edilmiştir.
• "İmmünohistokimyasal incelemede, ER pozitif, PR pozitif, HER2 negatif saptanmıştır." Anlamı: İmmünohistokimya yöntemiyle yapılan incelemede, tümör hücrelerinde östrojen ve progesteron reseptörleri bulunurken, HER2 proteini bulunmamaktadır. Bu sonuç, hastanın hormon tedavisine uygun olabileceğini gösterir.
• "Ki-67 proliferasyon indeksi %20'dir." Anlamı: Tümör hücrelerinin %20'si aktif olarak bölünmektedir. Bu, tümörün orta hızda büyüdüğünü gösterir.
• "Tanı: Kolon adenokarsinomu, iyi diferansiye." Anlamı: Kolon (kalın bağırsak) kaynaklı, glandüler epitel hücrelerinden oluşan (adenokarsinom) ve hücrelerin normal hücrelere benzer (iyi diferansiye) olduğu bir kanser tespit edilmiştir.

Patoloji Raporunu Anlamakta Zorlanıyorsanız Ne Yapmalısınız?

Patoloji raporunu anlamakta zorlanıyorsanız, aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:

• Doktorunuzla Konuşun: Patoloji raporunuzu doktorunuzla görüşün ve anlamadığınız terimleri sorun. Doktorunuz, raporu size detaylı bir şekilde açıklayabilir ve sorularınızı yanıtlayabilir.
• İkinci Bir Görüş Alın: Patoloji raporunun doğruluğundan emin olmak veya farklı bir yorum almak için ikinci bir patologdan görüş alabilirsiniz.
• Güvenilir Kaynaklardan Araştırma Yapın: Tıbbi terimler sözlükleri, kanser kuruluşlarının web siteleri ve diğer güvenilir kaynaklardan patoloji terimleri hakkında bilgi edinebilirsiniz. Ancak, internetten edindiğiniz bilgilerin doğruluğunu her zaman kontrol edin ve doktorunuzla paylaşın.
• Destek Gruplarına Katılın: Benzer durumda olan diğer hastalarla deneyimlerinizi paylaşabilir ve onlardan destek alabilirsiniz.

Bu yazıda, patoloji raporlarında sıkça karşılaşılan terimlerin ve anlamlarının bir özetini sunduk. Umarım bu bilgiler, patoloji raporunuzu daha iyi anlamanıza ve doktorunuzla daha bilinçli bir şekilde iletişim kurmanıza yardımcı olur. Unutmayın, patoloji raporu sadece bir araçtır ve en doğru tanıyı ve tedavi planını belirlemek için doktorunuzun uzmanlığına güvenmelisiniz.