NeonatolojiGastroenterolojiÇocuk Cerrahisi

Pilor Darlığında Ne Olur? Kapsamlı Rehber

Giriş

Pilor darlığı, mide ile ince bağırsak arasındaki geçiş noktasını oluşturan pilor kasının anormal şekilde daralması veya kalınlaşması durumudur. Bu durum, midenin içeriğinin ince bağırsağa geçişini engeller veya zorlaştırır. Bu durum, özellikle bebeklerde görülen ve tedavi edilmediğinde ciddi sonuçlara yol açabilen bir sağlık sorunudur. Yetişkinlerde ise daha farklı nedenlerle ortaya çıkabilir ve belirtileri de bebeklerden farklılık gösterebilir.

Bu kapsamlı rehberde, pilor darlığının ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini, teşhis yöntemlerini, tedavi seçeneklerini ve olası komplikasyonlarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Amaç, okuyucuları bu konuda bilgilendirmek ve hastalığın erken teşhisi ve doğru yönetimi konusunda farkındalık yaratmaktır.

Pilor Darlığı Nedir?

Pilorun Anatomisi ve İşlevi

Pilor, midenin en alt kısmında yer alan ve mide içeriğinin (kimus) ince bağırsağa geçişini kontrol eden bir sfinkter kasıdır. Midenin sindirim sürecinde parçaladığı ve sıvı hale getirdiği besinler, pilor sayesinde kontrollü bir şekilde oniki parmak bağırsağına (duodenum) iletilir. Pilor, bu geçişi düzenleyerek, ince bağırsağın besinleri daha iyi emmesine ve sindirim sürecinin düzgün işlemesine yardımcı olur. Pilorun normal işlevi, sindirim sisteminin sağlıklı bir şekilde çalışması için hayati öneme sahiptir.

Pilor Darlığının Tanımı ve Tipleri

Pilor darlığı (pilor stenozu), pilor kasının anormal şekilde kalınlaşması veya daralması sonucu midenin içeriğinin ince bağırsağa geçişinin engellendiği veya zorlaştığı bir durumdur. Bu durum, özellikle bebeklerde görülen hipertrofik pilor stenozu şeklinde ortaya çıkar. Yetişkinlerde ise daha farklı nedenlerle, örneğin mide ülseri veya tümörler nedeniyle pilor bölgesinde daralma meydana gelebilir.

• Hipertrofik Pilor Stenozu: En sık bebeklerde görülen bu tipte, pilor kası anormal şekilde kalınlaşır. Bu kalınlaşma, pilor kanalının daralmasına ve mide içeriğinin bağırsağa geçişinin engellenmesine neden olur.
• Edinilmiş Pilor Darlığı: Yetişkinlerde görülen bu tip, genellikle mide ülseri, mide kanseri veya pilor bölgesindeki inflamasyon gibi nedenlerle ortaya çıkar. Bu durumlarda, pilor bölgesinde skar dokusu oluşumu veya tümör büyümesi nedeniyle daralma meydana gelir.

Pilor Darlığının Nedenleri ve Risk Faktörleri

Bebeklerde Pilor Darlığının Nedenleri

Bebeklerdeki hipertrofik pilor stenozunun kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak, genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bazı araştırmalar, pilor kasının gelişiminde rol oynayan sinirsel veya hormonal faktörlerdeki anormalliklerin bu duruma yol açabileceğini göstermektedir.

• Genetik Yatkınlık: Ailede pilor darlığı öyküsü olan bebeklerde bu durumun görülme riski daha yüksektir. Özellikle erkek bebeklerde ve anne tarafında pilor darlığı öyküsü olanlarda risk artmaktadır.
• Çevresel Faktörler: Doğum sonrası erken dönemde bazı antibiyotiklerin (özellikle eritromisin) kullanımı pilor darlığı riskini artırabilir. Ayrıca, annenin hamilelik sırasında sigara içmesi de bebekte pilor darlığı riskini artırabilecek bir faktör olarak değerlendirilmektedir.
• Cinsiyet: Erkek bebeklerde pilor darlığı kız bebeklere göre daha sık görülür. Oran yaklaşık olarak 4:1 şeklindedir.
• Irk: Beyaz ırkta pilor darlığı diğer ırklara göre daha sık görülmektedir.

Yetişkinlerde Pilor Darlığının Nedenleri

Yetişkinlerde pilor darlığı genellikle altta yatan başka bir sağlık sorununun sonucunda ortaya çıkar. Bu nedenler genellikle pilor bölgesinde hasara, inflamasyona veya tıkanıklığa yol açar.

• Peptik Ülser Hastalığı: Mide veya oniki parmak bağırsağında meydana gelen ülserler, pilor bölgesinde inflamasyona ve skar dokusu oluşumuna neden olabilir. Bu skar dokusu, pilorun daralmasına ve pilor darlığına yol açabilir.
• Mide Kanseri: Mide kanseri, pilor bölgesini etkileyerek pilor kanalının daralmasına neden olabilir. Tümörün büyümesi veya yayılması, pilorun normal işlevini bozarak darlığa yol açabilir.
• Pilor Bölgesindeki İnflamasyon: Crohn hastalığı gibi inflamatuar bağırsak hastalıkları veya pilor bölgesindeki diğer inflamatuar durumlar, pilorun daralmasına neden olabilir.
• Geçirilmiş Ameliyatlar: Mide veya oniki parmak bağırsağına yönelik yapılan cerrahi işlemler, pilor bölgesinde skar dokusu oluşumuna ve dolayısıyla pilor darlığına yol açabilir.
• Nadiren Diğer Nedenler: Nadir durumlarda, pilor darlığına neden olabilecek diğer faktörler arasında yabancı cisimler, bezoarlar (sindirilmemiş madde kütleleri) veya nadir görülen tümörler yer alabilir.

Pilor Darlığının Belirtileri

Bebeklerde Pilor Darlığının Belirtileri

Bebeklerde pilor darlığının belirtileri genellikle doğumdan sonraki 2-6 haftalar arasında ortaya çıkar. Belirtiler zamanla kötüleşebilir ve tedavi edilmediğinde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

• Fışkırır Tarzda Kusma: En tipik belirti, beslenmeden kısa süre sonra fışkırır tarzda kusmadır. Kusmuk genellikle safrasızdır, yani yeşil renkli değildir. Kusma, bebeğin beslenmesinden sonra hemen veya birkaç saat sonra ortaya çıkabilir. Kusma şiddetli olabilir ve bebeğin kilo almasını engelleyebilir.
• İştahlı Olmasına Rağmen Kilo Kaybı: Bebekler genellikle kusma dışında iştahlıdır ve beslenmeye isteklidir. Ancak, kusma nedeniyle yeterli besin alamadıkları için kilo kaybederler veya kilo alamazlar.
• Dehidratasyon Belirtileri: Kusma nedeniyle sıvı kaybı yaşayan bebeklerde dehidratasyon belirtileri görülebilir. Bu belirtiler arasında ağız kuruluğu, idrar miktarında azalma, gözyaşı olmaması, ciltte kuruluk ve elastikiyet kaybı yer alır.
• Kabızlık: Pilor darlığı nedeniyle bağırsaklara yeterli miktarda besin geçmediği için kabızlık görülebilir. Bebekler normalden daha az sayıda dışkı yaparlar ve dışkıları sert olabilir.
• Gözle Görülür Mide Kasılmaları (Peristaltik Dalgalar): Beslenmeden sonra bebeğin karnında soldan sağa doğru hareket eden mide kasılmaları (peristaltik dalgalar) görülebilir. Bu dalgalar, midenin içeriği pilordan geçirmeye çalıştığını gösterir.
• Huzursuzluk ve Ağlama: Bebekler açlık ve rahatsızlık hissi nedeniyle huzursuz olabilir ve sık sık ağlayabilirler. Özellikle beslenmeden sonra kusma nedeniyle daha da huzursuzlaşabilirler.

Yetişkinlerde Pilor Darlığının Belirtileri

Yetişkinlerde pilor darlığının belirtileri, altta yatan nedene ve darlığın şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Belirtiler genellikle yavaş yavaş gelişir ve zamanla kötüleşir.

• Mide Bulantısı ve Kusma: Yemeklerden sonra mide bulantısı ve kusma sık görülen belirtilerdir. Kusmuk genellikle sindirilmemiş besinler içerir ve günler öncesinden yenilmiş gıdaların kalıntılarını içerebilir.
• Karın Ağrısı ve Şişkinlik: Yemeklerden sonra karın ağrısı ve şişkinlik hissedilebilir. Mide içeriğinin bağırsağa geçememesi nedeniyle midede birikim olur ve bu da ağrı ve şişkinliğe yol açar.
• İştah Kaybı ve Kilo Kaybı: Mide bulantısı, kusma ve karın ağrısı nedeniyle iştah azalır ve kilo kaybı yaşanabilir. Yeterli besin alamama durumu, genel sağlık durumunu olumsuz etkileyebilir.
• Erken Doygunluk: Yemek yemeye başladıktan kısa süre sonra tokluk hissi yaşanabilir. Midenin boşalmasının gecikmesi nedeniyle, az miktarda yemek yenildiğinde bile mide dolu hissedilir.
• Dehidratasyon Belirtileri: Sık kusma nedeniyle sıvı kaybı yaşayan yetişkinlerde dehidratasyon belirtileri görülebilir. Bu belirtiler arasında ağız kuruluğu, idrar miktarında azalma, baş dönmesi ve halsizlik yer alır.
• Mide Ekşimesi ve Reflü: Pilor darlığı olan bazı kişilerde mide ekşimesi ve reflü belirtileri de görülebilir. Mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçması, bu belirtilere yol açar.

Pilor Darlığının Teşhisi

Bebeklerde Pilor Darlığının Teşhisi

Bebeklerde pilor darlığı teşhisi, fiziksel muayene, tıbbi öykü ve bazı görüntüleme yöntemleri ile konulur. Erken teşhis, tedavi başarısını artırır ve komplikasyon riskini azaltır.

• Fiziksel Muayene: Doktor, bebeğin karın bölgesini dikkatlice muayene eder. Pilor kasının kalınlaşması durumunda, karın duvarından hissedilebilen zeytin şeklinde bir kitle (pilorik kitle) palpe edilebilir. Ayrıca, dehidratasyon belirtileri de değerlendirilir.
• Tıbbi Öykü: Doktor, bebeğin beslenme alışkanlıkları, kusma sıklığı ve şekli, kilo alımı ve diğer belirtiler hakkında detaylı bilgi alır. Ailede pilor darlığı öyküsü olup olmadığı da sorgulanır.
• Ultrasonografi: Ultrason, pilor darlığı teşhisinde en sık kullanılan görüntüleme yöntemidir. Ultrason ile pilor kasının kalınlığı ve pilor kanalının çapı ölçülür. Kalınlaşmış bir pilor kası (genellikle 3 mm'den kalın) ve daralmış bir pilor kanalı (genellikle 14 mm'den uzun) pilor darlığını düşündürür.
• Baryumlu Mide Grafisi: Ultrasonun yetersiz kaldığı durumlarda baryumlu mide grafisi kullanılabilir. Bu yöntemde, bebeğe baryumlu bir sıvı içirilir ve ardından röntgen filmleri çekilir. Baryum, midenin ve pilorun görüntülenmesini sağlar. Pilor darlığı durumunda, baryumun mideyi terk etmesi gecikir ve pilor kanalında karakteristik bir görüntü (ip işareti) oluşur.
• Kan Testleri: Dehidratasyon ve elektrolit dengesizliklerini değerlendirmek için kan testleri yapılabilir. Pilor darlığı olan bebeklerde genellikle hipokloremik metabolik alkaloz (klor seviyesinde düşüklük ve kan pH'ında yükselme) görülür.

Yetişkinlerde Pilor Darlığının Teşhisi

Yetişkinlerde pilor darlığı teşhisi, tıbbi öykü, fiziksel muayene, endoskopik incelemeler ve görüntüleme yöntemleri ile konulur. Teşhisin amacı, pilor darlığının nedenini belirlemek ve uygun tedavi planını oluşturmaktır.

• Tıbbi Öykü ve Fiziksel Muayene: Doktor, hastanın belirtileri, tıbbi geçmişi ve kullandığı ilaçlar hakkında detaylı bilgi alır. Fiziksel muayenede karın bölgesinde hassasiyet veya şişlik olup olmadığı değerlendirilir.
• Endoskopi: Endoskopi, pilor darlığı teşhisinde en önemli yöntemlerden biridir. Bu yöntemde, ucunda kamera bulunan ince ve esnek bir tüp (endoskop) ağızdan veya burundan mideye ve oniki parmak bağırsağına ilerletilir. Endoskop ile pilor bölgesi doğrudan görüntülenir ve darlık veya diğer anormallikler tespit edilebilir. Gerekirse, biyopsi alınarak doku örneği incelenebilir.
• Baryumlu Mide Grafisi: Endoskopinin yapılamadığı veya yetersiz kaldığı durumlarda baryumlu mide grafisi kullanılabilir. Bu yöntemde, hastaya baryumlu bir sıvı içirilir ve ardından röntgen filmleri çekilir. Baryum, midenin ve pilorun görüntülenmesini sağlar. Pilor darlığı durumunda, baryumun mideyi terk etmesi gecikir ve pilor kanalında daralma görülür.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): BT taraması, pilor darlığının nedenini belirlemek için kullanılabilir. BT, mide, pilor ve çevredeki organların detaylı görüntülerini sağlar. Özellikle tümör veya inflamatuar durumların tespitinde faydalıdır.
• Mide Boşalma Çalışması: Bu test, midenin içeriği ne kadar hızlı boşalttığını ölçer. Pilor darlığı olan kişilerde midenin boşalma hızı yavaşlamıştır.

Pilor Darlığının Tedavisi

Bebeklerde Pilor Darlığının Tedavisi

Bebeklerde pilor darlığının temel tedavisi cerrahidir. Ameliyat öncesinde bebeğin sıvı ve elektrolit dengesini düzeltmek için destekleyici tedavi uygulanır.

• Sıvı ve Elektrolit Dengesinin Düzeltilmesi: Kusma nedeniyle dehidratasyon ve elektrolit dengesizliği olan bebeklerde intravenöz (damar yoluyla) sıvı ve elektrolit replasmanı yapılır. Bu tedavi, bebeğin genel sağlık durumunu iyileştirir ve ameliyat riskini azaltır.
• Piloromiyotomi (Fredet Ameliyatı): Pilor darlığının cerrahi tedavisi piloromiyotomi olarak adlandırılır. Bu ameliyatta, pilor kasının kalınlaşmış tabakası kesilerek pilor kanalı genişletilir. Ameliyat genellikle laparoskopik (kapalı) yöntemle yapılır. Laparoskopik piloromiyotomi, daha az ağrı, daha küçük kesiler ve daha hızlı iyileşme süresi sağlar. Açık cerrahi de uygulanabilir, ancak genellikle laparoskopik yöntem tercih edilir.
• Ameliyat Sonrası Bakım: Ameliyattan sonra bebekler genellikle birkaç saat içinde beslenmeye başlar. Başlangıçta küçük miktarlarda sıvı verilir ve zamanla beslenme miktarı artırılır. Kusma genellikle ameliyattan sonraki ilk birkaç gün içinde azalır ve kaybolur. Nadiren, ameliyattan sonra kusma devam edebilir ve bu durumda ek değerlendirme ve tedavi gerekebilir.

Yetişkinlerde Pilor Darlığının Tedavisi

Yetişkinlerde pilor darlığının tedavisi, altta yatan nedene ve darlığın şiddetine bağlı olarak değişir. Tedavi seçenekleri arasında ilaç tedavisi, endoskopik yöntemler ve cerrahi yer alır.

• Altta Yatan Nedenin Tedavisi: Pilor darlığına neden olan temel sorunun tedavi edilmesi önemlidir. Örneğin, mide ülseri nedeniyle pilor darlığı gelişmişse, ülseri tedavi etmek için proton pompa inhibitörleri (PPI) veya H2 reseptör antagonistleri gibi ilaçlar kullanılabilir. Mide kanseri nedeniyle pilor darlığı gelişmişse, cerrahi, kemoterapi veya radyoterapi gibi kanser tedavileri uygulanır.
• Endoskopik Balon Dilatasyonu: Endoskopik balon dilatasyonu, pilor darlığını gidermek için kullanılan minimal invaziv bir yöntemdir. Bu yöntemde, endoskop aracılığıyla pilor kanalına bir balon yerleştirilir ve balon şişirilerek pilor kanalı genişletilir. Balon dilatasyonu, semptomları hafifletebilir ve mide boşalmasını iyileştirebilir. Ancak, bazı durumlarda darlık tekrar edebilir ve tekrarlayan dilatasyonlar gerekebilir.
• Cerrahi Tedavi: Cerrahi, endoskopik yöntemlerin başarısız olduğu veya pilor darlığının şiddetli olduğu durumlarda tercih edilebilir. Cerrahi seçenekler arasında piloroplasti (pilor kasının genişletilmesi) ve gastroduodenostomi (mide ile oniki parmak bağırsağı arasında yeni bir bağlantı oluşturulması) yer alır. Ameliyat, açık cerrahi veya laparoskopik yöntemle yapılabilir.
• Beslenme Desteği: Pilor darlığı nedeniyle yeterli besin alamayan hastalara beslenme desteği sağlanmalıdır. Bu, intravenöz beslenme (TPN) veya tüp ile beslenme (nazojejunal tüp veya gastrostomi tüpü) şeklinde olabilir. Beslenme desteği, hastanın kilo almasına ve genel sağlık durumunun iyileşmesine yardımcı olur.

Pilor Darlığının Komplikasyonları

Bebeklerde Pilor Darlığının Komplikasyonları

Bebeklerde pilor darlığı tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Erken teşhis ve tedavi, bu komplikasyonların önlenmesinde önemlidir.

• Dehidratasyon: Sık kusma nedeniyle sıvı kaybı yaşayan bebeklerde dehidratasyon gelişebilir. Dehidratasyon, vücudun normal fonksiyonlarını yerine getirmesini engelleyebilir ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
• Elektrolit Dengesizlikleri: Kusma, vücudun elektrolit dengesini bozabilir. Özellikle sodyum, potasyum ve klor seviyelerindeki dengesizlikler, kalp ritim bozukluklarına, kas zayıflığına ve diğer ciddi sorunlara neden olabilir.
• Kilo Kaybı ve Büyüme Geriliği: Yeterli besin alamayan bebeklerde kilo kaybı ve büyüme geriliği görülebilir. Bu durum, bebeğin fiziksel ve zihinsel gelişimini olumsuz etkileyebilir.
• Metabolik Alkaloz: Kusma nedeniyle mideden asit kaybı yaşanması, metabolik alkaloza yol açabilir. Metabolik alkaloz, kan pH'ının yükselmesiyle karakterizedir ve solunum problemlerine, kas kramplarına ve diğer ciddi sorunlara neden olabilir.
• Aspire Pnömoni: Kusmuk içeriğinin akciğerlere kaçması (aspirasyon), aspire pnömoniye neden olabilir. Aspire pnömoni, akciğer enfeksiyonuna yol açabilir ve solunum yetmezliğine neden olabilir.

Yetişkinlerde Pilor Darlığının Komplikasyonları

Yetişkinlerde pilor darlığı tedavi edilmediğinde veya yetersiz tedavi edildiğinde çeşitli komplikasyonlara yol açabilir.

• Dehidratasyon ve Elektrolit Dengesizlikleri: Sık kusma nedeniyle sıvı ve elektrolit kaybı yaşanabilir. Bu durum, dehidratasyona, hipokalemiye (düşük potasyum seviyesi), hipokloremiye (düşük klor seviyesi) ve metabolik alkaloza yol açabilir.
• Kilo Kaybı ve Malnütrisyon: Yeterli besin alamama nedeniyle kilo kaybı ve malnütrisyon (beslenme yetersizliği) gelişebilir. Malnütrisyon, bağışıklık sistemini zayıflatır, kas zayıflığına neden olur ve genel sağlık durumunu olumsuz etkiler.
• Mide Genişlemesi (Gastrik Dilatasyon): Mide içeriğinin bağırsağa geçememesi nedeniyle midede birikim olur ve mide genişleyebilir. Şiddetli gastrik dilatasyon, mide duvarında yırtılmaya (perforasyon) neden olabilir.
• Aspire Pnömoni: Kusmuk içeriğinin akciğerlere kaçması (aspirasyon), aspire pnömoniye neden olabilir. Aspire pnömoni, akciğer enfeksiyonuna yol açabilir ve solunum yetmezliğine neden olabilir.
• Ülser Komplikasyonları: Pilor darlığına neden olan mide ülseri tedavi edilmediğinde kanama, perforasyon veya penetrasyon gibi komplikasyonlara yol açabilir.
• Kanser Komplikasyonları: Pilor darlığına neden olan mide kanseri tedavi edilmediğinde kanserin ilerlemesi ve yayılması gibi komplikasyonlar görülebilir.

Pilor Darlığından Korunma

Pilor darlığının kesin nedeni bilinmediği için önlenmesi mümkün değildir. Ancak, risk faktörlerinden kaçınmak ve erken teşhis için dikkatli olmak önemlidir.

• Bebeklerde: Hamilelik sırasında sigara içmekten kaçınmak ve doğum sonrası bebeklere gereksiz antibiyotik kullanımından kaçınmak pilor darlığı riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Ailede pilor darlığı öyküsü olan bebeklerin belirtileri yakından takip edilmelidir.
• Yetişkinlerde: Mide ülseri, mide kanseri ve diğer pilor darlığına neden olabilecek sağlık sorunlarının erken teşhisi ve tedavisi önemlidir. Sağlıklı beslenme alışkanlıkları, sigara ve alkol tüketiminden kaçınmak mide sağlığını korumaya yardımcı olabilir.

Sonuç

Pilor darlığı, bebeklerde ve yetişkinlerde farklı nedenlerle ortaya çıkabilen ve tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara yol açabilen bir sağlık sorunudur. Bebeklerde hipertrofik pilor stenozu genellikle cerrahi tedavi ile başarılı bir şekilde düzeltilebilirken, yetişkinlerde altta yatan nedenin tedavisi ve pilor kanalının genişletilmesi hedeflenir. Erken teşhis ve uygun tedavi, hastaların yaşam kalitesini artırır ve komplikasyon riskini azaltır.

Bu rehberde, pilor darlığının ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini, teşhis yöntemlerini, tedavi seçeneklerini ve olası komplikasyonlarını detaylı bir şekilde inceledik. Umarım bu bilgiler, okuyucuların bu konuda daha bilinçli olmasına ve erken teşhis ve doğru tedavi konusunda farkındalık yaratmasına yardımcı olur.