KardiyolojiElektrofizyoloji

Taşikardi Türleri Nelerdir? Kapsamlı Bir Rehber

Taşikardi, kalbin dakikadaki normal hızından daha hızlı atması durumudur. Yetişkinlerde normal kalp atış hızı dinlenme halindeyken dakikada 60 ila 100 atım arasındadır. Taşikardi durumunda ise bu hız genellikle dakikada 100 atımın üzerine çıkar. Taşikardi, altta yatan bir sağlık sorunundan kaynaklanabileceği gibi, bazı durumlarda herhangi bir belirgin neden olmadan da ortaya çıkabilir. Bu yazıda, farklı taşikardi türlerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Taşikardiye Genel Bakış

Kalbin elektriksel sistemi, kalp kasının kasılmasını ve kan pompalamasını kontrol eder. Bu sistemdeki bir anormallik, hızlı kalp atışlarına (taşikardi) yol açabilir. Taşikardi, kalp ritminin kaynağına ve etkilediği kalp odacıklarına göre farklı türlere ayrılır. Taşikardi türlerini anlamak, doğru teşhis ve tedavi için kritik öneme sahiptir.

Taşikardiye Neden Olan Faktörler

Taşikardiye birçok farklı faktör neden olabilir. Bunlar arasında:

• Kalp Hastalıkları: Koroner arter hastalığı, kalp yetmezliği, kalp kapak hastalığı gibi durumlar taşikardiye yol açabilir.
• Yüksek Tansiyon: Kontrolsüz yüksek tansiyon, kalbi yorarak ritim bozukluklarına neden olabilir.
• Tiroid Problemleri: Hipertiroidizm (tiroid bezinin aşırı aktif olması) kalp hızını artırabilir.
• Anemi: Kan hücrelerinin yetersizliği, kalbin daha hızlı çalışmasına neden olabilir.
• Akciğer Hastalıkları: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) gibi akciğer hastalıkları, kalp üzerinde baskı oluşturarak taşikardiye yol açabilir.
• Stres ve Anksiyete: Yoğun stres ve anksiyete, adrenalin salgısını artırarak kalp hızını yükseltebilir.
• Kafein, Alkol ve Nikotin: Bu maddelerin aşırı tüketimi, kalp ritmini bozabilir.
• Bazı İlaçlar: Soğuk algınlığı ilaçları, astım ilaçları gibi bazı ilaçlar taşikardiye neden olabilir.
• Elektrolit Dengesizlikleri: Potasyum, sodyum, kalsiyum ve magnezyum gibi elektrolitlerin dengesizliği kalp ritmini etkileyebilir.
• Doğuştan Kalp Anomalileri: Bazı kişilerde doğuştan gelen kalp anomalileri taşikardiye yatkınlık yaratabilir.

Taşikardi Belirtileri

Taşikardi belirtileri, kalp hızının ne kadar yüksek olduğuna, taşikardinin türüne ve kişinin genel sağlık durumuna bağlı olarak değişebilir. Bazı kişilerde herhangi bir belirti görülmezken, diğerlerinde belirgin semptomlar ortaya çıkabilir. Yaygın taşikardi belirtileri şunlardır:

• Hızlı Kalp Atışı: Kalbin normalden çok daha hızlı attığını hissetmek.
• Çarpıntı: Göğüste veya boyunda kalp atışlarının hissedilmesi.
• Baş Dönmesi: Başın sersemlemesi veya dönmesi hissi.
• Bayılma veya Bayılacak Gibi Olma: Bilinç kaybı veya bayılacakmış gibi hissetme.
• Nefes Darlığı: Nefes almakta zorlanma veya yetersiz nefes alma hissi.
• Göğüs Ağrısı: Göğüste sıkışma, baskı veya ağrı hissi.
• Halsizlik ve Yorgunluk: Aşırı yorgunluk ve enerji eksikliği.
• Terleme: Normalden daha fazla terleme.

Taşikardi Türleri

Taşikardi, kalp ritminin başladığı yere ve kalp odacıklarını nasıl etkilediğine göre farklı türlere ayrılır. Temel olarak iki ana kategoriye ayrılır: Supraventriküler Taşikardi (SVT) ve Ventriküler Taşikardi (VT).

1. Supraventriküler Taşikardi (SVT)

Supraventriküler taşikardi (SVT), kalbin karıncıklarının (ventriküller) üzerinde, yani kulakçıklarda (atriyum) veya atriyoventriküler (AV) düğümde başlayan hızlı kalp atışıdır. SVT, genellikle ani başlangıçlı ve ani bitişli bir ritim bozukluğudur. Çoğu SVT türü hayatı tehdit etmez, ancak rahatsız edici belirtilere neden olabilir.

1.1. Atriyoventriküler Nod Reentran Taşikardi (AVNRT)

AVNRT, SVT'nin en yaygın türüdür. AV düğümünde, kalbin elektriksel sinyallerini kulakçıklardan karıncıklara ileten bölgede, birden fazla yolak bulunması durumunda ortaya çıkar. Bu yolaklar arasında elektriksel sinyaller döngüsel bir şekilde dolaşarak hızlı kalp atışlarına neden olur.

AVNRT Nedenleri: AVNRT'nin kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir, ancak bazı kişilerde doğuştan gelen anatomik farklılıklar rol oynayabilir.

AVNRT Belirtileri:

• Ani başlayan ve ani biten hızlı kalp atışı
• Çarpıntı
• Baş dönmesi
• Nefes darlığı
• Göğüs ağrısı

AVNRT Tedavisi:

• Vagal Manevralar: Öksürmek, ıkınmak veya yüze soğuk su uygulamak gibi vagal siniri uyaran manevralar, bazı durumlarda kalp hızını yavaşlatabilir.
• İlaç Tedavisi: Adenozin, verapamil veya diltiazem gibi ilaçlar, AV düğümündeki elektriksel iletimi yavaşlatarak kalp hızını kontrol altına alabilir.
• Kateter Ablasyon: AVNRT'ye neden olan anormal elektriksel yolakları yakarak ortadan kaldıran bir yöntemdir. Bu, AVNRT için kalıcı bir çözüm olabilir.

1.2. Atriyoventriküler Reentran Taşikardi (AVRT)

AVRT, AV düğümüne ek olarak, kulakçıklar ve karıncıklar arasında anormal bir elektriksel bağlantı (aksesuar yolak) bulunması durumunda ortaya çıkar. Bu aksesuar yolak, elektriksel sinyallerin normal yoldan geçmek yerine, anormal bir yoldan geçmesine ve döngüsel bir ritim bozukluğuna neden olur. Wolff-Parkinson-White (WPW) sendromu, AVRT'nin en bilinen nedenidir.

AVRT Nedenleri: AVRT'nin en sık nedeni, WPW sendromudur. WPW sendromunda, doğuştan gelen bir aksesuar yolak bulunur.

AVRT Belirtileri: AVNRT ile benzer belirtiler görülür:

• Ani başlayan ve ani biten hızlı kalp atışı
• Çarpıntı
• Baş dönmesi
• Nefes darlığı
• Göğüs ağrısı

AVRT Tedavisi:

• İlaç Tedavisi: AVNRT'de kullanılan ilaçlar (adenozin, verapamil, diltiazem) AVRT'de de kullanılabilir. Ancak, WPW sendromunda bazı ilaçlar (örn. verapamil) kullanılmamalıdır, çünkü aksesuar yolak üzerinden iletimi hızlandırarak tehlikeli ritim bozukluklarına yol açabilir.
• Kateter Ablasyon: AVRT'ye neden olan aksesuar yolakları yakarak ortadan kaldıran bir yöntemdir. Bu, AVRT için kalıcı bir çözüm olabilir.

1.3. Atriyal Taşikardi

Atriyal taşikardi, kulakçıklarda (atriyum) bulunan anormal bir odaktan kaynaklanan hızlı kalp atışıdır. Bu odak, normal kalp ritmini bozan hızlı elektriksel sinyaller üretir. Atriyal taşikardi, tek bir odaktan (fokal atriyal taşikardi) veya kulakçıklar içindeki birden fazla odaktan (multifokal atriyal taşikardi) kaynaklanabilir.

Atriyal Taşikardi Nedenleri:

• Kronik akciğer hastalığı (KOAH)
• Kalp yetmezliği
• Hipertiroidizm
• Alkol veya kafein tüketimi

Atriyal Taşikardi Belirtileri:

• Çarpıntı
• Nefes darlığı
• Baş dönmesi
• Yorgunluk

Atriyal Taşikardi Tedavisi:

• İlaç Tedavisi: Beta blokerler, kalsiyum kanal blokerleri veya antiaritmik ilaçlar kullanılabilir.
• Kateter Ablasyon: Anormal odakları yakarak ortadan kaldıran bir yöntemdir.

1.4. Atriyal Flutter

Atriyal flutter, kulakçıklarda (atriyum) hızlı ve düzenli bir elektriksel döngü oluşması sonucu ortaya çıkan bir ritim bozukluğudur. Bu döngü, kulakçıkların çok hızlı (dakikada 250-350 atım) kasılmasına neden olur. AV düğümü, bu hızlı sinyallerin tamamını karıncıklara iletemez, bu nedenle karıncıkların hızı daha yavaş olur (örneğin, dakikada 150 atım). Atriyal flutter, genellikle altta yatan bir kalp hastalığı ile ilişkilidir.

Atriyal Flutter Nedenleri:

• Kalp yetmezliği
• Kalp kapak hastalığı
• KOAH
• Kalp ameliyatı

Atriyal Flutter Belirtileri:

• Çarpıntı
• Nefes darlığı
• Göğüs ağrısı
• Yorgunluk
• Bayılma

Atriyal Flutter Tedavisi:

• İlaç Tedavisi: Kalp hızını kontrol etmek ve kan pıhtılaşmasını önlemek için ilaçlar kullanılabilir.
• Elektriksel Kardiyoversiyon: Kalbe elektrik şoku verilerek normal ritmin sağlanması.
• Kateter Ablasyon: Atriyal flutter'a neden olan elektriksel döngüyü yakarak ortadan kaldıran bir yöntemdir. Bu, atriyal flutter için kalıcı bir çözüm olabilir.

1.5. Atriyal Fibrilasyon

Atriyal fibrilasyon (AFib), kulakçıklarda (atriyum) düzensiz ve hızlı elektriksel aktivite sonucu ortaya çıkan bir ritim bozukluğudur. Kulakçıklar, düzenli bir şekilde kasılmak yerine titrerler (fibrilasyon). Bu durum, kanın kulakçıklarda birikmesine ve pıhtı oluşma riskinin artmasına neden olur. Pıhtılar, kan dolaşımı yoluyla beyne giderek inmeye yol açabilir. AFib, en sık görülen kalp ritim bozukluklarından biridir.

Atriyal Fibrilasyon Nedenleri:

• Yüksek tansiyon
• Kalp yetmezliği
• Kalp kapak hastalığı
• Koroner arter hastalığı
• Hipertiroidizm
• Kronik akciğer hastalığı
• Alkol veya kafein tüketimi
• Yaşlılık

Atriyal Fibrilasyon Belirtileri:

• Çarpıntı
• Düzensiz kalp atışı
• Nefes darlığı
• Yorgunluk
• Baş dönmesi
• Göğüs ağrısı

Atriyal Fibrilasyon Tedavisi: AFib tedavisinin temel hedefleri, kalp hızını kontrol etmek, ritmi normale döndürmek ve pıhtı oluşumunu önlemektir.

• Kalp Hızını Kontrol Eden İlaçlar: Beta blokerler, kalsiyum kanal blokerleri ve digoksin gibi ilaçlar, kalp hızını yavaşlatarak belirtileri azaltır.
• Ritmi Kontrol Eden İlaçlar: Amiodaron, flekainid, propafenon gibi antiaritmik ilaçlar, ritmi normale döndürmeye çalışır.
• Elektriksel Kardiyoversiyon: Kalbe elektrik şoku verilerek ritmi normale döndürme.
• Kateter Ablasyon: Pulmoner ven izolasyonu (PVI) gibi ablasyon teknikleri, AFib'e neden olan elektriksel odakları veya döngüleri yakarak ortadan kaldırır.
• Kan Sulandırıcılar: Warfarin, dabigatran, rivaroksaban, apiksaban gibi ilaçlar, pıhtı oluşumunu önleyerek inme riskini azaltır.

2. Ventriküler Taşikardi (VT)

Ventriküler taşikardi (VT), kalbin karıncıklarında (ventriküller) başlayan hızlı kalp atışıdır. VT, genellikle ciddi bir kalp hastalığı ile ilişkilidir ve hayatı tehdit edici olabilir. VT sırasında, karıncıklar çok hızlı kasılır ve kalbin vücuda yeterli kan pompalamasını engeller. Bu durum, bayılmaya, kalp yetmezliğine veya ani kalp ölümüne yol açabilir.

2.1. Monomorfik Ventriküler Taşikardi

Monomorfik VT, her kalp atışının EKG'de aynı şekle sahip olduğu VT türüdür. Genellikle, karıncıklar içinde skar dokusu veya hasarlı bir bölge etrafında oluşan bir elektriksel döngüden kaynaklanır. Bu döngü, hızlı ve düzenli bir ritim bozukluğuna neden olur.

Monomorfik VT Nedenleri:

• Geçirilmiş kalp krizi
• Kalp yetmezliği
• Kardiyomiyopati (kalp kası hastalığı)
• Kalp kapak hastalığı

Monomorfik VT Belirtileri:

• Bayılma
• Baş dönmesi
• Nefes darlığı
• Göğüs ağrısı
• Çarpıntı
• Ani kalp ölümü

Monomorfik VT Tedavisi:

• İlaç Tedavisi: Amiodaron, lidokain gibi antiaritmik ilaçlar kullanılabilir.
• Elektriksel Kardiyoversiyon: Kalbe elektrik şoku verilerek ritmi normale döndürme.
• Kateter Ablasyon: VT'ye neden olan elektriksel döngüyü yakarak ortadan kaldıran bir yöntemdir.
• İmplante Edilebilir Kardiyoverter Defibrilatör (ICD): Kalp ritmi tehlikeli bir VT'ye girdiğinde otomatik olarak şok vererek ritmi düzelten bir cihazdır. ICD, VT riski yüksek olan hastalarda ani kalp ölümünü önlemek için kullanılır.

2.2. Polimorfik Ventriküler Taşikardi

Polimorfik VT, her kalp atışının EKG'de farklı şekillere sahip olduğu VT türüdür. Bu, karıncıklar içindeki birden fazla odaktan kaynaklanan düzensiz elektriksel aktiviteyi gösterir. Polimorfik VT, genellikle monomorfik VT'den daha tehlikelidir ve ani kalp ölümüne yol açma riski daha yüksektir.

Polimorfik VT Nedenleri:

• Uzun QT sendromu: Kalbin elektriksel yeniden dolum sürecini etkileyen genetik bir durum.
• İlaçların yan etkileri: Bazı ilaçlar QT aralığını uzatarak polimorfik VT'ye yol açabilir.
• Elektrolit dengesizlikleri: Potasyum, magnezyum veya kalsiyum eksikliği polimorfik VT'ye neden olabilir.
• Kalp krizi

Polimorfik VT Belirtileri: Monomorfik VT ile benzer belirtiler görülür, ancak polimorfik VT daha hızlı ilerleyebilir ve daha ciddi sonuçlara yol açabilir.

• Bayılma
• Baş dönmesi
• Nefes darlığı
• Göğüs ağrısı
• Çarpıntı
• Ani kalp ölümü

Polimorfik VT Tedavisi:

• Elektriksel Kardiyoversiyon: Kalbe elektrik şoku verilerek ritmi normale döndürme.
• Magnezyum Sülfat: Özellikle torsades de pointes adı verilen polimorfik VT türünde etkilidir.
• İlaç Tedavisi: Polimorfik VT'ye neden olan ilaçlar kesilmeli ve elektrolit dengesizlikleri düzeltilmelidir.
• İmplante Edilebilir Kardiyoverter Defibrilatör (ICD): Polimorfik VT riski yüksek olan hastalarda ani kalp ölümünü önlemek için kullanılır.

2.3. Ventriküler Fibrilasyon

Ventriküler fibrilasyon (VFib), karıncıkların (ventriküller) düzensiz ve koordinasyonsuz bir şekilde titremesi sonucu ortaya çıkan bir ritim bozukluğudur. VFib sırasında, karıncıklar etkili bir şekilde kasılmaz ve kalbin vücuda kan pompalaması durur. Bu durum, saniyeler içinde bilinç kaybına ve birkaç dakika içinde ani kalp ölümüne yol açar. VFib, en tehlikeli kalp ritim bozukluklarından biridir ve acil tıbbi müdahale gerektirir.

Ventriküler Fibrilasyon Nedenleri:

• Kalp krizi
• Kardiyomiyopati
• Elektrolit dengesizlikleri
• İlaçların yan etkileri
• Elektrik çarpması

Ventriküler Fibrilasyon Belirtileri:

• Ani bilinç kaybı
• Nabızsızlık
• Nefes almama

Ventriküler Fibrilasyon Tedavisi:

• Kardiyopulmoner Resüsitasyon (CPR): Kalp masajı ve suni solunum, kan dolaşımını ve oksijenlenmeyi sağlamaya yardımcı olur.
• Defibrilasyon: Kalbe elektrik şoku verilerek ritmi normale döndürme. Defibrilasyon, VFib için en etkili tedavidir ve mümkün olan en kısa sürede uygulanmalıdır.
• İlaç Tedavisi: Adrenalin ve amiodaron gibi ilaçlar, CPR ve defibrilasyonun başarısını artırabilir.
• İmplante Edilebilir Kardiyoverter Defibrilatör (ICD): VFib riski yüksek olan hastalarda ani kalp ölümünü önlemek için kullanılır.

Taşikardi Teşhisi

Taşikardi teşhisi, bir dizi test ve değerlendirme içerir. Doktor, hastanın tıbbi geçmişini ve semptomlarını değerlendirdikten sonra, aşağıdaki testleri isteyebilir:

• Elektrokardiyogram (EKG): Kalbin elektriksel aktivitesini kaydeden bir testtir. EKG, kalp ritmini, kalp hızını ve diğer elektriksel anormallikleri tespit etmeye yardımcı olur.
• Holter Monitörü: 24 saat veya daha uzun süre boyunca sürekli EKG kaydı yapan bir cihazdır. Holter monitörü, EKG'de tespit edilemeyen aralıklı taşikardi ataklarını tespit etmeye yardımcı olur.
• Olay Kaydedici: Belirli bir süre boyunca (haftalar veya aylar) kalp ritmini kaydeden bir cihazdır. Hasta, semptomlar hissettiğinde cihazı aktive ederek kalp ritmini kaydeder.
• Efor Testi: Egzersiz yaparken veya koşu bandında yürürken kalp ritmini, kan basıncını ve EKG'yi değerlendiren bir testtir. Efor testi, egzersizle tetiklenen taşikardi türlerini tespit etmeye yardımcı olur.
• Tilt Table Testi: Hastanın yatay pozisyondan dik pozisyona getirildiği bir testtir. Tilt table testi, bayılma veya baş dönmesi ile ilişkili taşikardi türlerini değerlendirmeye yardımcı olur.
• Elektrofizyolojik Çalışma (EPS): Kalbin elektriksel sistemini detaylı bir şekilde değerlendiren bir invaziv testtir. EPS sırasında, kalbe kateterler yerleştirilir ve elektriksel sinyaller ölçülür. EPS, taşikardinin kaynağını ve mekanizmasını belirlemeye yardımcı olur ve ablasyon tedavisinin planlanmasına yardımcı olabilir.
• Ekokardiyogram: Kalbin ultrason görüntülerini elde etmek için kullanılan bir testtir. Ekokardiyogram, kalp yapısını, kalp kasının fonksiyonunu ve kalp kapaklarını değerlendirmeye yardımcı olur.
• Kan Testleri: Tiroid hormonları, elektrolitler ve diğer biyokimyasal parametreleri değerlendirmek için kan testleri yapılabilir.

Taşikardi Yönetimi ve Önlenmesi

Taşikardi yönetimi, taşikardinin türüne, şiddetine ve altta yatan nedenlere bağlı olarak değişir. Taşikardi ataklarını önlemek veya sıklığını azaltmak için aşağıdaki önlemler alınabilir:

• Sağlıklı Yaşam Tarzı: Düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek, yeterli uyumak ve stresi yönetmek kalp sağlığını iyileştirmeye yardımcı olur.
• Kafein, Alkol ve Nikotinden Kaçınmak: Bu maddeler kalp ritmini bozabilir ve taşikardi ataklarını tetikleyebilir.
• İlaçları Düzenli Kullanmak: Doktor tarafından reçete edilen ilaçları düzenli olarak kullanmak, kalp ritmini kontrol altında tutmaya yardımcı olur.
• Altta Yatan Sağlık Sorunlarını Tedavi Etmek: Tiroid problemleri, yüksek tansiyon, anemi ve diğer sağlık sorunları taşikardiye neden olabilir. Bu sorunların tedavi edilmesi, taşikardi ataklarını önlemeye yardımcı olabilir.
• Doktor Kontrollerini İhmal Etmemek: Düzenli doktor kontrolleri, kalp sağlığını izlemeye ve potansiyel sorunları erken teşhis etmeye yardımcı olur.
• Stres Yönetimi Teknikleri: Meditasyon, yoga, derin nefes egzersizleri ve diğer stres yönetimi teknikleri, kalp hızını yavaşlatmaya ve taşikardi ataklarını önlemeye yardımcı olabilir.

Sonuç

Taşikardi, farklı türleri olan ve çeşitli nedenlerden kaynaklanabilen bir kalp ritim bozukluğudur. Taşikardi türlerini, nedenlerini, belirtilerini ve tedavi yöntemlerini anlamak, doğru teşhis ve tedavi için önemlidir. Eğer hızlı kalp atışı, çarpıntı, baş dönmesi, nefes darlığı veya diğer taşikardi belirtileri yaşıyorsanız, bir doktora danışmanız önemlidir. Erken teşhis ve uygun tedavi, taşikardinin komplikasyonlarını önlemeye ve yaşam kalitenizi artırmaya yardımcı olabilir.