Tortikolis Geçer Mi? Nedenleri, Tedavileri ve Daha Fazlası

Tortikolis, boyun kaslarının kasılması sonucu başın bir tarafa eğilmesi ve çenenin diğer tarafa dönmesiyle karakterize bir durumdur. Halk arasında "eğri boyun" olarak da bilinir. Bu durum, bebeklerde doğuştan görülebildiği gibi, yetişkinlerde de çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Bu yazımızda, tortikolisin ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini, teşhis yöntemlerini, tedavi seçeneklerini ve bu durumla başa çıkma stratejilerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Amacımız, tortikolis hakkında kapsamlı bilgi sunarak, bu durumla karşı karşıya olan bireylerin ve ailelerinin bilinçlenmesine ve doğru tedavi yöntemlerine yönelmesine yardımcı olmaktır.

Tortikolis Nedir?

Tortikolis, boyun kaslarının anormal kasılması sonucu başın ve boynun duruşunda bozukluklara neden olan bir durumdur. Genellikle, sternokleidomastoid (SKM) kası olarak bilinen boynun yan tarafındaki kasın kısalması veya gerginleşmesi sonucu ortaya çıkar. Bu kas, başın dönmesine, eğilmesine ve yana yatmasına yardımcı olur. Tortikolis durumunda, bu kasın etkilenmesi başın bir tarafa eğilmesine ve çenenin diğer tarafa dönmesine yol açar.

Tortikolis, farklı yaş gruplarında görülebilir. Bebeklerde doğuştan (konjenital) tortikolis sık görülürken, yetişkinlerde travma, kas spazmları, enfeksiyonlar veya tümörler gibi çeşitli nedenlerle gelişebilir. Her ne kadar tortikolis bazen kendi kendine düzelebilse de, çoğu durumda tedavi gerektirir. Erken teşhis ve uygun tedavi, komplikasyonları önlemek ve normal boyun hareketlerini geri kazandırmak için önemlidir.

Tortikolisin Nedenleri

Tortikolisin nedenleri, yaş grubuna ve türüne göre değişiklik gösterebilir. Konjenital tortikolisin nedenleri genellikle doğum öncesi veya doğum sırasındaki faktörlerle ilişkilendirilirken, edinilmiş tortikolisin nedenleri daha çeşitlidir.

Konjenital Tortikolis Nedenleri (Doğuştan Tortikolis)

Konjenital tortikolis, bebeklerde doğumda veya doğumdan kısa bir süre sonra tespit edilen bir durumdur. En yaygın nedenleri şunlardır:

• Fetal Pozisyon: Anne karnındaki bebeğin pozisyonu, özellikle rahimde yeterli alan olmaması durumunda, boyun kaslarının sıkışmasına ve kısalmasına neden olabilir. Makat gelişi gibi zor doğumlar da bu riski artırabilir.
• Doğum Travması: Zorlu bir doğum sırasında, özellikle vakum veya forseps kullanılması durumunda, boyun kasları zarar görebilir veya gerilebilir. Bu durum, SKM kasında kanamaya ve ardından fibrozise (skar dokusu oluşumu) yol açabilir.
• Kas Anomalileri: Nadir durumlarda, SKM kasının doğuştan gelen anormallikleri, tortikolise neden olabilir. Bu anormallikler, kasın yapısını veya gelişimini etkileyebilir.
• Kalıtsal Faktörler: Tortikolisin bazı durumlarda genetik yatkınlıkla ilişkili olduğu düşünülmektedir. Ailede tortikolis öyküsü olan bebeklerde, bu durumun görülme olasılığı daha yüksek olabilir.

Edinilmiş Tortikolis Nedenleri (Sonradan Gelişen Tortikolis)

Edinilmiş tortikolis, doğumdan sonra herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir. Nedenleri şunlardır:

• Kas Spazmları: Boyun kaslarının ani ve şiddetli kasılması, tortikolise neden olabilir. Bu spazmlar, kötü duruş, stres, aşırı yorgunluk veya ani hareketler sonucu ortaya çıkabilir.
• Travma: Boyuna alınan darbeler, düşmeler veya kazalar, boyun kaslarında zedelenmeye ve tortikolise yol açabilir. Whiplash (kamçı darbesi) gibi yaralanmalar da bu duruma neden olabilir.
• Enfeksiyonlar: Boyun bölgesindeki enfeksiyonlar, özellikle lenf bezlerinin iltihaplanması (lenfadenit), boyun kaslarında spazmlara ve tortikolise neden olabilir. Üst solunum yolu enfeksiyonları da bazen tortikolisi tetikleyebilir.
• Tümörler: Nadir durumlarda, boyun bölgesindeki tümörler (iyi huylu veya kötü huylu), boyun kaslarına baskı yaparak veya sinirleri etkileyerek tortikolise neden olabilir.
• İlaçlar: Bazı ilaçların yan etkisi olarak tortikolis gelişebilir. Özellikle antipsikotik ilaçlar, distoniye (istem dışı kas kasılmaları) neden olarak tortikolisi tetikleyebilir.
• Nörolojik Bozukluklar: Parkinson hastalığı, distoni, serebral palsi gibi nörolojik bozukluklar, kas kontrolünü etkileyerek tortikolise neden olabilir.
• Reflü: Bebeklerde reflü, boyun kaslarında kasılmalara neden olarak tortikolise yol açabilir.
• Duruş Bozuklukları: Uzun süre boyunca yanlış duruşta oturmak veya yatmak, boyun kaslarında gerginliğe ve tortikolise neden olabilir. Özellikle bilgisayar başında uzun saatler geçiren kişilerde bu durum sık görülür.

Tortikolisin Belirtileri

Tortikolisin belirtileri, nedenine ve şiddetine göre değişiklik gösterebilir. Ancak, en yaygın belirtileri şunlardır:

• Başın Eğik Durması: Başın bir tarafa eğilmesi ve çenenin diğer tarafa dönmesi, tortikolisin en belirgin özelliğidir. Etkilenen taraftaki SKM kası genellikle daha gergin ve kısadır.
• Boyun Hareketlerinde Kısıtlılık: Boynun dönme, eğilme ve yana yatma hareketlerinde zorluk veya kısıtlılık görülebilir. Özellikle başı etkilenmeyen tarafa çevirmek zor olabilir.
• Boyun Ağrısı: Boyun kaslarındaki gerginlik ve spazmlar, ağrıya neden olabilir. Ağrı, hafif rahatsızlıktan şiddetli sancıya kadar değişebilir.
• Omuz Yüksekliğinde Farklılık: Başın eğik durması nedeniyle, omuzlar arasında yükseklik farkı olabilir. Etkilenen taraftaki omuz genellikle daha yüksektedir.
• Baş Düzlüğünde Asimetri (Plagiocephaly): Bebeklerde tortikolis, başın bir tarafının düzleşmesine (plagiocephaly) neden olabilir. Bu durum, bebeğin sürekli olarak aynı tarafa yatması sonucu oluşur.
• Yüz Asimetrisi: Uzun süreli tortikolis vakalarında, yüzün bir tarafında asimetri gelişebilir. Bu durum, kasların ve kemiklerin zamanla şekil değiştirmesi sonucu oluşur.
• Beslenme Zorlukları: Bebeklerde tortikolis, emzirme veya biberonla beslenme sırasında zorluklara neden olabilir. Bebeğin başını doğru pozisyona getirmesi zor olabilir.
• Görsel Algıda Zorluklar: Tortikolis, bebeğin görsel algısını etkileyebilir. Bebeğin etrafındaki dünyayı algılaması ve takip etmesi zor olabilir.
• Motor Gelişimde Gecikme: Tortikolis, bebeğin motor gelişimini etkileyebilir. Bebeğin emeklemesi, oturması veya yürümesi gecikebilir.
• Huzursuzluk ve İrritabilite: Ağrı ve rahatsızlık nedeniyle, bebekler ve çocuklar huzursuz ve irritabl olabilirler.

Tortikolis Teşhisi

Tortikolis teşhisi, fizik muayene, tıbbi öykü ve bazı durumlarda görüntüleme yöntemleri kullanılarak konulur. Erken teşhis, tedavi başarısını artırmak ve komplikasyonları önlemek için önemlidir.

Fizik Muayene

Fizik muayene, tortikolis teşhisinin temelini oluşturur. Doktor, boyun kaslarını elle muayene ederek gerginlik, hassasiyet veya kitle olup olmadığını değerlendirir. Ayrıca, başın duruşunu, boyun hareket açıklığını ve omuz yüksekliğindeki farklılıkları inceler. Bebeklerde, başın düzleşmesi (plagiocephaly) olup olmadığını da değerlendirir.

Tıbbi Öykü

Tıbbi öykü, tortikolisin nedenini belirlemeye yardımcı olabilir. Doktor, hastanın veya ailesinin tıbbi geçmişini, doğum sürecini, travma öyküsünü, enfeksiyonları, ilaç kullanımını ve diğer sağlık sorunlarını sorar. Bebeklerde, annenin hamilelik sırasında yaşadığı sorunlar da önemlidir.

Görüntüleme Yöntemleri

Görüntüleme yöntemleri, tortikolisin nedenini belirlemek ve diğer olası durumları dışlamak için kullanılabilir. En sık kullanılan görüntüleme yöntemleri şunlardır:

• Röntgen: Boyun omurlarının röntgeni, kemik anormalliklerini veya kırıkları tespit etmek için kullanılabilir.
• Ultrason: Boyun ultrasonu, SKM kasının yapısını değerlendirmek ve kitle veya tümör olup olmadığını belirlemek için kullanılabilir. Bebeklerde tortikolis teşhisinde sıklıkla kullanılır.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): MRG, boyun kasları, sinirler ve diğer yumuşak dokuların detaylı görüntülerini sağlar. Tümörler, enfeksiyonlar veya diğer nörolojik sorunları tespit etmek için kullanılabilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): BT, kemiklerin ve yumuşak dokuların kesitsel görüntülerini sağlar. Travma sonrası boyun yaralanmalarını değerlendirmek için kullanılabilir.

Diğer Testler

Bazı durumlarda, doktor diğer testler de isteyebilir:

• Elektromiyografi (EMG): EMG, kasların elektriksel aktivitesini ölçerek sinir hasarını veya kas hastalıklarını tespit etmeye yardımcı olabilir.
• Kan Testleri: Kan testleri, enfeksiyonları veya diğer sistemik hastalıkları dışlamak için yapılabilir.

Tortikolis Tedavisi

Tortikolis tedavisi, nedenine, şiddetine ve hastanın yaşına göre değişiklik gösterir. Tedavinin amacı, boyun hareket açıklığını artırmak, ağrıyı azaltmak, duruşu düzeltmek ve komplikasyonları önlemektir.

Konjenital Tortikolis Tedavisi (Bebeklerde Doğuştan Tortikolis)

Konjenital tortikolis tedavisinde en sık kullanılan yöntemler şunlardır:

• Fizik Tedavi: Fizik tedavi, konjenital tortikolis tedavisinin temelini oluşturur. Fizyoterapist, bebeğin boyun kaslarını germek ve güçlendirmek için özel egzersizler uygular. Bu egzersizler, başın dönmesini, eğilmesini ve yana yatmasını kolaylaştırmaya yardımcı olur. Ayrıca, bebeğin duruşunu düzeltmek ve baş düzlüğünü (plagiocephaly) önlemek için pozisyonlama teknikleri öğretir.
• Pozisyonlama: Bebeğin doğru pozisyonda tutulması, boyun kaslarının gerilmesine ve başın düzleşmesinin önlenmesine yardımcı olur. Bebeği sırt üstü yatırırken, başının etkilenmeyen tarafa dönmesini sağlamak önemlidir. Ayrıca, bebeği karın üstü (tummy time) pozisyonunda kısa sürelerle tutmak, boyun kaslarını güçlendirmeye yardımcı olur.
• Kask Tedavisi: Şiddetli baş düzlüğü (plagiocephaly) olan bebeklerde, kask tedavisi uygulanabilir. Kask, başın şeklini düzeltmeye ve normal gelişimini sağlamaya yardımcı olur. Kask tedavisi genellikle 3-6 ay sürer.
• Botulinum Toksin Enjeksiyonu (Botoks): Bazı durumlarda, SKM kasına botulinum toksin enjeksiyonu yapılabilir. Botoks, kasın geçici olarak felç olmasına ve gevşemesine neden olur. Bu, fizik tedavi egzersizlerinin daha etkili olmasına ve boyun hareket açıklığının artmasına yardımcı olabilir.
• Cerrahi: Nadir durumlarda, konservatif tedaviler başarısız olursa, cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi, SKM kasının uzatılmasını veya serbest bırakılmasını içerir.

Edinilmiş Tortikolis Tedavisi (Yetişkinlerde Sonradan Gelişen Tortikolis)

Edinilmiş tortikolis tedavisinde kullanılan yöntemler, nedenine ve şiddetine göre değişir. En sık kullanılan yöntemler şunlardır:

• İlaç Tedavisi: Ağrıyı ve kas spazmlarını azaltmak için ağrı kesiciler, kas gevşeticiler veya anti-inflamatuar ilaçlar kullanılabilir. Bazı durumlarda, doktor antidepresanlar veya antikonvülsanlar da reçete edebilir.
• Fizik Tedavi: Fizik tedavi, boyun kaslarını germek, güçlendirmek ve rahatlatmak için egzersizler, masaj, sıcak veya soğuk uygulamalar ve diğer teknikleri içerir. Fizyoterapist, hastanın duruşunu düzeltmesine ve boyun hareket açıklığını artırmasına yardımcı olur.
• Manuel Terapi: Manuel terapi, eklem hareketliliğini artırmak ve kas gerginliğini azaltmak için elle yapılan manipülasyonları içerir. Chiropraktörler veya osteopatlar tarafından uygulanabilir.
• Akupunktur: Akupunktur, vücudun belirli noktalarına ince iğneler batırarak ağrıyı azaltmaya ve kasları gevşetmeye yardımcı olabilir.
• Botulinum Toksin Enjeksiyonu (Botoks): Distoniye bağlı tortikolis vakalarında, boyun kaslarına botulinum toksin enjeksiyonu yapılabilir. Botoks, kasların geçici olarak felç olmasına ve spazmların azalmasına neden olur.
• Cerrahi: Nadir durumlarda, diğer tedaviler başarısız olursa, cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi, sinirleri bloke etmeyi, kasları uzatmayı veya beyin pili (derin beyin stimülasyonu) yerleştirmeyi içerebilir.
• Boyunluk: Boyunluk, boynu desteklemek ve hareketleri sınırlamak için kullanılabilir. Özellikle travma sonrası tortikolis vakalarında faydalı olabilir. Ancak, uzun süreli kullanım kasların zayıflamasına neden olabileceği için dikkatli kullanılmalıdır.
• Stres Yönetimi: Stres, tortikolisi tetikleyebilir veya kötüleştirebilir. Bu nedenle, stres yönetimi teknikleri (meditasyon, yoga, derin nefes egzersizleri) faydalı olabilir.

Tortikolis ile Başa Çıkma Stratejileri

Tortikolis ile başa çıkmak, sabır, kararlılık ve doğru tedavi yöntemlerini gerektirir. İşte tortikolis ile başa çıkmanıza yardımcı olacak bazı stratejiler:

• Erken Teşhis ve Tedavi: Tortikolisin erken teşhis edilmesi ve tedaviye başlanması, komplikasyonları önlemek ve tedavi başarısını artırmak için önemlidir.
• Fizyoterapiste Danışın: Fizyoterapist, size özel egzersizler ve tedavi yöntemleri öğretebilir. Egzersizleri düzenli olarak yapmak, boyun hareket açıklığını artırmaya ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olur.
• Duruşunuza Dikkat Edin: Doğru duruş, boyun kaslarının gerginliğini azaltmaya ve tortikolisin kötüleşmesini önlemeye yardımcı olur. Bilgisayar başında otururken veya kitap okurken, boynunuzu dik tutmaya özen gösterin.
• Ergonomik Düzenlemeler Yapın: Çalışma ortamınızı ergonomik olarak düzenlemek, boyun ve sırt ağrılarını azaltmaya yardımcı olabilir. Monitörünüzü göz hizasına getirin, doğru yükseklikte bir sandalye kullanın ve düzenli aralıklarla kalkıp hareket edin.
• Stresi Yönetin: Stres, kas spazmlarını tetikleyebilir veya kötüleştirebilir. Stresi yönetmek için yoga, meditasyon, derin nefes egzersizleri veya diğer rahatlama tekniklerini deneyin.
• Sıcak veya Soğuk Uygulayın: Sıcak veya soğuk uygulamalar, ağrıyı azaltmaya ve kasları gevşetmeye yardımcı olabilir. Sıcak su torbası veya buz torbası kullanabilirsiniz.
• Masaj Yaptırın: Masaj, boyun kaslarını rahatlatmaya ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir. Profesyonel bir masaj terapistine veya bir yakınınızdan masaj yapmasını isteyebilirsiniz.
• Ağrı Kesiciler Kullanın: Ağrı kesiciler, ağrıyı geçici olarak azaltmaya yardımcı olabilir. Ancak, uzun süreli kullanımın yan etkileri olabileceği için doktorunuza danışmadan kullanmayın.
• Uygun Yastık Kullanın: Uygun bir yastık, boynunuzu desteklemeye ve doğru pozisyonda tutmaya yardımcı olabilir. Ortopedik yastıklar veya boyun destekli yastıklar tercih edebilirsiniz.
• Düzenli Egzersiz Yapın: Düzenli egzersiz, kasların güçlenmesine ve esnekliğinin artmasına yardımcı olur. Yürüyüş, yüzme veya yoga gibi aktiviteler yapabilirsiniz.
• Beslenmenize Dikkat Edin: Sağlıklı ve dengeli beslenmek, kasların ve sinirlerin düzgün çalışmasına yardımcı olur. Bol miktarda su için ve vitamin ve mineral açısından zengin gıdalar tüketin.
• Destek Gruplarına Katılın: Tortikolisli diğer kişilerle bir araya gelmek, deneyimlerinizi paylaşmak ve destek almak için faydalı olabilir. Destek grupları, internet üzerinde veya yerel sağlık kuruluşları aracılığıyla bulunabilir.
• Sabırlı Olun: Tortikolis tedavisi zaman alabilir. Sabırlı olun ve tedaviye düzenli olarak devam edin. Olumlu düşünmek ve motivasyonunuzu yüksek tutmak, tedavi başarısını artırmaya yardımcı olur.

Tortikolis Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Tortikolis hakkında sıkça sorulan bazı sorular ve cevapları:

Tortikolis kendiliğinden geçer mi?

Bazı hafif tortikolis vakaları kendiliğinden geçebilir. Ancak, çoğu durumda tedavi gereklidir. Özellikle bebeklerde erken teşhis ve tedavi, kalıcı sorunları önlemek için önemlidir.

Tortikolis tedavi edilmezse ne olur?

Tedavi edilmeyen tortikolis, başın düzleşmesi (plagiocephaly), yüz asimetrisi, boyun hareket açıklığında kısıtlılık, skolyoz (omurga eğriliği) ve motor gelişimde gecikme gibi komplikasyonlara yol açabilir.

Tortikolis bulaşıcı mıdır?

Hayır, tortikolis bulaşıcı değildir.

Tortikolis genetik midir?

Tortikolisin bazı durumlarda genetik yatkınlıkla ilişkili olduğu düşünülmektedir. Ancak, çoğu tortikolis vakası genetik değildir.

Tortikolisin tanısı nasıl konulur?

Tortikolis tanısı, fizik muayene, tıbbi öykü ve bazı durumlarda görüntüleme yöntemleri (röntgen, ultrason, MRG) kullanılarak konulur.

Tortikolis tedavisi ne kadar sürer?

Tortikolis tedavisinin süresi, nedenine, şiddetine ve hastanın yaşına göre değişir. Bebeklerde fizik tedavi genellikle birkaç ay sürerken, yetişkinlerde tedavi süresi daha uzun olabilir.

Tortikolis için hangi doktora başvurmalıyım?

Tortikolis için çocuk doktoru, ortopedi uzmanı, fizik tedavi uzmanı veya nöroloji uzmanına başvurabilirsiniz.

Tortikolisi önlemek mümkün mü?

Konjenital tortikolisi önlemek her zaman mümkün olmayabilir. Ancak, hamilelik sırasında sağlıklı beslenmek, düzenli egzersiz yapmak ve bebeğin anne karnındaki pozisyonuna dikkat etmek riski azaltmaya yardımcı olabilir. Edinilmiş tortikolisi önlemek için doğru duruşa dikkat etmek, stresi yönetmek ve travmalardan kaçınmak önemlidir.

Sonuç

Tortikolis, boyun kaslarının kasılması sonucu başın ve boynun duruşunda bozukluklara neden olan bir durumdur. Bebeklerde doğuştan görülebildiği gibi, yetişkinlerde de çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Erken teşhis ve uygun tedavi, komplikasyonları önlemek ve normal boyun hareketlerini geri kazandırmak için önemlidir. Bu yazımızda, tortikolis hakkında kapsamlı bilgi sunarak, bu durumla karşı karşıya olan bireylerin ve ailelerinin bilinçlenmesine ve doğru tedavi yöntemlerine yönelmesine yardımcı olmayı amaçladık. Unutmayın, tortikolis tedavi edilebilir bir durumdur ve doğru yaklaşımla yaşam kalitenizi artırabilirsiniz.