Ailesinde Tiroid Kanseri Olanlar İlk Kontrollerini Ne Zaman Yaptırmalıdır?

Tiroid kanseri, tiroid bezinde gelişen bir kanser türüdür. Tiroid bezi, boynun ön kısmında, adem elmasının altında bulunan kelebek şeklinde bir organdır. Bu bez, vücudun metabolizmasını düzenleyen hormonlar üretir. Tiroid kanseri genellikle tedavi edilebilir bir hastalıktır, özellikle erken teşhis edildiğinde. Ancak, ailesinde tiroid kanseri öyküsü olan bireyler için risk biraz daha yüksek olabilir. Bu nedenle, bu kişilerin ne zaman ve hangi sıklıkta kontrole gitmeleri gerektiği önemli bir sorudur. Bu yazıda, ailesinde tiroid kanseri olanların ilk kontrollerini ne zaman yaptırmaları gerektiği konusunu detaylı bir şekilde ele alacağız.

Tiroid Kanseri Hakkında Genel Bilgiler

Tiroid kanseri, tiroid bezindeki hücrelerin kontrolsüz bir şekilde büyümesi sonucu ortaya çıkar. Farklı tiroid kanseri türleri vardır ve bunların her biri farklı özelliklere sahiptir. En sık görülen tiroid kanseri türleri şunlardır:

• Papiller Tiroid Kanseri: Tiroid kanserlerinin yaklaşık %80'ini oluşturur. Genellikle yavaş büyür ve lenf bezlerine yayılabilir.
• Folliküler Tiroid Kanseri: Tiroid kanserlerinin yaklaşık %10-15'ini oluşturur. Papiller kansere benzer, ancak lenf bezlerine yayılma olasılığı daha düşüktür. Bunun yerine, kan yoluyla akciğerlere veya kemiklere yayılabilir.
• Medüller Tiroid Kanseri: Tiroid kanserlerinin yaklaşık %5-10'unu oluşturur. Bu tür, tiroid bezindeki C hücrelerinden kaynaklanır ve kalsitonin hormonu üretir. Ailevi geçiş gösterebilir.
• Anaplastik Tiroid Kanseri: Tiroid kanserlerinin yaklaşık %1-2'sini oluşturur. En agresif tiroid kanseri türüdür ve hızla büyür.

Tiroid Kanseri Risk Faktörleri

Tiroid kanseri riskini artıran çeşitli faktörler vardır. Bunlar şunları içerir:

• Radyasyona Maruz Kalma: Özellikle çocukluk döneminde boyun bölgesine radyasyon tedavisi almış olmak tiroid kanseri riskini artırır.
• Aile Öyküsü: Ailede tiroid kanseri, özellikle medüller tiroid kanseri öyküsü olması riski artırır. Bazı genetik sendromlar (örneğin, MEN2 sendromu) medüller tiroid kanseri riskini artırabilir.
• Yaş: Papiller ve folliküler tiroid kanseri genellikle 30-50 yaşları arasında görülürken, anaplastik tiroid kanseri daha çok 60 yaşın üzerindeki kişilerde görülür.
• Cinsiyet: Tiroid kanseri kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür.
• İyot Eksikliği: İyot eksikliği olan bölgelerde yaşayanlarda folliküler tiroid kanseri riski daha yüksek olabilir.
• Obezite: Bazı çalışmalar obezitenin tiroid kanseri riskini artırabileceğini göstermektedir.

Tiroid Kanseri Belirtileri

Tiroid kanseri genellikle erken evrelerde belirti vermez. Ancak, tümör büyüdükçe aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:

• Boyunda ele gelen şişlik veya nodül
• Yutma güçlüğü
• Ses kısıklığı veya ses değişikliği
• Boyunda ağrı
• Sürekli öksürük (soğuk algınlığına bağlı olmayan)
• Nefes darlığı

Bu belirtiler tiroid kanserine özgü değildir ve başka sağlık sorunlarından da kaynaklanabilir. Ancak, bu belirtilerden herhangi biri mevcutsa, bir doktora başvurmak önemlidir.

Ailesinde Tiroid Kanseri Olanların Riski

Ailesinde tiroid kanseri olan bireylerin tiroid kanseri geliştirme riski, ailesinde bu hastalık olmayanlara göre biraz daha yüksektir. Bu durum, genetik faktörlerin tiroid kanseri gelişiminde rol oynayabileceğini göstermektedir. Özellikle medüller tiroid kanseri, ailesel geçiş gösterebilen bir türdür. Bu tür kanser, RET genindeki mutasyonlarla ilişkilidir. Ailesinde medüller tiroid kanseri olan bireylerin, bu genetik mutasyonları taşıyıp taşımadıklarını belirlemek için genetik test yaptırmaları önemlidir.

Ayrıca, bazı genetik sendromlar (örneğin, ailesel polipozis koli, Cowden sendromu, Carney kompleksi) tiroid kanseri riskini artırabilir. Bu sendromlara sahip olan bireylerin, tiroid kanseri açısından daha sık takip edilmeleri gerekebilir.

Genetik Faktörlerin Rolü

Tiroid kanseri gelişiminde genetik faktörlerin rolü karmaşıktır. Bazı tiroid kanseri türleri (örneğin, medüller tiroid kanseri) belirgin bir genetik geçiş gösterirken, diğer türlerde genetik faktörlerin rolü daha az belirgindir. Ancak, yapılan araştırmalar, papiller ve folliküler tiroid kanseri gibi daha sık görülen türlerde de bazı genetik varyasyonların risk artışına neden olabileceğini göstermektedir. Bu genetik varyasyonlar, tiroid hücrelerinin büyümesini ve farklılaşmasını kontrol eden genlerde meydana gelebilir.

Ailesinde tiroid kanseri olan bireylerin, genetik danışmanlık alarak risklerini daha iyi anlamaları ve uygun takip stratejilerini belirlemeleri önemlidir. Genetik danışmanlık, bireyin aile öyküsünü değerlendirerek, genetik testlerin gerekliliğini belirleyebilir ve test sonuçlarını yorumlayarak bireye özel önerilerde bulunabilir.

Ailesinde Tiroid Kanseri Olanlar İlk Kontrollerini Ne Zaman Yaptırmalıdır?

Ailesinde tiroid kanseri olan bireylerin ilk kontrollerini ne zaman yaptırmaları gerektiği, çeşitli faktörlere bağlıdır. Bu faktörler arasında tiroid kanserinin türü, ailedeki etkilenen bireylerin sayısı, etkilenen bireylerin yaşı ve diğer risk faktörleri yer alır. Genel olarak, aşağıdaki öneriler dikkate alınabilir:

Medüller Tiroid Kanseri Aile Öyküsü Olanlar

Ailesinde medüller tiroid kanseri öyküsü olan bireyler, özellikle de bu kanserle ilişkili RET gen mutasyonu taşıyan aile üyeleri varsa, daha erken yaşlarda taramaya başlamalıdır. Bu bireyler için önerilen tarama stratejileri şunlardır:

• Genetik Test: Ailesinde medüller tiroid kanseri olan bireylerin öncelikle RET gen mutasyonu açısından genetik test yaptırmaları önerilir. Eğer bireyde mutasyon tespit edilirse, düzenli tarama programına alınmalıdır.
• Kalsitonin ve CEA Düzeylerinin Takibi: RET gen mutasyonu taşıyan bireylerde, kalsitonin ve CEA (karsinoembriyonik antijen) düzeyleri düzenli olarak takip edilmelidir. Bu hormonların düzeylerindeki artış, medüller tiroid kanseri gelişiminin erken bir göstergesi olabilir.
• Tiroid Ultrasonu: RET gen mutasyonu taşıyan bireylerde, tiroid bezi düzenli olarak ultrason ile incelenmelidir. Ultrason, tiroid nodüllerini veya diğer anormallikleri tespit etmede yardımcı olabilir.
• Proflaktik Tiroidektomi: Bazı durumlarda, özellikle de RET gen mutasyonu taşıyan ve yüksek riskli olarak değerlendirilen bireylerde, proflaktik (önleyici) tiroidektomi önerilebilir. Bu işlem, tiroid kanseri gelişmeden önce tiroid bezinin cerrahi olarak çıkarılmasını içerir. Proflaktik tiroidektomi kararı, bireyin yaşı, mutasyonun tipi ve diğer risk faktörleri dikkate alınarak verilmelidir.

Medüller tiroid kanseri aile öyküsü olan bireylerin, genetik test sonuçlarına ve diğer risk faktörlerine göre kişiselleştirilmiş bir takip planı oluşturmaları önemlidir. Bu plan, düzenli kan testleri, tiroid ultrasonu ve gerektiğinde diğer görüntüleme yöntemlerini içerebilir.

Papiller veya Folliküler Tiroid Kanseri Aile Öyküsü Olanlar

Ailesinde papiller veya folliküler tiroid kanseri öyküsü olan bireyler için önerilen tarama stratejileri, medüller tiroid kanseri öyküsü olanlara göre biraz daha farklıdır. Bu tür kanserlerde genetik faktörlerin rolü daha az belirgin olduğu için, tarama genellikle daha geç yaşlarda başlar ve daha az sıklıkta yapılır. Bu bireyler için önerilenler:

• Fizik Muayene: Ailesinde papiller veya folliküler tiroid kanseri olan bireyler, düzenli olarak doktor kontrolüne gitmeli ve boyun bölgesinin fizik muayenesi yaptırmalıdır. Fizik muayene sırasında, doktor tiroid bezinde herhangi bir şişlik veya nodül olup olmadığını kontrol eder.
• Tiroid Ultrasonu: Doktor gerekli görürse, tiroid ultrasonu yapılabilir. Ultrason, tiroid nodüllerini veya diğer anormallikleri tespit etmede yardımcı olabilir. Özellikle ailesinde tiroid kanseri olan ve boyun bölgesinde nodül tespit edilen bireylerde ultrason daha sık yapılmalıdır.
• Tiroid Fonksiyon Testleri: Tiroid fonksiyon testleri (TSH, T4, T3) tiroid bezinin normal çalışıp çalışmadığını değerlendirmek için yapılabilir. Bu testler, tiroid kanseri tanısında doğrudan yardımcı olmasa da, tiroid bezindeki diğer sorunları (örneğin, hipotiroidizm veya hipertiroidizm) tespit etmede önemlidir.

Ailesinde papiller veya folliküler tiroid kanseri olan bireylerin, genellikle 25-30 yaşlarından itibaren düzenli olarak doktor kontrolüne gitmeleri önerilir. Ancak, ailedeki etkilenen bireylerin yaşı, kanserin agresifliği ve diğer risk faktörleri dikkate alınarak, daha erken yaşlarda taramaya başlamak da gerekebilir.

Diğer Risk Faktörleri Olanlar

Ailesinde tiroid kanseri öyküsü olmasının yanı sıra, radyasyona maruz kalma, iyot eksikliği, obezite gibi diğer risk faktörleri de olan bireylerin, tiroid kanseri açısından daha dikkatli olmaları ve daha erken yaşlarda taramaya başlamaları önerilir. Bu bireyler için önerilenler:

• Radyasyona Maruz Kalma Öyküsü: Çocukluk döneminde boyun bölgesine radyasyon tedavisi almış olan bireyler, tiroid kanseri açısından yüksek risk altındadır. Bu bireylerin, radyasyon tedavisinden sonraki 5-10 yıl içinde taramaya başlamaları ve düzenli olarak tiroid ultrasonu yaptırmaları önerilir.
• İyot Eksikliği: İyot eksikliği olan bölgelerde yaşayan bireyler, tiroid kanseri açısından risk altında olabilir. Bu bireylerin, iyotlu tuz kullanmaları ve iyot içeren besinler tüketmeleri önemlidir. Ayrıca, düzenli olarak tiroid fonksiyon testleri yaptırmaları ve tiroid bezinde herhangi bir anormallik tespit edilirse doktora başvurmaları önerilir.
• Obezite: Obezite, tiroid kanseri riskini artırabilir. Obez bireylerin, sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemeleri, düzenli egzersiz yapmaları ve sağlıklı beslenmeleri önemlidir. Ayrıca, düzenli olarak doktor kontrolüne gitmeleri ve tiroid bezinde herhangi bir anormallik tespit edilirse doktora başvurmaları önerilir.

Kontrollerde Yapılan İşlemler

Tiroid kanseri taraması ve takibi sırasında çeşitli işlemler yapılabilir. Bu işlemler, bireyin risk faktörlerine, belirtilerine ve muayene bulgularına göre değişiklik gösterebilir. En sık yapılan işlemler şunlardır:

Fizik Muayene

Fizik muayene, doktorun boyun bölgesini elle muayene ederek tiroid bezinde herhangi bir şişlik, nodül veya hassasiyet olup olmadığını kontrol etmesini içerir. Fizik muayene, tiroid kanseri taramasının ilk adımıdır ve diğer testlerin gerekliliğini belirlemede önemlidir.

Tiroid Ultrasonu

Tiroid ultrasonu, tiroid bezinin ve çevresindeki dokuların görüntülerini elde etmek için kullanılan bir görüntüleme yöntemidir. Ultrason, tiroid nodüllerini, kistleri ve diğer anormallikleri tespit etmede oldukça etkilidir. Ayrıca, nodüllerin boyutunu, şeklini ve yapısını değerlendirmede de yardımcı olabilir.

Tiroid Fonksiyon Testleri

Tiroid fonksiyon testleri, tiroid bezinin normal çalışıp çalışmadığını değerlendirmek için yapılan kan testleridir. Bu testler genellikle TSH (tiroid uyarıcı hormon), T4 (tiroksin) ve T3 (triiyodotironin) düzeylerini ölçer. Tiroid fonksiyon testleri, tiroid kanseri tanısında doğrudan yardımcı olmasa da, tiroid bezindeki diğer sorunları (örneğin, hipotiroidizm veya hipertiroidizm) tespit etmede önemlidir.

İnce İğne Aspirasyon Biyopsisi (İİAB)

İnce iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB), tiroid nodüllerinden hücre örneği almak için kullanılan bir yöntemdir. Bu işlem sırasında, ince bir iğne ile nodülün içine girilir ve hücreler aspire edilir. Daha sonra, bu hücreler mikroskop altında incelenerek kanserli olup olmadığı belirlenir. İİAB, tiroid nodüllerinin değerlendirilmesinde en önemli tanı yöntemlerinden biridir.

Genetik Testler

Genetik testler, özellikle ailesinde medüller tiroid kanseri öyküsü olan bireylerde, RET gen mutasyonu gibi genetik mutasyonları tespit etmek için kullanılır. Genetik test sonuçları, bireyin riskini değerlendirmede ve uygun takip stratejilerini belirlemede önemlidir.

Diğer Görüntüleme Yöntemleri

Bazı durumlarda, tiroid kanserinin yayılımını değerlendirmek için diğer görüntüleme yöntemleri (örneğin, bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MRG), pozitron emisyon tomografisi (PET)) kullanılabilir. Bu yöntemler, kanserin lenf bezlerine, akciğerlere veya diğer organlara yayılıp yayılmadığını belirlemede yardımcı olabilir.

Kontrol Sıklığı

Ailesinde tiroid kanseri olan bireylerin kontrol sıklığı, risk faktörlerine, muayene bulgularına ve test sonuçlarına göre değişir. Genel olarak, aşağıdaki öneriler dikkate alınabilir:

• Düşük Riskli Bireyler: Ailesinde tiroid kanseri öyküsü olan ancak başka risk faktörü olmayan ve muayene bulguları normal olan bireyler, genellikle yılda bir veya iki kez doktor kontrolüne gitmeleri yeterlidir. Bu kontrollerde fizik muayene ve gerektiğinde tiroid ultrasonu yapılır.
• Orta Riskli Bireyler: Ailesinde tiroid kanseri öyküsü olan ve boyun bölgesinde nodül tespit edilen veya başka risk faktörleri olan bireyler, daha sık kontrole gitmeleri gerekebilir. Bu bireylerde, tiroid ultrasonu ve gerektiğinde İİAB daha sık yapılmalıdır.
• Yüksek Riskli Bireyler: Ailesinde medüller tiroid kanseri öyküsü olan ve RET gen mutasyonu taşıyan bireyler, düzenli olarak kalsitonin ve CEA düzeylerinin takibi, tiroid ultrasonu ve gerektiğinde diğer görüntüleme yöntemleri ile takip edilmelidir. Bu bireylerde, proflaktik tiroidektomi seçeneği de değerlendirilebilir.

Kontrol sıklığı, bireyin özel durumuna göre doktor tarafından belirlenmelidir. Bu nedenle, ailesinde tiroid kanseri olan bireylerin, bir endokrinoloji uzmanına başvurarak kişiselleştirilmiş bir takip planı oluşturmaları önemlidir.

Önleyici Tedbirler

Tiroid kanseri riskini azaltmak için alınabilecek bazı önleyici tedbirler vardır. Bu tedbirler, genel sağlığı iyileştirmeye de yardımcı olabilir:

• Sağlıklı Beslenme: Sağlıklı ve dengeli bir beslenme, tiroid bezinin normal çalışması için önemlidir. İyotlu tuz kullanmak ve iyot içeren besinler (örneğin, deniz ürünleri, süt ürünleri) tüketmek, iyot eksikliğini önlemeye yardımcı olabilir.
• Radyasyondan Kaçınma: Gereksiz radyasyona maruz kalmaktan kaçınmak, tiroid kanseri riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Özellikle çocukluk döneminde boyun bölgesine radyasyon tedavisi alınması gerekiyorsa, doktorla riskleri ve faydaları dikkatlice görüşmek önemlidir.
• Sağlıklı Kilo: Obezite, tiroid kanseri riskini artırabilir. Sağlıklı bir kiloyu korumak, tiroid kanseri riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Sigara İçmemek: Sigara içmek, genel sağlığı olumsuz etkiler ve bazı kanser türlerinin riskini artırabilir. Sigara içmemek, tiroid kanseri riskini azaltmaya da yardımcı olabilir.
• Düzenli Egzersiz: Düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı bir kiloyu korumaya ve genel sağlığı iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Sonuç

Ailesinde tiroid kanseri olan bireylerin, bu hastalığa yakalanma riski biraz daha yüksektir. Ancak, düzenli tarama ve takip ile tiroid kanseri erken teşhis edilebilir ve tedavi edilebilir. Ailesinde tiroid kanseri olan bireylerin, risklerini değerlendirmek, uygun takip stratejilerini belirlemek ve önleyici tedbirler almak için bir doktora başvurmaları önemlidir. Özellikle medüller tiroid kanseri aile öyküsü olan bireylerin, genetik test yaptırmaları ve gerektiğinde proflaktik tiroidektomi seçeneğini değerlendirmeleri önemlidir. Unutmayın, erken teşhis hayat kurtarır!