Diyafram Felci Teşhisi Nasıl Konulur?

Diyafram felci, diyafram kasının normal fonksiyonunu yerine getirememesi durumudur. Diyafram, göğüs boşluğunu karın boşluğundan ayıran ve solunumda önemli bir rol oynayan büyük bir kastır. Felç, tek taraflı (bir taraf) veya çift taraflı (her iki taraf) olabilir. Bu durum, solunum yetmezliğine, akciğer kapasitesinde azalmaya ve çeşitli semptomlara yol açabilir. Erken ve doğru teşhis, uygun tedavi ve yönetim için kritik öneme sahiptir.

Diyaframın Anatomisi ve Fizyolojisi

Diyaframın Anatomik Yapısı

Diyafram, kubbe şeklinde büyük bir kastır ve göğüs boşluğunun tabanını oluşturur. Üç ana bölümden oluşur:

• Musküler Kısım: Diyaframın kas liflerinden oluşan bölümüdür. Bu lifler, kaburgalara, sternuma (göğüs kemiği) ve bel omurlarına tutunur.
• Sentral Tendon: Diyaframın ortasında bulunan, kas liflerinin birleştiği tendon yapısıdır. Kas kasılması sırasında bu tendon aşağı doğru çekilir.
• Hiatuslar: Diyafram üzerinde bulunan açıklıklardır. Bu açıklıklardan özofagus (yemek borusu), aorta (ana atardamar) ve vena kava inferior (alt ana toplardamar) gibi önemli yapılar geçer.

Diyaframın Fizyolojik Fonksiyonları

Diyaframın temel fonksiyonu solunuma yardımcı olmaktır. Diyafram kasıldığında aşağı doğru hareket eder, bu da göğüs boşluğunun hacmini artırır ve akciğerlere hava girişini sağlar (inspirasyon). Diyafram gevşediğinde ise yukarı doğru hareket eder, göğüs boşluğunun hacmini azaltır ve havanın akciğerlerden dışarı atılmasını sağlar (ekspirasyon). Diyafram ayrıca karın içi basıncını düzenleyerek öksürme, kusma, dışkılama ve doğum gibi fonksiyonlarda da rol oynar.

Diyafram Felcinin Nedenleri

Diyafram felcinin birçok potansiyel nedeni vardır. Bunlar arasında sinir hasarı, kas hastalıkları ve merkezi sinir sistemi sorunları yer alır.

Sinir Hasarı

Diyaframı innerve eden (uyaran) sinir, frenik sinirdir. Frenik sinir, boyun omuriliğinden çıkar ve göğüs boşluğuna doğru ilerleyerek diyaframa ulaşır. Frenik sinirin hasar görmesi, diyafram felcine yol açabilir. Sinir hasarının nedenleri şunlar olabilir:

• Cerrahi Travma: Özellikle kalp, akciğer veya boyun bölgesinde yapılan cerrahi işlemler sırasında frenik sinir zarar görebilir.
• Tümörler: Akciğer tümörleri, mediastinal tümörler (göğüs boşluğunun ortasında bulunan tümörler) veya boyun bölgesindeki tümörler frenik sinire baskı yaparak veya doğrudan invaze ederek sinir hasarına neden olabilir.
• Enfeksiyonlar: Herpes zoster (zona), Lyme hastalığı veya poliomyelit gibi enfeksiyonlar frenik siniri etkileyebilir.
• İdiyopatik Nedenler: Bazı durumlarda, diyafram felcinin nedeni belirlenemez. Bu durumlar idiyopatik olarak adlandırılır.
• Doğumsal Anomaliler: Nadir durumlarda, frenik sinir gelişimsel olarak eksik veya hasarlı olabilir.

Kas Hastalıkları

Diyafram kasının kendisini etkileyen kas hastalıkları da diyafram felcine neden olabilir. Bu hastalıklar şunlar olabilir:

• Miyopatiler: Kas liflerinin yapısını veya fonksiyonunu bozan hastalıklardır. Örnekler arasında müsküler distrofi, miyotonik distrofi ve metabolik miyopatiler bulunur.
• Motor Nöron Hastalıkları: Amyotrofik lateral skleroz (ALS) gibi motor nöron hastalıkları, diyafram kasını innerve eden sinir hücrelerini etkileyerek diyafram felcine yol açabilir.

Merkezi Sinir Sistemi Sorunları

Beyin veya omuriliği etkileyen bazı durumlar da diyafram fonksiyonunu etkileyebilir:

• Omurilik Yaralanmaları: Özellikle boyun bölgesindeki omurilik yaralanmaları, frenik sinirin çıktığı seviyeden yukarıda ise diyafram felcine neden olabilir.
• Beyin Sapı Lezyonları: Beyin sapı, solunum kontrol merkezlerini içerir. Bu bölgedeki lezyonlar (örneğin, inme, tümör veya enfeksiyon) diyafram fonksiyonunu bozabilir.

Diğer Nedenler

Diğer potansiyel nedenler şunlar olabilir:

• Nörolojik Hastalıklar: Guillain-Barré sendromu gibi otoimmün nörolojik hastalıklar frenik siniri etkileyebilir.
• İlaçlar: Nadiren, bazı ilaçlar diyafram fonksiyonunu etkileyebilir.
• Metabolik Bozukluklar: Hipotiroidizm (tiroid bezinin yetersiz çalışması) veya hipofosfatemi (kanda düşük fosfat seviyesi) gibi metabolik bozukluklar kas fonksiyonunu etkileyerek diyafram felcine katkıda bulunabilir.

Diyafram Felcinin Belirtileri ve Semptomları

Diyafram felcinin belirtileri ve semptomları, felcin tek taraflı mı yoksa çift taraflı mı olduğuna ve altta yatan nedene bağlı olarak değişebilir.

Tek Taraflı Diyafram Felci

Tek taraflı diyafram felci genellikle daha az belirgin semptomlara neden olur. Bazı kişilerde hiçbir semptom görülmeyebilirken, diğerlerinde aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:

• Nefes Darlığı (Dispne): Özellikle eforla veya yatarken nefes darlığı hissedilebilir.
• Ortopne: Yatarken nefes darlığının artması.
• Paradoksal Solunum: Inspirasyon sırasında karın içeri doğru çekilirken, ekspirasyon sırasında dışarı doğru hareket eder. Bu durum, diyaframın normal hareketinin tersine döndüğünü gösterir.
• Azalmış Egzersiz Toleransı: Normalde kolayca yapılan aktivitelerde bile çabuk yorulma ve nefes darlığı.
• Göğüs Ağrısı: Nadiren, göğüs ağrısı olabilir.
• Hıçkırık: Frenik sinirin uyarılması nedeniyle hıçkırıklar görülebilir.

Çift Taraflı Diyafram Felci

Çift taraflı diyafram felci, daha ciddi semptomlara neden olur ve genellikle solunum yetmezliği ile sonuçlanır.

• Şiddetli Nefes Darlığı: Dinlenirken bile şiddetli nefes darlığı hissedilir.
• Ortopne ve Platipne: Yatarken nefes darlığı artarken, otururken veya ayakta dururken rahatlama (ortopne) ve yatarken rahatlama, ayakta dururken nefes darlığının artması (platipne) görülebilir.
• Paradoksal Solunum: Şiddetli paradoksal solunum gözlenir.
• Sık Solunum Yolu Enfeksiyonları: Akciğerlerin yeterince havalanmaması nedeniyle pnömoni gibi enfeksiyonlar sık görülür.
• Uyku Apnesi: Uyku sırasında solunumun durması veya yüzeyselleşmesi.
• Yorgunluk ve Halsizlik: Sürekli nefes darlığı ve solunum çabası nedeniyle yorgunluk ve halsizlik hissedilir.
• Baş Ağrısı: Kandaki karbondioksit seviyesinin yükselmesi (hiperkapni) nedeniyle baş ağrısı olabilir.
• Bilinç Bulanıklığı: Şiddetli hiperkapni durumunda bilinç bulanıklığı ve hatta koma görülebilir.

Diyafram Felci Teşhis Yöntemleri

Diyafram felci teşhisi, hastanın semptomları, fizik muayene bulguları ve çeşitli tanı testlerinin sonuçlarına dayanır.

Hasta Öyküsü ve Fizik Muayene

Teşhis süreci, hastanın detaylı bir öyküsünün alınmasıyla başlar. Doktor, hastanın semptomlarını, ne zaman başladığını, neyin kötüleştirdiğini veya iyileştirdiğini, varsa altta yatan tıbbi durumlarını ve kullandığı ilaçları sorar. Fizik muayene sırasında doktor, hastanın solunum şeklini, solunum hızını, göğüs hareketlerini ve karın hareketlerini değerlendirir. Paradoksal solunumun varlığı, diyafram felcini düşündürebilir.

Görüntüleme Yöntemleri

Görüntüleme yöntemleri, diyaframın yapısını ve hareketini değerlendirmek için kullanılır.

• Akciğer Grafisi (Röntgen): Akciğer grafisi, akciğerlerin ve diyaframın genel bir görüntüsünü sağlar. Tek taraflı diyafram felcinde, etkilenen tarafta diyaframın yükselmiş olduğu görülebilir. Ayrıca, akciğerlerde atelektazi (akciğerin sönmesi) veya pnömoni gibi komplikasyonlar da tespit edilebilir.
• Floroskopi (Sniff Test): Floroskopi, gerçek zamanlı röntgen görüntülemesi sağlar. Sniff testinde, hastaya hızlı bir şekilde nefes alması (sniff) istenir. Normalde, diyafram aşağı doğru hareket eder. Diyafram felci olan tarafta ise diyafram yukarı doğru hareket eder veya hiç hareket etmez. Bu test, tek taraflı diyafram felcini teşhis etmek için oldukça yararlıdır.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): BT taraması, diyaframın, akciğerlerin ve mediastinumun daha detaylı bir görüntüsünü sağlar. Tümörler, enfeksiyonlar veya diğer yapısal anormallikler gibi diyafram felcine neden olabilecek altta yatan durumları tespit etmek için kullanılabilir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): MRG, yumuşak dokuların ve sinirlerin daha ayrıntılı görüntülerini sağlar. Frenik sinir hasarını veya omurilik sorunlarını tespit etmek için kullanılabilir.
• Ultrason: Diyaframın hareketini değerlendirmek için ultrason da kullanılabilir. Özellikle yatak başı değerlendirmelerde ve yoğun bakım ünitelerinde kullanışlıdır.

Solunum Fonksiyon Testleri

Solunum fonksiyon testleri, akciğerlerin ne kadar iyi çalıştığını değerlendirmek için kullanılır.

• Spirometri: Spirometri, hastanın ne kadar hava alabildiğini ve ne kadar hızlı bir şekilde verebildiğini ölçer. Diyafram felci olan kişilerde, vital kapasite (VC) ve zorlu vital kapasite (FVC) gibi akciğer hacimleri azalabilir.
• Akciğer Hacim Ölçümleri: Bu testler, akciğerlerdeki toplam hava miktarını (total akciğer kapasitesi, TLC), rezidüel hacmi (RV) ve fonksiyonel rezidüel kapasiteyi (FRC) ölçer. Diyafram felci olan kişilerde, TLC ve VC azalırken, RV artabilir.
• Arteriyel Kan Gazı Analizi: Arteriyel kan gazı analizi, kandaki oksijen ve karbondioksit seviyelerini ölçer. Diyafram felci olan kişilerde, özellikle çift taraflı felç durumunda, oksijen seviyesi düşebilir (hipoksemi) ve karbondioksit seviyesi yükselebilir (hiperkapni).
• Maksimum Inspiratuar ve Ekspiratuar Basınç Ölçümleri (MIP/MEP): Bu testler, solunum kaslarının gücünü değerlendirir. Diyafram felci olan kişilerde, MIP (maksimum inspiratuar basınç) azalır, çünkü diyafram, inspirasyonda ana rolü oynayan kastır.

Elektrofizyolojik Testler

Elektrofizyolojik testler, sinirlerin ve kasların elektriksel aktivitesini değerlendirmek için kullanılır.

• Frenik Sinir İletim Çalışması: Bu test, frenik sinirin ne kadar iyi çalıştığını değerlendirir. Frenik sinire elektriksel uyarılar verilir ve diyaframın kasılması ölçülür. Sinir hasarı varsa, iletim hızı yavaşlar veya hiç iletim olmaz.
• Elektromiyografi (EMG): EMG, diyafram kasının elektriksel aktivitesini ölçer. Kas hasarı varsa, kas liflerinin normal aktivitesi bozulur.
• Transdiyagrafik Basınç Ölçümü: Bu test, özofagus ve mideye yerleştirilen basınç kateterleri aracılığıyla diyaframın basıncını ölçer. Bu yöntem, diyaframın fonksiyonunu daha doğrudan değerlendirmek için kullanılabilir.

Diğer Testler

Altta yatan nedeni belirlemek için ek testler gerekebilir.

• Kan Testleri: Tam kan sayımı (CBC), elektrolitler, tiroid fonksiyon testleri ve otoimmün antikorlar gibi kan testleri, enfeksiyonları, metabolik bozuklukları veya otoimmün hastalıkları tespit etmek için yapılabilir.
• Bronkoskopi: Bronkoskopi, akciğerlere bir kamera yerleştirilerek hava yollarının incelenmesidir. Akciğer tümörleri veya diğer hava yolu tıkanıklıklarını tespit etmek için kullanılabilir.
• Mediastinoskopi: Mediastinoskopi, mediastinumun (göğüs boşluğunun ortası) cerrahi olarak incelenmesidir. Mediastinal tümörler veya lenf nodu büyüklüklerini değerlendirmek için kullanılabilir.

Diyafram Felci Teşhisinde Ayırıcı Tanı

Diyafram felcinin teşhisi konulurken, benzer semptomlara neden olabilecek diğer durumlar da göz önünde bulundurulmalıdır.

• Astım: Astım, hava yollarının daralmasına neden olan kronik bir inflamatuar hastalıktır. Nefes darlığı, öksürük ve hırıltılı solunum gibi semptomlara neden olabilir.
• Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH): KOAH, akciğerlerde hava akışının kısıtlanmasına neden olan bir grup akciğer hastalığıdır. Kronik bronşit ve amfizem, KOAH'ın en yaygın türleridir. Nefes darlığı, öksürük ve balgam çıkarma gibi semptomlara neden olabilir.
• Pnömoni: Pnömoni, akciğerlerin enfeksiyonudur. Ateş, öksürük, balgam çıkarma ve nefes darlığı gibi semptomlara neden olabilir.
• Akciğer Tümörleri: Akciğer tümörleri, akciğerlerde kitlelere neden olabilir ve nefes darlığı, öksürük, göğüs ağrısı ve kanlı balgam gibi semptomlara yol açabilir.
• Kalp Yetmezliği: Kalp yetmezliği, kalbin vücudun ihtiyaçlarını karşılayacak kadar kan pompalayamaması durumudur. Nefes darlığı, yorgunluk ve bacaklarda şişme gibi semptomlara neden olabilir.
• Anksiyete Bozuklukları: Anksiyete bozuklukları, nefes darlığı, çarpıntı ve terleme gibi fiziksel semptomlara neden olabilir.
• Obezite: Obezite, solunum kaslarının yükünü artırarak nefes darlığına neden olabilir.
• Skolyoz ve Kifoz: Omurga eğrilikleri, göğüs boşluğunun hacmini azaltarak solunum problemlerine yol açabilir.
• Asit: Karın boşluğunda sıvı birikmesi (asit), diyaframa baskı yaparak nefes darlığına neden olabilir.

Diyafram Felci Teşhisinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Diyafram felci teşhisi koyarken dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar vardır:

• Semptomların Ciddiyeti: Semptomların ciddiyeti, teşhis sürecini yönlendirmede önemli bir rol oynar. Şiddetli nefes darlığı olan kişilerde, daha agresif bir teşhis yaklaşımı gerekebilir.
• Altta Yatan Tıbbi Durumlar: Hastanın altta yatan tıbbi durumları, diyafram felcinin nedenini ve seyrini etkileyebilir. Örneğin, nörolojik hastalığı olan kişilerde, frenik sinir hasarı olasılığı daha yüksektir.
• İlaçlar: Hastanın kullandığı ilaçlar, diyafram fonksiyonunu etkileyebilir. Örneğin, bazı kas gevşeticiler solunumu baskılayabilir.
• Görüntüleme Bulguları: Akciğer grafisi, BT ve MRG gibi görüntüleme yöntemlerinin sonuçları, teşhisi doğrulamada ve altta yatan nedeni belirlemede önemli rol oynar.
• Solunum Fonksiyon Testleri: Solunum fonksiyon testleri, akciğerlerin ne kadar iyi çalıştığını objektif olarak değerlendirmede kullanılır.
• Elektrofizyolojik Testler: Frenik sinir iletim çalışmaları ve EMG, sinir ve kas fonksiyonunu değerlendirmede önemlidir.
• Ayırıcı Tanı: Benzer semptomlara neden olabilecek diğer durumlar dışlanmalıdır.
• Multidisipliner Yaklaşım: Diyafram felci teşhisi ve yönetimi, göğüs hastalıkları uzmanları, nörologlar, radyologlar ve diğer uzmanların işbirliğini gerektirebilir.

Diyafram Felci Teşhisi Sonrası Yönetim ve Tedavi

Diyafram felci teşhisi konulduktan sonra, yönetim ve tedavi planı, felcin nedenine, şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak belirlenir.

Konservatif Tedavi

Hafif semptomları olan veya spontan iyileşme potansiyeli olan kişilerde konservatif tedavi yöntemleri uygulanabilir.

• Gözlem: Semptomları hafif olan kişilerde, düzenli aralıklarla takip ve gözlem yeterli olabilir.
• Solunum Fizyoterapisi: Solunum fizyoterapisi, solunum kaslarını güçlendirmek ve akciğer kapasitesini artırmak için egzersizler içerir.
• Non-invaziv Ventilasyon (NIV): NIV, maske aracılığıyla pozitif basınçlı hava verilerek solunuma yardımcı olunmasıdır. Uyku apnesi olan veya hiperkapni gelişen kişilerde kullanılabilir.
• Oksijen Tedavisi: Kandaki oksijen seviyesini yükseltmek için oksijen tedavisi uygulanabilir.

Cerrahi Tedavi

Cerrahi tedavi, frenik sinir hasarı olan veya diyaframın yapısal anormallikleri olan kişilerde düşünülebilir.

• Diyafram Pilikasyonu: Diyafram pilikasyonu, diyaframın yukarı doğru çekilerek gerginleştirilmesi işlemidir. Bu, akciğer kapasitesini artırır ve solunumu kolaylaştırır. Torakotomi (göğüs kafesinin açılması) veya video yardımlı torakoskopik cerrahi (VATS) ile yapılabilir.
• Frenik Sinir Rekonstrüksiyonu: Frenik sinir hasarı olan kişilerde, sinir grefti veya sinir transferi ile sinir rekonstrüksiyonu yapılabilir.
• Diyafram Pacing: Diyafram pacing, diyafram kasını uyarmak için bir elektrik stimülatörü kullanılmasıdır. Omurilik yaralanması olan ve çift taraflı diyafram felci gelişen kişilerde kullanılabilir.

Altta Yatan Nedenin Tedavisi

Diyafram felcine neden olan altta yatan durumun tedavisi de önemlidir.

• Tümörlerin Tedavisi: Akciğer tümörleri veya mediastinal tümörler cerrahi olarak çıkarılabilir, radyoterapi veya kemoterapi ile tedavi edilebilir.
• Enfeksiyonların Tedavisi: Enfeksiyonlar antibiyotikler veya antiviral ilaçlarla tedavi edilebilir.
• Nörolojik Hastalıkların Tedavisi: Nörolojik hastalıklar, altta yatan nedene yönelik ilaçlar veya diğer tedavilerle yönetilebilir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Yaşam tarzı değişiklikleri de diyafram felci olan kişilerin semptomlarını yönetmelerine yardımcı olabilir.

• Sigarayı Bırakmak: Sigara, akciğer fonksiyonunu olumsuz etkiler ve solunum problemlerini kötüleştirebilir.
• Sağlıklı Beslenme: Sağlıklı beslenme, solunum kaslarının gücünü korumaya ve enfeksiyon riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Düzenli Egzersiz: Düzenli egzersiz, solunum kaslarını güçlendirmeye ve genel sağlığı iyileştirmeye yardımcı olabilir. Ancak, egzersiz programı bir doktor veya fizyoterapist tarafından belirlenmelidir.
• Aşırı Kilo Vermek: Aşırı kilo, solunum kaslarının yükünü artırır ve nefes darlığını kötüleştirebilir.

Diyafram Felci Olan Hastalar İçin Öneriler

Diyafram felci olan hastaların yaşam kalitesini artırmak için bazı öneriler şunlardır:

• Doktorunuzla Düzenli Olarak İletişim Kurun: Doktorunuzla düzenli olarak iletişim kurarak semptomlarınızı ve tedavi planınızı takip edin.
• İlaçlarınızı Düzenli Olarak Kullanın: Doktorunuzun reçete ettiği ilaçları düzenli olarak kullanın.
• Solunum Fizyoterapisine Devam Edin: Solunum fizyoterapisi, solunum kaslarınızı güçlendirmeye ve akciğer kapasitenizi artırmaya yardımcı olabilir.
• Enfeksiyonlardan Kaçının: El hijyenine dikkat ederek ve grip aşısı yaptırarak enfeksiyonlardan kaçının.
• Dinlenmeye Özen Gösterin: Yeterli dinlenme, yorgunluğu azaltmaya ve solunum çabanızı azaltmaya yardımcı olabilir.
• Destek Gruplarına Katılın: Diyafram felci olan diğer kişilerle iletişim kurmak, duygusal destek sağlayabilir ve deneyimlerinizi paylaşmanıza yardımcı olabilir.

Sonuç

Diyafram felci, solunumu olumsuz etkileyen ciddi bir durumdur. Erken ve doğru teşhis, uygun tedavi ve yönetim için kritik öneme sahiptir. Bu yazıda, diyafram felcinin nedenleri, belirtileri, teşhis yöntemleri ve tedavi seçenekleri hakkında kapsamlı bilgi verilmiştir. Semptomlarınız varsa veya diyafram felci olduğundan şüpheleniyorsanız, bir doktora başvurmanız önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, yaşam kalitenizi artırmaya ve komplikasyonları önlemeye yardımcı olabilir.