NörolojiFizik Tedavi ve RehabilitasyonOrtopediİş Sağlığı ve Güvenliği

Ergonomi İhlallerinin Tetiklediği Kas İskelet Sistemi Hastalıkları: Önleme Yolları ve Yasal Haklar

Günümüzde, çalışma ortamlarının değişmesi ve teknolojinin yaygınlaşmasıyla birlikte, ergonomi kavramı giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Ergonomi, insan ve çalışma ortamı arasındaki uyumu optimize etmeyi amaçlayan bilim dalıdır. Ergonomi prensiplerine uyulmaması durumunda, çalışanların sağlığı olumsuz etkilenebilir ve kas iskelet sistemi hastalıkları (KİSH) gibi ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Bu blog yazısında, ergonomi ihlallerinin KİSH'leri nasıl tetiklediğini, bu hastalıklardan korunma yollarını ve çalışanların yasal haklarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Ergonomi ve Önemi

Ergonomi, işin insana, insanın işe uyumunu sağlamayı hedefler. Bu uyum, çalışanın fiziksel ve zihinsel sağlığını korumak, verimliliği artırmak ve iş kazalarını önlemek için kritik öneme sahiptir. Ergonomik bir çalışma ortamı, çalışanın doğal duruşunu destekler, gereksiz zorlanmaları engeller ve tekrarlayan hareketlerin minimuma indirilmesini sağlar. İyi bir ergonomi uygulaması, sadece çalışanların sağlığı için değil, aynı zamanda işverenlerin başarısı için de önemlidir. Çünkü sağlıklı ve mutlu çalışanlar, daha verimli çalışır ve işe bağlılıkları artar.

Ergonominin Temel Prensipleri

• Doğru Duruş: Çalışma sırasında vücudun doğal duruşunu korumak, kas ve iskelet sistemine binen yükü azaltır.
• Uygun Yükseklik: Masa, sandalye ve ekran gibi ekipmanların yüksekliği, çalışanın boyuna ve işine uygun olarak ayarlanmalıdır.
• Ulaşılabilir Alan: Çalışma alanında sık kullanılan eşyaların kolayca ulaşılabilir olması, gereksiz uzanma ve dönme hareketlerini engeller.
• Tekrarlayan Hareketlerin Azaltılması: Tekrarlayan hareketlerin mümkün olduğunca azaltılması veya otomatikleştirilmesi, kas ve tendonların aşırı yüklenmesini önler.
• Dinlenme Araları: Çalışma sırasında düzenli olarak dinlenme araları verilmesi, kasların dinlenmesini ve yenilenmesini sağlar.
• Doğru Aydınlatma: Yeterli ve uygun aydınlatma, göz yorgunluğunu azaltır ve duruş bozukluklarını önler.

Kas İskelet Sistemi Hastalıkları (KİSH) Nedir?

Kas İskelet Sistemi Hastalıkları (KİSH), kasları, tendonları, sinirleri, kemikleri ve eklemleri etkileyen bir grup rahatsızlıktır. Bu hastalıklar, genellikle tekrarlayan hareketler, kötü duruş, aşırı zorlanma veya titreşim gibi faktörlerin etkisiyle ortaya çıkar. KİSH, sadece iş hayatında değil, günlük yaşamda da görülebilir. Ancak, ergonomi ihlallerinin yoğun olduğu iş ortamlarında, KİSH riski önemli ölçüde artar.

KİSH'lerin Belirtileri

KİSH'lerin belirtileri, hastalığın türüne ve şiddetine göre değişebilir. Ancak, en sık görülen belirtiler şunlardır:

• Ağrı: Kaslarda, eklemlerde veya sinirlerde ağrı
• Sertlik: Eklemlerde veya kaslarda sertlik
• Uyuşma: El, kol, bacak veya ayaklarda uyuşma
• Karıncalanma: El, kol, bacak veya ayaklarda karıncalanma
• Zayıflık: Kaslarda zayıflık
• Hareket Kısıtlılığı: Eklemlerde hareket kısıtlılığı
• Şişlik: Eklemlerde veya kaslarda şişlik

En Sık Görülen KİSH'ler

1. Karpal Tünel Sendromu: El bileğindeki karpal tünel içinde bulunan median sinirin sıkışması sonucu ortaya çıkar. El ve parmaklarda uyuşma, karıncalanma ve ağrıya neden olur.
2. Tendinit: Tendonların iltihaplanmasıdır. Genellikle dirsek, omuz, bilek ve diz gibi bölgelerde görülür. Ağrı, hassasiyet ve hareket kısıtlılığına neden olur.
3. Bursit: Eklemlerin etrafındaki sıvı dolu keseciklerin (bursa) iltihaplanmasıdır. Genellikle omuz, dirsek ve kalça gibi bölgelerde görülür. Ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığına neden olur.
4. Boyun Fıtığı: Boyun omurları arasındaki disklerin yırtılması veya kayması sonucu ortaya çıkar. Boyun ağrısı, kol ağrısı, uyuşma ve karıncalanmaya neden olur.
5. Bel Fıtığı: Bel omurları arasındaki disklerin yırtılması veya kayması sonucu ortaya çıkar. Bel ağrısı, bacak ağrısı, uyuşma ve karıncalanmaya neden olur.
6. Epikondilit (Tenisçi Dirseği): Dirseğin dış kısmındaki tendonların iltihaplanmasıdır. Dirsek ağrısı, el bileği ve parmaklara yayılan ağrıya neden olur.
7. Golfçü Dirseği: Dirseğin iç kısmındaki tendonların iltihaplanmasıdır. Dirsek ağrısı, el bileği ve parmaklara yayılan ağrıya neden olur.
8. Tetik Parmak: Parmak tendonlarının şişmesi veya sıkışması sonucu ortaya çıkar. Parmakların kilitlenmesi veya takılmasına neden olur.

Ergonomi İhlallerinin KİSH'leri Tetikleme Mekanizması

Ergonomi ihlalleri, KİSH'lerin ortaya çıkmasında önemli bir rol oynar. Kötü duruş, tekrarlayan hareketler, aşırı zorlanma ve titreşim gibi faktörler, kas ve iskelet sistemine aşırı yük bindirerek doku hasarına neden olabilir. Bu hasar, zamanla iltihaplanmaya, ağrıya ve diğer KİSH belirtilerine yol açabilir.

Kötü Duruşun Etkileri

Kötü duruş, omurga, kaslar ve eklemlere aşırı yük bindirerek ağrı ve rahatsızlığa neden olabilir. Özellikle uzun süre oturarak çalışan kişilerde, kambur duruş, boyun ve sırt ağrısına yol açabilir. Yanlış oturma pozisyonu, omurga eğriliğini bozarak disklerin üzerine daha fazla baskı yapabilir ve fıtık riskini artırabilir. Ayrıca, kötü duruş, akciğer kapasitesini azaltarak nefes darlığına da neden olabilir.

Tekrarlayan Hareketlerin Etkileri

Tekrarlayan hareketler, özellikle el, bilek ve kol gibi küçük kas gruplarını etkileyerek tendinit, karpal tünel sendromu ve tetik parmak gibi KİSH'lere neden olabilir. Bu tür hareketler, kas ve tendonların aşırı yüklenmesine ve iltihaplanmasına yol açar. Örneğin, sürekli klavye kullanmak veya montaj hattında çalışmak, tekrarlayan hareketlere maruz kalmaya neden olabilir.

Aşırı Zorlanmanın Etkileri

Aşırı zorlanma, kasları, tendonları ve eklemleri zorlayarak burkulma, incinme ve yırtılma gibi yaralanmalara neden olabilir. Ağır kaldırma, itme veya çekme gibi aktiviteler, aşırı zorlanmaya yol açabilir. Özellikle yeterli eğitim almamış veya uygun ekipman kullanmayan kişilerde, aşırı zorlanma riski daha yüksektir.

Titreşimin Etkileri

Titreşim, özellikle el ve kol titreşimi, kan damarlarını, sinirleri ve kasları etkileyerek Raynaud sendromu, beyaz parmak hastalığı ve karpal tünel sendromu gibi KİSH'lere neden olabilir. İnşaat işlerinde kullanılan el aletleri, kamyon şoförlüğü ve diğer titreşimli işlerde çalışan kişilerde, bu tür rahatsızlıklar daha sık görülür.

KİSH'lerden Korunma Yolları

KİSH'lerden korunmak için ergonomi prensiplerine uygun bir çalışma ortamı oluşturmak ve düzenli olarak egzersiz yapmak önemlidir. İşverenlerin, çalışanların sağlığını korumak için gerekli önlemleri alması ve çalışanları ergonomi konusunda eğitmesi gerekmektedir.

Çalışma Ortamında Ergonomik Düzenlemeler

• Doğru Sandalye Seçimi: Bel desteği olan, yüksekliği ayarlanabilir ve dönebilen bir sandalye kullanın. Sandalyenin oturma derinliği ve genişliği, vücudunuza uygun olmalıdır.
• Masa Yüksekliğinin Ayarlanması: Masa yüksekliği, dirsekleriniz 90 derece açıyla olacak şekilde ayarlanmalıdır. Ayakta çalışmayı tercih ediyorsanız, masa yüksekliği de buna göre ayarlanmalıdır.
• Ekranın Konumlandırılması: Ekran, göz hizasında veya biraz altında olmalıdır. Ekranın uzaklığı, kolunuzun uzunluğu kadar olmalıdır. Çift ekran kullanıyorsanız, ekranlar arasındaki açıya dikkat edin.
• Klavye ve Mouse'un Konumlandırılması: Klavye ve mouse, omuzlarınız rahat ve dirsekleriniz vücudunuza yakın olacak şekilde konumlandırılmalıdır. Bileklerinizi düz tutmak için bilek destekleri kullanabilirsiniz.
• Aydınlatmanın Ayarlanması: Çalışma ortamında yeterli ve uygun aydınlatma sağlanmalıdır. Göz kamaşmasını önlemek için parlak ışıklardan kaçının ve ekran yansımalarını engelleyin.
• Sık Kullanılan Eşyaların Yakın Tutulması: Telefon, kalem, not defteri gibi sık kullanılan eşyalar, kolayca ulaşılabilir bir yerde bulundurulmalıdır. Gereksiz uzanma ve dönme hareketlerinden kaçının.
• Düzenli Dinlenme Araları: Çalışma sırasında her saat başı 5-10 dakika dinlenme araları verin. Bu aralarda kalkıp dolaşın, gerinme egzersizleri yapın ve gözlerinizi dinlendirin.

Egzersiz ve Fiziksel Aktivite

Düzenli egzersiz yapmak, kasları güçlendirir, esnekliği artırır ve KİSH riskini azaltır. Özellikle ofis çalışanları için, boyun, sırt, omuz, el ve bilek egzersizleri önemlidir. Egzersizlere başlamadan önce mutlaka bir doktora danışın ve uygun bir egzersiz programı oluşturun.

Örnek Egzersizler

• Boyun Egzersizleri: Boynunuzu yavaşça sağa, sola, öne ve arkaya eğin. Her pozisyonda birkaç saniye bekleyin. Boynunuzu dairesel hareketlerle de çevirebilirsiniz.
• Omuz Egzersizleri: Omuzlarınızı yukarı kaldırıp indirin. Omuzlarınızı öne ve arkaya doğru dairesel hareketlerle çevirin.
• Sırt Egzersizleri: Sandalyede dik oturun ve ellerinizi başınızın arkasına koyun. Dirseklerinizi geriye doğru çekerek sırt kaslarınızı sıkıştırın.
• El ve Bilek Egzersizleri: Ellerinizi yumruk yapın ve bileklerinizi dairesel hareketlerle çevirin. Parmaklarınızı açıp kapatın. El ve parmaklarınızı gerin.
• Bacak Egzersizleri: Otururken bacaklarınızı uzatın ve ayak bileklerinizi yukarı aşağı hareket ettirin. Bacaklarınızı dairesel hareketlerle çevirin. Kalkıp birkaç adım atın ve bacak kaslarınızı gerin.

İşverenlerin Sorumlulukları

İşverenler, çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumakla yükümlüdür. Bu kapsamda, işverenlerin aşağıdaki sorumlulukları bulunmaktadır:

• Risk Değerlendirmesi: Çalışma ortamında ergonomi risklerini belirlemek ve değerlendirmek.
• Ergonomik Düzenlemeler: Çalışma ortamını ergonomi prensiplerine uygun hale getirmek.
• Eğitim: Çalışanları ergonomi konusunda eğitmek ve bilinçlendirmek.
• Ekipman Sağlama: Çalışanlara uygun ekipman ve araç gereçleri sağlamak.
• Sağlık Gözetimi: Çalışanların sağlık durumunu düzenli olarak takip etmek ve KİSH belirtileri olanları erken teşhis etmek.
• İş Kazası Bildirimi: KİSH vakalarını iş kazası olarak bildirmek.

Yasal Haklar

Türkiye'de çalışanların sağlığı ve güvenliği, İş Kanunu ve ilgili yönetmeliklerle güvence altına alınmıştır. Ergonomi ihlalleri nedeniyle KİSH'e yakalanan çalışanların yasal hakları bulunmaktadır.

İş Kanunu ve İlgili Yönetmelikler

İş Kanunu, işverenlere çalışanların sağlığını ve güvenliğini koruma yükümlülüğü getirir. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ise, iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmasını zorunlu kılar. Ayrıca, Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik gibi özel yönetmelikler, belirli iş kollarında ergonomi standartlarını belirler.

Çalışanların Hakları

• Sağlıklı ve Güvenli Çalışma Ortamı Hakkı: Çalışanlar, sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamında çalışma hakkına sahiptir. İşverenler, bu hakkı sağlamakla yükümlüdür.
• Bilgi Edinme Hakkı: Çalışanlar, iş yerindeki riskler ve alınması gereken önlemler hakkında bilgi edinme hakkına sahiptir.
• Eğitim Hakkı: Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitim alma hakkına sahiptir.
• Katılım Hakkı: Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği konularında karar alma süreçlerine katılma hakkına sahiptir.
• Şikayet Hakkı: Çalışanlar, iş yerindeki ergonomi ihlallerini ve diğer sağlık ve güvenlik sorunlarını ilgili mercilere şikayet etme hakkına sahiptir.
• Tazminat Hakkı: Ergonomi ihlalleri nedeniyle KİSH'e yakalanan çalışanlar, işverenden maddi ve manevi tazminat talep etme hakkına sahiptir.
• İş Kazası Tazminatı Hakkı: KİSH, iş kazası olarak kabul edildiğinde, çalışanlar iş kazası tazminatı alma hakkına sahiptir.
• Meslek Hastalığı Tazminatı Hakkı: KİSH, meslek hastalığı olarak kabul edildiğinde, çalışanlar meslek hastalığı tazminatı alma hakkına sahiptir.

Tazminat Süreci

Ergonomi ihlalleri nedeniyle KİSH'e yakalanan çalışanlar, tazminat talebinde bulunmak için aşağıdaki adımları izleyebilirler:

1. Doktor Raporu: KİSH teşhisini doğrulayan bir doktor raporu alın. Raporda, hastalığın nedeninin iş ortamındaki ergonomi ihlalleri olduğu belirtilmelidir.
2. İş Kazası veya Meslek Hastalığı Bildirimi: İş kazası veya meslek hastalığı bildirimini yapın. İş kazası bildirimi, işveren tarafından yapılmalıdır. Meslek hastalığı bildirimi ise, SGK'ya yapılmalıdır.
3. Kanıt Toplama: İş yerindeki ergonomi ihlallerini kanıtlayacak deliller toplayın. Fotoğraflar, videolar, tanık ifadeleri ve iş güvenliği uzmanı raporları gibi deliller kullanılabilir.
4. Hukuki Yardım: Bir avukattan hukuki yardım alın. Avukatınız, tazminat talebinizi hazırlamanıza ve yasal süreci yönetmenize yardımcı olacaktır.
5. Dava Açma: İşverenle anlaşma sağlanamazsa, iş mahkemesinde dava açın. Davada, işverenin ergonomi ihlalleri nedeniyle KİSH'e yakalandığınızı ve tazminat talep ettiğinizi belirtin.

Sonuç

Ergonomi ihlalleri, çalışanların sağlığını ciddi şekilde etkileyebilir ve KİSH gibi uzun süreli rahatsızlıklara yol açabilir. Bu nedenle, işverenlerin ergonomi prensiplerine uygun bir çalışma ortamı oluşturması ve çalışanları bu konuda bilinçlendirmesi büyük önem taşır. Çalışanların da kendi sağlıklarını korumak için ergonomik düzenlemelere dikkat etmeleri ve düzenli olarak egzersiz yapmaları gerekmektedir. Ergonomi ihlalleri nedeniyle KİSH'e yakalanan çalışanların yasal haklarını bilmeleri ve bu haklarını kullanmaktan çekinmemeleri önemlidir.