Göz Hastalıkları

Katarakt Nedir? Kapsamlı Rehber

Katarakt, göz merceğinin zamanla bulanıklaşması durumudur. Berrak bir mercek normalde ışığın retina üzerine odaklanmasını sağlar, bu da net bir görüntü oluşturmamızı mümkün kılar. Katarakt geliştiğinde, mercek bulanıklaşır ve ışığın geçişini engeller, bu da görme keskinliğinde azalmaya ve görme kalitesinde bozulmaya neden olur. Katarakt, dünya genelinde görme kaybının en yaygın nedenlerinden biridir ve genellikle yaşlanmayla ilişkilidir. Ancak, katarakt her yaşta ortaya çıkabilir ve bazı durumlarda doğuştan da olabilir.

Kataraktın Nedenleri

Kataraktın en sık görülen nedeni yaşlanmadır. Yaşla birlikte, göz merceğindeki proteinler parçalanır ve kümelenir, bu da merceğin bulanıklaşmasına neden olur. Ancak, kataraktın gelişimine katkıda bulunan başka faktörler de vardır. İşte kataraktın başlıca nedenleri:

• Yaşlanma: Kataraktın en yaygın nedenidir. Genellikle 50 yaşından sonra başlar ve ilerleyen yaşlarda daha da yaygınlaşır.
• Genetik Faktörler: Ailede katarakt öyküsü olan kişilerde katarakt gelişme riski daha yüksektir.
• Diyabet: Diyabet hastalarında katarakt gelişme riski daha yüksektir ve katarakt daha erken yaşta ortaya çıkabilir.
• Güneşe Maruz Kalma: Uzun süre boyunca ultraviyole (UV) ışınlarına maruz kalmak, katarakt riskini artırabilir.
• Sigara İçmek: Sigara içmek, katarakt gelişme riskini önemli ölçüde artırır.
• Alkol Tüketimi: Aşırı alkol tüketimi, katarakt riskini artırabilir.
• Göz Yaralanmaları: Göz yaralanmaları veya ameliyatları, katarakt gelişimine yol açabilir.
• Bazı İlaçlar: Kortikosteroidler gibi bazı ilaçların uzun süreli kullanımı, katarakt riskini artırabilir.
• Radyasyon: Radyasyona maruz kalmak, katarakt riskini artırabilir.
• Doğuştan Katarakt (Konjenital Katarakt): Bazı bebekler, doğumda katarakt ile doğarlar. Bu durum, genetik faktörler, enfeksiyonlar veya metabolik sorunlar gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir.

Kataraktın Belirtileri

Kataraktın belirtileri, kataraktın türüne ve şiddetine bağlı olarak değişebilir. Katarakt başlangıçta çok az belirtiye neden olabilir ve görme sorunları zamanla yavaş yavaş gelişebilir. İşte kataraktın en yaygın belirtileri:

• Bulanık veya Puslu Görme: Bu, kataraktın en belirgin belirtisidir. Görme, sanki bir sis perdesinin arkasından bakıyormuş gibi bulanıklaşır.
• Işığa Duyarlılık (Fotofobi): Parlak ışıklar, özellikle güneş ışığı veya araba farları, rahatsız edici olabilir ve göz kamaşmasına neden olabilir.
• Gece Görme Zorluğu: Katarakt, gece görmeyi zorlaştırabilir. Bu, özellikle araba kullanırken veya karanlık ortamlarda belirginleşir.
• Çift Görme (Diplopi): Nadir durumlarda, katarakt çift görmeye neden olabilir.
• Renklerde Solukluk veya Sarı Tonlama: Katarakt, renklerin daha soluk veya sarımtırak görünmesine neden olabilir.
• Sık Sık Gözlük Değiştirme İhtiyacı: Katarakt ilerledikçe, gözlük veya kontakt lens reçetesini sık sık değiştirmek gerekebilir.
• Göz Kamaşması ve Haleler: Işıkların etrafında haleler görmek veya parlak ışıklardan göz kamaşması yaşamak, katarakt belirtisi olabilir.
• Okuma Zorluğu: Katarakt, okuma sırasında harflerin bulanıklaşmasına veya birbirine karışmasına neden olabilir.

Katarakt Çeşitleri

Katarakt, merceğin hangi bölümünü etkilediğine ve nasıl geliştiğine bağlı olarak farklı türlere ayrılır. İşte kataraktın başlıca türleri:

Nükleer Katarakt

Nükleer katarakt, merceğin merkezini (nükleus) etkiler. Bu tür katarakt genellikle yavaş gelişir ve zamanla merceğin sertleşmesine ve sararmasına neden olur. Bazı durumlarda, nükleer katarakt başlangıçta yakın görmeyi iyileştirebilir ("ikinci görüş" olarak bilinir), ancak bu etki geçicidir ve katarakt ilerledikçe kaybolur.

Kortikal Katarakt

Kortikal katarakt, merceğin korteks adı verilen dış katmanını etkiler. Bu tür katarakt, merceğin kenarlarında kama şeklinde veya çizgi şeklinde opasiteler (bulanıklıklar) olarak başlar ve merkeze doğru ilerler. Kortikal katarakt, ışığın dağılmasına neden olabilir ve özellikle gece görmeyi zorlaştırabilir.

Subkapsüler Katarakt

Subkapsüler katarakt, merceğin arka kapsülünün altında gelişir. Bu tür katarakt genellikle daha hızlı ilerler ve görme keskinliğini daha çabuk etkileyebilir. Subkapsüler katarakt, özellikle diyabet hastalarında ve kortikosteroid kullanan kişilerde daha yaygındır.

Konjenital Katarakt

Konjenital katarakt, doğumda mevcut olan kataraktlardır. Bu tür kataraktlar, genetik faktörler, hamilelik sırasında annenin geçirdiği enfeksiyonlar (örneğin, kızamıkçık) veya metabolik sorunlar gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Konjenital kataraktlar, bebeğin görme gelişimini engelleyebilir ve erken tedavi gerektirebilir.

Travmatik Katarakt

Travmatik katarakt, göz yaralanmaları veya travmaları sonucu gelişen kataraktlardır. Gözü delen veya künt travmalar, merceğin hasar görmesine ve katarakt oluşmasına neden olabilir. Travmatik katarakt, yaralanmadan hemen sonra veya yıllar sonra ortaya çıkabilir.

İkincil Katarakt

İkincil katarakt, başka bir tıbbi durum veya tedavi sonucu gelişen kataraktlardır. Örneğin, diyabet, glokom, üveit veya uzun süreli kortikosteroid kullanımı, ikincil katarakt gelişimine yol açabilir.

Katarakt Tanısı

Katarakt tanısı, kapsamlı bir göz muayenesi ile konulur. Göz doktoru, aşağıdaki testleri ve muayeneleri yaparak kataraktın varlığını ve şiddetini değerlendirebilir:

• Görme Keskinliği Testi: Bu test, farklı uzaklıklardan harfleri okuyarak görme keskinliğinizi ölçer.
• Göz Bebeliği Genişletme (Dilatasyon): Göz doktoru, göz bebeklerinizi genişletmek için göz damlası kullanır. Bu, merceğin ve diğer göz yapılarının daha iyi görünmesini sağlar.
• Biyomikroskopi (Yarık Lamba Muayenesi): Bu muayene, göz doktorunun merceğinizi, korneanızı, irisinizi ve diğer göz yapılarınızı büyütülmüş olarak incelemesini sağlar.
• Retina Muayenesi: Göz doktoru, göz bebekleriniz genişletildikten sonra retinanızı ve optik sinirinizi inceler.
• Potansiyel Görme Testi: Eğer katarakt çok yoğunsa ve retinanın durumunu değerlendirmek zorsa bu test kullanılabilir. Bu test, katarakt ameliyatından sonra ne kadar görebileceğinizi tahmin etmeye yardımcı olur.
• Diğer Testler: Bazı durumlarda, göz doktoru göz tansiyonunuzu ölçmek veya kornea kalınlığınızı değerlendirmek gibi ek testler yapabilir.

Katarakt Tedavisi

Kataraktın tek etkili tedavisi cerrahidir. Katarakt ameliyatı, bulanıklaşmış merceğin çıkarılması ve yerine yapay bir mercek (göz içi lensi veya GİL) yerleştirilmesi işlemidir. Katarakt ameliyatı genellikle güvenli ve etkili bir işlemdir ve çoğu kişi ameliyattan sonra önemli ölçüde daha iyi görür.

Katarakt Ameliyatı Türleri

Katarakt ameliyatı için farklı teknikler mevcuttur. En yaygın kullanılan teknikler şunlardır:

• Fakoemülsifikasyon (Fako): Bu, katarakt ameliyatında en sık kullanılan tekniktir. Bu teknikte, göz doktoru korneada küçük bir kesi yapar ve ultrasonik titreşimler kullanarak kataraktı parçalar ve emer. Daha sonra, aynı kesiden katlanabilir bir yapay mercek yerleştirilir.
• Ekstrakapsüler Katarakt Ekstraksiyonu (ECCE): Bu teknikte, korneada daha büyük bir kesi yapılır ve katarakt tek parça halinde çıkarılır. Daha sonra, yapay mercek yerleştirilir. ECCE, fakoemülsifikasyonun mümkün olmadığı durumlarda veya çok sert kataraktlarda kullanılabilir.
• Femtosaniye Lazer Destekli Katarakt Cerrahisi (FLACS): Bu teknikte, bir femtosaniye lazer korneadaki kesileri yapmak, kataraktı parçalamak ve korneadaki astigmatizmayı düzeltmek için kullanılır. FLACS, daha hassas ve kişiselleştirilmiş bir cerrahi yaklaşım sağlayabilir.

Göz İçi Lensleri (GİL)

Katarakt ameliyatında, bulanıklaşmış mercek çıkarıldıktan sonra yerine yapay bir mercek (göz içi lensi veya GİL) yerleştirilir. GİL, ışığın retina üzerine odaklanmasını sağlayarak net görüşü geri kazandırır. Farklı GİL türleri mevcuttur ve göz doktorunuz sizin için en uygun olanı belirleyecektir.

• Monofokal GİL'ler: Bu lensler, tek bir mesafeye (genellikle uzak) odaklanmak için tasarlanmıştır. Ameliyattan sonra uzak görüşünüz netleşirken, yakın görüş için gözlük kullanmanız gerekebilir.
• Multifokal GİL'ler: Bu lensler, hem uzak hem de yakın mesafeye odaklanmanızı sağlar. Multifokal GİL'ler, gözlük ihtiyacınızı azaltabilir veya ortadan kaldırabilir. Ancak, bazı kişilerde haleler veya parlama gibi yan etkilere neden olabilir.
• Torik GİL'ler: Bu lensler, astigmatizması olan kişiler için tasarlanmıştır. Torik GİL'ler, hem kataraktı düzeltir hem de astigmatizmayı azaltır, böylece daha net bir görüş sağlar.
• Ayarlanabilir GİL'ler: Bu lensler, ameliyattan sonra doktorunuz tarafından ayarlanabilir. Bu, görme keskinliğinizi optimize etmenizi ve farklı mesafelerde daha iyi görmenizi sağlar.

Katarakt Ameliyatı Süreci

Katarakt ameliyatı genellikle ayakta tedavi şeklinde yapılır, yani ameliyattan sonra aynı gün evinize dönebilirsiniz. Ameliyat genellikle 15-30 dakika sürer ve lokal anestezi altında yapılır. İşte katarakt ameliyatı sürecinin tipik adımları:

1. Hazırlık: Ameliyat öncesinde, göz doktorunuz gözünüzü dezenfekte edecek ve göz çevresini temizleyecektir. Daha sonra, gözünüzü uyuşturmak için göz damlası veya enjeksiyon yoluyla lokal anestezi uygulanacaktır.
2. Kesi: Göz doktoru, korneada küçük bir kesi yapacaktır. Fakoemülsifikasyon tekniği kullanılıyorsa, kesi çok küçük olacaktır.
3. Kataraktın Çıkarılması: Göz doktoru, ultrasonik titreşimler veya diğer teknikler kullanarak kataraktı parçalayacak ve emecektir.
4. Göz İçi Lensi Yerleştirme: Katarakt çıkarıldıktan sonra, göz doktoru yapay merceği (GİL) kesiden içeri yerleştirecektir. GİL, göz içinde otomatik olarak açılır ve yerine yerleşir.
5. Kapanış: Kesi genellikle kendiliğinden kapanır ve dikiş gerektirmez. Bazı durumlarda, çok küçük dikişler kullanılabilir.
6. Ameliyat Sonrası Bakım: Ameliyattan sonra, gözünüzü korumak ve enfeksiyonu önlemek için göz damlası kullanmanız gerekecektir. Ayrıca, gözünüzü ovuşturmaktan, ağır kaldırmaktan ve gözünüzü tahriş edebilecek diğer aktivitelerden kaçınmanız önemlidir.

Katarakt Ameliyatının Riskleri ve Komplikasyonları

Katarakt ameliyatı genellikle güvenli bir işlemdir, ancak her cerrahi işlemde olduğu gibi, bazı riskler ve komplikasyonlar mevcuttur. Katarakt ameliyatının olası riskleri ve komplikasyonları şunlardır:

• Enfeksiyon: Ameliyat sonrası enfeksiyon riski düşüktür, ancak ciddi sonuçlara yol açabilir. Enfeksiyonu önlemek için ameliyat sonrası göz damlalarını düzenli olarak kullanmak önemlidir.
• Kanama: Ameliyat sırasında veya sonrasında kanama riski düşüktür.
• Retina Dekolmanı: Nadir durumlarda, katarakt ameliyatı retina dekolmanına yol açabilir. Retina dekolmanı, acil tedavi gerektiren ciddi bir durumdur.
• Göz İçi Basıncının Artması (Glokom): Katarakt ameliyatı, göz içi basıncının artmasına neden olabilir. Bu durum, glokom olarak bilinir ve görme sinirine zarar verebilir.
• Korneal Ödem: Ameliyat sonrası korneada şişlik (ödem) oluşabilir. Bu durum genellikle geçicidir ve tedavi ile düzelir.
• Arka Kapsül Opasifikasyonu (AKO): Bazı durumlarda, katarakt ameliyatından aylar veya yıllar sonra, merceğin arka kapsülü bulanıklaşabilir. Bu durum, AKO olarak bilinir ve görme keskinliğinde azalmaya neden olabilir. AKO, YAG lazer kapsülotomi adı verilen basit bir lazer prosedürü ile tedavi edilebilir.
• Göz Kuruluğu: Ameliyat sonrası göz kuruluğu yaygın bir durumdur ve genellikle geçicidir. Göz damlaları ile tedavi edilebilir.
• Haleler ve Parlamalar: Özellikle multifokal GİL'ler kullanıldığında, bazı kişilerde haleler ve parlamalar görülebilir. Bu durum genellikle zamanla azalır.
• Gözlük İhtiyacı: Katarakt ameliyatından sonra, bazı kişilerde hala gözlük ihtiyacı olabilir. Bu, özellikle monofokal GİL'ler kullanıldığında ve yakın görüş için gereklidir.

Katarakt Ameliyatından Sonra İyileşme

Katarakt ameliyatından sonra iyileşme süreci genellikle hızlıdır. Çoğu kişi ameliyattan sonraki birkaç gün içinde daha iyi görmeye başlar. Tam iyileşme birkaç hafta sürebilir. İşte katarakt ameliyatından sonra iyileşme sürecinde dikkat edilmesi gerekenler:

• Göz Damlalarını Düzenli Kullanın: Göz doktorunuzun reçete ettiği göz damlalarını (antibiyotik ve anti-inflamatuar) düzenli olarak kullanın. Bu, enfeksiyonu önlemeye ve iyileşmeyi hızlandırmaya yardımcı olacaktır.
• Gözünüzü Koruyun: Ameliyattan sonraki ilk birkaç gün boyunca gözünüzü bir göz bandı veya koruyucu gözlük ile koruyun. Bu, gözünüzü darbelerden ve tahrişten koruyacaktır.
• Gözünüzü Ovuşturmaktan Kaçının: Gözünüzü ovuşturmak, enfeksiyon riskini artırabilir ve iyileşmeyi geciktirebilir.
• Ağır Kaldırmaktan Kaçının: Ameliyattan sonraki ilk birkaç hafta boyunca ağır kaldırmaktan kaçının. Bu, göz içi basıncını artırabilir ve iyileşmeyi olumsuz etkileyebilir.
• Yüzmeyi ve Sıcak Küvetleri Kullanmaktan Kaçının: Ameliyattan sonraki ilk birkaç hafta boyunca yüzmekten ve sıcak küvetleri kullanmaktan kaçının. Bu, enfeksiyon riskini artırabilir.
• Göz Doktorunuzu Düzenli Olarak Ziyaret Edin: Göz doktorunuzun size verdiği takip randevularına düzenli olarak gidin. Bu, iyileşmenizin izlenmesine ve herhangi bir komplikasyonun erken tespit edilmesine yardımcı olacaktır.
• Görme Sorunları Hakkında Doktorunuzu Bilgilendirin: Ameliyattan sonra herhangi bir görme sorunu yaşarsanız (örneğin, bulanık görme, çift görme, göz ağrısı), hemen göz doktorunuzu bilgilendirin.

Kataraktı Önleme

Kataraktı tamamen önlemek mümkün olmasa da, bazı yaşam tarzı değişiklikleri ve önlemler katarakt riskini azaltmaya yardımcı olabilir:

• Sağlıklı Beslenin: Antioksidanlar açısından zengin bir diyet (meyve, sebze, tam tahıllar) katarakt riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Güneşten Korunun: Güneşli havalarda UV ışınlarını engelleyen güneş gözlüğü takın.
• Sigara İçmeyin: Sigara içmek, katarakt riskini önemli ölçüde artırır. Sigarayı bırakmak, katarakt riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Alkol Tüketimini Sınırlayın: Aşırı alkol tüketimi, katarakt riskini artırabilir. Alkol tüketimini sınırlamak, katarakt riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Diyabetinizi Kontrol Altında Tutun: Diyabet hastalarında katarakt gelişme riski daha yüksektir. Kan şekeri seviyenizi kontrol altında tutmak, katarakt riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Düzenli Göz Muayenesi Yaptırın: Düzenli göz muayenesi, kataraktın erken teşhis edilmesine ve tedavi edilmesine yardımcı olabilir.

Sonuç

Katarakt, görme kaybının yaygın bir nedenidir, ancak tedavi edilebilir bir durumdur. Kataraktın belirtilerini tanımak, düzenli göz muayenesi yaptırmak ve uygun tedaviyi almak, görme keskinliğinizi korumanıza ve yaşam kalitenizi artırmanıza yardımcı olabilir. Katarakt ameliyatı, çoğu kişi için güvenli ve etkili bir çözümdür ve ameliyattan sonra önemli ölçüde daha iyi görebilirsiniz. Katarakt hakkında daha fazla bilgi edinmek ve size uygun tedavi seçeneklerini belirlemek için göz doktorunuza danışmanız önemlidir.