İç HastalıklarıGöğüs HastalıklarıKardiyoloji

Perikardiyal Efüzyon Belirtileri Nelerdir?

Perikardiyal efüzyon, kalbi çevreleyen perikard boşluğunda anormal miktarda sıvı birikmesi durumudur. Perikard, kalbi koruyan, destekleyen ve kalbin göğüs boşluğu içindeki hareketini kolaylaştıran çift katmanlı bir zardır. Normalde, perikard boşluğunda az miktarda sıvı bulunur (yaklaşık 15-50 ml), bu sıvı kalbin sorunsuz bir şekilde kasılmasına ve gevşemesine yardımcı olur. Ancak, çeşitli nedenlerle bu boşlukta sıvı birikmesi, kalbin fonksiyonlarını etkileyebilir ve çeşitli belirtilere yol açabilir. Bu yazıda, perikardiyal efüzyonun belirtilerini ayrıntılı olarak inceleyeceğiz.

Perikardiyal Efüzyonun Anlaşılması

Perikardiyal efüzyonun belirtilerini anlamadan önce, bu durumun ne olduğunu ve nasıl geliştiğini anlamak önemlidir.

Perikard Nedir?

Perikard, kalbi çevreleyen ve koruyan çift katmanlı bir zardır. İki ana katmandan oluşur:

• Viseral perikard (epikard): Kalbin yüzeyini doğrudan kaplayan iç katmandır.
• Parietal perikard: Viseral perikardı çevreleyen dış katmandır. Bu katman, kalbi göğüs boşluğuna bağlar ve destekler.

Bu iki katman arasında, perikard boşluğu adı verilen potansiyel bir boşluk bulunur. Bu boşlukta az miktarda sıvı bulunur, bu sıvı kalbin hareketleri sırasında sürtünmeyi azaltır.

Perikardiyal Efüzyonun Gelişimi

Perikardiyal efüzyon, perikard boşluğunda sıvı birikmesiyle karakterizedir. Bu sıvı, çeşitli nedenlerle normalden daha fazla üretilebilir veya boşaltım mekanizmaları bozulabilir. Sıvı birikimi yavaş veya hızlı olabilir. Yavaş gelişen efüzyonlarda perikard, kalbin üzerindeki basıncı bir miktar dengeleyebilirken, hızlı gelişen efüzyonlarda kalbin fonksiyonları ciddi şekilde bozulabilir.

Perikardiyal Efüzyonun Nedenleri

Perikardiyal efüzyona yol açabilecek birçok neden vardır. Bunlar şunları içerebilir:

• Enfeksiyonlar: Viral, bakteriyel veya fungal enfeksiyonlar perikardit (perikard iltihabı) ve ardından efüzyona neden olabilir.
• İltihabi Hastalıklar: Romatoid artrit, lupus gibi otoimmün hastalıklar perikardit ve efüzyona yol açabilir.
• Kalp Ameliyatı veya Yaralanma: Kalp ameliyatları veya göğüs travmaları perikardda iltihaplanmaya ve efüzyona neden olabilir.
• Kanser: Akciğer kanseri, meme kanseri veya lenfoma gibi kanserler perikarda metastaz yapabilir ve efüzyona neden olabilir.
• Böbrek Yetmezliği: Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda üremi perikardit ve efüzyona yol açabilir.
• Hipotiroidizm: Tiroid hormonunun yetersiz üretimi (hipotiroidizm) bazı durumlarda perikardiyal efüzyona neden olabilir.
• Radyasyon Terapisi: Göğüs bölgesine uygulanan radyasyon terapisi perikardit ve efüzyona yol açabilir.
• İlaçlar: Bazı ilaçlar, nadiren de olsa perikardiyal efüzyona neden olabilir.
• İdiyopatik: Bazı durumlarda, perikardiyal efüzyonun nedeni belirlenemez. Bu durumlara idiyopatik perikardiyal efüzyon denir.

Perikardiyal Efüzyon Belirtileri

Perikardiyal efüzyonun belirtileri, efüzyonun büyüklüğüne, gelişme hızına ve altta yatan nedene bağlı olarak değişebilir. Küçük, yavaş gelişen efüzyonlar genellikle belirti vermezken, büyük veya hızlı gelişen efüzyonlar ciddi belirtilere yol açabilir. İşte perikardiyal efüzyonun yaygın belirtileri:

Göğüs Ağrısı

Göğüs ağrısı, perikardiyal efüzyonun en sık görülen belirtilerinden biridir. Ağrı genellikle keskin, bıçak saplanır gibi veya künt bir ağrı şeklinde olabilir. Ağrı, öksürme, nefes alma veya yatma pozisyonunda artabilir. Ağrı bazen sırta, boyna veya omuzlara yayılabilir. Perikardiyal efüzyonla ilişkili göğüs ağrısı genellikle perikarditin (perikard iltihabı) bir sonucudur. Perikardit, perikardın iltihaplanmasıdır ve bu iltihaplanma ağrıya neden olur. Ağrı, pozisyon değiştirmekle (örneğin, öne eğilmekle) hafifleyebilir.

Nefes Darlığı (Dispne)

Nefes darlığı, perikardiyal efüzyonun bir diğer yaygın belirtisidir. Efüzyon büyüdükçe, kalbe baskı yapmaya başlar ve kalbin kanı etkili bir şekilde pompalamasını zorlaştırır. Bu durum, akciğerlerde sıvı birikmesine ve nefes darlığına yol açabilir. Nefes darlığı genellikle egzersizle veya yatma pozisyonunda daha belirgin hale gelir. İleri durumlarda, istirahatte bile nefes darlığı görülebilir.

Öksürük

Perikardiyal efüzyon, özellikle efüzyon büyükse, öksürüğe neden olabilir. Kalbe baskı yapan sıvı, akciğerlere doğru baskı uygulayabilir ve bu da öksürüğe yol açabilir. Öksürük genellikle kuru ve irritatif bir öksürüktür.

Yorgunluk ve Halsizlik

Kalbin fonksiyonlarının bozulması, vücuda yeterli miktarda oksijen taşınmasını engelleyebilir. Bu durum, yorgunluk, halsizlik ve enerji eksikliğine yol açabilir. Hastalar, normalde kolayca yapabildikleri aktiviteleri yapmakta zorlanabilirler.

Ayaklarda ve Bacaklarda Şişlik (Ödem)

Perikardiyal efüzyon, kalbin sağ tarafına baskı yaparak venöz dönüşü engelleyebilir. Bu durum, ayaklarda, bacaklarda ve hatta karın bölgesinde sıvı birikmesine (ödem) neden olabilir. Ödem genellikle gün içinde artar ve gece yatınca hafifler.

Karın Şişliği (Asit)

Ciddi perikardiyal efüzyon vakalarında, karın boşluğunda sıvı birikmesi (asit) görülebilir. Asit, karın bölgesinde şişliğe, rahatsızlığa ve kilo artışına neden olabilir.

Kalp Çarpıntısı veya Hızlı Kalp Atışı (Taşikardi)

Kalp, efüzyonun neden olduğu baskıyı telafi etmek için daha hızlı atmaya çalışabilir. Bu durum, kalp çarpıntısı veya hızlı kalp atışı (taşikardi) olarak hissedilebilir. Hastalar, göğüslerinde hızlı veya düzensiz bir kalp atışı olduğunu fark edebilirler.

Baş Dönmesi veya Bayılma

Kalbin kanı etkili bir şekilde pompalamaması, beyne yeterli miktarda oksijen gitmesini engelleyebilir. Bu durum, baş dönmesi, sersemlik veya bayılmaya neden olabilir.

Yutma Güçlüğü (Disfaji)

Nadir durumlarda, büyük bir perikardiyal efüzyon yemek borusuna baskı yaparak yutma güçlüğüne (disfaji) neden olabilir.

Hıçkırık

Perikardiyal efüzyon, diyaframa yakınlığı nedeniyle hıçkırığa neden olabilir. Hıçkırık genellikle geçici ve tekrarlayıcıdır.

Ses Kısıklığı

Nadir durumlarda, perikardiyal efüzyon rekürren laringeal sinire baskı yaparak ses kısıklığına neden olabilir.

Perikardiyal Tamponad: Acil Bir Durum

Perikardiyal efüzyonun en ciddi komplikasyonu perikardiyal tamponaddır. Perikardiyal tamponad, perikard boşluğunda hızla sıvı birikmesi sonucu kalbin sıkışması ve fonksiyonlarının ciddi şekilde bozulması durumudur. Bu durum, hayatı tehdit edebilir ve acil tıbbi müdahale gerektirir.

Perikardiyal Tamponad Belirtileri

Perikardiyal tamponadın belirtileri genellikle hızlı bir şekilde gelişir ve şunları içerebilir:

• Şiddetli Nefes Darlığı: Hastalar nefes almakta aşırı zorlanırlar.
• Göğüs Ağrısı: Şiddetli ve baskıcı bir göğüs ağrısı hissedilir.
• Hızlı Kalp Atışı ve Zayıf Nabız: Kalp çok hızlı atar, ancak nabız zayıftır.
• Düşük Kan Basıncı: Kan basıncı tehlikeli derecede düşer.
• Boyun Damarlarında Şişlik: Boyun damarları belirgin şekilde şişer.
• Bilinç Kaybı: İleri durumlarda bilinç kaybı meydana gelebilir.

Perikardiyal tamponad şüphesi varsa, derhal tıbbi yardım alınmalıdır. Tedavi genellikle perikardiyosentez (perikard boşluğundan sıvı çekilmesi) veya cerrahi müdahale gerektirir.

Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?

Aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, derhal bir doktora başvurmanız önemlidir:

• Göğüs ağrısı
• Nefes darlığı
• Açıklanamayan yorgunluk veya halsizlik
• Ayaklarda veya bacaklarda şişlik
• Kalp çarpıntısı veya hızlı kalp atışı
• Baş dönmesi veya bayılma

Bu belirtiler, perikardiyal efüzyon veya başka bir ciddi kalp rahatsızlığının işareti olabilir. Erken teşhis ve tedavi, komplikasyonları önlemeye ve prognozu iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Tanı Yöntemleri

Perikardiyal efüzyon tanısı koymak için doktorlar çeşitli yöntemler kullanabilirler:

• Fizik Muayene: Doktor, kalp seslerini dinleyerek ve diğer fiziksel belirtileri değerlendirerek bir ön değerlendirme yapabilir.
• Ekokardiyografi (EKO): EKO, kalbin ultrason görüntüsünü oluşturarak perikard boşluğundaki sıvıyı ve kalbin fonksiyonlarını değerlendirmek için kullanılan en önemli tanı yöntemidir.
• Elektrokardiyogram (EKG): EKG, kalbin elektriksel aktivitesini kaydederek perikardit veya diğer kalp rahatsızlıklarını tespit etmeye yardımcı olabilir.
• Göğüs Röntgeni: Göğüs röntgeni, kalbin boyutunu ve şeklini değerlendirmeye ve akciğerlerde sıvı birikimini tespit etmeye yardımcı olabilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT) veya Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): BT veya MRG, perikard boşluğunu ve kalbi daha ayrıntılı olarak görüntülemek için kullanılabilir.
• Kan Testleri: Kan testleri, enfeksiyonları, iltihaplanmayı veya böbrek yetmezliğini tespit etmeye yardımcı olabilir.
• Perikardiyosentez: Perikardiyosentez, perikard boşluğundan sıvı örneği almak için kullanılan bir işlemdir. Sıvı örneği, enfeksiyon, kanser veya diğer nedenleri belirlemek için laboratuvarda incelenir.

Tedavi Seçenekleri

Perikardiyal efüzyonun tedavisi, efüzyonun büyüklüğüne, gelişme hızına, altta yatan nedene ve hastanın genel sağlık durumuna bağlıdır. Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:

• Gözlem: Küçük, belirti vermeyen efüzyonlar genellikle sadece gözlem altında tutulur.
• İlaç Tedavisi: Perikardite bağlı efüzyonlarda, nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAID'ler), kolşisin veya kortikosteroidler gibi ilaçlar kullanılabilir. Enfeksiyonlara bağlı efüzyonlarda antibiyotikler veya antifungal ilaçlar kullanılabilir.
• Perikardiyosentez: Perikardiyosentez, perikard boşluğundan sıvı çekmek için kullanılan bir işlemdir. Bu işlem, perikardiyal tamponad gibi acil durumlarda hayat kurtarıcı olabilir. Ayrıca, tanı amaçlı sıvı örneği almak için de kullanılabilir.
• Perikardiyal Pencere: Perikardiyal pencere, perikard boşluğunda kalıcı bir açıklık oluşturmak için yapılan cerrahi bir işlemdir. Bu işlem, tekrarlayan efüzyonları önlemeye yardımcı olabilir.
• Perikardiektomi: Perikardiektomi, perikardın tamamen veya kısmen çıkarılması işlemidir. Bu işlem, kronik, tekrarlayan efüzyonları veya konstriktif perikarditi tedavi etmek için kullanılabilir.
• Altta Yatan Nedenin Tedavisi: Perikardiyal efüzyona neden olan altta yatan durumun (örneğin, enfeksiyon, kanser, böbrek yetmezliği) tedavisi, efüzyonun kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.

Prognoz

Perikardiyal efüzyonun prognozu, efüzyonun nedenine, büyüklüğüne, gelişme hızına ve tedaviye yanıtına bağlıdır. Küçük, yavaş gelişen efüzyonlar genellikle iyi bir prognoza sahiptir. Ancak, büyük, hızlı gelişen efüzyonlar veya perikardiyal tamponad hayatı tehdit edebilir ve acil tedavi gerektirir. Altta yatan nedenin tedavisi de prognozu etkileyebilir.

Önleme

Perikardiyal efüzyonu önlemenin kesin bir yolu olmamakla birlikte, bazı önlemler riski azaltmaya yardımcı olabilir:

• Enfeksiyonlardan Korunma: Hijyen kurallarına uymak ve aşı olmak, enfeksiyon riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Otoimmün Hastalıkların Kontrol Altında Tutulması: Otoimmün hastalıkları olan kişilerin, doktorlarının önerdiği tedavi planına uymaları önemlidir.
• Böbrek Yetmezliğinin Yönetimi: Böbrek yetmezliği olan hastaların, diyaliz veya böbrek nakli gibi uygun tedavileri almaları önemlidir.
• Kanser Tarama ve Tedavisi: Kanser riski olan kişilerin, düzenli taramadan geçmeleri ve erken teşhis ve tedavi almaları önemlidir.

Sonuç

Perikardiyal efüzyon, kalbi çevreleyen perikard boşluğunda anormal miktarda sıvı birikmesi durumudur. Belirtileri, efüzyonun büyüklüğüne, gelişme hızına ve altta yatan nedene bağlı olarak değişebilir. Göğüs ağrısı, nefes darlığı, öksürük, yorgunluk ve ayaklarda şişlik gibi belirtiler, perikardiyal efüzyonun olası işaretleridir. Perikardiyal tamponad, perikardiyal efüzyonun en ciddi komplikasyonudur ve acil tıbbi müdahale gerektirir. Erken teşhis ve tedavi, komplikasyonları önlemeye ve prognozu iyileştirmeye yardımcı olabilir. Bu nedenle, yukarıda bahsedilen belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, derhal bir doktora başvurmanız önemlidir.