NörolojiOrtopedi ve TravmatolojiFiziksel Tıp ve Rehabilitasyon

Şok Dalga Tedavisi (ESWT) Seanslarında Neler Yapılır?

Şok dalga tedavisi (ESWT), özellikle kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılan, non-invaziv bir yöntemdir. Yüksek enerjili ses dalgalarının, tedavi edilmesi gereken bölgeye odaklanarak uygulanması prensibine dayanır. Bu makalede, ESWT seanslarında neler yapıldığına dair detaylı bir rehber sunulmaktadır.

ESWT Tedavisine Giriş

ESWT, vücudun kendi iyileşme mekanizmalarını harekete geçirerek ağrıyı azaltmayı ve doku yenilenmesini desteklemeyi amaçlar. Özellikle topuk dikeni, tenisçi dirseği, omuz ağrıları, kalça ağrıları ve diz ağrıları gibi durumlarda sıklıkla kullanılır. Tedavi süreci, hastanın durumuna ve rahatsızlığın şiddetine göre kişiselleştirilir. Bu nedenle, her seansın içeriği ve süresi farklılık gösterebilir.

ESWT Tedavisinin Temel İlkeleri

ESWT, temelde iki ana prensibe dayanır:

• Ağrı Azaltma: Şok dalgaları, ağrı reseptörlerini bloke ederek ve sinir liflerinin hassasiyetini azaltarak ağrıyı hafifletir.
• Doku Yenilenmesi: Şok dalgaları, tedavi edilen bölgede mikro travmalar oluşturarak vücudun iyileşme sürecini tetikler. Bu süreç, kan akışını artırır, yeni kan damarlarının oluşumunu (anjiyogenez) teşvik eder ve kollajen üretimini destekler.

ESWT Seansına Hazırlık

ESWT seansına başlamadan önce, hastanın detaylı bir değerlendirilmesi yapılır. Bu değerlendirme, hastanın tıbbi geçmişini, mevcut rahatsızlıklarını ve kullandığı ilaçları içerir. Ayrıca, fiziksel muayene ile ağrının kaynağı ve şiddeti belirlenir. Bu bilgiler, tedavi planının kişiselleştirilmesinde önemli rol oynar.

Hasta Değerlendirmesi

Hasta değerlendirmesi aşağıdaki adımları içerir:

1. Tıbbi Geçmiş: Hastanın genel sağlık durumu, geçirdiği ameliyatlar, kronik hastalıkları ve alerjileri hakkında bilgi alınır.
2. Ağrı Hikayesi: Ağrının ne zaman başladığı, nasıl geliştiği, hangi aktivitelerle arttığı ve azaldığı gibi detaylar öğrenilir.
3. Fiziksel Muayene: Ağrılı bölge palpe edilir, hareket açıklığı değerlendirilir ve spesifik testlerle ağrının kaynağı belirlenmeye çalışılır.
4. Görüntüleme Yöntemleri: Gerekli durumlarda, röntgen, MR veya ultrason gibi görüntüleme yöntemleriyle tanı desteklenir.

Tedavi Planlaması

Hasta değerlendirmesi sonucunda, tedavi planı oluşturulur. Bu plan, seans sayısı, şok dalga enerjisi, frekansı ve uygulama bölgesini içerir. Tedavi planı, hastanın durumuna ve tedaviye verdiği yanıta göre zamanla güncellenebilir.

ESWT Seansı Sırasında Yapılanlar

ESWT seansı genellikle aşağıdaki adımları içerir:

1. Pozisyonlama

Hasta, tedavi edilecek bölgeye en iyi erişimi sağlayacak şekilde pozisyonlandırılır. Bu pozisyon, hastanın rahatlığı ve tedavinin etkinliği açısından önemlidir. Örneğin, topuk dikeni tedavisi için hasta oturur pozisyonda olabilirken, omuz ağrısı tedavisi için yan yatar pozisyonda olabilir.

2. Cilt Hazırlığı

Tedavi edilecek bölge temizlenir ve üzerine ultrason jeli sürülür. Ultrason jeli, şok dalgalarının ciltten daha iyi geçmesini sağlar ve enerji kaybını minimize eder. Ayrıca, cilt yüzeyini korur ve tahrişi önler.

3. Cihaz Ayarları

ESWT cihazı, tedavi planına göre ayarlanır. Bu ayarlar, şok dalga enerjisi (mJ/mm²), frekansı (Hz) ve toplam atış sayısı gibi parametreleri içerir. Enerji seviyesi, ağrının şiddetine ve dokunun hassasiyetine göre belirlenir. Frekans, şok dalgalarının uygulama hızını ifade eder ve genellikle düşük frekanslar tercih edilir. Toplam atış sayısı, tedavi edilen bölgeye uygulanan toplam şok dalgası sayısını gösterir.

4. Şok Dalga Uygulaması

ESWT cihazının başlığı, ultrason jeli sürülmüş olan tedavi bölgesine yerleştirilir. Terapist, cihaz başlığını yavaşça hareket ettirerek şok dalgalarını tüm tedavi bölgesine eşit şekilde dağıtır. Uygulama sırasında, hasta hafif bir rahatsızlık veya ağrı hissedebilir. Bu durumda, terapist enerji seviyesini ayarlayarak hastanın konforunu sağlar.

5. Uygulama Süresi

ESWT seansının süresi, tedavi edilen bölgeye ve uygulanan şok dalgası sayısına göre değişir. Genellikle, bir seans 15 ila 30 dakika sürer. Tedavi genellikle haftada bir veya iki kez olmak üzere, 3 ila 6 seans şeklinde uygulanır.

6. Seans Sonrası Bakım ve Öneriler

ESWT seansı sonrasında, hastaya bazı önerilerde bulunulur. Bu öneriler, tedavi etkinliğini artırmak ve iyileşme sürecini hızlandırmak için önemlidir. Örneğin:

• Dinlenme: Tedavi edilen bölgeyi aşırı yormaktan kaçının ve dinlenmeye özen gösterin.
• Buz Uygulaması: Ağrı veya şişlik olması durumunda, tedavi edilen bölgeye buz uygulayın.
• Ağrı Kesiciler: Doktorunuzun önerdiği ağrı kesicileri kullanabilirsiniz.
• Egzersizler: Doktorunuz veya fizyoterapistiniz tarafından önerilen egzersizleri düzenli olarak yapın.
• Takip Randevusu: Bir sonraki seans için randevu alın ve doktorunuzun tavsiyelerine uyun.

ESWT Tedavisinin Faydaları ve Riskleri

ESWT tedavisinin birçok faydası bulunmaktadır:

Faydaları

• Non-invaziv: Cerrahi müdahale gerektirmez.
• Ağrısız veya minimal ağrılı: Uygulama sırasında hafif bir rahatsızlık hissedilebilir, ancak genellikle ağrısızdır.
• Kısa süreli: Seanslar genellikle 15-30 dakika sürer.
• Hızlı iyileşme: Tedavi sonrasında günlük aktivitelere hızlı bir şekilde dönülebilir.
• Yüksek başarı oranı: Birçok kas-iskelet sistemi rahatsızlığında etkili sonuçlar verir.
• Yan etkileri az: Ciddi yan etkileri nadirdir.

Riskleri

ESWT tedavisinin riskleri genellikle hafiftir ve geçicidir. En sık görülen yan etkiler şunlardır:

• Ağrı: Tedavi sırasında veya sonrasında hafif bir ağrı hissedilebilir.
• Şişlik: Tedavi edilen bölgede hafif bir şişlik oluşabilir.
• Kızarıklık: Ciltte kızarıklık görülebilir.
• Morarma: Nadiren ciltte morarma oluşabilir.
• Uyuşma: Tedavi edilen bölgede geçici uyuşma hissedilebilir.

ESWT tedavisi, hamile kadınlar, kanama bozukluğu olan hastalar, enfeksiyonu olan hastalar ve tümörlü hastalarda uygulanmamalıdır.

ESWT Uygulama Alanları ve Endikasyonları

ESWT, çeşitli kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılır. En sık kullanılan uygulama alanları şunlardır:

Topuk Dikeni (Plantar Fasiit)

Topuk dikeni, ayak tabanında bulunan plantar fasya adı verilen bağ dokusunun iltihaplanması sonucu oluşan ağrılı bir durumdur. ESWT, plantar fasyadaki iltihabı azaltarak ve doku yenilenmesini teşvik ederek ağrıyı hafifletir.

Tenisçi Dirseği (Lateral Epikondilit)

Tenisçi dirseği, dirsekteki tendonların aşırı kullanım sonucu iltihaplanmasıyla karakterizedir. ESWT, tendonlardaki iltihabı azaltarak ve doku iyileşmesini hızlandırarak ağrıyı giderir.

Golfçü Dirseği (Medial Epikondilit)

Golfçü dirseği, dirseğin iç kısmındaki tendonların iltihaplanmasıyla karakterizedir. Tenisçi dirseğine benzer şekilde, ESWT tendonlardaki iltihabı azaltarak ve doku iyileşmesini hızlandırarak ağrıyı hafifletir.

Omuz Ağrıları (Rotator Manşet Tendinit)

Omuz ağrıları, omuz çevresindeki kas ve tendonların iltihaplanması veya yırtılması sonucu oluşabilir. ESWT, iltihabı azaltarak, kan akışını artırarak ve doku yenilenmesini teşvik ederek ağrıyı azaltır ve omuz fonksiyonunu iyileştirir.

Kalça Ağrıları (Trokanterik Bursit)

Trokanterik bursit, kalça kemiğinin dış kısmında bulunan bursa adı verilen kesenin iltihaplanmasıyla karakterizedir. ESWT, bursadaki iltihabı azaltarak ve doku iyileşmesini destekleyerek ağrıyı hafifletir.

Diz Ağrıları (Patellar Tendinit)

Patellar tendinit, diz kapağının altındaki tendonun iltihaplanması sonucu oluşan ağrılı bir durumdur. ESWT, tendonlardaki iltihabı azaltarak ve doku yenilenmesini teşvik ederek ağrıyı hafifletir.

Aşil Tendiniti

Aşil tendiniti, Aşil tendonunun iltihaplanmasıdır. Genellikle aşırı kullanım veya zorlanma sonucu ortaya çıkar. ESWT, tendonun iyileşmesini teşvik ederek ve ağrıyı azaltarak tedaviye yardımcı olur.

Diğer Uygulama Alanları

ESWT, aşağıdaki durumlarda da kullanılabilir:

• Kalsifik Tendinit: Tendonlarda kalsiyum birikimi sonucu oluşan ağrılı durum.
• Nonunion Kırıklar: İyileşmeyen kemik kırıkları.
• Miyofasyal Ağrı Sendromu: Kaslardaki tetik noktaların neden olduğu kronik ağrı.
• Selülit Tedavisi: Bazı durumlarda selülit görünümünü azaltmak için kullanılabilir.

ESWT Tedavisinin Başarı Oranı

ESWT tedavisinin başarı oranı, tedavi edilen rahatsızlığa, hastanın genel sağlık durumuna ve tedaviye uyumuna göre değişir. Genel olarak, ESWT'nin birçok kas-iskelet sistemi rahatsızlığında %60 ila %80 arasında bir başarı oranına sahip olduğu bildirilmektedir. Özellikle topuk dikeni, tenisçi dirseği ve omuz ağrıları gibi durumlarda yüksek başarı oranları elde edilmektedir.

Tedavi başarısını etkileyen faktörler şunlardır:

• Doğru Teşhis: Ağrının kaynağının doğru bir şekilde belirlenmesi tedavi başarısını artırır.
• Uygun Tedavi Planı: Hastanın durumuna uygun bir tedavi planı oluşturulması önemlidir.
• Hastanın Uyumu: Hastanın tedaviye düzenli olarak katılması ve doktorun önerilerine uyması tedavi başarısını artırır.
• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Ağrıyı tetikleyen aktivitelerden kaçınmak ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek tedavi başarısını destekler.

ESWT Tedavisinin Alternatifleri

ESWT tedavisine alternatif olarak kullanılabilecek yöntemler şunlardır:

• Fizik Tedavi: Egzersizler, manuel terapi ve diğer fizik tedavi yöntemleri ağrıyı azaltabilir ve fonksiyonu iyileştirebilir.
• İlaç Tedavisi: Ağrı kesiciler, anti-inflamatuar ilaçlar ve kas gevşeticiler ağrıyı hafifletebilir.
• Kortikosteroid Enjeksiyonları: İltihaplı bölgeye kortikosteroid enjeksiyonu yapılması ağrıyı azaltabilir. Ancak, uzun süreli kullanımda yan etkileri olabilir.
• PRP (Platelet Rich Plasma) Enjeksiyonları: Hastanın kendi kanından elde edilen trombositten zengin plazmanın enjekte edilmesi doku iyileşmesini teşvik edebilir.
• Cerrahi Müdahale: Nadiren, diğer tedavi yöntemleri başarısız olduğunda cerrahi müdahale gerekebilir.

ESWT Tedavisi Sonrası Beklentiler

ESWT tedavisi sonrasında, hastaların çoğu ağrılarında belirgin bir azalma ve fonksiyonlarında iyileşme olduğunu bildirir. Ancak, tedavi sonuçları kişiden kişiye değişebilir. Bazı hastalar ilk seanstan sonra bile rahatlama hissederken, bazılarında iyileşme birkaç hafta sürebilir.

Tedavi süresince ve sonrasında, doktorunuzun veya fizyoterapistinizin önerilerine uymanız önemlidir. Bu öneriler, tedavi etkinliğini artırmak ve iyileşme sürecini hızlandırmak için önemlidir.

ESWT Tedavisi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

ESWT ağrılı bir tedavi midir?

ESWT sırasında hafif bir rahatsızlık hissedilebilir. Ancak, ağrı genellikle dayanılabilirdir ve tedavi sonrasında kısa sürede geçer.

ESWT kaç seans sürer?

ESWT genellikle haftada bir veya iki kez olmak üzere, 3 ila 6 seans şeklinde uygulanır. Seans sayısı, hastanın durumuna ve tedaviye verdiği yanıta göre değişebilir.

ESWT'nin yan etkileri nelerdir?

ESWT'nin yan etkileri genellikle hafiftir ve geçicidir. En sık görülen yan etkiler ağrı, şişlik, kızarıklık ve morarmadır.

ESWT kimlere uygulanmaz?

ESWT, hamile kadınlar, kanama bozukluğu olan hastalar, enfeksiyonu olan hastalar ve tümörlü hastalarda uygulanmamalıdır.

ESWT ne kadar etkilidir?

ESWT, birçok kas-iskelet sistemi rahatsızlığında %60 ila %80 arasında bir başarı oranına sahiptir. Ancak, tedavi sonuçları kişiden kişiye değişebilir.

Sonuç

Şok dalga tedavisi (ESWT), kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarının tedavisinde etkili ve güvenli bir yöntemdir. Tedavi süreci, hastanın detaylı bir değerlendirilmesiyle başlar ve kişiselleştirilmiş bir tedavi planı oluşturulur. Seanslar sırasında, yüksek enerjili ses dalgaları tedavi edilecek bölgeye uygulanır ve vücudun kendi iyileşme mekanizmaları harekete geçirilir. ESWT tedavisi, ağrıyı azaltır, doku yenilenmesini destekler ve hastaların günlük aktivitelere daha hızlı dönmelerini sağlar.

Bu makalede, ESWT seanslarında neler yapıldığına dair detaylı bir rehber sunulmuştur. Umarım bu bilgiler, ESWT tedavisi hakkında daha fazla bilgi edinmenize yardımcı olmuştur.