Çocuk CerrahisiFiziksel Tıp ve RehabilitasyonBeyin ve Sinir Cerrahisi (Nöroşirürji)

Spina Bifida Ameliyatı: Kapsamlı Bir Rehber

Spina bifida, omuriliğin ve/veya onu çevreleyen zarların doğumda tam olarak kapanmaması sonucu ortaya çıkan bir doğum kusurudur. Bu durum, çeşitli nörolojik ve fiziksel sorunlara yol açabilir. Spina bifida ameliyatı, bu sorunları hafifletmek veya düzeltmek amacıyla gerçekleştirilen bir dizi cerrahi prosedürü kapsar. Bu yazıda, spina bifida ameliyatlarının farklı türlerini, cerrahi süreçleri, riskleri ve iyileşme sürecini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Spina Bifida Nedir?

Spina bifida, "ayrık omurga" anlamına gelir ve omurga gelişiminin hamileliğin erken dönemlerinde (genellikle ilk ayında) tamamlanmaması sonucu ortaya çıkar. Bu durum, omuriliğin bir kısmının veya tamamının koruyucu kemik kılıfı olmadan açıkta kalmasına neden olabilir. Spina bifida'nın şiddeti, etkilenen omurganın büyüklüğüne ve omuriliğin ne kadarının etkilendiğine bağlı olarak değişir. En hafif formu spina bifida okültadır, bu formda omurga kemiklerinde küçük bir açıklık bulunur, ancak omurilik veya sinirler genellikle etkilenmez. Daha ciddi formlar arasında meningosel ve miyelomeningosel bulunur.

• Spina Bifida Okülta: Omurgada küçük bir açıklık bulunur, ancak omurilik ve sinirler genellikle normaldir. Belirtiler genellikle hafiftir veya hiç yoktur.
• Meningosel: Omurilik zarları (meninksler) omurgadaki bir açıklıktan dışarı çıkarak bir kese oluşturur. Omurilik genellikle normal yerindedir ve hasar görmemiştir.
• Miyelomeningosel: Hem omurilik zarları hem de omuriliğin kendisi omurgadaki bir açıklıktan dışarı çıkar. Bu, en ciddi spina bifida formudur ve ciddi nörolojik sorunlara yol açabilir.

Spina Bifida Ameliyatının Amaçları

Spina bifida ameliyatının temel amaçları şunlardır:

• Omuriliği Korumak: Açıkta kalan omuriliği enfeksiyondan ve daha fazla hasardan korumak.
• Nörolojik Fonksiyonları Korumak ve Geliştirmek: Sinir hasarını en aza indirmek ve mevcut nörolojik fonksiyonları korumak veya iyileştirmek.
• Hidrosefaliyi Önlemek veya Tedavi Etmek: Spina bifida'lı çocukların çoğunda hidrosefali (beyinde sıvı birikmesi) görülür. Ameliyat, bu durumu önlemeye veya tedavi etmeye yardımcı olabilir.
• Deformiteleri Düzeltmek: Omurga, kalça ve ayaklardaki deformiteleri düzeltmek.
• Yaşam Kalitesini Artırmak: Bağımsızlığı teşvik etmek ve yaşam kalitesini artırmak.

Spina Bifida Ameliyatı Türleri

Spina bifida'nın türüne ve şiddetine bağlı olarak farklı cerrahi prosedürler uygulanabilir. En yaygın ameliyat türleri şunlardır:

Miyelomeningosel Onarımı

Miyelomeningosel onarımı, spina bifida'nın en ciddi formu olan miyelomeningosel'i tedavi etmek için yapılan bir ameliyattır. Bu ameliyat, doğumdan sonraki ilk 24-48 saat içinde mümkün olduğunca erken yapılmalıdır. Amaç, açıkta kalan omuriliği ve sinirleri korumak, enfeksiyonu önlemek ve gelecekteki nörolojik hasarı en aza indirmektir.

Ameliyat Süreci

1. Anestezi: Bebek genel anestezi altına alınır.
2. Pozisyon: Bebek yüzüstü pozisyonda ameliyat masasına yerleştirilir.
3. Cilt Kesisi: Cerrah, miyelomeningosel kesesinin etrafında bir kesi yapar.
4. Omuriliğin Serbest Bırakılması: Cerrah, omuriliği çevreleyen dokuları dikkatlice ayırarak omuriliği serbest bırakır. Bu işlem, omuriliğe zarar vermemek için çok dikkatli bir şekilde yapılmalıdır.
5. Omuriliğin Kapatılması: Cerrah, omuriliği ve sinirleri koruyacak şekilde kapatır. Bu, genellikle dura adı verilen omuriliği çevreleyen zarların kapatılmasıyla yapılır. Bazı durumlarda, dura kapatılamazsa, cerrah, kas veya fasya gibi diğer dokuları kullanarak bir yama oluşturabilir.
6. Cilt Kapatılması: Cerrah, cildi kapatır. Bazı durumlarda, cilt yeterli değilse, bir cilt grefti gerekebilir.

Ameliyat Sonrası Bakım

Ameliyat sonrası bakım, enfeksiyonu önlemek, yara iyileşmesini desteklemek ve nörolojik fonksiyonları izlemek için çok önemlidir.

• Enfeksiyon Kontrolü: Ameliyat bölgesini temiz ve kuru tutmak enfeksiyon riskini azaltır. Antibiyotikler de enfeksiyonu önlemek için verilebilir.
• Pozisyon: Bebek, ameliyat bölgesine baskı yapmamak için belirli bir pozisyonda tutulmalıdır.
• Ağrı Yönetimi: Ağrıyı hafifletmek için ağrı kesiciler verilebilir.
• Beslenme: Bebek, yeterli besin aldığından emin olmak için yakından izlenmelidir. Bazı bebeklerin beslenme tüpüne ihtiyacı olabilir.
• Nörolojik Değerlendirme: Bebeğin nörolojik fonksiyonları (hareket, refleksler, duyarlılık) düzenli olarak değerlendirilmelidir.

Prenatal (Doğum Öncesi) Miyelomeningosel Onarımı

Prenatal miyelomeningosel onarımı, bebeğin anne karnındayken miyelomeningosel'in onarılması işlemidir. Bu ameliyat, hamileliğin 19 ila 25. haftaları arasında gerçekleştirilir. Araştırmalar, prenatal onarımın, doğum sonrası onarıma kıyasla bazı faydalar sağlayabileceğini göstermiştir.

Faydaları

• Hidrosefali Riskini Azaltma: Prenatal onarım, hidrosefali riskini azaltabilir ve böylece doğumdan sonra şant yerleştirme ihtiyacını azaltabilir.
• Arka Beyin Fıtıklaşmasını İyileştirme: Prenatal onarım, Arnold-Chiari II malformasyonu adı verilen arka beyin fıtıklaşmasını iyileştirebilir.
• Yürüme Yeteneğini Artırma: Bazı çalışmalar, prenatal onarımın çocukların yürüme yeteneğini artırabileceğini göstermiştir.

Ameliyat Süreci

1. Anestezi: Anne genel anestezi altına alınır.
2. Rahim Açılması: Cerrah, annenin karnında bir kesi yapar ve rahmi açar.
3. Bebeğin Pozisyonlandırılması: Bebek, miyelomeningosel kesesi cerraha doğru bakacak şekilde rahimden kısmen dışarı çıkarılır.
4. Miyelomeningosel Onarımı: Cerrah, miyelomeningosel'i doğum sonrası onarımda olduğu gibi onarır.
5. Rahim Kapatılması: Cerrah, rahmi kapatır.
6. Karın Kapatılması: Cerrah, annenin karnını kapatır.

Riskleri

Prenatal miyelomeningosel onarımının hem anne hem de bebek için riskleri vardır.

• Erken Doğum: Prenatal onarım, erken doğum riskini artırabilir.
• Rahim Yırtılması: Rahimde yırtılma riski vardır.
• Amniyon Sıvısı Kaçağı: Amniyon sıvısı kaçağı riski vardır.
• Fetal Ölüm: Nadir durumlarda, fetal ölüm riski vardır.

Uygun Adaylar

Prenatal miyelomeningosel onarımı, her hamile kadın için uygun değildir. Bu ameliyat için uygun adaylar şunlardır:

• Hamileliğin 19 ila 25. haftaları arasında olan kadınlar.
• Bebeğinde miyelomeningosel teşhisi konulmuş kadınlar.
• Sağlıklı ve ameliyat için uygun olan kadınlar.

Meningosel Onarımı

Meningosel onarımı, omurilik zarlarının omurgadaki bir açıklıktan dışarı çıktığı meningosel'i tedavi etmek için yapılan bir ameliyattır. Bu ameliyat, miyelomeningosel onarımına göre daha az karmaşıktır, çünkü omurilik genellikle normal yerindedir ve hasar görmemiştir.

Ameliyat Süreci

1. Anestezi: Bebek genel anestezi altına alınır.
2. Pozisyon: Bebek yüzüstü pozisyonda ameliyat masasına yerleştirilir.
3. Cilt Kesisi: Cerrah, meningosel kesesinin etrafında bir kesi yapar.
4. Meningosel Kesesinin Çıkarılması: Cerrah, meningosel kesesini dikkatlice çıkarır.
5. Dura Kapatılması: Cerrah, dura'yı kapatır.
6. Cilt Kapatılması: Cerrah, cildi kapatır.

Ameliyat Sonrası Bakım

Meningosel onarımı sonrası bakım, miyelomeningosel onarımına benzerdir.

Ventrikülo-Peritoneal Şant (VP Şant) Yerleştirilmesi

Spina bifida'lı çocukların çoğunda hidrosefali görülür. Hidrosefali, beyinde aşırı miktarda beyin omurilik sıvısı (BOS) birikmesi durumudur. VP şant yerleştirilmesi, hidrosefaliyi tedavi etmek için yapılan bir ameliyattır. Şant, beyindeki fazla sıvıyı karın boşluğuna yönlendiren bir tüptür.

Ameliyat Süreci

1. Anestezi: Bebek genel anestezi altına alınır.
2. Cilt Kesisi: Cerrah, kafada bir kesi yapar.
3. Ventriküle Erişim: Cerrah, beyindeki ventriküle (sıvı dolu boşluk) erişir.
4. Şant Yerleştirilmesi: Cerrah, ventriküle bir şant yerleştirir. Şantın diğer ucu, cilt altında karın boşluğuna doğru ilerletilir.
5. Karın Kesisi: Cerrah, karında küçük bir kesi yapar.
6. Şantın Karın Boşluğuna Yerleştirilmesi: Cerrah, şantın ucunu karın boşluğuna yerleştirir.
7. Cilt Kapatılması: Cerrah, kafadaki ve karındaki kesileri kapatır.

Şant Komplikasyonları

VP şantlar hayat kurtarıcı olabilir, ancak komplikasyon riski de taşırlar.

• Şant Enfeksiyonu: Şant enfeksiyonu, en yaygın şant komplikasyonlarından biridir. Enfeksiyon belirtileri arasında ateş, baş ağrısı, kusma ve uyuşukluk yer alır.
• Şant Tıkanıklığı: Şant tıkanabilir ve bu da hidrosefali belirtilerinin geri dönmesine neden olabilir.
• Şant Arızası: Şantın mekanik arızası meydana gelebilir.

Ortopedik Ameliyatlar

Spina bifida, omurga, kalça, diz ve ayaklarda çeşitli deformitelere yol açabilir. Ortopedik ameliyatlar, bu deformiteleri düzeltmek ve çocuğun hareket kabiliyetini iyileştirmek için yapılabilir.

Yaygın Ortopedik Prosedürler

• Omurga Füzyonu: Omurgayı stabilize etmek için yapılan bir ameliyattır.
• Kalça Çıkığı Onarımı: Kalça çıkığını düzeltmek için yapılan bir ameliyattır.
• Ayak Deformitesi Onarımı: Kulüp ayak veya diğer ayak deformitelerini düzeltmek için yapılan bir ameliyattır.
• Tendon Transferi: Kas dengesini iyileştirmek ve hareket kabiliyetini artırmak için yapılan bir ameliyattır.

Spina Bifida Ameliyatının Riskleri

Her ameliyatta olduğu gibi, spina bifida ameliyatının da riskleri vardır.

• Enfeksiyon: Ameliyat bölgesinde enfeksiyon riski vardır.
• Kanama: Ameliyat sırasında veya sonrasında kanama riski vardır.
• Sinir Hasarı: Ameliyat sırasında sinirlere zarar verme riski vardır.
• Alerjik Reaksiyon: Anesteziye veya kullanılan diğer ilaçlara karşı alerjik reaksiyon riski vardır.
• Yara İyileşme Sorunları: Yara iyileşme sorunları yaşanabilir.
• Hidrosefali: Ameliyat sonrası hidrosefali gelişebilir.
• Şant Komplikasyonları: VP şant yerleştirilmesi durumunda şant enfeksiyonu, tıkanıklığı veya arızası gibi komplikasyonlar ortaya çıkabilir.

İyileşme Süreci

Spina bifida ameliyatından sonra iyileşme süreci, ameliyatın türüne ve çocuğun genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. İyileşme süreci genellikle uzun ve zorludur ve multidisipliner bir yaklaşım gerektirir.

Ameliyat Sonrası Bakım

• Hastane Kalışı: Hastanede kalış süresi, ameliyatın türüne ve çocuğun iyileşme hızına bağlı olarak değişir.
• Ağrı Yönetimi: Ağrıyı hafifletmek için ağrı kesiciler verilir.
• Fizik Tedavi: Fizik tedavi, kas gücünü ve hareket kabiliyetini geri kazanmaya yardımcı olur.
• Ergoterapi: Ergoterapi, günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığı teşvik eder.
• Konuşma Terapisi: Konuşma terapisi, yutma veya konuşma sorunları yaşayan çocuklara yardımcı olur.
• Beslenme Desteği: Yeterli besin aldığından emin olmak için beslenme desteği gerekebilir.
• Psikolojik Destek: Spina bifida'lı çocuklar ve aileleri için psikolojik destek önemlidir.

Uzun Vadeli Bakım

Spina bifida'lı çocuklar, yaşamları boyunca uzun vadeli bakıma ihtiyaç duyarlar. Bu bakım, aşağıdakileri içerebilir:

• Düzenli Tıbbi Kontroller: Nörolog, ortopedist, ürolog ve diğer uzmanlarla düzenli tıbbi kontroller.
• Fizik Tedavi ve Ergoterapi: Devam eden fizik tedavi ve ergoterapi.
• Yardımcı Cihazlar: Yürüteçler, ortezler veya tekerlekli sandalyeler gibi yardımcı cihazlar.
• Mesane ve Bağırsak Yönetimi: Mesane ve bağırsak fonksiyonlarını yönetmek için stratejiler.
• Psikolojik Destek: Devam eden psikolojik destek.

Sonuç

Spina bifida ameliyatı, bu durumun yol açtığı sorunları hafifletmek ve yaşam kalitesini artırmak için önemli bir tedavi seçeneğidir. Ameliyatın türü ve zamanlaması, spina bifida'nın türüne ve şiddetine bağlı olarak değişir. Ameliyatın riskleri ve faydaları, dikkatlice değerlendirilmeli ve hasta ve ailesi ile ayrıntılı olarak tartışılmalıdır. İyileşme süreci uzun ve zorlu olabilir, ancak multidisipliner bir yaklaşımla, spina bifida'lı çocuklar bağımsız ve anlamlı bir yaşam sürebilirler.

Bu yazı, spina bifida ameliyatı hakkında genel bir bilgi sağlamaktadır. Herhangi bir tıbbi karar vermeden önce, lütfen bir doktora danışın.