Adet Öncesi Gerginlik Sendromu (PMS) Belirtileri Nelerdir?

Adet öncesi gerginlik sendromu (PMS), kadınların adet döneminden önce yaşadığı fiziksel, duygusal ve davranışsal belirtilerin bir kombinasyonudur. Bu belirtiler genellikle adet kanamasının başlamasıyla birlikte hafifler veya tamamen ortadan kalkar. PMS, kadınların yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir ve günlük aktivitelerini zorlaştırabilir. Bu yazıda, PMS'nin ne olduğunu, belirtilerini, nedenlerini ve tedavi yöntemlerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

PMS Nedir?

PMS, adet döngüsünün luteal fazında (yumurtlamadan sonraki dönem) ortaya çıkan ve adet kanamasının başlamasıyla azalan veya kaybolan bir dizi fiziksel, duygusal ve davranışsal belirtiyi kapsayan bir durumdur. Her kadının deneyimi farklıdır ve belirtilerin şiddeti kişiden kişiye değişebilir. Bazı kadınlar hafif belirtiler yaşarken, diğerleri yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyen daha şiddetli belirtiler yaşayabilir.

PMS Ne Zaman Başlar ve Ne Kadar Sürer?

PMS belirtileri genellikle adetten 5 ila 11 gün önce başlar ve adet kanamasının başlamasıyla birlikte azalır veya kaybolur. Belirtilerin süresi ve şiddeti her ay değişiklik gösterebilir. Bazı kadınlar sadece birkaç gün belirti yaşarken, diğerleri adetten neredeyse iki hafta önce belirtiler yaşamaya başlayabilir.

PMS Belirtileri Nelerdir?

PMS belirtileri oldukça çeşitlidir ve fiziksel, duygusal ve davranışsal olmak üzere üç ana kategoriye ayrılabilir. Her kadın bu belirtilerin hepsini yaşamaz ve belirtilerin şiddeti de kişiden kişiye farklılık gösterir.

Fiziksel Belirtiler

PMS'nin fiziksel belirtileri şunları içerebilir:

• Şişkinlik ve Gaz: Karın bölgesinde şişkinlik, gaz ve rahatsızlık hissi sık görülen belirtilerdendir. Hormonal değişiklikler sindirim sistemini etkileyerek bu tür sorunlara yol açabilir.
• Göğüslerde Hassasiyet: Göğüslerde şişlik, ağrı ve hassasiyet PMS'nin tipik belirtilerindendir. Hormon seviyelerindeki dalgalanmalar göğüs dokusunda değişikliklere neden olabilir.
• Baş Ağrısı: Gerilim tipi baş ağrıları veya migren PMS döneminde sıkça görülebilir. Hormonal değişiklikler baş ağrılarını tetikleyebilir.
• Kas ve Eklem Ağrıları: Kaslarda ve eklemlerde ağrı, sertlik ve hassasiyet PMS belirtisi olabilir. Özellikle sırt, bacak ve karın kaslarında ağrılar görülebilir.
• Yorgunluk: Halsizlik, enerji eksikliği ve sürekli yorgunluk hissi PMS döneminde sıkça yaşanır. Uyku düzeninde bozulmalar da yorgunluğu artırabilir.
• Uyku Sorunları: Uykuya dalmakta zorluk, uykusuzluk veya aşırı uyuma isteği PMS belirtileri arasında yer alabilir. Hormonal değişiklikler uyku düzenini etkileyebilir.
• Cilt Sorunları: Sivilce, akne ve ciltte yağlanma PMS döneminde artabilir. Hormonal değişiklikler ciltteki yağ bezlerinin aktivitesini etkileyebilir.
• İştah Değişiklikleri: Aşırı yeme isteği veya iştahsızlık PMS belirtisi olabilir. Özellikle tatlı ve karbonhidratlı yiyeceklere karşı aşerme sıkça görülür.
• Kilo Alma: Su tutulması nedeniyle geçici kilo artışı yaşanabilir. Hormonal değişiklikler vücudun su dengesini etkileyebilir.
• Kabızlık veya İshal: Sindirim sistemindeki değişiklikler kabızlık veya ishale neden olabilir. Hormonlar bağırsak hareketlerini etkileyebilir.

Duygusal Belirtiler

PMS'nin duygusal belirtileri şunları içerebilir:

• Ruh Hali Değişiklikleri: Ani duygu değişimleri, sinirlilik, öfke, hüzün, ağlama nöbetleri ve depresif ruh hali PMS'nin tipik belirtilerindendir. Hormonal dalgalanmalar beyindeki kimyasalları etkileyerek duygu durumunu değiştirebilir.
• Anksiyete: Endişe, gerginlik, huzursuzluk ve panik ataklar PMS döneminde artabilir. Hormonal değişiklikler anksiyeteyi tetikleyebilir.
• Depresyon: Umutsuzluk, çaresizlik, değersizlik ve ilgi kaybı gibi depresif belirtiler PMS'nin bir parçası olabilir. Daha önce depresyon öyküsü olan kadınlarda bu belirtiler daha şiddetli olabilir.
• Sinirlilik ve Öfke: Çabuk sinirlenme, tahammülsüzlük ve öfke patlamaları PMS döneminde sıkça yaşanır. Hormonal değişiklikler duygusal tepkileri artırabilir.
• Konsantrasyon Güçlüğü: Odaklanma sorunu, unutkanlık ve karar vermekte zorlanma PMS belirtisi olabilir. Hormonal değişiklikler beyin fonksiyonlarını etkileyebilir.
• Gerginlik: Sürekli gergin ve stresli hissetme PMS döneminde sıkça görülür. Hormonal değişiklikler stres hormonlarının seviyesini artırabilir.
• Hassasiyet: Duygusal olarak daha hassas ve alıngan hissetme PMS belirtisi olabilir. Eleştirilere karşı daha duyarlı olunabilir.
• Sosyal Geri Çekilme: Sosyalleşmekten kaçınma, yalnız kalma isteği ve sosyal aktivitelere karşı ilgi kaybı PMS döneminde yaşanabilir.

Davranışsal Belirtiler

PMS'nin davranışsal belirtileri şunları içerebilir:

• Uyku Düzeni Değişiklikleri: Uykuya dalmakta zorluk, uykusuzluk, aşırı uyuma isteği veya uyku kalitesinde azalma PMS belirtisi olabilir. Hormonal değişiklikler uyku düzenini bozabilir.
• İştah Değişiklikleri: Aşırı yeme isteği, özellikle tatlı ve karbonhidratlı yiyeceklere karşı aşerme veya iştahsızlık PMS döneminde görülebilir. Hormonal değişiklikler iştahı etkileyebilir.
• Sosyal Aktivitelere Katılımda Azalma: Sosyalleşmekten kaçınma, sosyal aktivitelere karşı ilgi kaybı ve yalnız kalma isteği PMS belirtisi olabilir.
• Okul veya İş Performansında Düşüş: Konsantrasyon güçlüğü, unutkanlık ve yorgunluk nedeniyle okul veya iş performansında düşüş yaşanabilir.
• İlişkilerde Sorunlar: Sinirlilik, öfke ve duygusal dalgalanmalar nedeniyle aile, arkadaşlar ve partnerle ilişkilerde gerginlikler yaşanabilir.
• Günlük Aktivitelerde Zorlanma: Yorgunluk, ağrı ve diğer fiziksel belirtiler nedeniyle günlük aktiviteleri yapmakta zorlanma PMS döneminde sıkça görülür.

PMS'nin Nedenleri Nelerdir?

PMS'nin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, hormonal değişikliklerin, beyin kimyasallarının ve genetik faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. PMS'ye neden olabilecek bazı faktörler şunlardır:

Hormonal Değişiklikler

Adet döngüsü sırasında östrojen ve progesteron hormonlarının seviyelerindeki dalgalanmalar PMS belirtilerini tetikleyebilir. Özellikle yumurtlamadan sonraki dönemde (luteal faz) progesteron seviyesinin yükselmesi ve ardından düşmesi PMS belirtilerine yol açabilir.

Beyin Kimyasalları

Serotonin gibi beyin kimyasallarının (nörotransmitterler) seviyelerindeki değişiklikler PMS belirtilerini etkileyebilir. Serotonin, ruh halini, uyku düzenini ve iştahı düzenleyen bir nörotransmitterdir. Serotonin seviyesindeki düşüşler depresyon, anksiyete ve uyku sorunlarına neden olabilir.

Genetik Faktörler

PMS'nin genetik bir yatkınlığı olabileceği düşünülmektedir. Ailede PMS öyküsü olan kadınlarda PMS görülme olasılığı daha yüksektir.

Beslenme ve Yaşam Tarzı

Beslenme alışkanlıkları ve yaşam tarzı faktörleri de PMS belirtilerini etkileyebilir. Kafein, alkol, tuz ve şeker tüketiminin fazla olması, yetersiz egzersiz yapılması, stres ve uyku eksikliği PMS belirtilerini şiddetlendirebilir.

Vitamin ve Mineral Eksiklikleri

Bazı vitamin ve mineral eksiklikleri de PMS belirtilerine katkıda bulunabilir. Özellikle kalsiyum, magnezyum, B6 vitamini ve D vitamini eksiklikleri PMS belirtilerini şiddetlendirebilir.

PMS Tanısı Nasıl Konulur?

PMS tanısı koymak için spesifik bir test bulunmamaktadır. Tanı, genellikle belirtilerin adet döngüsüyle ilişkili olup olmadığını ve diğer tıbbi durumların dışlanmasını içerir. Doktorunuz aşağıdaki adımları izleyebilir:

1. Tıbbi Öykü: Doktorunuz size belirtileriniz, ne zaman başladıkları, ne kadar sürdükleri ve adet döngünüzle ilişkili olup olmadıkları hakkında sorular soracaktır. Ailede PMS öyküsü olup olmadığını da sorabilir.
2. Fiziksel Muayene: Doktorunuz genel sağlığınızı değerlendirmek için fiziksel bir muayene yapabilir.
3. Belirti Takibi: Doktorunuz sizden birkaç ay boyunca belirtilerinizi bir günlükte takip etmenizi isteyebilir. Bu, belirtilerinizin adet döngüsüyle ilişkili olup olmadığını ve şiddetini belirlemeye yardımcı olur.
4. Kan Testleri: Doktorunuz tiroid fonksiyonlarınızı, hormon seviyelerinizi ve vitamin/mineral eksikliklerinizi kontrol etmek için kan testleri isteyebilir. Bu testler, belirtilerinize neden olabilecek diğer tıbbi durumları dışlamaya yardımcı olur.
5. Diğer Testler: Gerekirse, doktorunuz belirtilerinize neden olabilecek diğer tıbbi durumları dışlamak için ek testler isteyebilir.

PMS Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

PMS'nin kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, belirtileri hafifletmek ve yaşam kalitesini artırmak için çeşitli tedavi yöntemleri mevcuttur. Tedavi, genellikle belirtilerin şiddetine ve bireysel ihtiyaçlara göre belirlenir. PMS tedavisinde kullanılan yöntemler şunlardır:

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Yaşam tarzı değişiklikleri, PMS belirtilerini hafifletmek için ilk adım olarak kabul edilir. Bu değişiklikler şunları içerebilir:

• Sağlıklı Beslenme: Düzenli ve dengeli beslenmek, PMS belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilir. İşlenmiş gıdalar, şeker, tuz, kafein ve alkol tüketimini azaltmak, tam tahıllar, meyve, sebze, protein ve sağlıklı yağlar tüketmek önemlidir.
• Düzenli Egzersiz: Düzenli egzersiz yapmak, ruh halini iyileştirmeye, stresi azaltmaya ve enerji seviyesini artırmaya yardımcı olabilir. Haftada en az 150 dakika orta şiddetli egzersiz veya 75 dakika yoğun şiddetli egzersiz yapılması önerilir.
• Stres Yönetimi: Stresi azaltmak için yoga, meditasyon, derin nefes egzersizleri ve diğer rahatlama teknikleri kullanılabilir. Stres, PMS belirtilerini şiddetlendirebilir, bu nedenle stres yönetimi önemlidir.
• Uyku Düzeni: Yeterli ve düzenli uyku, PMS belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilir. Her gece 7-8 saat uyumak ve düzenli bir uyku düzeni oluşturmak önemlidir.
• Sigarayı Bırakmak: Sigara içmek PMS belirtilerini şiddetlendirebilir. Sigarayı bırakmak genel sağlığı iyileştirmenin yanı sıra PMS belirtilerini de hafifletebilir.

İlaç Tedavisi

Yaşam tarzı değişiklikleri yeterli gelmediğinde, doktorunuz ilaç tedavisi önerebilir. PMS tedavisinde kullanılan ilaçlar şunlardır:

• Ağrı Kesiciler: Baş ağrısı, kas ağrısı ve karın ağrısı gibi fiziksel belirtileri hafifletmek için ibuprofen, naproksen veya asetaminofen gibi reçetesiz ağrı kesiciler kullanılabilir.
• Doğum Kontrol Hapları: Doğum kontrol hapları, hormon seviyelerini düzenleyerek PMS belirtilerini hafifletebilir. Özellikle östrojen ve progestin içeren kombine doğum kontrol hapları etkilidir.
• Antidepresanlar: Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar), depresyon, anksiyete ve ruh hali değişiklikleri gibi duygusal belirtileri hafifletmek için kullanılabilir. SSRI'lar genellikle adet döngüsünün ikinci yarısında veya sürekli olarak kullanılır.
• Diüretikler: Şişkinlik ve su tutulmasını azaltmak için diüretikler (idrar söktürücüler) kullanılabilir. Ancak, diüretikler sadece doktor kontrolünde kullanılmalıdır.
• Anksiyete İlaçları: Anksiyete belirtilerini hafifletmek için anksiyete ilaçları kullanılabilir. Ancak, bu ilaçlar bağımlılık yapabilir ve sadece doktor kontrolünde kullanılmalıdır.

Takviyeler

Bazı takviyeler, PMS belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilir. Ancak, takviyeleri kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışmalısınız. PMS tedavisinde kullanılan takviyeler şunlardır:

• Kalsiyum: Kalsiyum takviyesi, ruh hali değişiklikleri, şişkinlik ve ağrı gibi PMS belirtilerini hafifletebilir.
• Magnezyum: Magnezyum takviyesi, baş ağrısı, kas ağrısı ve sinirlilik gibi PMS belirtilerini hafifletebilir.
• B6 Vitamini: B6 vitamini takviyesi, ruh hali değişiklikleri, şişkinlik ve göğüs hassasiyeti gibi PMS belirtilerini hafifletebilir.
• E Vitamini: E vitamini takviyesi, göğüs hassasiyeti, baş ağrısı ve ruh hali değişiklikleri gibi PMS belirtilerini hafifletebilir.
• Çuha Çiçeği Yağı: Çuha çiçeği yağı, göğüs hassasiyeti, şişkinlik ve ruh hali değişiklikleri gibi PMS belirtilerini hafifletebilir.
• Gingko Biloba: Gingko biloba takviyesi, ruh hali değişiklikleri, şişkinlik ve göğüs hassasiyeti gibi PMS belirtilerini hafifletebilir.

Alternatif Tedaviler

Bazı kadınlar, PMS belirtilerini hafifletmek için alternatif tedavilerden fayda görebilir. Alternatif tedaviler şunları içerebilir:

• Akupunktur: Akupunktur, PMS belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilir. Özellikle ağrı, stres ve ruh hali değişiklikleri üzerinde etkilidir.
• Aromaterapi: Aromaterapi, esansiyel yağların kullanımıyla ruh halini iyileştirmeye ve stresi azaltmaya yardımcı olabilir. Lavanta, papatya ve gül yağı gibi esansiyel yağlar PMS belirtilerini hafifletmek için kullanılabilir.
• Bitkisel Tedaviler: Bazı bitkisel tedaviler, PMS belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilir. Ancak, bitkisel tedavileri kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışmalısınız.
• Yoga: Yoga, stresi azaltmaya, ruh halini iyileştirmeye ve fiziksel belirtileri hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Meditasyon: Meditasyon, stresi azaltmaya, ruh halini iyileştirmeye ve zihni sakinleştirmeye yardımcı olabilir.

PMS'den Korunma Yolları Nelerdir?

PMS'den tamamen korunmak mümkün olmasa da, bazı yaşam tarzı değişiklikleri ve önlemler alarak belirtilerin şiddetini azaltmak ve yaşam kalitesini artırmak mümkündür. PMS'den korunma yolları şunlardır:

• Sağlıklı Beslenme: Düzenli ve dengeli beslenmek, PMS belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilir. İşlenmiş gıdalar, şeker, tuz, kafein ve alkol tüketimini azaltmak, tam tahıllar, meyve, sebze, protein ve sağlıklı yağlar tüketmek önemlidir.
• Düzenli Egzersiz: Düzenli egzersiz yapmak, ruh halini iyileştirmeye, stresi azaltmaya ve enerji seviyesini artırmaya yardımcı olabilir. Haftada en az 150 dakika orta şiddetli egzersiz veya 75 dakika yoğun şiddetli egzersiz yapılması önerilir.
• Stres Yönetimi: Stresi azaltmak için yoga, meditasyon, derin nefes egzersizleri ve diğer rahatlama teknikleri kullanılabilir. Stres, PMS belirtilerini şiddetlendirebilir, bu nedenle stres yönetimi önemlidir.
• Uyku Düzeni: Yeterli ve düzenli uyku, PMS belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilir. Her gece 7-8 saat uyumak ve düzenli bir uyku düzeni oluşturmak önemlidir.
• Sigarayı Bırakmak: Sigara içmek PMS belirtilerini şiddetlendirebilir. Sigarayı bırakmak genel sağlığı iyileştirmenin yanı sıra PMS belirtilerini de hafifletebilir.
• Vitamin ve Mineral Takviyeleri: Doktorunuzun önerisiyle kalsiyum, magnezyum, B6 vitamini ve E vitamini gibi takviyeler kullanmak PMS belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Kafein ve Alkol Tüketimini Sınırlandırmak: Kafein ve alkol tüketimi PMS belirtilerini şiddetlendirebilir. Bu nedenle, bu maddelerin tüketimini sınırlandırmak önemlidir.
• Tuz Tüketimini Azaltmak: Tuz tüketimi su tutulmasına neden olabilir ve şişkinliği artırabilir. Bu nedenle, tuz tüketimini azaltmak PMS belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Belirti Takibi: Adet döngünüz boyunca belirtilerinizi takip etmek, belirtilerinizin ne zaman başladığını ve ne kadar sürdüğünü belirlemenize yardımcı olabilir. Bu bilgiler, doktorunuzla birlikte size uygun bir tedavi planı oluşturmanıza yardımcı olabilir.

PMS ve PMDD Arasındaki Fark Nedir?

Premenstrüel Disforik Bozukluk (PMDD), PMS'nin daha şiddetli bir formudur. PMDD'li kadınlar, PMS'li kadınlara benzer belirtiler yaşarlar, ancak bu belirtiler daha şiddetlidir ve yaşam kalitesini daha fazla etkiler. PMDD belirtileri şunları içerebilir:

• Şiddetli Depresyon: Umutsuzluk, çaresizlik, değersizlik ve intihar düşünceleri gibi şiddetli depresif belirtiler PMDD'nin tipik belirtilerindendir.
• Şiddetli Anksiyete: Aşırı endişe, gerginlik, huzursuzluk ve panik ataklar PMDD döneminde artabilir.
• Şiddetli Ruh Hali Değişiklikleri: Ani duygu değişimleri, sinirlilik, öfke, hüzün ve ağlama nöbetleri PMDD'nin tipik belirtilerindendir.
• Konsantrasyon Güçlüğü: Odaklanma sorunu, unutkanlık ve karar vermekte zorlanma PMDD belirtisi olabilir.
• İlgi Kaybı: Daha önce keyif alınan aktivitelere karşı ilgi kaybı PMDD döneminde yaşanabilir.
• Uyku Sorunları: Uykuya dalmakta zorluk, uykusuzluk veya aşırı uyuma isteği PMDD belirtileri arasında yer alabilir.
• İştah Değişiklikleri: Aşırı yeme isteği veya iştahsızlık PMDD belirtisi olabilir.
• Enerji Eksikliği: Halsizlik, enerji eksikliği ve sürekli yorgunluk hissi PMDD döneminde sıkça yaşanır.

PMDD tanısı koymak için belirtilerin şiddetli olması ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkilemesi gerekmektedir. PMDD tedavisi, genellikle ilaç tedavisi (antidepresanlar) ve psikoterapiyi içerir.

Sonuç

Adet öncesi gerginlik sendromu (PMS), kadınların adet döneminden önce yaşadığı fiziksel, duygusal ve davranışsal belirtilerin bir kombinasyonudur. PMS belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterir ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. PMS'nin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, hormonal değişikliklerin, beyin kimyasallarının ve genetik faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. PMS'den korunmak için sağlıklı beslenmek, düzenli egzersiz yapmak, stresi yönetmek ve yeterli uyumak önemlidir. PMS belirtilerini hafifletmek için yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç tedavisi, takviyeler ve alternatif tedaviler kullanılabilir. Şiddetli PMS belirtileri yaşayan kadınların bir doktora başvurması ve PMDD açısından değerlendirilmesi önemlidir.