Çocuk Sağlığı ve HastalıklarıBeslenme ve DiyetÇocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme

Emilim Bozukluğu Çocuklarda Görülür Mü?

Emilim bozukluğu, besinlerin ince bağırsak tarafından yeterince emilememesi durumudur. Bu durum, çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği, vitamin ve mineral eksiklikleri gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu yazıda, emilim bozukluğunun çocuklarda görülme sıklığı, nedenleri, belirtileri, teşhisi ve tedavi yöntemleri hakkında kapsamlı bilgi sunulacaktır.

Emilim Bozukluğu Nedir?

Emilim bozukluğu, sindirim sisteminin özellikle ince bağırsak kısmında besin maddelerinin, vitaminlerin ve minerallerin yeterince emilememesi durumudur. Normalde, yiyecekler sindirim süreci boyunca parçalanır ve bu parçalar ince bağırsak duvarından geçerek kan dolaşımına karışır. Eğer bu emilim süreci bozulursa, vücut gerekli besinleri alamaz ve çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkar.

Emilim bozukluğu, tek bir hastalıktan ziyade bir semptom kompleksidir ve farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bazı durumlarda, emilim bozukluğu doğuştan gelen bir durum olabilirken, bazen de sonradan gelişen bir durumdur. Çocuklarda emilim bozukluğu, özellikle büyüme ve gelişme çağında önemli sorunlara neden olabilir.

Emilim Bozukluğunun Çocuklarda Görülme Sıklığı

Emilim bozukluğunun çocuklarda görülme sıklığı, altta yatan nedene ve coğrafi faktörlere bağlı olarak değişir. Örneğin, kistik fibrozis gibi genetik hastalıklar belirli popülasyonlarda daha sık görülürken, çölyak hastalığı gibi otoimmün hastalıklar da farklı coğrafyalarda farklı oranlarda görülebilir. Genel olarak, çocuklarda emilim bozukluğu, sık karşılaşılan bir durum olmamakla birlikte, özellikle kronik ishal, büyüme geriliği veya açıklanamayan kilo kaybı gibi belirtiler gösteren çocuklarda akla getirilmelidir.

Kesin bir sıklık belirtmek zordur çünkü emilim bozukluğuna yol açan birçok farklı durum vardır ve her birinin görülme sıklığı farklıdır. Ayrıca, emilim bozukluğu belirtileri bazen diğer sağlık sorunları ile karıştırılabilir ve tanı koymak zaman alabilir. Bu nedenle, emilim bozukluğunun gerçek sıklığı, yapılan detaylı araştırmalar ve tarama testleri ile daha net olarak belirlenebilir.

Emilim Bozukluğunun Nedenleri

Çocuklarda emilim bozukluğuna yol açabilen birçok farklı neden bulunmaktadır. Bu nedenler arasında genetik faktörler, enfeksiyonlar, otoimmün hastalıklar, anatomik sorunlar ve bazı ilaçların yan etkileri sayılabilir. İşte çocuklarda emilim bozukluğuna yol açan başlıca nedenler:

Genetik Nedenler

Bazı genetik hastalıklar, sindirim sisteminin normal fonksiyonlarını bozarak emilim bozukluğuna yol açabilir. Bu hastalıklardan bazıları şunlardır:

• Kistik Fibrozis: Bu genetik hastalık, vücudun mukus üreten hücrelerini etkiler. Mukus, akciğerlerde ve sindirim sisteminde birikerek solunum ve sindirim sorunlarına yol açar. Kistik fibrozisli çocuklarda, pankreas enzimleri yeterince salgılanamaz ve bu durum yağların ve diğer besinlerin emilimini bozar.
• Abetalipoproteinemi: Bu nadir genetik hastalık, vücudun yağları ve yağda eriyen vitaminleri emmesini engeller. Bu durum, büyüme geriliği, görme sorunları ve sinir sistemi hasarına yol açabilir.
• Laktoz İntoleransı: Laktoz, süt ve süt ürünlerinde bulunan bir şekerdir. Laktoz intoleransı olan çocuklarda, laktaz enzimi yeterince üretilemez ve bu durum laktozun sindirilememesine ve emilememesine yol açar. Laktoz intoleransı genetik yatkınlıkla ilişkili olabilir.

Enfeksiyonlar

Bazı enfeksiyonlar, ince bağırsak duvarına zarar vererek emilim bozukluğuna yol açabilir. Bu enfeksiyonlardan bazıları şunlardır:

• Giardiasis: Giardia lamblia adlı parazitin neden olduğu bir enfeksiyondur. Bu parazit, kontamine su veya yiyecekler yoluyla bulaşır ve ince bağırsakta iltihaplanmaya yol açarak emilimi bozar.
• Bakteriyel Aşırı Büyüme (SIBO): İnce bağırsakta normalde bulunması gerekenden daha fazla bakteri bulunması durumudur. Bu bakteriler, besinleri tüketerek ve toksik maddeler üreterek emilimi bozar.
• Viral Enfeksiyonlar: Rotavirus gibi bazı viral enfeksiyonlar, ince bağırsak duvarına zarar vererek geçici emilim bozukluğuna yol açabilir.

Otoimmün Hastalıklar

Otoimmün hastalıklar, vücudun kendi hücrelerine saldırması sonucu ortaya çıkar. Bazı otoimmün hastalıklar, sindirim sistemini etkileyerek emilim bozukluğuna yol açabilir:

• Çölyak Hastalığı: Gluten adlı proteine karşı bağışıklık sisteminin verdiği tepki sonucu ortaya çıkar. Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunur. Çölyak hastalığı olan çocuklarda, gluten tüketimi ince bağırsak duvarına zarar verir ve emilimi bozar.
• Crohn Hastalığı: Sindirim sisteminin herhangi bir bölümünde iltihaplanmaya neden olan kronik bir hastalıktır. Crohn hastalığı, ince bağırsakta iltihaplanmaya yol açarak emilimi bozar.

Anatomik Sorunlar

Sindirim sistemindeki bazı anatomik sorunlar, emilim bozukluğuna yol açabilir:

• Kısa Bağırsak Sendromu: İnce bağırsağın bir kısmının cerrahi olarak çıkarılması veya doğuştan kısa olması durumudur. Kısa bağırsak sendromu olan çocuklarda, yeterli emilim yüzeyi olmadığı için besinler yeterince emilemez.
• Bağırsak Tıkanıklığı: İnce bağırsakta tıkanıklık olması durumudur. Tıkanıklık, besinlerin geçişini engelleyerek emilimi bozar.
• Doğuştan Anomaliler: Sindirim sistemindeki doğuştan gelen anomaliler, emilim bozukluğuna yol açabilir. Örneğin, ince bağırsakta darlık veya fistül gibi anomaliler emilimi engelleyebilir.

Diğer Nedenler

Yukarıda belirtilen nedenlerin yanı sıra, bazı ilaçlar, radyasyon tedavisi ve diğer sağlık sorunları da emilim bozukluğuna yol açabilir:

• İlaçlar: Bazı antibiyotikler, kemoterapi ilaçları ve nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) ince bağırsak duvarına zarar vererek emilimi bozar.
• Radyasyon Tedavisi: Karın bölgesine uygulanan radyasyon tedavisi, ince bağırsak duvarına zarar vererek emilim bozukluğuna yol açabilir.
• Pankreas Yetmezliği: Pankreas, sindirim enzimleri üreten bir organdır. Pankreas yetmezliği olan çocuklarda, yeterli sindirim enzimi üretilemez ve bu durum yağların ve diğer besinlerin emilimini bozar.
• Safra Kesesi Hastalıkları: Safra, yağların sindirimine yardımcı olan bir sıvıdır. Safra kesesi hastalıkları, safra salgılanmasını engelleyerek yağların emilimini bozar.

Emilim Bozukluğunun Belirtileri

Emilim bozukluğunun belirtileri, altta yatan nedene, emilim bozukluğunun şiddetine ve etkilenen besin maddelerine bağlı olarak değişebilir. Çocuklarda emilim bozukluğunun en sık görülen belirtileri şunlardır:

• Kronik İshal: En sık görülen belirtilerden biridir. Dışkı genellikle sulu, yağlı ve kötü kokuludur.
• Büyüme Geriliği: Emilim bozukluğu olan çocuklar, yaşıtlarına göre daha yavaş büyüyebilirler.
• Kilo Kaybı: Açıklanamayan kilo kaybı, emilim bozukluğunun önemli bir belirtisi olabilir.
• Karın Ağrısı ve Şişkinlik: Emilim bozukluğu olan çocuklar, karın ağrısı, şişkinlik ve gaz şikayetleri yaşayabilirler.
• Yorgunluk ve Halsizlik: Vücudun yeterli besin alamaması nedeniyle yorgunluk ve halsizlik görülebilir.
• Anemi: Demir, B12 vitamini veya folik asit eksikliği nedeniyle anemi gelişebilir. Anemi, soluk cilt, halsizlik ve nefes darlığı gibi belirtilere yol açabilir.
• Kemik Ağrıları ve Kırıkları: Kalsiyum ve D vitamini eksikliği nedeniyle kemik ağrıları ve kırıkları görülebilir.
• Cilt Döküntüleri: Bazı vitamin ve mineral eksiklikleri, cilt döküntülerine yol açabilir.
• Ödem: Protein eksikliği nedeniyle vücutta ödem oluşabilir. Ödem, özellikle bacaklarda ve ayaklarda şişlik şeklinde kendini gösterir.
• Nörolojik Belirtiler: B12 vitamini eksikliği gibi bazı besin eksiklikleri, nörolojik belirtilere yol açabilir. Bu belirtiler arasında uyuşma, karıncalanma, denge sorunları ve bilişsel fonksiyonlarda bozulma sayılabilir.

Bu belirtilerden herhangi birini gösteren çocukların, bir çocuk doktoru veya gastroenterolog tarafından değerlendirilmesi önemlidir.

Emilim Bozukluğunun Teşhisi

Emilim bozukluğunun teşhisi, dikkatli bir tıbbi öykü, fizik muayene ve çeşitli laboratuvar testleri ile konulur. Tanı sürecinde aşağıdaki adımlar izlenir:

Tıbbi Öykü ve Fizik Muayene

Doktor, çocuğun tıbbi öyküsünü detaylı bir şekilde alır. Bu öyküde, çocuğun beslenme alışkanlıkları, ailede emilim bozukluğu veya sindirim sistemi hastalığı öyküsü, ilaç kullanımı ve geçirdiği enfeksiyonlar gibi bilgiler yer alır. Fizik muayene sırasında, doktor çocuğun genel sağlık durumunu değerlendirir ve büyüme eğrilerini inceler. Karın muayenesi, cilt ve göz muayenesi gibi spesifik muayeneler de yapılabilir.

Laboratuvar Testleri

Emilim bozukluğunu teşhis etmek için çeşitli laboratuvar testleri kullanılır:

• Dışkı Testleri: Dışkıda yağ, sindirilmemiş besinler ve parazitlerin varlığını araştırmak için kullanılır. Dışkıda yağ miktarının artması (steatore), yağ emilim bozukluğunun bir göstergesi olabilir.
• Kan Testleri: Kan testleri, anemi, vitamin ve mineral eksiklikleri, inflamasyon ve pankreas fonksiyonlarını değerlendirmek için kullanılır. Özellikle demir, B12 vitamini, folik asit, D vitamini, kalsiyum ve albumin düzeyleri ölçülür. Ayrıca, çölyak hastalığı şüphesi varsa, anti-gliadin antikorları (AGA), anti-endomisyum antikorları (EMA) ve doku transglutaminaz antikorları (tTG) gibi otoantikorlar da ölçülür.
• Ter Testi: Kistik fibrozis şüphesi varsa, ter testi yapılır. Ter testinde, terdeki klorür miktarı ölçülür. Yüksek klorür seviyeleri, kistik fibrozis tanısını destekler.
• Laktoz Tolerans Testi: Laktoz intoleransı şüphesi varsa, laktoz tolerans testi yapılır. Bu testte, çocuğa laktoz içeren bir sıvı verilir ve ardından kan şekeri seviyeleri ölçülür. Kan şekeri seviyelerinde yeterli yükselme olmaması, laktoz intoleransı tanısını destekler.
• D-Xylose Emilim Testi: Bu test, ince bağırsağın emilim kapasitesini değerlendirmek için kullanılır. D-xylose, ince bağırsaktan kolayca emilen bir şekerdir. Testte, çocuğa D-xylose verilir ve ardından kan ve idrar örnekleri alınarak D-xylose seviyeleri ölçülür. Düşük D-xylose seviyeleri, emilim bozukluğunun bir göstergesi olabilir.

Görüntüleme Yöntemleri

Bazı durumlarda, sindirim sistemini görüntülemek için radyolojik incelemeler gerekebilir:

• Karın Röntgeni: Bağırsak tıkanıklığı veya diğer anatomik sorunları tespit etmek için kullanılabilir.
• Baryumlu Grafi: Baryum içeren bir sıvı içirilerek sindirim sisteminin röntgen filmi çekilir. Bu yöntem, ince bağırsaktaki darlıklar, fistüller ve diğer anomalileri tespit etmek için kullanılabilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT) ve Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Sindirim sisteminin daha detaylı görüntülerini elde etmek için kullanılabilir. Bu yöntemler, Crohn hastalığı, tümörler ve diğer iltihabi durumları tespit etmek için kullanılabilir.

Endoskopi ve Biyopsi

Bazı durumlarda, ince bağırsağın iç yüzeyini doğrudan görmek ve biyopsi almak için endoskopi gerekebilir. Endoskopi sırasında, ucunda kamera bulunan ince bir tüp (endoskop) ağızdan veya anüsten sokularak sindirim sistemi görüntülenir. Biyopsi, ince bağırsak duvarından küçük bir doku örneği alınması işlemidir. Biyopsi örneği, mikroskop altında incelenerek çölyak hastalığı, Crohn hastalığı ve diğer iltihabi durumlar teşhis edilebilir.

Emilim Bozukluğunun Tedavisi

Emilim bozukluğunun tedavisi, altta yatan nedene ve emilim bozukluğunun şiddetine bağlı olarak değişir. Tedavinin temel amaçları, besin eksikliklerini gidermek, semptomları kontrol altına almak ve altta yatan nedeni tedavi etmektir. İşte emilim bozukluğunun tedavisinde kullanılan başlıca yöntemler:

Beslenme Desteği

Emilim bozukluğu olan çocuklarda, besin eksikliklerini gidermek için beslenme desteği önemlidir:

• Diyet Değişiklikleri: Bazı durumlarda, belirli yiyeceklerden kaçınmak veya diyetin içeriğini değiştirmek emilim bozukluğunu kontrol altına almaya yardımcı olabilir. Örneğin, çölyak hastalığı olan çocuklar gluten içeren yiyeceklerden (buğday, arpa, çavdar) tamamen kaçınmalıdır. Laktoz intoleransı olan çocuklar ise süt ve süt ürünlerini sınırlamalı veya laktozsuz ürünler tüketmelidir.
• Vitamin ve Mineral Takviyeleri: Emilim bozukluğu olan çocuklarda, vitamin ve mineral eksikliklerini gidermek için takviyeler kullanılabilir. Özellikle demir, B12 vitamini, folik asit, D vitamini, kalsiyum ve çinko takviyeleri sıklıkla kullanılır. Takviyelerin dozu ve süresi, çocuğun ihtiyaçlarına ve eksikliklerin şiddetine göre belirlenir.
• Enteral Beslenme: Ağız yoluyla yeterli besin alamayan çocuklarda, enteral beslenme (tüple beslenme) gerekebilir. Enteral beslenme, besinlerin bir tüp aracılığıyla doğrudan mideye veya ince bağırsağa verilmesi işlemidir. Enteral beslenme, nazogastrik tüp (burundan mideye yerleştirilen tüp), gastrostomi tüpü (mideye cerrahi olarak yerleştirilen tüp) veya jejunostomi tüpü (ince bağırsağa cerrahi olarak yerleştirilen tüp) aracılığıyla yapılabilir.
• Parenteral Beslenme: Enteral beslenmenin mümkün olmadığı veya yetersiz kaldığı durumlarda, parenteral beslenme (damardan beslenme) gerekebilir. Parenteral beslenme, besinlerin doğrudan kan dolaşımına verilmesi işlemidir. Parenteral beslenme, genellikle hastanede uygulanır ve çocuğun ihtiyaçlarına göre özel olarak hazırlanmış besin solüsyonları kullanılır.

İlaç Tedavisi

Emilim bozukluğuna yol açan altta yatan nedeni tedavi etmek için çeşitli ilaçlar kullanılabilir:

• Enzim Replasman Tedavisi: Kistik fibrozis veya pankreas yetmezliği olan çocuklarda, sindirim enzimi takviyeleri kullanılabilir. Bu enzimler, yiyeceklerin sindirimine yardımcı olur ve emilimi artırır.
• Antibiyotikler: Bakteriyel aşırı büyüme (SIBO) olan çocuklarda, antibiyotikler kullanılabilir. Antibiyotikler, ince bağırsaktaki aşırı bakterileri öldürerek emilimi düzeltir.
• Antiinflamatuar İlaçlar: Crohn hastalığı gibi iltihabi bağırsak hastalıkları olan çocuklarda, antiinflamatuar ilaçlar (kortikosteroidler, immünomodülatörler) kullanılabilir. Bu ilaçlar, bağırsaklardaki iltihabı azaltarak emilimi iyileştirir.
• Bağışıklık Baskılayıcı İlaçlar: Otoimmün hastalıklarda, bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar, bağışıklık sisteminin kendi hücrelerine saldırmasını engelleyerek emilimi düzeltir.
• Antiparaziter İlaçlar: Giardiasis gibi paraziter enfeksiyonlar olan çocuklarda, antiparaziter ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar, parazitleri öldürerek emilimi düzeltir.
• Safra Asidi Bağlayıcıları: Safra asidi malabsorpsiyonu olan çocuklarda, safra asidi bağlayıcıları kullanılabilir. Bu ilaçlar, safra asitlerini bağlayarak ishali azaltır ve emilimi iyileştirir.

Cerrahi Tedavi

Bazı durumlarda, emilim bozukluğuna yol açan anatomik sorunları düzeltmek için cerrahi tedavi gerekebilir:

• Bağırsak Tıkanıklığının Giderilmesi: Bağırsak tıkanıklığı olan çocuklarda, cerrahi olarak tıkanıklık giderilir.
• Kısa Bağırsak Sendromu Cerrahisi: Kısa bağırsak sendromu olan çocuklarda, bağırsağın uzatılması veya bağırsak transplantasyonu gibi cerrahi işlemler uygulanabilir.
• Diğer Anatomik Anomalilerin Düzeltilmesi: Sindirim sistemindeki doğuştan gelen anomaliler, cerrahi olarak düzeltilebilir.

Emilim Bozukluğu Olan Çocukların Takibi

Emilim bozukluğu olan çocukların düzenli olarak takip edilmesi önemlidir. Takip sırasında, çocuğun büyüme ve gelişmesi, beslenme durumu, semptomları ve ilaçların yan etkileri değerlendirilir. Ayrıca, düzenli laboratuvar testleri yapılarak vitamin ve mineral düzeyleri kontrol edilir. Takip, çocuğun ihtiyaçlarına göre düzenlenir ve tedavi planı gerektiğinde güncellenir.

Emilim bozukluğu, çocuklarda ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen bir durumdur. Erken teşhis ve uygun tedavi ile emilim bozukluğu olan çocukların sağlıklı bir yaşam sürmesi mümkündür. Bu nedenle, emilim bozukluğu belirtileri gösteren çocukların, bir çocuk doktoru veya gastroenterolog tarafından değerlendirilmesi önemlidir.

Özet

Emilim bozukluğu çocuklarda görülebilen ve besinlerin yeterince emilememesi durumudur. Genetik faktörler, enfeksiyonlar, otoimmün hastalıklar ve anatomik sorunlar gibi çeşitli nedenleri olabilir. Belirtileri arasında kronik ishal, büyüme geriliği ve kilo kaybı bulunur. Teşhisi için tıbbi öykü, fizik muayene, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleri kullanılır. Tedavisi, altta yatan nedene yönelik ilaç tedavisi ve beslenme desteğini içerir. Erken teşhis ve tedavi, çocukların sağlıklı bir yaşam sürmesi için önemlidir.