Mevsimsel Grip ve COVID-19'dan Korunma Yolları: Halk Sağlığı Açısından Önlemler

Mevsimsel grip ve COVID-19, solunum yoluyla bulaşan ve dünya genelinde önemli halk sağlığı sorunlarına yol açan viral enfeksiyonlardır. Özellikle kış aylarında vakaların artmasıyla birlikte, bu iki hastalığın belirtileri benzerlik gösterdiğinden ayırt edilmesi ve doğru önlemlerin alınması büyük önem taşır. Bu blog yazısında, mevsimsel grip ve COVID-19 hakkında detaylı bilgiler sunulacak, korunma yolları halk sağlığı perspektifinden ele alınacak ve bireysel olarak alabileceğiniz önlemler ayrıntılı bir şekilde açıklanacaktır.

Giriş: Mevsimsel Grip ve COVID-19'un Halk Sağlığı Açısından Önemi

Mevsimsel grip (influenza) ve COVID-19 (Koronavirüs Hastalığı 2019), solunum yoluyla bulaşan ve özellikle risk grupları için ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen viral enfeksiyonlardır. Grip, her yıl milyonlarca insanı etkileyen ve özellikle yaşlılar, çocuklar, hamileler ve kronik hastalığı olanlar için ölümcül olabilen bir hastalıktır. COVID-19 ise, 2019 yılının sonlarında ortaya çıkmış ve kısa sürede tüm dünyayı etkisi altına alarak pandemiye neden olmuştur. Her iki hastalık da, sağlık sistemleri üzerinde ciddi bir yük oluşturmakta ve ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Bu nedenle, grip ve COVID-19'dan korunma yolları hakkında bilinçlenmek ve etkili önlemler almak, hem bireysel sağlık hem de toplum sağlığı açısından büyük önem taşır.

Grip ve COVID-19'un Benzerlikleri ve Farklılıkları

Grip ve COVID-19, her ikisi de solunum yoluyla bulaşan viral enfeksiyonlar olmasına rağmen, etken virüsler ve bazı belirtiler açısından farklılıklar gösterir. İşte grip ve COVID-19'un benzerlikleri ve farklılıkları:

Benzerlikler:

• Bulaşma Yolu: Her iki hastalık da öksürme, hapşırma veya konuşma sırasında havaya yayılan damlacıklar yoluyla bulaşır. Ayrıca, kontamine yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin ağıza, buruna veya gözlere götürülmesiyle de bulaşma gerçekleşebilir.
• Belirtiler: Grip ve COVID-19'un belirtileri benzerlik gösterebilir. Bu belirtiler arasında ateş, öksürük, boğaz ağrısı, burun akıntısı veya tıkanıklığı, kas ağrıları, baş ağrısı, yorgunluk ve halsizlik yer alır. Bazı durumlarda, her iki hastalık da kusma ve ishal gibi sindirim sistemi belirtilerine neden olabilir.
• Risk Grupları: Yaşlılar, çocuklar, hamileler ve kronik hastalığı olanlar (örneğin, astım, diyabet, kalp hastalığı) hem grip hem de COVID-19 için yüksek risk grubundadır. Bu gruplarda, hastalıkların şiddeti artabilir ve komplikasyon riski daha yüksektir.

Farklılıklar:

• Etken Virüs: Grip, influenza virüsleri (A, B ve C tipleri) tarafındanCausesd by influenza viruses (types A, B, and C) oluşturulurken, COVID-19, SARS-CoV-2 virüsü tarafından oluşturulur.
• Kuluçka Süresi: Gripin kuluçka süresi genellikle 1-4 gün iken, COVID-19'un kuluçka süresi 2-14 gün arasında değişebilir. Bu, COVID-19'un belirtilerinin daha geç ortaya çıkabileceği anlamına gelir.
• Bulaşıcılık Süresi: Grip, belirtilerin başlamasından 1 gün önce ve belirtilerin başlamasından sonraki 5-7 gün boyunca bulaşıcıdır. COVID-19 ise, belirtilerin başlamasından 2 gün önce ve belirtilerin başlamasından sonraki 10 gün boyunca bulaşıcı olabilir.
• Belirtilerin Şiddeti: COVID-19, gripten daha şiddetli belirtilere neden olabilir. Özellikle nefes darlığı, tat ve koku kaybı, göğüs ağrısı ve bilinç bulanıklığı gibi belirtiler COVID-19'da daha sık görülür.
• Komplikasyonlar: Her iki hastalık da zatürre, bronşit, sinüzit ve kulak enfeksiyonu gibi komplikasyonlara yol açabilir. Ancak, COVID-19'un neden olduğu komplikasyonlar arasında akciğer hasarı, kalp problemleri, böbrek yetmezliği, inme ve kan pıhtılaşması gibi daha ciddi durumlar da yer alabilir.
• Tanı Yöntemleri: Grip ve COVID-19'un tanısı genellikle burun veya boğaz sürüntüsü örneklerinin PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu) testi ile incelenmesiyle konulur. Hızlı antijen testleri de mevcuttur, ancak PCR testleri kadar hassas değildirler.

Risk Grupları ve Komplikasyonlar

Grip ve COVID-19, bazı risk grupları için daha tehlikeli olabilir ve ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Risk grupları ve olası komplikasyonlar hakkında bilgi sahibi olmak, korunma önlemlerini daha dikkatli bir şekilde uygulamak için önemlidir.

Risk Grupları:

• Yaşlılar (65 yaş ve üzeri): Yaşlıların bağışıklık sistemi genellikle daha zayıf olduğundan, grip ve COVID-19'a yakalanma ve komplikasyon geliştirme riski daha yüksektir.
• Çocuklar (özellikle 5 yaş altı): Çocukların bağışıklık sistemi henüz tam olarak gelişmediğinden, grip ve COVID-19'a yakalanma ve komplikasyon geliştirme riski daha yüksektir.
• Hamileler: Hamilelik sırasında bağışıklık sistemi baskılandığından, grip ve COVID-19'a yakalanma ve komplikasyon geliştirme riski daha yüksektir. Ayrıca, hamilelik sırasında geçirilen grip ve COVID-19, erken doğum, düşük doğum ağırlığı ve bebekte sağlık sorunları gibi riskleri de artırabilir.
• Kronik Hastalığı Olanlar: Astım, diyabet, kalp hastalığı, böbrek hastalığı, akciğer hastalığı ve bağışıklık sistemi bozuklukları gibi kronik hastalığı olanlar, grip ve COVID-19'a yakalanma ve komplikasyon geliştirme riski daha yüksektir.
• Bağışıklık Sistemi Baskılanmış Olanlar: Kanser tedavisi görenler, organ nakli yapılanlar, HIV/AIDS hastaları ve bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullananlar, grip ve COVID-19'a yakalanma ve komplikasyon geliştirme riski daha yüksektir.

Komplikasyonlar:

• Zatürre (Pnömoni): Grip ve COVID-19'un en sık görülen komplikasyonlarından biridir. Akciğerlerde iltihaplanmaya neden olur ve nefes darlığı, öksürük ve ateş gibi belirtilerle seyreder.
• Bronşit: Bronşların iltihaplanmasıdır ve öksürük, balgam çıkarma ve nefes darlığı gibi belirtilerle seyreder.
• Sinüzit: Sinüslerin iltihaplanmasıdır ve burun tıkanıklığı, baş ağrısı ve yüz ağrısı gibi belirtilerle seyreder.
• Kulak Enfeksiyonu: Özellikle çocuklarda sık görülür ve kulak ağrısı, işitme kaybı ve ateş gibi belirtilerle seyreder.
• Akciğer Hasarı: COVID-19, akciğerlerde kalıcı hasara neden olabilir. Bu durum, akciğerlerin fonksiyonlarını bozarak nefes darlığına ve kronik solunum problemlerine yol açabilir.
• Kalp Problemleri: COVID-19, kalp kasında iltihaplanmaya (miyokardit) ve kalp ritim bozukluklarına neden olabilir. Ayrıca, mevcut kalp hastalıklarını kötüleştirebilir.
• Böbrek Yetmezliği: COVID-19, böbreklerde hasara neden olabilir ve böbrek yetmezliğine yol açabilir.
• İnme: COVID-19, kan pıhtılaşmasına neden olabilir ve bu da inme riskini artırır.
• Kan Pıhtılaşması: COVID-19, damarlarda kan pıhtılarının oluşmasına neden olabilir. Bu pıhtılar, akciğerlere (pulmoner emboli), bacaklara (derin ven trombozu) veya diğer organlara gidebilir ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
• ARDS (Akut Solunum Sıkıntısı Sendromu): COVID-19'un neden olduğu ciddi bir komplikasyondur. Akciğerlerde sıvı birikmesine neden olur ve ciddi nefes darlığına yol açar.
• Çoklu Organ Yetmezliği: COVID-19, birden fazla organın (örneğin, akciğerler, kalp, böbrekler) aynı anda yetmezliğine neden olabilir. Bu durum, hayatı tehdit edebilir.

Korunma Yolları: Halk Sağlığı Perspektifi

Grip ve COVID-19'dan korunmak için bireysel ve toplumsal düzeyde alınabilecek birçok önlem bulunmaktadır. Halk sağlığı perspektifinden, bu önlemlerin yaygın olarak uygulanması ve toplumun bilinçlendirilmesi büyük önem taşır.

Aşılama

Aşılama, grip ve COVID-19'dan korunmanın en etkili yollarından biridir. Aşılar, vücudun bağışıklık sistemini uyararak hastalıklara karşı koruma sağlar. Grip aşısı her yıl güncellenir ve o yıl dolaşımda olan grip virüslerine karşı koruma sağlar. COVID-19 aşıları da, hastalığın şiddetini azaltır ve hastaneye yatış riskini düşürür.

Grip Aşısı:

• Kimler Aşılanmalı? Grip aşısı, özellikle risk gruplarında yer alan kişilere (yaşlılar, çocuklar, hamileler, kronik hastalığı olanlar) ve sağlık çalışanlarına önerilir. Ancak, 6 aylıktan büyük herkes grip aşısı olabilir.
• Ne Zaman Aşılanmalı? Grip aşısı, genellikle Ekim ve Kasım aylarında, grip mevsimi başlamadan önce yapılması önerilir. Ancak, grip mevsimi boyunca da aşılanmak mümkündür.
• Aşının Etkinliği: Grip aşısının etkinliği, aşıda bulunan virüslerin dolaşımda olan virüslerle ne kadar uyumlu olduğuna bağlı olarak değişir. Ancak, aşı grip hastalığının şiddetini azaltır ve komplikasyon riskini düşürür.
• Yan Etkiler: Grip aşısının yan etkileri genellikle hafiftir ve aşı yerinde ağrı, kızarıklık veya şişlik, hafif ateş ve kas ağrıları gibi belirtiler görülebilir. Ciddi yan etkiler nadirdir.

COVID-19 Aşısı:

• Kimler Aşılanmalı? COVID-19 aşısı, 6 aylıktan büyük herkese önerilir. Özellikle risk gruplarında yer alan kişilerin ve sağlık çalışanlarının aşılanması önemlidir.
• Aşı Türleri: Farklı COVID-19 aşıları bulunmaktadır (mRNA aşıları, vektör aşıları, inaktive aşılar). Her aşının kendine özgü özellikleri ve yan etkileri vardır.
• Aşının Etkinliği: COVID-19 aşıları, hastalığın şiddetini azaltır, hastaneye yatış riskini düşürür ve ölüm riskini azaltır. Aşıların etkinliği, varyantlara göre değişebilir.
• Yan Etkiler: COVID-19 aşılarının yan etkileri genellikle hafiftir ve aşı yerinde ağrı, kızarıklık veya şişlik, yorgunluk, baş ağrısı, kas ağrıları ve ateş gibi belirtiler görülebilir. Ciddi yan etkiler nadirdir.
• Hatırlatma Dozları: COVID-19 aşılarının etkinliğini korumak için hatırlatma dozları yapılması gerekebilir. Hatırlatma dozları, özellikle risk gruplarında yer alan kişilere ve bağışıklık sistemi zayıf olanlara önerilir.

Hijyen Kurallarına Uygunluk

Hijyen kurallarına uygunluk, grip ve COVID-19 gibi solunum yoluyla bulaşan enfeksiyonlardan korunmanın temelidir. El hijyeni, solunum hijyeni ve yüzey hijyeni gibi farklı hijyen uygulamaları, virüslerin yayılmasını önlemeye yardımcı olur.

El Hijyeni:

• Elleri Sık Sık Yıkamak: Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve su ile yıkanmalıdır. Özellikle yemeklerden önce, tuvaleti kullandıktan sonra, öksürdükten veya hapşırdıktan sonra, toplu taşıma araçlarını kullandıktan sonra ve dışarıdan geldikten sonra ellerin yıkanması önemlidir.
• Alkol Bazlı El Dezenfektanı Kullanmak: Sabun ve suyun olmadığı durumlarda, en az %60 alkol içeren el dezenfektanı kullanılabilir. El dezenfektanı, ellerin tüm yüzeyine uygulanmalı ve kuruyana kadar ovuşturulmalıdır.

Solunum Hijyeni:

• Öksürürken veya Hapşırırken Ağzı ve Burnu Kapatmak: Öksürürken veya hapşırırken ağzı ve burnu mendil veya dirseğin iç kısmı ile kapatmak, virüslerin havaya yayılmasını önler. Kullanılmış mendillerin hemen çöpe atılması ve ellerin yıkanması önemlidir.
• Maske Takmak: Özellikle kapalı alanlarda, toplu taşıma araçlarında ve kalabalık ortamlarda maske takmak, virüslerin yayılmasını önler. Maskenin doğru şekilde takılması (ağzı ve burnu kapatacak şekilde) ve düzenli olarak değiştirilmesi önemlidir.

Yüzey Hijyeni:

• Sık Dokunulan Yüzeyleri Temizlemek ve Dezenfekte Etmek: Kapı kolları, masa yüzeyleri, telefonlar, klavyeler, musluklar ve tuvaletler gibi sık dokunulan yüzeylerin düzenli olarak temizlenmesi ve dezenfekte edilmesi, virüslerin yayılmasını önler. Yüzeyleri temizlemek için sabunlu su veya deterjan kullanılabilir. Dezenfekte etmek için ise, alkol bazlı dezenfektanlar veya çamaşır suyu çözeltisi kullanılabilir.

Sosyal Mesafe

Sosyal mesafe, insanların birbirlerinden belirli bir mesafede durarak virüslerin yayılmasını önlemeye yardımcı olan bir uygulamadır. Özellikle salgın dönemlerinde, sosyal mesafenin korunması büyük önem taşır.

• En Az 1-2 Metre Mesafe Korumak: Başkalarıyla konuşurken, çalışırken veya alışveriş yaparken en az 1-2 metre mesafe korumak, virüslerin yayılmasını önler.
• Kalabalık Ortamlardan Kaçınmak: Kalabalık ortamlarda bulunmak, virüslerin yayılma riskini artırır. Mümkün olduğunca kalabalık ortamlardan kaçınmak veya bu ortamlarda maske takmak önemlidir.
• Toplantıları ve Etkinlikleri Ertelemek veya Sanal Ortamda Düzenlemek: Toplantıları ve etkinlikleri ertelemek veya sanal ortamda düzenlemek, insanların bir araya gelmesini engelleyerek virüslerin yayılmasını önler.

Hasta Olanların İzole Edilmesi

Hasta olan kişilerin izole edilmesi, virüslerin yayılmasını önlemenin en etkili yollarından biridir. Belirtileri olan kişilerin evde kalması, başkalarıyla temas etmemesi ve sağlık kuruluşlarına başvurması önemlidir.

• Belirtileri Olanların Evde Kalması: Ateş, öksürük, boğaz ağrısı, burun akıntısı veya tıkanıklığı gibi belirtileri olan kişilerin evde kalması ve başkalarıyla temas etmemesi önemlidir.
• Sağlık Kuruluşlarına Başvurmak: Belirtileri olan kişilerin sağlık kuruluşlarına başvurarak tanı ve tedavi alması önemlidir. Sağlık çalışanlarının yönlendirmelerine uyulmalı ve gerekli testler yapılmalıdır.
• Temaslı Takibi: Hasta olan kişilerin temaslılarının belirlenmesi ve takibi, virüslerin yayılmasını önlemeye yardımcı olur. Temaslı kişilerin test yaptırması ve belirtileri takip etmesi önemlidir.

Havalandırma

Kapalı alanların düzenli olarak havalandırılması, virüslerin havada asılı kalma süresini kısaltır ve yayılma riskini azaltır.

• Pencereleri Açmak: Mümkün olduğunca pencereleri açarak kapalı alanları havalandırmak önemlidir. Özellikle toplu taşıma araçlarında, okullarda ve ofislerde düzenli olarak havalandırma yapılması gereklidir.
• Hava Temizleyicileri Kullanmak: Hava temizleyicileri, havadaki partikülleri filtreleyerek virüslerin yayılma riskini azaltır. Özellikle HEPA filtreli hava temizleyicileri tercih edilmelidir.
• Havalandırma Sistemlerini Kontrol Etmek: Havalandırma sistemlerinin düzenli olarak kontrol edilmesi ve bakımının yapılması, sistemin verimli çalışmasını sağlar ve virüslerin yayılma riskini azaltır.

Sağlıklı Yaşam Tarzı

Sağlıklı yaşam tarzı, bağışıklık sistemini güçlendirerek grip ve COVID-19 gibi enfeksiyonlara karşı direnci artırır.

• Dengeli Beslenmek: Vitaminler, mineraller ve antioksidanlar açısından zengin bir diyetle beslenmek, bağışıklık sistemini güçlendirir. Bol miktarda meyve, sebze, tam tahıllar ve protein tüketmek önemlidir.
• Yeterli Uyku Almak: Yeterli uyku almak, bağışıklık sisteminin düzgün çalışması için önemlidir. Yetişkinlerin günde 7-8 saat uyuması önerilir.
• Düzenli Egzersiz Yapmak: Düzenli egzersiz yapmak, bağışıklık sistemini güçlendirir ve stresi azaltır. Haftada en az 150 dakika orta şiddetli veya 75 dakika yüksek şiddetli egzersiz yapmak önerilir.
• Stresi Yönetmek: Stres, bağışıklık sistemini zayıflatabilir. Stresi yönetmek için yoga, meditasyon, nefes egzersizleri veya hobilerle uğraşmak faydalı olabilir.
• Sigara ve Alkol Tüketiminden Kaçınmak: Sigara ve alkol tüketimi, bağışıklık sistemini zayıflatır ve enfeksiyonlara karşı direnci azaltır.

Bireysel Olarak Alınabilecek Önlemler

Halk sağlığı önlemlerinin yanı sıra, bireysel olarak alabileceğiniz birçok önlem de bulunmaktadır. Bu önlemler, grip ve COVID-19'dan korunmanıza ve sevdiklerinizin sağlığını korumanıza yardımcı olabilir.

Aşılama Randevusu Almak

Grip ve COVID-19 aşıları, hastalıklardan korunmanın en etkili yollarından biridir. Aşı randevusu alarak kendinizi ve sevdiklerinizi koruyabilirsiniz.

• Grip Aşısı İçin Doktorunuza Danışın: Grip aşısı hakkında doktorunuzla konuşun ve aşılanmanızın uygun olup olmadığını öğrenin. Doktorunuz, size en uygun aşıyı önerecektir.
• COVID-19 Aşısı İçin Randevu Alın: COVID-19 aşısı için sağlık kuruluşlarından veya online platformlardan randevu alın. Aşı programını takip edin ve hatırlatma dozlarınızı zamanında yaptırın.

Hijyen Kurallarına Dikkat Etmek

Hijyen kurallarına dikkat etmek, grip ve COVID-19 gibi enfeksiyonlardan korunmanın temelidir. Ellerinizi sık sık yıkayın, maske takın ve yüzeyleri temizleyin.

• Ellerinizi Sık Sık Yıkayın: Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve su ile yıkanmalıdır. Özellikle yemeklerden önce, tuvaleti kullandıktan sonra, öksürdükten veya hapşırdıktan sonra, toplu taşıma araçlarını kullandıktan sonra ve dışarıdan geldikten sonra ellerin yıkanması önemlidir.
• Maske Takın: Özellikle kapalı alanlarda, toplu taşıma araçlarında ve kalabalık ortamlarda maske takmak, virüslerin yayılmasını önler. Maskenin doğru şekilde takılması (ağzı ve burnu kapatacak şekilde) ve düzenli olarak değiştirilmesi önemlidir.
• Yüzeyleri Temizleyin: Sık dokunulan yüzeyleri düzenli olarak temizleyin ve dezenfekte edin. Kapı kolları, masa yüzeyleri, telefonlar, klavyeler, musluklar ve tuvaletler gibi yüzeylerin temizlenmesi önemlidir.

Sosyal Mesafeyi Korumak

Sosyal mesafeyi korumak, virüslerin yayılmasını önlemenin önemli bir yoludur. Başkalarıyla aranızda en az 1-2 metre mesafe bulundurun ve kalabalık ortamlardan kaçının.

• Başkalarıyla Aramızda Mesafe Bulunduralım: Başkalarıyla konuşurken, çalışırken veya alışveriş yaparken en az 1-2 metre mesafe bulundurun.
• Kalabalık Ortamlardan Kaçınalım: Kalabalık ortamlarda bulunmak, virüslerin yayılma riskini artırır. Mümkün olduğunca kalabalık ortamlardan kaçının veya bu ortamlarda maske takın.
• Toplantıları ve Etkinlikleri Erteleyelim veya Sanal Ortamda Düzenleyelim: Toplantıları ve etkinlikleri ertelemek veya sanal ortamda düzenlemek, insanların bir araya gelmesini engelleyerek virüslerin yayılmasını önler.

Hasta Olduğunuzda Evde Kalmak

Hasta olduğunuzda evde kalmak, virüslerin yayılmasını önlemenin en etkili yollarından biridir. Belirtileri olan kişilerin evde kalması, başkalarıyla temas etmemesi ve sağlık kuruluşlarına başvurması önemlidir.

• Belirtileriniz Varsa Evde Kalın: Ateş, öksürük, boğaz ağrısı, burun akıntısı veya tıkanıklığı gibi belirtileriniz varsa evde kalın ve başkalarıyla temas etmeyin.
• Doktorunuza Başvurun: Belirtileriniz varsa doktorunuza başvurun ve tanı ve tedavi alın. Doktorunuz, size en uygun tedaviyi önerecektir.
• Dinlenin ve Bol Sıvı Tüketin: Hasta olduğunuzda dinlenmek ve bol sıvı tüketmek, iyileşmenize yardımcı olur.

Bağışıklık Sisteminizi Güçlendirmek

Bağışıklık sisteminizi güçlendirmek, grip ve COVID-19 gibi enfeksiyonlara karşı direncinizi artırır. Dengeli beslenin, yeterli uyku alın, düzenli egzersiz yapın ve stresi yönetin.

• Dengeli Beslenin: Vitaminler, mineraller ve antioksidanlar açısından zengin bir diyetle beslenin. Bol miktarda meyve, sebze, tam tahıllar ve protein tüketin.
• Yeterli Uyku Alın: Yeterli uyku almak, bağışıklık sisteminin düzgün çalışması için önemlidir. Yetişkinlerin günde 7-8 saat uyuması önerilir.
• Düzenli Egzersiz Yapın: Düzenli egzersiz yapmak, bağışıklık sistemini güçlendirir ve stresi azaltır. Haftada en az 150 dakika orta şiddetli veya 75 dakika yüksek şiddetli egzersiz yapmak önerilir.
• Stresi Yönetin: Stres, bağışıklık sistemini zayıflatabilir. Stresi yönetmek için yoga, meditasyon, nefes egzersizleri veya hobilerle uğraşmak faydalı olabilir.
• Sigara ve Alkol Tüketiminden Kaçının: Sigara ve alkol tüketimi, bağışıklık sistemini zayıflatır ve enfeksiyonlara karşı direnci azaltır.

Sonuç: Birlikte Mücadele

Mevsimsel grip ve COVID-19, halk sağlığı için önemli tehditler oluşturmaya devam etmektedir. Bu hastalıklardan korunmak için aşılanmak, hijyen kurallarına uymak, sosyal mesafeyi korumak, hasta olduğumuzda evde kalmak ve bağışıklık sistemimizi güçlendirmek gibi birçok önlem bulunmaktadır. Bu önlemleri bireysel ve toplumsal düzeyde uygulayarak, grip ve COVID-19'un yayılmasını önleyebilir ve sağlıklı bir toplum oluşturabiliriz. Unutmayalım ki, bu mücadele hepimizin sorumluluğundadır ve birlikte hareket ederek daha başarılı olabiliriz.