Yoğun BakımOnkolojiHematolojiRadyasyon Onkolojisi

Onkoloji Yoğun Bakım Ünitesinde Yaşam Desteği: Hastalar ve Aileleri İçin Rehber

Kanser tanısı alan bir hasta için yoğun bakım ünitesine (YBÜ) yatış, hem hasta hem de ailesi için zorlu bir süreç olabilir. Özellikle onkoloji hastaları için YBÜ, yoğun tedavi gerektiren karmaşık durumlarla başa çıkmak için hayati bir öneme sahiptir. Bu rehber, onkoloji YBÜ'sünde yaşam desteği alan hastalar ve aileleri için bilgi sağlamayı, beklentileri netleştirmeyi ve bu zorlu süreçte destek olmayı amaçlamaktadır.

Giriş: Onkoloji Yoğun Bakım Ünitesi Nedir?

Yoğun bakım üniteleri (YBÜ), hayatı tehdit eden durumları olan hastaların sürekli olarak izlendiği ve tedavi edildiği özel bölümlerdir. Onkoloji YBÜ'leri ise, kanser hastalığı veya kanser tedavilerinin yan etkileri nedeniyle kritik duruma girmiş hastalara odaklanır. Bu ünitelerde, uzman doktorlar, hemşireler ve diğer sağlık profesyonelleri, hastaların solunum, dolaşım ve diğer yaşamsal fonksiyonlarını desteklemek için gelişmiş tıbbi cihazlar ve tedaviler kullanır.

Onkoloji Yoğun Bakım Ünitesine Yatış Nedenleri

Bir onkoloji hastasının YBÜ'ye yatırılmasına neden olabilecek birçok faktör vardır. Bunlar şunları içerebilir:

• Nötropenik ateş: Kemoterapi gibi kanser tedavileri, bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve enfeksiyon riskini artırabilir. Nötropenik ateş, bağışıklık sisteminin zayıflaması sonucu ortaya çıkan ve hızlı müdahale gerektiren ciddi bir enfeksiyon durumudur.
• Solunum yetmezliği: Kanser veya kanser tedavileri, akciğerleri etkileyebilir ve solunum yetmezliğine neden olabilir.
• Sepsis: Enfeksiyonun vücuda yayılması sonucu oluşan ve organ yetmezliğine yol açabilen hayati tehlike arz eden bir durumdur.
• Tümör lizis sendromu: Kanser hücrelerinin hızlı bir şekilde parçalanması sonucu ortaya çıkan ve böbrek yetmezliği, kalp ritim bozuklukları gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilen bir durumdur.
• Kanama: Kanser veya kanser tedavileri, kanama riskini artırabilir.
• Kalp sorunları: Kanser veya kanser tedavileri, kalp yetmezliği, aritmi gibi kalp sorunlarına neden olabilir.
• Nörolojik sorunlar: Kanser veya kanser tedavileri, nöbetler, bilinç kaybı gibi nörolojik sorunlara neden olabilir.
• Cerrahi sonrası komplikasyonlar: Kanser cerrahisi sonrası solunum yetmezliği, enfeksiyon gibi komplikasyonlar gelişebilir.

Yaşam Desteği Nedir?

Yaşam desteği, vücudun yaşamsal fonksiyonlarını sürdürmeye yardımcı olan tıbbi müdahaleler ve cihazlar bütünüdür. Onkoloji YBÜ'sünde yaşam desteği, hastanın durumuna ve ihtiyaçlarına göre farklı şekillerde uygulanabilir.

Sık Kullanılan Yaşam Destek Yöntemleri

1. Ventilatör (Solunum Cihazı): Akciğerlerin yeterince oksijen alamadığı veya karbondioksiti atamadığı durumlarda, ventilatör solunuma yardımcı olur. Bir tüp aracılığıyla (endotrakeal tüp veya trakeostomi tüpü) havayı akciğerlere pompalar.
2. Vazopressörler: Kan basıncını yükseltmek için kullanılan ilaçlardır. Sepsis veya diğer nedenlerle kan basıncı düşen hastalarda kullanılır.
3. Sıvı Tedavisi: Dehidrasyonu önlemek ve organ fonksiyonlarını desteklemek için damar yoluyla sıvı verilir.
4. Beslenme Desteği: Ağızdan beslenemeyen hastalara, burundan mideye veya ince bağırsağa yerleştirilen bir tüp aracılığıyla (nazogastrik veya nazojejunal tüp) veya damar yoluyla (parenteral beslenme) besin sağlanır.
5. Diyaliz: Böbrek yetmezliği olan hastalarda, kanı temizlemek ve sıvı dengesini sağlamak için diyaliz uygulanır.
6. Kan Transfüzyonu: Anemi veya kanama nedeniyle kan hücreleri eksik olan hastalara kan transfüzyonu yapılır.
7. Kalp Destek Cihazları (örneğin, intra-aortik balon pompası): Kalp yetmezliği olan hastalarda kalbin yükünü azaltmak ve kan dolaşımını desteklemek için kullanılır.

Onkoloji Yoğun Bakım Ünitesinde Neler Beklemelisiniz?

YBÜ'ye ilk giriş, hem hasta hem de aile için kafa karıştırıcı ve stresli olabilir. Ortam genellikle yoğun ve gürültülüdür. Birçok tıbbi cihaz, monitör ve personel bulunur. Hastanın odası genellikle küçüktür ve sınırlı sayıda ziyaretçiye izin verilir. Aşağıda YBÜ'de karşılaşabileceğiniz bazı durumlar ve beklentiler yer almaktadır:

Yoğun İzleme ve Gözetim

Hastanın vital bulguları (kalp atış hızı, kan basıncı, solunum hızı, oksijen seviyesi, vücut ısısı) sürekli olarak monitörlerle izlenir. Hemşireler ve doktorlar düzenli olarak hastayı değerlendirir ve gerekli tedavileri uygular. Sık kan testleri ve diğer tanısal testler yapılabilir.

Tıbbi Cihazlar ve Kateterler

Hastanın durumuna bağlı olarak çeşitli tıbbi cihazlar ve kateterler kullanılabilir. Bunlar şunları içerebilir:

• Kalp monitörü elektrotları: Kalp atış hızını ve ritmini izlemek için göğse yapıştırılan elektrotlar.
• Oksijen sensörü: Parmakta veya kulak memesinde bulunan ve kandaki oksijen seviyesini ölçen bir sensör.
• İdrar kateteri: İdrarı mesaneden boşaltmak için yerleştirilen bir tüp.
• Santral venöz kateter: Boyunda, göğüste veya kasıkta büyük bir damara yerleştirilen ve ilaç vermek, sıvı vermek veya kan almak için kullanılan bir kateter.
• Arteriyel kateter: Bilekteki veya kasıktaki bir atardamara yerleştirilen ve kan basıncını sürekli olarak izlemek ve kan gazı örnekleri almak için kullanılan bir kateter.

İlaçlar ve Tedaviler

Hastanın durumuna göre çeşitli ilaçlar ve tedaviler uygulanır. Bunlar şunları içerebilir:

• Antibiyotikler: Enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılan ilaçlar.
• Ağrı kesiciler: Ağrıyı hafifletmek için kullanılan ilaçlar.
• Antiemetikler: Bulantı ve kusmayı önlemek için kullanılan ilaçlar.
• Kan sulandırıcılar: Kan pıhtılaşmasını önlemek için kullanılan ilaçlar.
• Kemoterapi: Kanser hücrelerini öldürmek için kullanılan ilaçlar (bazı durumlarda YBÜ'de uygulanabilir).
• Radyoterapi: Kanser hücrelerini öldürmek için kullanılan radyasyon tedavisi (genellikle YBÜ dışında uygulanır).

Ziyaret Saatleri ve Kurallar

YBÜ'lerde ziyaret saatleri ve kuralları genellikle sınırlıdır. Bunun nedeni, hastaların dinlenmeye ve tedaviye ihtiyaç duyması ve enfeksiyon riskini azaltmaktır. Ziyaret saatleri ve kuralları hakkında bilgi almak için YBÜ personeliyle iletişime geçmeniz önemlidir. Ziyaret sırasında uyulması gereken bazı genel kurallar şunlardır:

• El hijyeni: YBÜ'ye girmeden ve çıkmadan önce ellerinizi yıkamanız veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanmanız önemlidir.
• Ziyaretçi sayısı: Genellikle aynı anda sadece birkaç ziyaretçiye izin verilir.
• Gürültü seviyesi: Sessiz olmaya ve hastanın dinlenmesine özen göstermeye çalışın.
• Çiçek ve yiyecek: YBÜ'ye çiçek ve yiyecek getirmek genellikle yasaktır.
• Sağlık durumu: Kendinizi hasta hissediyorsanız veya bulaşıcı bir hastalığınız varsa YBÜ'yü ziyaret etmeyin.

İletişim

YBÜ'deki sağlık ekibi, hastanın durumu ve tedavisi hakkında düzenli olarak bilgi verecektir. Doktorlar, hemşireler ve diğer sağlık profesyonelleriyle soru sormaktan ve endişelerinizi dile getirmekten çekinmeyin. Aile toplantıları düzenlenerek hastanın durumu hakkında daha detaylı bilgi verilebilir ve tedavi planı tartışılabilir.

Duygusal Destek

YBÜ'de olmak, hem hasta hem de ailesi için duygusal olarak zorlayıcı bir deneyim olabilir. Kendinizi stresli, endişeli, korkmuş veya çaresiz hissedebilirsiniz. Bu duyguların normal olduğunu unutmayın. Duygusal destek almak için aşağıdaki kaynaklardan yararlanabilirsiniz:

• Aile ve arkadaşlar: Sevdiklerinizle konuşmak ve onlardan destek almak size iyi gelebilir.
• Din görevlisi: Hastanenizde bir din görevlisi varsa, ondan manevi destek alabilirsiniz.
• Psikolog veya psikiyatrist: Duygusal olarak zorlanıyorsanız, bir psikolog veya psikiyatristten yardım almayı düşünebilirsiniz.
• Destek grupları: Kanser hastaları ve aileleri için destek grupları mevcuttur. Bu gruplarda benzer deneyimlere sahip insanlarla tanışabilir ve onlardan destek alabilirsiniz.

Ailelerin Rolü ve Önemi

Aileler, onkoloji YBÜ'sünde tedavi gören hastaların iyileşme sürecinde önemli bir rol oynar. Ailelerin varlığı, hastaların kendilerini daha güvende ve desteklenmiş hissetmelerine yardımcı olabilir. Aileler aşağıdaki şekillerde destek sağlayabilir:

• Duygusal destek: Hastayı ziyaret etmek, onunla konuşmak, ona moral vermek ve onu sevdiğinizi göstermek.
• İletişim: Hastanın sağlık durumu hakkında bilgi almak ve diğer aile üyelerine bilgi vermek.
• Karar verme: Hastanın bilinci kapalıysa veya karar verme yeteneği yoksa, tıbbi kararlar almak.
• Bakım: Hastanın kişisel ihtiyaçlarını karşılamak (örneğin, su vermek, dudaklarını nemlendirmek).
• Savunuculuk: Hastanın haklarını savunmak ve onun adına konuşmak.

Yaşam Desteği Kararları: Zor Seçimler

Onkoloji YBÜ'sünde tedavi gören bazı hastaların durumu zamanla kötüleşebilir ve yaşam desteği tedavileri hayatlarını kurtarmada etkili olmayabilir. Bu durumda, doktorlar ve aileler yaşam desteği tedavilerini sürdürme veya sonlandırma konusunda zor kararlar almak zorunda kalabilirler. Bu kararlar genellikle hastanın istekleri, tıbbi durumu, yaşam kalitesi ve etik ilkeler göz önünde bulundurularak verilir.

Hasta Hakları ve Vasiyet

Hastaların, tıbbi tedavileri kabul etme veya reddetme hakkı vardır. Eğer hasta bilinci açıksa ve karar verme yeteneğine sahipse, kendi tedavi kararlarını verebilir. Eğer hasta bilinci kapalıysa veya karar verme yeteneğine sahip değilse, daha önceden hazırlanmış bir vasiyet (yaşam vasiyeti) veya yasal temsilcisi (vasi) tedavi kararlarını verebilir. Vasiyet, hastanın gelecekteki tıbbi tedavileriyle ilgili isteklerini belirtir. Yaşam vasiyetinde, hastanın hangi yaşam desteği tedavilerini istediği veya istemediği belirtilebilir. Yasal temsilci ise, hastanın adına tıbbi kararlar verme yetkisine sahip olan kişidir.

Yaşam Desteğini Sonlandırma Kararı

Yaşam desteğini sonlandırma kararı, hem aileler hem de sağlık ekibi için son derece zorlayıcı bir karardır. Bu karar, genellikle aşağıdaki durumlarda gündeme gelir:

• Tedavinin faydasız olması: Yaşam desteği tedavileri hastanın durumunu iyileştiremiyorsa ve sadece yaşamını uzatıyorsa.
• Hastanın acı çekmesi: Yaşam desteği tedavileri hastanın acı çekmesine neden oluyorsa ve yaşam kalitesini düşürüyorsa.
• Hastanın isteği: Hasta, daha önceden hazırlanmış bir vasiyetinde yaşam desteği tedavilerini reddetmişse.

Yaşam desteğini sonlandırma kararı alınmadan önce, doktorlar, hemşireler, hasta (eğer bilinci açıksa) ve aile üyeleri bir araya gelerek durumu detaylı bir şekilde tartışır. Bu tartışmada, hastanın tıbbi durumu, yaşam kalitesi, istekleri ve etik ilkeler göz önünde bulundurulur. Karar verildikten sonra, yaşam desteği tedavileri kademeli olarak azaltılır veya sonlandırılır. Bu süreçte, hastanın rahatı ve onuru ön planda tutulur.

Palayatif Bakım

Yaşam desteği tedavileri sonlandırıldıktan sonra, hastaya palyatif bakım sağlanır. Palyatif bakım, hastanın ağrısını, semptomlarını ve stresini azaltmaya odaklanan bir bakım türüdür. Palyatif bakım, hastanın yaşam kalitesini artırmayı ve ona huzurlu bir ölüm sağlamayı amaçlar.

Onkoloji Yoğun Bakım Ünitesinden Taburculuk

Hastanın durumu iyileştiğinde ve artık yoğun bakıma ihtiyacı kalmadığında, YBÜ'den taburcu edilir. Taburculuk, hastanın başka bir hastaneye, bir bakım evine veya evine olabİlir. Taburculuk öncesinde, hastanın ve ailesinin ihtiyaçları değerlendirilir ve gerekli düzenlemeler yapılır. Hastaya, ilaçları, bakımı ve takip randevuları hakkında detaylı bilgi verilir. Gerekirse, eve bakım hizmetleri veya diğer destek hizmetleri sağlanır.

Özet ve Sonuç

Onkoloji yoğun bakım ünitesinde yaşam desteği, kanser hastaları için hayati bir öneme sahip olabilir. Bu rehber, onkoloji YBÜ'sünde tedavi gören hastalar ve aileleri için bilgi sağlamayı, beklentileri netleştirmeyi ve bu zorlu süreçte destek olmayı amaçlamıştır. Unutmayın ki, YBÜ'deki sağlık ekibi her zaman yanınızdadır ve size yardımcı olmak için elinden geleni yapacaktır. Soru sormaktan, endişelerinizi dile getirmekten ve duygusal destek almaktan çekinmeyin.

Ek Bilgiler ve Kaynaklar

• Türkiye Kanserle Savaş Vakfı: Kanser hastaları ve aileleri için bilgi, destek ve kaynaklar sağlar.
• Kanser Araştırma Vakfı: Kanser araştırmalarına fon sağlar ve kanser hakkında bilgi yayar.
• Hastanelerin onkoloji bölümleri: Hastanenizin onkoloji bölümü, size kanser ve tedavisi hakkında bilgi verebilir.

Bu rehberdeki bilgiler genel niteliktedir ve tıbbi tavsiye yerine geçmez. Hastanızın durumuyla ilgili herhangi bir sorunuz veya endişeniz varsa, lütfen doktorunuzla veya diğer sağlık uzmanlarıyla iletişime geçin.