Trans Özofageal Ekokardiyografi (TEE) Uygulaması: Kapsamlı Bir Rehber

Trans Özofageal Ekokardiyografi (TEE), kalbin ve büyük damarların daha detaylı incelenmesi için kullanılan bir ultrason yöntemidir. Standart transtorasik ekokardiyografiye (TTE) kıyasla, TEE'de ultrason probu yemek borusuna (özofagus) yerleştirilir. Bu sayede, kaburgalar ve akciğerler gibi yapıların oluşturduğu engeller aşılır ve kalbe daha yakın bir görüntüleme sağlanır. Bu yazıda, TEE işleminin nasıl uygulandığına dair kapsamlı bir rehber sunulacaktır.

TEE'nin Avantajları ve Dezavantajları

Avantajları

• Üstün Görüntü Kalitesi: Özofagusun kalbe yakınlığı sayesinde, TEE daha net ve detaylı görüntüler sağlar. Özellikle kalp kapakçıkları, atriyumlar ve aort gibi yapıların incelenmesinde TTE'ye göre daha üstündür.
• Daha Az Girişim: TTE'de görüntülemeyi engelleyen faktörler (obezite, kronik obstrüktif akciğer hastalığı gibi) TEE'de sorun yaratmaz.
• İntraoperatif Kullanım: Kalp ameliyatları sırasında anestezi altında TEE kullanılarak ameliyatın başarısı değerlendirilebilir ve gerekli düzeltmeler anında yapılabilir.

Dezavantajları

• İnvaziv Bir İşlem: TEE, özofagusa prob yerleştirilmesini gerektirdiğinden TTE'ye göre daha invazivdir.
• Anestezi Gereksinimi: Genellikle sedasyon veya genel anestezi gerektirir.
• Komplikasyon Riski: Nadiren de olsa özofagus yaralanması, kanama veya aspirasyon gibi komplikasyonlar görülebilir.
• Kontrendikasyonlar: Özofagus hastalıkları (özofajit, özofagus varisleri, özofagus tümörleri) veya aktif gastrointestinal kanama gibi durumlarda TEE kontrendikedir.

TEE'nin Endikasyonları

TEE, çeşitli kardiyak durumların değerlendirilmesinde ve tanısında kullanılır. En sık endikasyonlar şunlardır:

• Kalp Kapak Hastalıkları: Mitral darlığı, mitral yetersizliği, aort darlığı, aort yetersizliği, triküspit yetersizliği ve pulmoner yetersizliği gibi kapak hastalıklarının ciddiyetinin ve mekanizmasının değerlendirilmesi.
• Endokardit: Kalp kapaklarında veya kalp duvarında enfeksiyon (endokardit) şüphesi. TEE, vejetasyonların (enfekte olmuş doku kümeleri) ve apse gibi komplikasyonların tespitinde TTE'den daha duyarlıdır.
• Aort Hastalıkları: Aort anevrizması, aort diseksiyonu, intramural hematom ve aort ülseri gibi aort hastalıklarının tanısı ve takibi.
• Atriyal Fibrilasyon: Atriyal fibrilasyonlu hastalarda sol atriyal apendiks trombozunun (pıhtı) değerlendirilmesi. Kardiyoversiyon (kalbin normal ritmine döndürülmesi) öncesinde pıhtı varlığının dışlanması önemlidir.
• Konjenital Kalp Hastalıkları: Doğuştan kalp hastalıklarının tanısı ve ameliyat sonrası değerlendirilmesi.
• Kalp Tümörleri: Miksoma, fibroma gibi kalp tümörlerinin tanısı ve karakterizasyonu.
• Perikard Hastalıkları: Perikard efüzyonu, konstriktif perikardit gibi perikard hastalıklarının değerlendirilmesi.
• İntraoperatif İzlem: Kalp ameliyatları (kapak replasmanı, koroner arter bypass greftleme, konjenital kalp ameliyatları) sırasında kalbin fonksiyonlarının ve ameliyatın başarısının değerlendirilmesi.
• Kardiyoembolik İnme Kaynağının Araştırılması: Nedeni bilinmeyen inme vakalarında, kalpten kaynaklanan olası pıhtı kaynaklarının (patent foramen ovale, atriyal septal anevrizma, sol atriyal apendiks trombozu) araştırılması.

TEE Öncesi Hazırlık

TEE işlemine hazırlanırken hastanın güvenliği ve işlemin başarısı için dikkat edilmesi gereken bazı önemli adımlar vardır:

Hasta Değerlendirmesi

• Tıbbi Öykü: Hastanın detaylı tıbbi öyküsü alınır. Mevcut hastalıklar (özellikle özofagus hastalıkları, kanama bozuklukları, solunum yetmezliği), alerjiler ve kullanılan ilaçlar (özellikle antikoagülanlar) sorgulanır.
• Fizik Muayene: Hastanın genel sağlık durumu değerlendirilir. Kalp ve akciğerler dinlenir, vital bulgular (kan basıncı, nabız, solunum sayısı, ateş) kontrol edilir.
• Laboratuvar Testleri: Gerekli görülen durumlarda kan sayımı, pıhtılaşma testleri (PT, INR, APTT), böbrek fonksiyon testleri ve elektrolit düzeyleri gibi laboratuvar testleri yapılır.
• EKG: Kalbin elektriksel aktivitesini değerlendirmek için EKG çekilir.
• Görüntüleme Yöntemleri: Daha önce yapılmış ekokardiyografi, akciğer grafisi veya diğer görüntüleme yöntemlerinin sonuçları incelenir.

Bilgilendirilmiş Onam

• İşlem Açıklaması: Hastaya TEE işleminin amacı, nasıl yapıldığı, beklenen faydaları ve olası riskleri detaylı olarak anlatılır.
• Alternatifler: TEE'ye alternatif olan diğer görüntüleme yöntemleri (TTE, kardiyak MR, bilgisayarlı tomografi) hakkında bilgi verilir.
• Riskler ve Komplikasyonlar: TEE ile ilişkili olası riskler ve komplikasyonlar (özofagus yaralanması, kanama, aspirasyon, aritmi, hipotansiyon, ilaç reaksiyonları) açıkça belirtilir.
• Soru-Cevap: Hastanın aklına takılan sorular yanıtlanır ve endişeleri giderilir.
• Onam Formu: Hastanın işlemi anladığını ve kabul ettiğini gösteren bilgilendirilmiş onam formu imzalatılır.

Açlık

• Katı Gıda: İşlemden en az 6-8 saat önce katı gıda alımı kesilmelidir.
• Sıvı Gıda: Berrak sıvılar (su, çay, kahve) işlemden en az 2 saat önce kesilmelidir.
• İlaçlar: Hastanın kullandığı ilaçlar (özellikle antikoagülanlar, antiplateletler, diyabet ilaçları) doktor tarafından değerlendirilir ve gerekirse doz ayarlaması veya geçici olarak kesilmesi planlanır.

İlaçlar

• Antikoagülanlar: Warfarin (Coumadin), dabigatran (Pradaxa), rivaroksaban (Xarelto), apiksaban (Eliquis) gibi antikoagülan ilaçlar kullanan hastalarda, kanama riskini azaltmak için ilaçların geçici olarak kesilmesi veya dozunun ayarlanması gerekebilir. Bu karar, hastanın kardiyak durumuna ve kanama riskine göre kardiyolog tarafından verilir.
• Antiplateletler: Aspirin, klopidogrel (Plavix), prasugrel (Efient), tikagrelor (Brilinta) gibi antiplatelet ilaçlar kullanan hastalarda, kanama riskini azaltmak için ilaçların geçici olarak kesilmesi veya dozunun ayarlanması gerekebilir. Bu karar, hastanın kardiyak durumuna ve kanama riskine göre kardiyolog tarafından verilir.
• Diyabet İlaçları: Diyabet ilaçları kullanan hastalarda, işlem öncesi açlık nedeniyle hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü) riski oluşabilir. Bu nedenle, diyabet ilaçlarının dozunun ayarlanması veya geçici olarak kesilmesi gerekebilir.
• Alerji İlaçları: Hastanın bilinen alerjileri varsa, işlem öncesinde antihistaminik veya kortikosteroid gibi alerji ilaçları verilerek alerjik reaksiyon riski azaltılabilir.

Diğer Hazırlıklar

• Takma Dişler: Hastanın takma dişleri varsa, işlem öncesinde çıkarılmalıdır.
• Gözlükler: Hastanın gözlükleri varsa, işlem öncesinde çıkarılmalıdır.
• Mücevherler: Hastanın mücevherleri varsa, işlem öncesinde çıkarılmalıdır.
• Rahat Kıyafetler: Hastanın işlem sırasında rahat edebileceği kıyafetler giymesi önerilir.
• Refakatçi: İşlem sonrası sedasyonun etkisi geçene kadar hastaya refakat edecek birinin olması önemlidir.

TEE İşlemi

TEE işlemi genellikle bir kardiyoloji laboratuvarında veya ameliyathanede yapılır. İşlem sırasında aşağıdaki adımlar izlenir:

Hasta Pozisyonu

• Hasta, sol yanına yatırılır.
• Omuzlar ve kalça desteklenerek rahat bir pozisyon sağlanır.

Monitorizasyon

• EKG elektrotları takılarak kalp ritmi sürekli olarak izlenir.
• Kan basıncı manşonu takılarak kan basıncı düzenli aralıklarla ölçülür.
• Pulse oksimetre probu takılarak kandaki oksijen seviyesi sürekli olarak izlenir.

Sedasyon/Anestezi

• Sedasyon: Çoğu TEE işlemi sedasyon altında yapılır. Sedasyon, hastanın rahatlamasını ve işlem sırasında daha az rahatsızlık hissetmesini sağlar. Sedasyon için genellikle midazolam (Dormicum), fentanil (Sublimaze) veya propofol (Diprivan) gibi ilaçlar kullanılır. Sedasyonun dozu, hastanın yaşına, kilosuna ve genel sağlık durumuna göre ayarlanır.
• Genel Anestezi: Bazı durumlarda (örneğin, çocuklarda veya işbirliği yapmayan hastalarda) genel anestezi gerekebilir. Genel anestezi altında hasta tamamen uyutulur ve işlem sırasında hiçbir şey hissetmez.

Prob Yerleştirilmesi

• Ağız ve Boğazın Uyuşturulması: Lokal anestezik sprey (örneğin, lidokain) kullanılarak ağız ve boğaz uyuşturulur. Bu, probun yerleştirilmesi sırasında oluşabilecek öğürme refleksini azaltır.
• Probun Kaydırılması: TEE probu, ağızdan yemek borusuna (özofagus) nazikçe kaydırılır. Probun ucunda bulunan ultrason transdüseri sayesinde kalp ve büyük damarlar görüntülenir.
• Görüntüleme: Prob, özofagus ve mide içinde farklı pozisyonlara getirilerek kalbin farklı açılardan görüntülenmesi sağlanır.

Görüntüleme Teknikleri

• 2D Görüntüleme: Kalbin ve büyük damarların iki boyutlu görüntüleri elde edilir. Bu görüntüler, kalp kapaklarının yapısını, kalp odacıklarının boyutlarını ve kasılma fonksiyonunu değerlendirmek için kullanılır.
• Doppler Görüntüleme: Doppler tekniği kullanılarak kan akışının hızı ve yönü ölçülür. Bu, kalp kapaklarından olan kaçakların (regürjitasyon) veya darlıkların (stenoz) ciddiyetini değerlendirmek için kullanılır.
• Renk Doppler: Renk Doppler tekniği kullanılarak kan akışı renklerle kodlanır. Bu, kan akışının yönünü ve hızını görsel olarak değerlendirmeyi kolaylaştırır.
• 3D Görüntüleme: Üç boyutlu görüntüleme tekniği kullanılarak kalbin daha detaylı ve gerçekçi görüntüleri elde edilir. Bu, özellikle kalp kapak hastalıklarının ve konjenital kalp hastalıklarının değerlendirilmesinde faydalıdır.
• Kontrast Ekokardiyografi: Gerekli görülen durumlarda, intravenöz kontrast madde verilerek kalbin görüntü kalitesi artırılabilir. Kontrast madde, özellikle sol atriyal apendiks trombozunun ve intrakardiyak şantların tespitinde faydalıdır.

İşlem Süresi

TEE işlemi genellikle 15-30 dakika sürer. Ancak, işlemin karmaşıklığına ve elde edilmesi gereken görüntülerin sayısına bağlı olarak süre uzayabilir.

TEE Sonrası Bakım

TEE işleminden sonra hastanın güvenliği ve iyiliği için dikkat edilmesi gereken bazı önemli adımlar vardır:

Gözlem

• Vital Bulgular: Hastanın kan basıncı, nabız, solunum sayısı ve oksijen seviyesi düzenli aralıklarla kontrol edilir.
• Bilinç Düzeyi: Hastanın bilinç düzeyi takip edilir. Sedasyonun etkisi geçene kadar hasta uyanık ve oryante olmalıdır.
• Ağrı: Hastanın boğazında veya göğsünde ağrı olup olmadığı sorulur. Ağrı varsa, ağrı kesici ilaçlar verilebilir.
• Kanama: Hastanın ağzından veya burundan kanama olup olmadığı kontrol edilir.
• Solunum: Hastanın solunumu takip edilir. Solunum sıkıntısı veya oksijen seviyesinde düşme varsa, oksijen tedavisi başlanabilir.

Beslenme

• Açlık: Sedasyonun etkisi geçene kadar hastanın yemek yemesi veya sıvı içmesi yasaktır.
• Sıvı Alımı: Sedasyonun etkisi geçtikten sonra hasta yavaş yavaş sıvı almaya başlayabilir.
• Yumuşak Gıdalar: İlk birkaç saat boyunca hastanın yumuşak gıdalarla beslenmesi önerilir.
• Sıcak ve Baharatlı Gıdalar: İlk birkaç gün boyunca hastanın sıcak ve baharatlı gıdalardan kaçınması önerilir.

İlaçlar

• Ağrı Kesiciler: Boğaz ağrısı veya göğüs ağrısı varsa, parasetamol (Parol), ibuprofen (Brufen) veya naproksen (Apranax) gibi ağrı kesici ilaçlar verilebilir.
• Antibiyotikler: Endokardit riski yüksek olan hastalarda, işlem sonrası profilaktik antibiyotik tedavisi verilebilir.
• Antiemetikler: Bulantı veya kusma varsa, metoklopramid (Metpamid) veya ondansetron (Zofran) gibi antiemetik ilaçlar verilebilir.

Aktivite

• Dinlenme: İşlemden sonra hasta bir süre dinlenmelidir.
• Ağır Egzersiz: İlk birkaç gün boyunca ağır egzersizden kaçınılmalıdır.
• Araç Kullanımı: Sedasyonun etkisi geçene kadar hastanın araç kullanması yasaktır.
• İş Hayatı: Hastanın iş hayatına ne zaman dönebileceği, yapılan işin niteliğine ve hastanın genel sağlık durumuna göre doktor tarafından belirlenir.

Olası Komplikasyonlar ve Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?

• Boğaz Ağrısı: TEE işleminden sonra boğaz ağrısı yaygın bir yan etkidir. Genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden geçer.
• Ses Kısıklığı: TEE işleminden sonra ses kısıklığı görülebilir. Genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden geçer.
• Yutma Güçlüğü: TEE işleminden sonra yutma güçlüğü nadir bir yan etkidir. Eğer yutma güçlüğü şiddetliyse veya uzun sürerse doktora başvurulmalıdır.
• Göğüs Ağrısı: TEE işleminden sonra göğüs ağrısı nadir bir yan etkidir. Eğer göğüs ağrısı şiddetliyse veya nefes darlığı ile birlikte görülüyorsa acil olarak doktora başvurulmalıdır.
• Kanama: TEE işleminden sonra ağızdan veya burundan kanama nadir bir yan etkidir. Eğer kanama durmuyorsa veya şiddetliyse doktora başvurulmalıdır.
• Enfeksiyon: TEE işleminden sonra enfeksiyon nadir bir komplikasyondur. Eğer ateş, titreme veya kızarıklık gibi enfeksiyon belirtileri varsa doktora başvurulmalıdır.
• Özofagus Yaralanması: TEE işleminden sonra özofagus yaralanması çok nadir bir komplikasyondur. Eğer şiddetli göğüs ağrısı, kusma veya kanlı kusma gibi belirtiler varsa acil olarak doktora başvurulmalıdır.

Kontrol Muayenesi

• Doktor, TEE sonuçlarını değerlendirmek ve gerekli tedaviyi planlamak için hastayı kontrol muayenesine çağırır.
• Kontrol muayenesinde, hastanın şikayetleri dinlenir, fizik muayenesi yapılır ve gerekli görülen ek tetkikler istenebilir.

TEE Raporu ve Sonuçların Değerlendirilmesi

TEE işlemi tamamlandıktan sonra, kardiyolog elde edilen görüntüleri ve ölçümleri değerlendirerek bir rapor hazırlar. Bu raporda, kalbin yapısı, fonksiyonu, kapakların durumu ve büyük damarlarla ilgili detaylı bilgiler yer alır.

Raporda Yer Alan Temel Bulgular

• Kalp Odacıklarının Boyutları: Sol ventrikül, sağ ventrikül, sol atriyum ve sağ atriyumun boyutları ölçülür. Büyümüş kalp odacıkları, kalp yetmezliği veya kapak hastalıklarının belirtisi olabilir.
• Kalp Kasılma Fonksiyonu: Sol ventrikülün kasılma gücü (ejeksiyon fraksiyonu) değerlendirilir. Normal ejeksiyon fraksiyonu, kalbin yeterince kan pompaladığını gösterir.
• Kalp Kapaklarının Durumu: Mitral kapak, aort kapak, triküspit kapak ve pulmoner kapak incelenir. Kapaklarda darlık (stenoz) veya kaçak (regürjitasyon) olup olmadığı değerlendirilir. Darlık veya kaçakların ciddiyeti belirlenir.
• Aortun Durumu: Aortun çapı, duvar kalınlığı ve yapısı değerlendirilir. Aort anevrizması, aort diseksiyonu veya aort koarktasyonu gibi aort hastalıkları araştırılır.
• İntrakardiyak Kitleler: Kalp içinde tümör, trombüs (pıhtı) veya vejetasyon (enfekte doku kümesi) gibi kitleler araştırılır.
• Konjenital Anomaliler: Doğuştan kalp hastalıkları (atrial septal defekt, ventriküler septal defekt, patent duktus arteriosus gibi) araştırılır.
• Perikard Efüzyonu: Kalp zarı (perikard) içinde sıvı birikimi (perikard efüzyonu) olup olmadığı değerlendirilir.

Sonuçların Değerlendirilmesi ve Tedavi Planı

TEE raporundaki bulgular, hastanın tıbbi öyküsü, fizik muayenesi ve diğer tetkik sonuçları ile birlikte değerlendirilerek bir tanı konulur. Tanıya göre, hastaya uygun tedavi planı oluşturulur. Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:

• İlaç Tedavisi: Kalp yetmezliği, hipertansiyon, aritmi veya kapak hastalıkları gibi durumların tedavisinde çeşitli ilaçlar kullanılabilir.
• Girişimsel Tedaviler: Anjiyoplasti, stent yerleştirilmesi, kapak tamiri veya kapak replasmanı gibi girişimsel yöntemler uygulanabilir.
• Cerrahi Tedavi: Koroner arter bypass greftleme, kapak replasmanı veya konjenital kalp ameliyatları gibi cerrahi yöntemler uygulanabilir.
• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, sigarayı bırakma ve stresten kaçınma gibi yaşam tarzı değişiklikleri önerilebilir.

Sonuç

Trans Özofageal Ekokardiyografi (TEE), kalbin ve büyük damarların detaylı incelenmesi için önemli bir tanı yöntemidir. Doğru endikasyonlarla uygulandığında, hastaların tanı ve tedavi süreçlerine büyük katkı sağlar. Bu rehberde, TEE işleminin nasıl uygulandığına dair kapsamlı bilgiler sunulmuştur. Ancak, her hasta farklı olduğundan, TEE kararı ve uygulama süreci her zaman bir kardiyolog tarafından kişiselleştirilmelidir.