Kadın Hastalıkları ve Doğum

Adenomyozis Teşhisi Nasıl Olur?

Adenomyozis, rahim iç tabakasını (endometrium) oluşturan dokunun rahim kas duvarı (miyometrium) içine doğru büyümesiyle karakterize edilen bir durumdur. Bu durum, adet dönemlerinde şiddetli ağrı, yoğun kanama ve rahimde büyüme gibi belirtilere yol açabilir. Adenomyozis teşhisi koymak, semptomların dikkatlice değerlendirilmesi, fiziksel muayene ve çeşitli görüntüleme yöntemlerinin kullanılmasını içerir. Bu yazıda, adenomyozis teşhis sürecini ayrıntılı olarak inceleyeceğiz.

Adenomyozis: Genel Bakış

Adenomyozis, kelime anlamı olarak "bez dokusunun anormal büyümesi" anlamına gelir. Bu durum, genellikle üreme çağındaki kadınlarda görülür ve menopoza girilmesiyle birlikte belirtiler genellikle azalır. Adenomyozisin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, hormonal faktörler, genetik yatkınlık ve daha önceki rahim operasyonları gibi çeşitli faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Adenomyozis, yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilecek ağrı ve kanama gibi semptomlara neden olabilir.

Adenomyozis Belirtileri

Adenomyozis belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve bazı kadınlarda hiç belirti görülmeyebilir. Ancak, en sık görülen belirtiler şunlardır:

• Ağrılı adet dönemleri (dismenore): Adet dönemlerinde şiddetli kramplar ve ağrılar. Ağrı genellikle ilerleyici ve dayanılmaz olabilir.
• Yoğun adet kanaması (menoraji): Adet kanamasının normalden daha uzun sürmesi ve daha fazla miktarda olması. Bu durum, anemiye yol açabilir.
• Adet dönemleri arasında kanama (metroraji): Adet dönemleri dışında, beklenmedik zamanlarda kanama görülmesi.
• Rahimde büyüme (uterus enlargement): Rahimde hissedilebilir bir büyüme veya şişlik. Bu durum, karın bölgesinde dolgunluk hissine neden olabilir.
• Ağrılı cinsel ilişki (disparoni): Cinsel ilişki sırasında ağrı hissedilmesi.
• Kısırlık (infertility): Bazı durumlarda, adenomyozis kısırlığa veya hamile kalmada zorluğa yol açabilir.
• Kronik pelvik ağrı: Adet dönemlerinden bağımsız olarak sürekli devam eden pelvik ağrı.

Adenomyozis Risk Faktörleri

Adenomyozis gelişme riskini artıran bazı faktörler şunlardır:

• Yaş: Genellikle 30'lu ve 40'lı yaşlardaki kadınlarda daha sık görülür.
• Doğum yapmış olmak: Birden fazla doğum yapmış kadınlarda adenomyozis riski daha yüksek olabilir.
• Rahim ameliyatı geçirmiş olmak: Sezaryen, kürtaj veya miyom ameliyatı gibi rahim ameliyatları geçirmiş olmak adenomyozis riskini artırabilir.
• Hormonal faktörler: Östrojen seviyelerindeki dengesizlikler adenomyozis gelişimine katkıda bulunabilir.

Adenomyozis Teşhis Süreci

Adenomyozis teşhisi, genellikle bir jinekolog tarafından yapılır ve aşağıdaki adımları içerir:

1. Tıbbi Geçmiş ve Fiziksel Muayene

Doktor, öncelikle hastanın tıbbi geçmişini ayrıntılı olarak alır. Bu, hastanın adet döngüsü, ağrıları, kanama düzeni, hamilelikleri, geçirdiği ameliyatlar ve kullandığı ilaçlar hakkında bilgi toplamayı içerir. Daha sonra, pelvik muayene yapılır. Bu muayenede, doktor rahmin boyutunu, şeklini ve hassasiyetini değerlendirir. Adenomyozisi olan kadınlarda rahim genellikle normalden daha büyük ve hassas olabilir.

Tıbbi Geçmişin Önemi

Tıbbi geçmiş, doktorun hastanın semptomlarını anlamasına ve olası nedenleri değerlendirmesine yardımcı olur. Özellikle adet döngüsü, ağrı şiddeti ve kanama miktarı gibi bilgiler, adenomyozis şüphesini güçlendirebilir. Doktor, hastanın ailede adenomyozis veya endometriozis öyküsü olup olmadığını da sorgulayacaktır, çünkü bu durumlar genetik yatkınlıkla ilişkili olabilir.

Fiziksel Muayenenin Rolü

Pelvik muayene, rahmin büyüklüğünü, şeklini ve hassasiyetini değerlendirmek için önemli bir araçtır. Adenomyozisi olan kadınlarda rahim genellikle normalden daha büyük ve dokunulduğunda hassas olabilir. Ancak, fiziksel muayene tek başına adenomyozis teşhisi koymak için yeterli değildir ve diğer tanı yöntemleriyle desteklenmesi gerekir.

2. Görüntüleme Yöntemleri

Adenomyozis teşhisinde kullanılan başlıca görüntüleme yöntemleri şunlardır:

• Transvajinal Ultrasonografi (TVUS): Vajina yoluyla yapılan ultrason incelemesidir. Bu yöntem, rahmin iç yapısını ve miyometriumu (rahim kas tabakası) ayrıntılı olarak görüntülemeyi sağlar. Adenomyozisli kadınlarda miyometriumda kalınlaşma, kistler ve heterojen bir görünüm tespit edilebilir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI): MRI, radyo dalgaları ve güçlü bir manyetik alan kullanarak rahmin ayrıntılı görüntülerini oluşturur. MRI, adenomyozis teşhisinde oldukça hassas bir yöntemdir ve adenomyozisin yaygınlığını ve derinliğini belirlemede yardımcı olabilir.

Transvajinal Ultrasonografi (TVUS)

TVUS, adenomyozis teşhisinde ilk basamak görüntüleme yöntemlerinden biridir. Bu yöntemde, vajinaya yerleştirilen bir prob aracılığıyla rahmin iç yapısı görüntülenir. TVUS, miyometriumdaki değişiklikleri, kistleri ve heterojen dokuyu tespit etmede yardımcı olabilir. TVUS'nin avantajları arasında kolay erişilebilir olması, düşük maliyetli olması ve radyasyon içermemesi sayılabilir. Ancak, TVUS'nin hassasiyeti MRI kadar yüksek olmayabilir ve bazı durumlarda adenomyozisi kesin olarak teşhis etmek için yeterli olmayabilir.

TVUS sırasında adenomyozisi düşündüren bulgular şunlardır:

• Miyometriumda heterojenite: Miyometriumun (rahim kas tabakası) düzensiz ve farklı yoğunlukta görünmesi.
• Miyometriumda kalınlaşma: Miyometriumun normalden daha kalın olması. Özellikle arka duvarda kalınlaşma sık görülür.
• Miyometriumda kistler: Miyometrium içinde küçük sıvı dolu keseciklerin (kistlerin) görülmesi.
• Subendometrial çizgiler ve noktalar: Endometriumun altında, miyometrium içine doğru uzanan çizgiler ve noktalar.
• Rahim boyutunda artış: Rahmin normalden daha büyük olması.

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI)

MRI, adenomyozis teşhisinde daha hassas ve spesifik bir yöntemdir. MRI, rahmin farklı açılardan kesitsel görüntülerini oluşturarak miyometriumdaki adenomyozis odaklarını daha net bir şekilde gösterir. MRI, adenomyozisin yaygınlığını, derinliğini ve diğer pelvik organlarla olan ilişkisini değerlendirmede yardımcı olabilir. MRI'nin dezavantajları arasında yüksek maliyetli olması ve daha uzun sürmesi sayılabilir.

MRI sırasında adenomyozisi düşündüren bulgular şunlardır:

• Miyometriumda diffüz kalınlaşma: Miyometriumun genel olarak kalınlaşması.
• Miyometriumda junctional zone (JZ) kalınlaşması: Endometrium ile miyometrium arasındaki sınır bölgesinin (junctional zone) kalınlaşması. JZ kalınlığının 12 mm'den fazla olması adenomyozis için tipiktir.
• Miyometriumda heterojen sinyal yoğunluğu: Miyometriumun düzensiz ve farklı sinyal yoğunluğunda görünmesi.
• Miyometriumda küçük, yuvarlak, yüksek sinyal yoğunluklu odakların görülmesi: Bunlar, ektopik endometrial bezleri temsil eder.
• Rahim boyutunda artış: Rahmin normalden daha büyük olması.

3. Histeroskopi ve Endometrial Biyopsi

Histeroskopi, rahim içine ince bir kamera yerleştirilerek rahim iç yüzeyinin doğrudan görüntülenmesini sağlayan bir yöntemdir. Endometrial biyopsi ise, rahim iç tabakasından (endometrium) küçük bir doku örneği alınarak mikroskop altında incelenmesidir. Histeroskopi ve endometrial biyopsi, adenomyozis teşhisinde rutin olarak kullanılmaz, ancak diğer olası nedenleri (örneğin, endometrial polipler veya kanser) dışlamak için gerekli olabilir.

Histeroskopinin Rolü

Histeroskopi, rahim iç yüzeyini doğrudan görüntüleyerek endometrial anormallikleri tespit etmede yardımcı olabilir. Histeroskopi sırasında, doktor rahim içindeki polipleri, miyomları veya diğer yapısal anormallikleri görebilir. Ancak, histeroskopi adenomyozisi doğrudan teşhis edemez, çünkü adenomyozis miyometrium içinde yer alır ve rahim iç yüzeyinde belirgin bir değişiklik oluşturmaz.

Endometrial Biyopsinin Önemi

Endometrial biyopsi, rahim iç tabakasından alınan doku örneğinin mikroskop altında incelenmesidir. Bu yöntem, endometrial hiperplazi, kanser veya enfeksiyon gibi diğer olası nedenleri dışlamak için kullanılır. Adenomyozisli kadınlarda endometrial biyopsi genellikle normaldir, ancak bazı durumlarda endometrial bezlerde değişiklikler görülebilir.

4. Tanısal Laparoskopi

Laparoskopi, karın bölgesine küçük kesiler yapılarak yerleştirilen bir kamera aracılığıyla pelvik organların (rahim, yumurtalıklar, tüpler) doğrudan görüntülenmesini sağlayan bir cerrahi yöntemdir. Laparoskopi, adenomyozis teşhisinde rutin olarak kullanılmaz, ancak diğer pelvik patolojileri (örneğin, endometriozis, pelvik inflamatuar hastalık) dışlamak için gerekli olabilir. Laparoskopi sırasında, rahim yüzeyinde adenomyozis odakları görülebilir, ancak kesin tanı histopatolojik inceleme ile konulur.

Laparoskopinin Rolü

Laparoskopi, pelvik organların doğrudan görüntülenmesini sağlayarak diğer olası nedenleri dışlamak için önemli bir araçtır. Laparoskopi sırasında, doktor rahim, yumurtalıklar ve tüplerde adenomyozis, endometriozis veya diğer anormallikleri görebilir. Ancak, laparoskopi sırasında adenomyozisi kesin olarak teşhis etmek zordur, çünkü adenomyozis genellikle miyometrium içinde yer alır ve rahim yüzeyinde belirgin bir değişiklik oluşturmaz.

5. Histopatolojik İnceleme

Adenomyozisin kesin tanısı, genellikle histerektomi (rahmin cerrahi olarak çıkarılması) sonrası yapılan histopatolojik inceleme ile konulur. Histerektomi sonrası, rahim dokusu mikroskop altında incelenir ve miyometrium içinde endometrial bezlerin ve stromanın varlığı tespit edilirse adenomyozis tanısı konulur.

Histopatolojik İncelemenin Önemi

Histopatolojik inceleme, adenomyozis teşhisinde altın standarttır. Bu incelemede, rahim dokusu mikroskop altında incelenir ve miyometrium içinde endometrial bezlerin ve stromanın varlığı tespit edilirse adenomyozis tanısı kesinleşir. Histopatolojik inceleme, adenomyozisin tipini (diffüz veya fokal) ve yaygınlığını belirlemede de yardımcı olur.

Ayırıcı Tanı

Adenomyozis teşhisi konulurken, benzer belirtilere neden olabilen diğer durumların da göz önünde bulundurulması gerekir. Bu durumlardan bazıları şunlardır:

• Uterin Miyomlar (Fibroidler): Rahimde gelişen iyi huylu tümörlerdir. Miyomlar da adet dönemlerinde ağrı ve yoğun kanamaya neden olabilirler.
• Endometriozis: Endometrium dokusunun rahim dışında (örneğin, yumurtalıklar, tüpler, karın zarı) büyümesi. Endometriozis de ağrılı adet dönemleri, ağrılı cinsel ilişki ve kısırlığa yol açabilir.
• Pelvik İnflamatuar Hastalık (PID): Üreme organlarının enfeksiyonu. PID, pelvik ağrı, ateş ve anormal vajinal akıntıya neden olabilir.
• Endometrial Hiperplazi: Rahim iç tabakasının anormal kalınlaşması. Endometrial hiperplazi, anormal kanamalara yol açabilir ve kanser riskini artırabilir.
• Endometrial Kanser: Rahim iç tabakasında gelişen kanser. Endometrial kanser, anormal kanamalara ve pelvik ağrıya neden olabilir.

Bu durumları adenomyozisten ayırt etmek için doktor, hastanın tıbbi geçmişini, fiziksel muayene bulgularını ve görüntüleme sonuçlarını dikkatlice değerlendirecektir. Gerekirse, histeroskopi ve endometrial biyopsi gibi ek tanı yöntemleri de kullanılabilir.

Adenomyozis Tedavi Seçenekleri

Adenomyozis tedavisi, hastanın semptomlarının şiddetine, yaşına, çocuk sahibi olma isteğine ve genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Tedavi seçenekleri şunlardır:

• Ağrı kesiciler: Nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) gibi ağrı kesiciler, adet dönemlerindeki ağrıyı hafifletmede yardımcı olabilir.
• Hormonal tedaviler:
  • Doğum kontrol hapları: Doğum kontrol hapları, adet döngüsünü düzenleyerek ağrı ve kanamayı azaltabilir.
  • Progestinler: Progestinler, endometrial büyümeyi baskılayarak kanamayı azaltabilir.
  • Levonorgestrel salgılayan rahim içi araç (LNG-IUS): LNG-IUS, rahim içine yerleştirilen ve progestin hormonu salgılayan bir araçtır. LNG-IUS, adet kanamasını azaltmada ve ağrıyı hafifletmede etkili olabilir.
  • GnRH analogları: GnRH analogları, östrojen üretimini geçici olarak durdurarak adenomyozis belirtilerini azaltabilir. Ancak, GnRH analoglarının uzun süreli kullanımı kemik yoğunluğu kaybına neden olabilir.
• Uterin arter embolizasyonu (UAE): UAE, rahim kan damarlarını tıkayarak adenomyozis odaklarına kan akışını azaltır. UAE, adenomyozis belirtilerini hafifletmede etkili olabilir, ancak hamile kalma olasılığını azaltabilir.
• Endometrial ablasyon: Endometrial ablasyon, rahim iç tabakasını (endometrium) yok ederek kanamayı azaltır. Endometrial ablasyon, adenomyozisin yüzeyel olduğu durumlarda etkili olabilir.
• Histerektomi: Histerektomi, rahmin cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Histerektomi, adenomyozis için kesin tedavi yöntemidir ve genellikle diğer tedavi seçeneklerinin başarısız olduğu veya semptomların çok şiddetli olduğu durumlarda uygulanır.

Sonuç

Adenomyozis, kadınların yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilecek bir durumdur. Adenomyozis teşhisi, semptomların dikkatlice değerlendirilmesi, fiziksel muayene ve çeşitli görüntüleme yöntemlerinin kullanılmasını içerir. Erken teşhis ve uygun tedavi ile adenomyozis belirtileri kontrol altına alınabilir ve hastaların yaşam kalitesi artırılabilir. Eğer adenomyozis belirtileri yaşıyorsanız, bir jinekoloğa başvurarak muayene olmanız ve uygun tedavi seçeneklerini değerlendirmeniz önemlidir.

Bu blog yazısı sadece bilgilendirme amaçlıdır ve tıbbi tavsiye yerine geçmez. Herhangi bir sağlık sorununuz varsa, lütfen bir doktora danışınız.