NörolojiFizik Tedavi ve RehabilitasyonOrtopedi

Boyun Düzleşmesi: Nedenleri, Belirtileri ve Etkili Tedavi Yöntemleri

Boyun düzleşmesi, modern yaşamın getirdiği en yaygın problemlerden biridir. Omurgamızın doğal kıvrımlarından biri olan boyun eğrisinin (servikal lordoz) kaybolması veya azalması durumunu ifade eder. Bu durum, boyun, omuz, sırt ağrıları, baş ağrıları ve hatta bazı nörolojik sorunlara yol açabilir. Bu blog yazısında, boyun düzleşmesinin nedenlerini, belirtilerini, teşhisini ve en etkili tedavi yöntemlerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Amacımız, bu konuda farkındalık yaratmak ve doğru tedavi yaklaşımlarıyla yaşam kalitenizi artırmanıza yardımcı olmaktır.

Boyun Omurgasının Anatomisi ve Önemi

Boyun omurgası, 7 adet omurdan (C1-C7) oluşur. Bu omurlar arasında diskler bulunur ve bu diskler, omurgaya esneklik ve hareket kabiliyeti kazandırır. Normal bir boyun omurgasında, öne doğru hafif bir eğrilik (lordoz) bulunur. Bu eğrilik, başın ağırlığını dengelemeye ve şok emilimine yardımcı olur. Boyun düzleşmesi durumunda, bu doğal eğrilik kaybolur veya azalır, bu da omurga üzerindeki baskıyı artırır ve çeşitli sorunlara yol açar.

Servikal Lordozun Fonksiyonları

• Başın Ağırlığını Dengeleme: Boyun eğriliği, yaklaşık 4-5 kg ağırlığındaki başın ağırlığını dengeler ve omurga üzerindeki stresi azaltır.
• Şok Emilimi: Boyun omurgası, vücuda gelen şokları emerek beyne ve omuriliğe zarar gelmesini önler.
• Hareket Kabiliyeti: Boyun eğriliği, başın farklı yönlere rahatça hareket etmesini sağlar.
• Sinir Köklerini Koruma: Omurlar arasındaki boşluklar, sinir köklerinin geçtiği yerlerdir. Doğru eğrilik, bu sinirlerin sıkışmasını önler.

Boyun Düzleşmesinin Nedenleri

Boyun düzleşmesinin birçok farklı nedeni olabilir. Genellikle, modern yaşam tarzı ve alışkanlıklar bu durumun ortaya çıkmasında önemli rol oynar. İşte boyun düzleşmesine yol açabilen başlıca nedenler:

1. Kötü Postür (Duruş Bozukluğu)

En yaygın nedenlerden biri kötü postürdür. Özellikle uzun süre bilgisayar başında oturmak, telefon kullanmak veya masa başında çalışmak gibi aktiviteler sırasında başın öne doğru eğilmesi, boyun kaslarının sürekli gerilmesine ve omurga eğriliğinin bozulmasına neden olur. Zamanla, bu durum boyun düzleşmesine yol açabilir.

Öne Eğik Baş Sendromu (Text Neck)

Akıllı telefonların yaygınlaşmasıyla birlikte, "öne eğik baş sendromu" olarak da bilinen "text neck" problemi giderek artmaktadır. Telefon ekranına bakarken başın sürekli öne doğru eğilmesi, boyun kasları ve omurga üzerinde aşırı yük oluşturur. Bu durum, boyun düzleşmesi riskini önemli ölçüde artırır.

2. Hareketsizlik

Fiziksel aktivitenin az olması, boyun kaslarının zayıflamasına ve omurganın desteklenememesine yol açabilir. Düzenli egzersiz yapmamak, boyun düzleşmesi riskini artırır.

3. Yanlış Uyku Pozisyonları

Yüksek yastık kullanmak veya yüzüstü uyumak gibi yanlış uyku pozisyonları, boyun omurgasının doğal eğriliğini bozabilir. Doğru uyku pozisyonu, sırt üstü veya yan yatarak, boynun doğal eğrisini destekleyen bir yastık kullanmaktır.

4. Travmalar ve Yaralanmalar

Trafik kazaları, düşmeler veya spor yaralanmaları gibi travmalar, boyun omurgasında hasara yol açabilir ve boyun düzleşmesine neden olabilir. Whiplash (kamçı yaralanması) gibi durumlar, boyun kaslarının ve bağlarının zedelenmesine yol açarak omurga eğriliğini bozabilir.

5. Yaşlanma

Yaş ilerledikçe, omurlar arasındaki diskler su kaybeder ve incelir. Bu durum, omurganın esnekliğini azaltır ve boyun düzleşmesi riskini artırır. Ayrıca, kasların ve bağların zayıflaması da omurga desteğini azaltır.

6. Genetik Faktörler

Bazı kişiler, doğuştan gelen omurga anomalileri nedeniyle boyun düzleşmesine daha yatkın olabilirler. Skolyoz veya kifoz gibi omurga problemleri de boyun düzleşmesi riskini artırabilir.

7. Obezite

Aşırı kilo, omurga üzerindeki yükü artırır ve boyun düzleşmesine katkıda bulunabilir. Özellikle karın bölgesindeki fazla yağlanma, vücudun ağırlık merkezini değiştirerek omurga üzerindeki stresi artırır.

8. Stres ve Anksiyete

Kronik stres ve anksiyete, kasların gerilmesine ve spazmlara neden olabilir. Bu durum, boyun kaslarının sürekli kasılmasına ve omurga eğriliğinin bozulmasına yol açabilir.

9. Uzun Süre Aynı Pozisyonda Kalmak

Özellikle masa başı çalışanlar, uzun süre aynı pozisyonda kaldıklarında boyun kasları yorulur ve omurga eğriliği bozulabilir. Düzenli aralıklarla mola vermek ve egzersiz yapmak, bu riski azaltabilir.

Boyun Düzleşmesinin Belirtileri

Boyun düzleşmesinin belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve durumun şiddetine bağlı olarak farklılık gösterebilir. Başlangıçta hafif ağrılar şeklinde ortaya çıkabilen belirtiler, zamanla daha şiddetli ve kronik hale gelebilir. İşte boyun düzleşmesinin en sık görülen belirtileri:

1. Boyun Ağrısı

En yaygın belirti boyun ağrısıdır. Ağrı, genellikle boynun arka kısmında hissedilir ve omuzlara, sırta veya kollara yayılabilir. Ağrı, sürekli veya aralıklı olabilir ve hareketle artabilir.

2. Baş Ağrısı

Boyun düzleşmesi, baş ağrılarına neden olabilir. Bu baş ağrıları, genellikle enseden başlayarak başın ön kısmına doğru yayılır. Gerilim tipi baş ağrıları veya migren benzeri ağrılar görülebilir.

3. Omuz ve Sırt Ağrısı

Boyun düzleşmesi, omuz ve sırt kaslarının gerilmesine ve ağrımasına neden olabilir. Bu ağrılar, genellikle kürek kemiklerinin arasında veya omuzların üst kısmında hissedilir.

4. Kas Sertliği ve Spazmlar

Boyun kaslarında sertlik ve spazmlar görülebilir. Bu durum, boynun hareket kabiliyetini kısıtlayabilir ve ağrıyı artırabilir. Özellikle sabahları uyanınca boyunda sertlik hissi yaygındır.

5. Kol ve El Ağrısı, Uyuşma veya Karıncalanma

Boyun düzleşmesi, sinir köklerine baskı yaparak kol ve el ağrısı, uyuşma veya karıncalanmaya neden olabilir. Bu durum, servikal radikülopati olarak bilinir ve genellikle tek taraflıdır.

6. Baş Dönmesi ve Denge Problemleri

Boyun düzleşmesi, bazı kişilerde baş dönmesi ve denge problemlerine yol açabilir. Bu durum, boyun kaslarının ve eklemlerinin proprioseptif (vücut pozisyonunu algılama) fonksiyonlarını etkilemesiyle ilişkilidir.

7. Yorgunluk ve Halsizlik

Kronik ağrı ve kas gerginliği, yorgunluk ve halsizlik hissine neden olabilir. Sürekli ağrı çekmek, uyku kalitesini bozarak genel enerji seviyesini düşürebilir.

8. Çene Ağrısı ve Temporomandibular Eklem (TME) Problemleri

Boyun düzleşmesi, çene kaslarının gerilmesine ve temporomandibular eklem (TME) problemlerine yol açabilir. Bu durum, çene ağrısı, çene ekleminde tıklama sesi ve çiğneme zorluğu gibi belirtilere neden olabilir.

9. Görme Problemleri

Nadiren, boyun düzleşmesi görme problemlerine neden olabilir. Bu durum, boyun kaslarının gerilmesiyle ilişkili olarak göz kaslarını etkileyebilir.

10. Uyku Problemleri

Boyun ağrısı ve rahatsızlık, uyku kalitesini bozabilir ve uyku problemlerine yol açabilir. Uyku pozisyonu bulmakta zorlanma ve sık sık uyanma gibi sorunlar yaşanabilir.

Boyun Düzleşmesi Teşhisi

Boyun düzleşmesi teşhisi, genellikle bir fiziksel muayene, tıbbi öykü ve görüntüleme yöntemleri ile konulur. Doğru teşhis, etkili bir tedavi planı oluşturmak için önemlidir.

1. Tıbbi Öykü

Doktorunuz, semptomlarınız, ağrının başlangıcı, süresi, şiddeti ve tetikleyici faktörler hakkında detaylı sorular soracaktır. Ayrıca, daha önce geçirdiğiniz travmalar, kronik hastalıklar ve kullandığınız ilaçlar hakkında bilgi alacaktır.

2. Fiziksel Muayene

Fiziksel muayene sırasında, doktorunuz boynunuzun hareket kabiliyetini, kas gücünü, reflekslerini ve sinir fonksiyonlarını değerlendirecektir. Ayrıca, boyun kaslarında hassasiyet, sertlik veya spazm olup olmadığını kontrol edecektir. Postürünüz de değerlendirilecektir.

3. Görüntüleme Yöntemleri

Görüntüleme yöntemleri, boyun omurgasının yapısını ve eğriliğini değerlendirmek için kullanılır.

Röntgen (X-Ray)

Röntgen, kemik yapıları görüntülemek için kullanılan bir yöntemdir. Boyun omurgasının eğriliğini ve omurlar arasındaki mesafeyi değerlendirmek için kullanılabilir. Ayrıca, kırık, çıkık veya dejeneratif değişiklikler gibi kemik problemlerini tespit etmeye yardımcı olabilir.

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)

MRG, yumuşak dokuları (diskler, sinirler, kaslar, bağlar) görüntülemek için kullanılan bir yöntemdir. Boyun düzleşmesinin neden olduğu disk hernileri, sinir sıkışmaları veya diğer yumuşak doku hasarlarını tespit etmek için kullanılabilir. MRG, daha detaylı bir görüntüleme sağlar ve genellikle röntgenden sonra daha ileri değerlendirme için kullanılır.

Bilgisayarlı Tomografi (BT)

BT, kemik yapıları daha detaylı bir şekilde görüntülemek için kullanılan bir yöntemdir. Kırıklar, tümörler veya enfeksiyonlar gibi kemik problemlerini tespit etmek için kullanılabilir. BT, MRG kadar yumuşak doku detaylarını göstermese de, kemik yapıları daha net bir şekilde değerlendirmeye yardımcı olur.

4. Elektromiyografi (EMG)

EMG, sinirlerin ve kasların elektriksel aktivitesini ölçen bir testtir. Boyun düzleşmesinin sinir köklerine baskı yapıp yapmadığını değerlendirmek için kullanılabilir. EMG, özellikle kol ve el ağrısı, uyuşma veya karıncalanma gibi sinirsel belirtileri olan hastalarda faydalıdır.

Boyun Düzleşmesi Tedavi Yöntemleri

Boyun düzleşmesi tedavisi, semptomların şiddetine, nedenine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Tedavi genellikle konservatif yöntemlerle başlar ve cerrahi müdahale nadiren gereklidir. İşte boyun düzleşmesi için uygulanan başlıca tedavi yöntemleri:

1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Yaşam tarzı değişiklikleri, boyun düzleşmesi tedavisinin temelini oluşturur. Kötü duruş alışkanlıklarını düzeltmek, düzenli egzersiz yapmak ve ergonomik düzenlemeler yapmak, semptomları hafifletmeye ve ilerlemeyi durdurmaya yardımcı olabilir.

Postür Düzeltme

Doğru postür, boyun düzleşmesi tedavisinde çok önemlidir. Dik durmak, omuzları geriye çekmek ve başı dik tutmak, boyun kasları üzerindeki yükü azaltır ve omurganın doğal eğriliğini korumaya yardımcı olur.

* Oturma Pozisyonu: Sandalyenizin yüksekliğini ayarlayarak ayaklarınızın yere düz basmasını sağlayın. Sırtınızı dik tutun ve belinizi destekleyen bir yastık kullanın. Bilgisayar ekranının göz hizasında olduğundan emin olun. * Ayakta Durma Pozisyonu: Dik durun, omuzlarınızı geriye çekin ve başınızı dik tutun. Karın kaslarınızı hafifçe sıkın ve ağırlığınızı eşit olarak dağıtın. * Telefon Kullanımı: Telefonunuzu göz hizasında tutun veya bir stand kullanın. Başınızı sürekli aşağı eğmekten kaçının.

Ergonomik Düzenlemeler

Çalışma ortamınızın ergonomik olarak düzenlenmesi, boyun ve sırt ağrılarını azaltmaya yardımcı olabilir.

* Bilgisayar Ekranı: Ekranın üst kenarı göz hizasında olmalıdır. Ekranı, gözlerinizden yaklaşık bir kol boyu uzaklıkta konumlandırın. * Klavye ve Fare: Klavye ve fare, omuzlarınız rahat ve dirsekleriniz 90 derece açıyla bükülmüş şekilde konumlandırılmalıdır. * Sandalye: Sandalyenizin yüksekliği ayarlanabilir olmalı ve bel desteği sağlamalıdır. * Masa: Masanızın yüksekliği, kollarınız rahatça masanın üzerinde duracak şekilde ayarlanmalıdır.

Uyku Pozisyonu

Doğru uyku pozisyonu, boyun omurgasının doğal eğriliğini korumaya yardımcı olur.

* Yastık Seçimi: Boynunuzun doğal eğrisini destekleyen bir yastık kullanın. Çok yüksek veya çok alçak yastıklardan kaçının. Ortopedik yastıklar veya hafızalı köpük yastıklar uygun olabilir. * Uyku Pozisyonu: Sırt üstü veya yan yatarak uyumak, boyun için en iyi pozisyonlardır. Yüzüstü uyumaktan kaçının, çünkü bu pozisyon boynun aşırı dönmesine neden olabilir.

2. Fizik Tedavi

Fizik tedavi, boyun düzleşmesi tedavisinde önemli bir rol oynar. Fizyoterapistler, boyun kaslarını güçlendirmek, esnekliği artırmak ve postürü düzeltmek için çeşitli egzersizler ve teknikler uygularlar.

Egzersizler

Fizik tedavi programı, genellikle aşağıdaki egzersizleri içerir:

* Boyun Esnetme Egzersizleri: Boynu yavaşça sağa, sola, öne ve arkaya eğerek kasları esnetin. Her pozisyonda 15-30 saniye bekleyin. * Boyun Güçlendirme Egzersizleri: Elinizle direnç uygulayarak boyun kaslarını güçlendirin. Başınızı öne, arkaya, sağa ve sola doğru iterek kasları çalıştırın. * Omuz Egzersizleri: Omuzları yukarı kaldırıp indirin, geriye doğru çevirin ve kürek kemiklerini birbirine yaklaştırın. Bu egzersizler, omuz kaslarını güçlendirir ve postürü düzeltir. * Chin Tuck Egzersizi: Çenenizi içeri çekerek boynunuzu düzeltin. Bu egzersiz, boyun kaslarını güçlendirir ve başın öne doğru eğilmesini önler.

Manuel Terapi

Manuel terapi, fizyoterapistlerin ellerini kullanarak eklemleri ve yumuşak dokuları mobilize ettiği bir tedavi yöntemidir. Boyun omurgasındaki kısıtlılıkları gidermeye, kas spazmlarını çözmeye ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir.

Traksiyon

Traksiyon, boyun omurgasını nazikçe çekerek omurlar arasındaki baskıyı azaltan bir tedavi yöntemidir. Traksiyon, ağrıyı hafifletmeye, kas spazmlarını çözmeye ve sinir sıkışmalarını gidermeye yardımcı olabilir.

Isı ve Soğuk Uygulamaları

Isı ve soğuk uygulamaları, ağrıyı azaltmaya ve kas spazmlarını çözmeye yardımcı olabilir. Isı, kasları gevşetir ve kan akışını artırır, soğuk ise iltihabı azaltır ve ağrıyı dindirir. Hangi yöntemin sizin için daha uygun olduğunu belirlemek için doktorunuza veya fizyoterapistinize danışın.

3. İlaç Tedavisi

İlaç tedavisi, ağrıyı ve iltihabı azaltmaya yardımcı olabilir. Ancak, ilaçlar genellikle semptomları geçici olarak hafifletir ve altta yatan nedeni tedavi etmez. Bu nedenle, ilaç tedavisi genellikle diğer tedavi yöntemleriyle birlikte kullanılır.

Ağrı Kesiciler (Analjezikler)

Ağrı kesiciler, hafif ve orta şiddetli ağrıları gidermeye yardımcı olabilir. Parasetamol veya ibuprofen gibi reçetesiz satılan ağrı kesiciler kullanılabilir. Daha şiddetli ağrılar için doktorunuz daha güçlü ağrı kesiciler reçete edebilir.

Kas Gevşeticiler

Kas gevşeticiler, kas spazmlarını çözmeye yardımcı olabilir. Ancak, kas gevşeticilerin yan etkileri olabilir ve uzun süreli kullanımı önerilmez.

Nonsteroidal Anti-İnflamatuar İlaçlar (NSAİİ'ler)

NSAİİ'ler, ağrıyı ve iltihabı azaltmaya yardımcı olabilir. İbuprofen, naproksen veya diklofenak gibi reçeteli veya reçetesiz satılan NSAİİ'ler kullanılabilir. Ancak, NSAİİ'lerin mide rahatsızlığı, böbrek sorunları ve kardiyovasküler riskler gibi yan etkileri olabilir.

Kortikosteroidler

Kortikosteroidler, güçlü anti-inflamatuar etkileri olan ilaçlardır. Şiddetli ağrı ve iltihap durumlarında doktorunuz kortikosteroidler reçete edebilir. Ancak, kortikosteroidlerin uzun süreli kullanımı yan etkilere neden olabilir.

4. Enjeksiyon Tedavileri

Enjeksiyon tedavileri, ağrıyı doğrudan etkilenen bölgeye ilaç enjekte ederek azaltmayı amaçlar.

Tetik Nokta Enjeksiyonları

Tetik nokta enjeksiyonları, kas spazmlarının yoğunlaştığı ve ağrıya neden olan tetik noktalara lokal anestezik ve/veya kortikosteroid enjekte edilmesini içerir. Bu enjeksiyonlar, kasları gevşetmeye ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir.

Epidural Steroid Enjeksiyonları

Epidural steroid enjeksiyonları, omurilik kanalının dışındaki epidural boşluğa kortikosteroid enjekte edilmesini içerir. Bu enjeksiyonlar, sinir köklerindeki iltihabı azaltmaya ve ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabilir.

Faset Eklem Enjeksiyonları

Faset eklem enjeksiyonları, omurlar arasındaki faset eklemlere lokal anestezik ve/veya kortikosteroid enjekte edilmesini içerir. Bu enjeksiyonlar, faset eklem kaynaklı ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir.

5. Alternatif Tedavi Yöntemleri

Alternatif tedavi yöntemleri, bazı kişilerde boyun düzleşmesi semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.

Akupunktur

Akupunktur, vücudun belirli noktalarına ince iğneler batırarak enerji akışını düzenlemeyi amaçlayan bir geleneksel Çin tıbbı yöntemidir. Akupunktur, ağrıyı azaltmaya, kasları gevşetmeye ve stresi azaltmaya yardımcı olabilir.

Masaj Terapisi

Masaj terapisi, kasları gevşetmeye, kan akışını artırmaya ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir. Farklı masaj teknikleri (örneğin, derin doku masajı, İsveç masajı) boyun kaslarını rahatlatmak ve gerginliği azaltmak için kullanılabilir.

Kayropraktik

Kayropraktik, omurga ve diğer eklemlerdeki hizalanma problemlerini düzeltmeyi amaçlayan bir tedavi yöntemidir. Kayropraktik uzmanları, omurgayı manuel olarak manipüle ederek sinir sistemi fonksiyonunu iyileştirmeyi ve ağrıyı azaltmayı hedefler.

Yoga ve Pilates

Yoga ve pilates, vücut farkındalığını artırmaya, kasları güçlendirmeye ve esnekliği artırmaya yardımcı olabilir. Özellikle boyun ve sırt kaslarını güçlendiren yoga ve pilates pozisyonları, boyun düzleşmesi semptomlarını hafifletebilir.

6. Cerrahi Tedavi

Cerrahi tedavi, boyun düzleşmesi için nadiren gereklidir. Genellikle, konservatif tedavilere yanıt vermeyen ve sinir sıkışması veya omurilik basısı gibi ciddi komplikasyonlara neden olan durumlarda düşünülür. Cerrahi seçenekler arasında diskektomi (disk çıkarılması), füzyon (omurların birleştirilmesi) ve laminektomi (omurilik kanalının genişletilmesi) bulunur.

Boyun Düzleşmesini Önleme Yolları

Boyun düzleşmesini önlemek, tedavi etmekten daha kolaydır. İşte boyun düzleşmesini önlemek için uygulayabileceğiniz bazı önlemler:

1. Doğru Postürü Koruyun

Gün boyunca doğru postürü korumaya özen gösterin. Dik oturun, omuzlarınızı geriye çekin ve başınızı dik tutun. Özellikle uzun süre bilgisayar başında çalışıyorsanız, düzenli olarak mola verin ve esneme egzersizleri yapın.

2. Ergonomik Çalışma Ortamı Oluşturun

Çalışma ortamınızı ergonomik olarak düzenleyin. Bilgisayar ekranının göz hizasında olduğundan emin olun, klavye ve fareyi doğru pozisyonda yerleştirin ve belinizi destekleyen bir sandalye kullanın.

3. Düzenli Egzersiz Yapın

Düzenli egzersiz yapmak, boyun kaslarını güçlendirmeye ve omurganın esnekliğini korumaya yardımcı olur. Özellikle boyun, omuz ve sırt kaslarını güçlendiren egzersizlere odaklanın.

4. Doğru Uyku Pozisyonunda Uyuyun

Doğru uyku pozisyonunda uyumak, boyun omurgasının doğal eğriliğini korumaya yardımcı olur. Sırt üstü veya yan yatarak uyuyun ve boynunuzun doğal eğrisini destekleyen bir yastık kullanın.

5. Telefon Kullanımını Sınırlayın

Telefon kullanımını sınırlayın ve telefonunuzu göz hizasında tutun. Başınızı sürekli aşağı eğmekten kaçının.

6. Stresi Yönetin

Stresi yönetmek, kas gerginliğini azaltmaya ve boyun ağrısını önlemeye yardımcı olabilir. Yoga, meditasyon veya diğer rahatlama tekniklerini uygulayarak stresi azaltabilirsiniz.

7. Düzenli Kontroller Yaptırın

Düzenli olarak doktorunuza veya fizyoterapistinize kontrole gidin. Erken teşhis, boyun düzleşmesinin ilerlemesini önlemeye ve daha etkili tedavi sağlamaya yardımcı olabilir.

Sonuç

Boyun düzleşmesi, modern yaşamın yaygın bir problemidir ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Ancak, doğru önlemler alarak ve etkili tedavi yöntemleri uygulayarak bu durumun üstesinden gelinebilir. Bu blog yazısında, boyun düzleşmesinin nedenlerini, belirtilerini, teşhisini ve tedavi yöntemlerini detaylı bir şekilde inceledik. Umarız, bu bilgiler size yardımcı olur ve sağlıklı bir boyun omurgasına sahip olmanızı sağlar. Unutmayın, erken teşhis ve doğru tedavi yaklaşımlarıyla ağrısız ve hareketli bir yaşam sürmek mümkündür.