Anesteziyoloji ve ReanimasyonGenel CerrahiGöğüs HastalıklarıKardiyoloji

Cerrahi Yoğun Bakım Ünitesinde Yaşam Desteği: Bilmeniz Gerekenler

Cerrahi yoğun bakım üniteleri (YBÜ), büyük cerrahi operasyonlar geçiren veya ciddi komplikasyonlar geliştiren hastaların kritik bakımı için tasarlanmış özel ortamlardır. Bu üniteler, hastaların hayati fonksiyonlarını desteklemek ve iyileşmelerini sağlamak için gelişmiş tıbbi teknoloji ve uzmanlaşmış personel ile donatılmıştır. Yaşam desteği, cerrahi YBÜ'deki hasta bakımının temel bir parçasıdır ve solunum, dolaşım ve diğer hayati organ fonksiyonlarının geçici olarak devralınmasını veya desteklenmesini içerir. Bu makalede, cerrahi YBÜ'de yaşam desteği hakkında bilmeniz gerekenler ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

Cerrahi Yoğun Bakım Ünitesinin Amacı

Cerrahi YBÜ'nün temel amacı, büyük cerrahi girişimler geçiren veya postoperatif dönemde ciddi komplikasyonlar geliştiren hastalara kapsamlı ve sürekli bakım sağlamaktır. Bu üniteler, hastaların hayati fonksiyonlarını yakından izlemek, potansiyel sorunları erken aşamada tespit etmek ve hızlı ve etkili bir şekilde müdahale etmek için tasarlanmıştır. Cerrahi YBÜ'deki hastalar genellikle aşağıdaki nedenlerle yaşam desteğine ihtiyaç duyarlar:

• Büyük Cerrahi Operasyonlar: Karmaşık cerrahi prosedürler, hastaların vücutlarında önemli stres yaratabilir ve organ fonksiyon bozukluğuna yol açabilir.
• Komplikasyonlar: Postoperatif dönemde enfeksiyon, kanama, solunum yetmezliği veya kalp yetmezliği gibi komplikasyonlar gelişebilir.
• Travma: Ciddi travma geçiren hastalar, çoklu organ hasarı nedeniyle yaşam desteğine ihtiyaç duyabilirler.
• Önceden Var Olan Sağlık Sorunları: Kalp hastalığı, akciğer hastalığı veya böbrek hastalığı gibi önceden var olan sağlık sorunları, cerrahi sonrası komplikasyon riskini artırabilir.

Yaşam Desteği Türleri

Cerrahi YBÜ'de kullanılan çeşitli yaşam desteği türleri vardır. En yaygın kullanılanlar şunlardır:

Solunum Desteği

Solunum desteği, akciğerlerin yeterli oksijen almasını ve karbondioksiti atmasını sağlamak için kullanılır. En yaygın yöntemler şunlardır:

Mekanik Ventilasyon

Mekanik ventilasyon, bir ventilatör adı verilen bir makine tarafından solunumun sağlanmasıdır. Bu, endotrakeal tüp (ETT) veya trakeostomi tüpü aracılığıyla yapılabilir. ETT, ağız veya burun yoluyla trakeaya yerleştirilirken, trakeostomi tüpü boyunda cerrahi olarak açılan bir açıklıktan yerleştirilir. Mekanik ventilasyon, solunum kasları zayıf olan veya solunum yetmezliği olan hastalara yardımcı olur.

Mekanik ventilasyonun farklı modları vardır:

• Kontrollü Mekanik Ventilasyon (CMV): Ventilatör, solunum hızını ve hacmini tamamen kontrol eder. Hasta kendi başına nefes alamaz.
• Yardım Kontrollü Ventilasyon (ACV): Ventilatör, her solunumu destekler, ancak hasta kendi başına nefes alabilirse ventilatör solunumu tetikler.
• Senkronize Aralıklı Zorunlu Ventilasyon (SIMV): Ventilatör, belirli aralıklarla solunum sağlar, ancak hasta bu aralıklarda kendi başına da nefes alabilir.
• Basınç Destekli Ventilasyon (PSV): Ventilatör, her solunumda basınç desteği sağlar, ancak hasta solunumu başlatır ve kontrol eder.

Non-invaziv Ventilasyon (NIV)

Non-invaziv ventilasyon, bir maske aracılığıyla solunum desteği sağlamaktır. ETT veya trakeostomi tüpü yerleştirilmesine gerek yoktur. NIV, hafif ila orta dereceli solunum yetmezliği olan hastalarda kullanılır. CPAP (Sürekli Pozitif Hava Yolu Basıncı) ve BiPAP (İki Seviyeli Pozitif Hava Yolu Basıncı) gibi farklı NIV türleri vardır.

• CPAP: Uyku apnesi tedavisinde de kullanılan CPAP, hava yollarını açık tutmak için sürekli bir hava basıncı sağlar.
• BiPAP: BiPAP, inspirasyon sırasında daha yüksek bir basınç ve ekspirasyon sırasında daha düşük bir basınç sağlar, bu da nefes almayı daha kolay hale getirir.

Yüksek Akışlı Nazal Kanül (HFNC)

HFNC, burun deliklerine yerleştirilen küçük kanüller aracılığıyla ısıtılmış ve nemlendirilmiş oksijeni yüksek akış hızlarında sağlar. HFNC, oksijenasyonu iyileştirir, ölü boşluğu azaltır ve solunum eforunu azaltır.

Dolaşım Desteği

Dolaşım desteği, kalbin yeterli kan pompalamasını sağlamak için kullanılır. En yaygın yöntemler şunlardır:

Vazoaktif İlaçlar

Vazoaktif ilaçlar, kan basıncını ve kalp debisini düzenlemek için kullanılır. Bu ilaçlar, vazopresörler (kan damarlarını daraltır), inotropikler (kalp kasılmasını güçlendirir) ve vazodilatörler (kan damarlarını genişletir) içerir.

• Vazopresörler: Norepinefrin, epinefrin ve vazopressin gibi ilaçlar, kan basıncını yükseltmek için kullanılır.
• İnotropikler: Dobutamin ve milrinon gibi ilaçlar, kalp kasılmasını güçlendirmek ve kalp debisini artırmak için kullanılır.
• Vazodilatörler: Nitrogliserin ve nitroprussid gibi ilaçlar, kan damarlarını genişletmek ve kan basıncını düşürmek için kullanılır.

İntravenöz Sıvı Desteği

İntravenöz sıvılar, kan hacmini ve kan basıncını korumak için kullanılır. Farklı türde sıvılar mevcuttur, bunlar arasında kristaloidler (serum fizyolojik, Ringer laktat) ve kolloidler (albümin, hidroksietil nişasta) bulunur.

Kan Transfüzyonu

Kan transfüzyonu, kan kaybı veya anemi durumlarında kan hacmini ve oksijen taşıma kapasitesini artırmak için kullanılır.

İntra-aortik Balon Pompası (IABP)

IABP, aortaya yerleştirilen bir balondur. Balon, diastol sırasında şişer ve sistol sırasında söner. Bu, koroner arterlere kan akışını artırır ve kalbin iş yükünü azaltır. IABP, kalp yetmezliği olan veya kalp ameliyatı geçiren hastalarda kullanılır.

Ekstrakorporeal Membran Oksijenasyonu (ECMO)

ECMO, kanın vücut dışında bir makineye pompalanmasını ve oksijenlenmesini sağlayan bir yaşam destek yöntemidir. ECMO, akciğerler veya kalp yeterince çalışmadığında kullanılır. İki tür ECMO vardır: veno-venöz (VV) ECMO ve veno-arteriyel (VA) ECMO.

• VV ECMO: Kan, bir venden alınır, oksijenlenir ve aynı vene geri verilir. Bu, akciğer fonksiyonunu desteklemek için kullanılır.
• VA ECMO: Kan, bir venden alınır, oksijenlenir ve bir atardamara geri verilir. Bu, hem akciğer hem de kalp fonksiyonunu desteklemek için kullanılır.

Böbrek Desteği

Böbrek desteği, böbreklerin yeterince çalışmadığı durumlarda kullanılır. En yaygın yöntemler şunlardır:

Hemodiyaliz

Hemodiyaliz, kanın vücut dışında bir diyaliz makinesine pompalanmasını ve filtrelenmesini sağlayan bir yöntemdir. Hemodiyaliz, atık ürünleri ve fazla sıvıyı vücuttan uzaklaştırır.

Sürekli Böbrek Replasman Tedavisi (SBRT)

SBRT, hemodiyalize benzer, ancak kan daha yavaş bir hızda filtrelenir. SBRT, hemodiyalize göre daha iyi tolere edilir ve kritik durumdaki hastalarda kullanılır.

Periton Diyalizi

Periton diyalizi, karın boşluğuna bir kateter yerleştirilmesini ve diyaliz sıvısının karın boşluğuna verilmesini içerir. Diyaliz sıvısı, atık ürünleri ve fazla sıvıyı emer ve sonra vücuttan uzaklaştırılır.

Beslenme Desteği

Beslenme desteği, hastaların yeterli besin almasını sağlamak için kullanılır. Cerrahi YBÜ'deki hastalar, genellikle yeterli besin alamadıkları için malnütrisyon riski altındadır. Beslenme desteği, enteral beslenme (tüp ile beslenme) veya parenteral beslenme (intravenöz beslenme) yoluyla sağlanabilir.

Enteral Beslenme

Enteral beslenme, bir tüp aracılığıyla mideye veya ince bağırsağa besin verilmesidir. Nazogastrik tüp (NG tüpü), nazojejunal tüp (NJ tüpü) veya gastrostomi tüpü gibi farklı türde tüpler kullanılabilir.

Parenteral Beslenme

Parenteral beslenme, intravenöz olarak besin verilmesidir. Parenteral beslenme, enteral beslenmenin mümkün olmadığı durumlarda kullanılır.

Yaşam Desteği Sırasında İzleme

Yaşam desteği alan hastaların hayati fonksiyonları sürekli olarak izlenir. İzlenen parametreler şunlardır:

• Kalp Hızı ve Ritm: Kalp hızı ve ritmi, bir elektrokardiyogram (EKG) ile izlenir.
• Kan Basıncı: Kan basıncı, invaziv (arteriyel hat) veya non-invaziv (tansiyon aleti) yöntemlerle izlenir.
• Solunum Hızı ve Oksijen Saturasyonu: Solunum hızı ve oksijen saturasyonu, bir pulse oksimetre ile izlenir.
• Vücut Sıcaklığı: Vücut sıcaklığı, bir termometre ile izlenir.
• İdrar Çıkışı: İdrar çıkışı, bir idrar sondası ile izlenir.
• Kan Gazları: Kan gazları, arteriyel kan örneği alınarak analiz edilir. Kan gazları, oksijen ve karbondioksit seviyelerini, pH'ı ve diğer önemli parametreleri ölçer.
• Elektrolitler: Elektrolitler (sodyum, potasyum, klorür), kan örneği alınarak analiz edilir. Elektrolit dengesizlikleri, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Yaşam Desteğinin Riskleri ve Komplikasyonları

Yaşam desteği, hayati öneme sahip olsa da, riskleri ve komplikasyonları da beraberinde getirebilir. En yaygın riskler ve komplikasyonlar şunlardır:

• Enfeksiyon: Cerrahi YBÜ'deki hastalar, özellikle kateterler ve tüpler nedeniyle enfeksiyon riski altındadır.
• Pnömoni: Mekanik ventilasyon kullanan hastalarda pnömoni riski artar.
• Kanama: Kanama, cerrahi operasyonlar, kateter yerleştirme veya antikoagülan ilaç kullanımı nedeniyle meydana gelebilir.
• Trombüs Oluşumu: Uzun süre yatakta kalan hastalarda trombüs oluşumu riski artar.
• Organ Fonksiyon Bozukluğu: Yaşam desteği, organ fonksiyon bozukluğuna yol açabilir veya mevcut organ fonksiyon bozukluğunu kötüleştirebilir.
• Bası Yaraları: Uzun süre yatakta kalan hastalarda bası yaraları gelişebilir.
• Psikolojik Sorunlar: Cerrahi YBÜ'de kalmak, hastaların psikolojik sorunlar yaşamasına neden olabilir. Deliryum, anksiyete ve depresyon yaygın görülen sorunlardır.

Yaşam Desteğinden Çekilme

Bazı durumlarda, yaşam desteğinin sürdürülmesi hastanın iyiliği için faydalı olmayabilir. Bu durumlarda, doktorlar, hastanın ailesi ve diğer sağlık profesyonelleri ile birlikte yaşam desteğinden çekilme kararı alabilirler. Yaşam desteğinden çekilme kararı, hasta haklarına ve etik ilkelere saygı gösterilerek alınmalıdır.

Yaşam desteğinden çekilme süreci, genellikle kademeli olarak ilaçların azaltılmasını ve solunum desteğinin azaltılmasını içerir. Hastanın rahatlığı ve ağrısının kontrolü önceliklidir.

Hasta Yakınları İçin Bilgiler

Yakınınızın cerrahi YBÜ'de yaşam desteği alması, sizin için stresli ve zor bir deneyim olabilir. Bilmeniz gereken bazı önemli bilgiler şunlardır:

• İletişim: Doktorlar ve hemşireler, yakınınızın durumu hakkında sizi düzenli olarak bilgilendireceklerdir. Soru sormaktan ve endişelerinizi dile getirmekten çekinmeyin.
• Ziyaret: Ziyaret saatleri ve kuralları hakkında bilgi alın. Yakınınızın yanında olmak, ona destek olmak için önemlidir.
• Destek: Arkadaşlarınızdan, ailenizden veya bir destek grubundan destek alın. Bu süreçte yalnız değilsiniz.
• Kararlar: Yakınınızın bakımıyla ilgili kararlara dahil olabilirsiniz. Doktorlar, size tüm seçenekleri açıklayacak ve karar vermenizde size yardımcı olacaklardır.

Sonuç

Cerrahi yoğun bakım ünitelerinde yaşam desteği, ciddi sağlık sorunları olan hastalar için hayati öneme sahiptir. Bu makalede, cerrahi YBÜ'de yaşam desteği hakkında bilmeniz gereken temel bilgiler ele alınmıştır. Bu bilgiler, hem hastaların hem de hasta yakınlarının bu karmaşık süreç hakkında daha iyi bilgi sahibi olmalarına yardımcı olabilir.

Ek Bilgiler

Daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynaklara başvurabilirsiniz:

• Türk Yoğun Bakım Derneği: www.tybd.org.tr
• Sağlık Bakanlığı: www.saglik.gov.tr

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Yaşam desteği ne kadar sürer?

Yaşam desteğinin süresi, hastanın durumuna ve iyileşme potansiyeline bağlıdır. Bazı hastalar kısa bir süre yaşam desteğine ihtiyaç duyarken, diğerleri daha uzun süreye ihtiyaç duyabilir.

Yaşam desteği her zaman işe yarar mı?

Yaşam desteği, hastaların hayatta kalma şansını artırabilir, ancak her zaman işe yaramaz. Hastanın durumu, altta yatan hastalıkları ve diğer faktörler, yaşam desteğinin başarısını etkileyebilir.

Yaşam desteğinden çekilme kararı nasıl alınır?

Yaşam desteğinden çekilme kararı, doktorlar, hastanın ailesi ve diğer sağlık profesyonelleri ile birlikte alınır. Karar, hasta haklarına ve etik ilkelere saygı gösterilerek alınmalıdır.

Yaşam desteği alan hastalar ağrı hisseder mi?

Yaşam desteği alan hastalar ağrı hissedebilirler. Doktorlar ve hemşireler, hastaların ağrısını kontrol etmek için ilaçlar ve diğer yöntemler kullanırlar.

Cerrahi YBÜ'de kalmak ne kadar maliyetlidir?

Cerrahi YBÜ'de kalmanın maliyeti, hastaneye, tedaviye ve sigorta kapsamına bağlı olarak değişir. Bu konuda hastanenizden bilgi alabilirsiniz.

Anahtar Kelimeler

Cerrahi yoğun bakım, yaşam desteği, mekanik ventilasyon, dolaşım desteği, böbrek desteği, beslenme desteği, ECMO, hemodiyaliz, SBRT, hasta bakımı, kritik bakım.