Çocuklarda Doğuştan Kalp Hastalıkları: Erken Tanı ve Cerrahi Tedavi Yöntemleri

Doğuştan kalp hastalıkları (DKH), bebeklerin doğumda sahip olduğu ve kalbin yapısında veya işlevinde anormalliklere neden olan hastalıklardır. Bu hastalıklar, bebeklerin ve çocukların sağlığını önemli ölçüde etkileyebilir. Erken tanı ve uygun tedavi yöntemleri ile birçok DKH'li çocuğun sağlıklı bir yaşam sürmesi mümkündür. Bu blog yazısında, DKH'nin ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini, tanı yöntemlerini ve cerrahi tedavi seçeneklerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Doğuştan Kalp Hastalıkları (DKH) Nedir?

Doğuştan kalp hastalıkları (Konjenital Kalp Hastalıkları olarak da bilinir), kalbin yapısında veya büyük damarlarda doğumdan itibaren var olan anormalliklerdir. Bu anormallikler, kalbin normal kan akışını bozarak çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. DKH, hafif bir sorundan yaşamı tehdit eden ciddi bir duruma kadar değişebilir. DKH'nin görülme sıklığı yaklaşık olarak her 1000 doğumda 8-10 bebekte bir şeklindedir.

DKH'nin Sınıflandırılması

DKH, çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. En yaygın sınıflandırma yöntemlerinden biri, siyanotik (morarma ile seyreden) ve asiyanotik (morarma olmadan seyreden) olarak ayrılmasıdır. Siyanotik DKH'lerde, oksijenlenmemiş kan sistemik dolaşıma karıştığı için bebekte morarma (siyanoz) görülür. Asiyanotik DKH'lerde ise genellikle kalpteki bir delik veya darlık nedeniyle kan akışı normalden farklıdır, ancak morarma belirgin değildir.

Siyanotik DKH'ler

• Fallot Tetralojisi: En sık görülen siyanotik DKH'dir. Pulmoner stenoz (akciğer atardamarında darlık), ventriküler septal defekt (VSD - karıncıklar arası delik), aortun sağ ventrikülden çıkması ve sağ ventrikül hipertrofisi olmak üzere dört farklı anormalliği içerir.
• Transpozisyon (Büyük Arterlerin Yer Değiştirmesi): Aort ve pulmoner arterin yer değiştirmesi durumudur. Aort sağ ventrikülden, pulmoner arter ise sol ventrikülden çıkar. Bu durum, oksijenlenmiş ve oksijenlenmemiş kanın ayrı ayrı dolaşmasına neden olur.
• Triküspid Atrezisi: Triküspid kapağının (sağ kulakçık ile sağ karıncık arasındaki kapak) gelişmemesi durumudur. Kan, sağ kulakçıktan sağ karıncığa geçemez ve genellikle atrial septal defekt (ASD - kulakçıklar arası delik) ve VSD ile birlikte görülür.
• Total Anormal Pulmoner Venöz Dönüş (TAPVD): Akciğerlerden gelen oksijenlenmiş kanın normalde sol kulakçığa dönmesi gerekirken, farklı bir yere (sağ kulakçık, koroner sinüs veya başka bir ven) dönmesidir.
• Truncus Arteriosus: Aort ve pulmoner arterin tek bir ana damar olarak çıkması durumudur. Bu damar daha sonra dallanarak aort ve pulmoner arterleri oluşturur.

Asiyanotik DKH'ler

• Ventriküler Septal Defekt (VSD): Karıncıklar arasındaki duvarda bir delik bulunmasıdır. Bu delik, sol karıncıktan sağ karıncığa kan geçişine neden olur. VSD, DKH'lerin en sık görülen türlerinden biridir.
• Atrial Septal Defekt (ASD): Kulakçıklar arasındaki duvarda bir delik bulunmasıdır. Bu delik, sol kulakçıktan sağ kulakçığa kan geçişine neden olur.
• Patent Duktus Arteriosus (PDA): Doğumdan sonra kapanması gereken duktus arteriosus adlı damarın açık kalmasıdır. Bu damar, aort ile pulmoner arter arasında bir bağlantı sağlar.
• Aort Koarktasyonu: Aort damarının bir bölümünün daralması durumudur. Bu darlık, kan basıncının yükselmesine ve kalbin daha fazla çalışmasına neden olur.
• Pulmoner Stenoz: Akciğer atardamarında (pulmoner arter) darlık bulunmasıdır. Bu darlık, kalbin sağ karıncığının daha fazla çalışmasına neden olur.
• Aort Stenozu: Aort kapağında darlık bulunmasıdır. Bu darlık, kalbin sol karıncığının daha fazla çalışmasına neden olur.

DKH'nin Nedenleri

DKH'nin kesin nedeni çoğu zaman bilinmemektedir. Ancak, genetik faktörler, çevresel faktörler ve annenin hamilelik sırasında geçirdiği bazı hastalıklar DKH riskini artırabilir.

Genetik Faktörler

Bazı genetik sendromlar (Down sendromu, Turner sendromu, DiGeorge sendromu gibi) DKH riskini artırır. Ayrıca, ailesinde DKH öyküsü olan bireylerde DKH görülme olasılığı daha yüksektir. Tek gen mutasyonları da DKH'ye neden olabilir.

Çevresel Faktörler

Annenin hamilelik sırasında maruz kaldığı bazı çevresel faktörler DKH riskini artırabilir. Bunlar arasında:

• İlaçlar: Bazı ilaçlar (talidomid, izotretinoin gibi) DKH riskini artırabilir.
• Alkol ve Sigara: Hamilelik sırasında alkol ve sigara kullanımı DKH riskini artırır.
• Radyasyon: Hamilelik sırasında radyasyona maruz kalmak DKH riskini artırabilir.

Annenin Hamilelik Sırasında Geçirdiği Hastalıklar

Annenin hamilelik sırasında geçirdiği bazı enfeksiyonlar (kızamıkçık gibi) DKH riskini artırabilir. Ayrıca, annenin diyabet veya lupus gibi kronik hastalıkları da DKH riskini artırabilir.

DKH'nin Belirtileri

DKH'nin belirtileri, hastalığın türüne ve şiddetine göre değişir. Bazı bebeklerde belirtiler doğumdan hemen sonra ortaya çıkarken, bazılarında ise belirtiler daha sonraki aylarda veya yıllarda ortaya çıkabilir.

Bebeklerde Görülen Belirtiler

• Morarma (Siyanoz): Özellikle dudaklarda, tırnaklarda ve ciltte morarma görülmesi.
• Hızlı veya Zor Nefes Alma: Bebeklerin normalden daha hızlı veya zor nefes alması.
• Beslenme Güçlüğü: Bebeklerin emme veya biberonla beslenme sırasında yorulması veya terlemesi.
• Kilo Alamama: Bebeklerin yaşına göre beklenen kiloyu alamaması.
• Halsizlik ve Yorgunluk: Bebeklerin sürekli halsiz ve yorgun görünmesi.
• Terleme: Beslenme veya aktivite sırasında aşırı terleme.
• Kalp Üfürümü: Doktorun steteskopla dinlerken duyduğu anormal bir ses.

Çocuklarda Görülen Belirtiler

• Egzersiz Toleransının Azalması: Çocukların yaşıtlarına göre daha çabuk yorulması veya aktivitelere katılamaması.
• Göğüs Ağrısı: Egzersiz sırasında veya sonrasında göğüs ağrısı.
• Bayılma: Egzersiz sırasında veya sonrasında bayılma.
• Şişlik (Ödem): Bacaklarda, ayaklarda veya karında şişlik.
• Büyüme Geriliği: Çocukların yaşına göre beklenen boy ve kiloya ulaşamaması.
• Sık Solunum Yolu Enfeksiyonları: Çocukların sık sık bronşit veya zatürre gibi solunum yolu enfeksiyonları geçirmesi.

DKH'nin Tanı Yöntemleri

DKH'nin tanısı, fizik muayene, EKG, ekokardiyografi, göğüs röntgeni ve kardiyak kateterizasyon gibi çeşitli yöntemlerle konulabilir.

Fizik Muayene

Doktor, bebeği veya çocuğu dinleyerek kalp üfürümü gibi anormal sesleri tespit edebilir. Ayrıca, morarma, hızlı nefes alma, şişlik gibi belirtileri de değerlendirir.

Elektrokardiyografi (EKG)

EKG, kalbin elektriksel aktivitesini ölçen bir testtir. Kalp ritmini ve kalp kasının hasar görüp görmediğini gösterir.

Ekokardiyografi

Ekokardiyografi, kalbin ultrasonografisidir. Kalbin yapısını, işlevini ve kan akışını ayrıntılı olarak gösterir. DKH'nin tanısında en sık kullanılan yöntemlerden biridir. Fetal ekokardiyografi ile anne karnındaki bebeğin kalbi de incelenebilir.

Göğüs Röntgeni

Göğüs röntgeni, kalbin boyutunu ve akciğerlerde sıvı birikimini gösterir. Ayrıca, diğer organların durumunu da değerlendirmeye yardımcı olur.

Kardiyak Kateterizasyon

Kardiyak kateterizasyon, kalbe bir kateter (ince bir tüp) yerleştirilerek kalbin içindeki basınçların ölçüldüğü ve kan örneklerinin alındığı bir işlemdir. Ayrıca, anjiyografi ile kalp damarları da görüntülenebilir. Kardiyak kateterizasyon, DKH'nin tanısında ve tedavisinde (örneğin, balon valvüloplasti veya stent yerleştirme) kullanılabilir.

Diğer Tanı Yöntemleri

• Pulse Oksimetre: Kandaki oksijen seviyesini ölçen bir cihazdır.
• Kan Gazı Analizi: Kandaki oksijen ve karbondioksit seviyelerini ölçen bir testtir.
• MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme): Kalbin ve büyük damarların ayrıntılı görüntülerini elde etmek için kullanılır.
• BT (Bilgisayarlı Tomografi): Kalbin ve büyük damarların kesitsel görüntülerini elde etmek için kullanılır.

DKH'nin Cerrahi Tedavi Yöntemleri

DKH'nin cerrahi tedavisi, hastalığın türüne ve şiddetine göre değişir. Bazı DKH'ler cerrahi olarak tamamen düzeltilebilirken, bazıları ise sadece palyatif (semptomları hafifletmeye yönelik) cerrahi işlemlerle tedavi edilebilir.

Açık Kalp Cerrahisi

Açık kalp cerrahisi, göğüs kemiğinin (sternum) kesilerek kalbe doğrudan erişildiği bir cerrahi yöntemdir. Bu yöntem, karmaşık DKH'lerin tedavisinde sıklıkla kullanılır. Açık kalp cerrahisi sırasında, kalp akciğer makinesi (kalp-akciğer pompası) kullanılarak kan dolaşımı ve solunum geçici olarak sağlanır.

Açık Kalp Cerrahisi ile Tedavi Edilen DKH'ler

• Fallot Tetralojisi Onarımı: Pulmoner stenozun giderilmesi, VSD'nin kapatılması ve aortun doğru pozisyona getirilmesi işlemlerini içerir.
• Transpozisyon (Büyük Arterlerin Yer Değiştirmesi) Onarımı: Arteriyel switch ameliyatı (aort ve pulmoner arterin doğru yerlerine taşınması) veya atrial switch ameliyatı (kulakçıklar arasındaki kan akışının yönlendirilmesi) uygulanabilir.
• Triküspid Atrezisi Onarımı: Fontan ameliyatı (sağ kulakçıktan gelen kanın doğrudan akciğerlere yönlendirilmesi) veya Glenn ameliyatı (üst ana toplardamarın akciğer atardamarına bağlanması) uygulanabilir.
• Total Anormal Pulmoner Venöz Dönüş (TAPVD) Onarımı: Pulmoner venlerin doğru yere (sol kulakçığa) bağlanması sağlanır.
• Truncus Arteriosus Onarımı: Aort ve pulmoner arter ayrı damarlar haline getirilir ve VSD kapatılır.
• Aort Koarktasyonu Onarımı: Aort damarındaki darlık cerrahi olarak giderilir veya sentetik bir yama ile genişletilir.

Kapalı Kalp Cerrahisi (Minimal İnvaziv Cerrahi)

Kapalı kalp cerrahisi, küçük kesilerle veya kateterler aracılığıyla yapılan cerrahi işlemlerdir. Bu yöntem, açık kalp cerrahisine göre daha az invazivdir ve iyileşme süresi daha kısadır.

Kapalı Kalp Cerrahisi ile Tedavi Edilen DKH'ler

• Patent Duktus Arteriosus (PDA) Kapatılması: Kateter aracılığıyla PDA'nın kapatılması sağlanır.
• Atrial Septal Defekt (ASD) Kapatılması: Kateter aracılığıyla ASD'nin kapatılması sağlanır.
• Ventriküler Septal Defekt (VSD) Kapatılması: Bazı VSD türleri kateter aracılığıyla kapatılabilir, ancak genellikle açık kalp cerrahisi gereklidir.
• Pulmoner Stenozun Balon Valvüloplasti ile Tedavisi: Kateter aracılığıyla pulmoner kapağın genişletilmesi sağlanır.
• Aort Stenozun Balon Valvüloplasti ile Tedavisi: Kateter aracılığıyla aort kapağının genişletilmesi sağlanır.

Hibrit Cerrahi

Hibrit cerrahi, hem açık kalp cerrahisi hem de kapalı kalp cerrahisi tekniklerinin bir arada kullanıldığı bir yöntemdir. Bu yöntem, bazı karmaşık DKH'lerin tedavisinde kullanılabilir.

Kalp Nakli

Kalp nakli, diğer tedavi yöntemlerinin başarısız olduğu ve kalbin işlevini yerine getiremediği durumlarda uygulanan bir yöntemdir. Kalp nakli, genellikle son çare olarak düşünülür.

Cerrahi Sonrası Bakım

DKH cerrahisi sonrası, hastaların yoğun bakımda ve ardından serviste yakın takibi gereklidir. Cerrahi sonrası bakım, hastanın iyileşme sürecini hızlandırmak ve komplikasyonları önlemek için önemlidir.

Yoğun Bakım Ünitesi

Cerrahi sonrası ilk birkaç gün yoğun bakımda geçirilir. Bu süre zarfında, hastanın kalp ritmi, kan basıncı, solunumu ve diğer vital bulguları yakından takip edilir. Ağrı kontrolü sağlanır ve enfeksiyon riskini azaltmak için önlemler alınır.

Servis Bakımı

Yoğun bakımdan çıktıktan sonra, hasta servise alınır. Serviste, hastanın genel durumu değerlendirilir, yara bakımı yapılır ve ilaçları düzenli olarak verilir. Fizyoterapi ve rehabilitasyon programları başlatılabilir.

Evde Bakım

Hastanın taburcu olduktan sonra evde de dikkatli bir şekilde bakılması gerekir. Doktorun önerdiği ilaçlar düzenli olarak kullanılmalı, yara bakımı yapılmalı ve enfeksiyon belirtileri takip edilmelidir. Ayrıca, düzenli kontroller için doktora başvurulmalıdır.

DKH'li Çocukların Uzun Dönem Takibi

DKH'li çocukların cerrahi tedaviden sonra da uzun dönem takibi önemlidir. Bu takip, kalbin durumunu izlemek, olası komplikasyonları erken teşhis etmek ve gerekli tedavileri uygulamak için yapılır.

Kardiyolojik Takip

DKH'li çocuklar, düzenli olarak kardiyolog tarafından takip edilmelidir. Bu takipte, EKG, ekokardiyografi ve diğer tanı yöntemleri kullanılarak kalbin durumu değerlendirilir. Ayrıca, hastanın genel sağlığı ve büyüme gelişimi de izlenir.

Yaşam Tarzı Önerileri

DKH'li çocukların sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemesi önemlidir. Bu, dengeli beslenme, düzenli egzersiz ve sigara gibi zararlı alışkanlıklardan uzak durmayı içerir.

Egzersiz ve Spor

DKH'li çocukların çoğu, doktorun önerdiği şekilde egzersiz yapabilir ve sporla uğraşabilir. Ancak, bazı DKH türlerinde ağır egzersizlerden kaçınmak gerekebilir.

Aşılar

DKH'li çocukların aşıları düzenli olarak yapılması önemlidir. Aşılar, enfeksiyonlara karşı korunmaya yardımcı olur ve sağlık sorunlarını önler.

Diş Sağlığı

DKH'li çocukların diş sağlığına dikkat etmesi önemlidir. Diş enfeksiyonları, kalbe zarar verebilir. Bu nedenle, düzenli diş kontrolleri ve iyi bir ağız hijyeni sağlanmalıdır.

Endokardit Profilaksisi

Bazı DKH'li çocukların, diş tedavisi veya cerrahi işlemler öncesinde endokardit profilaksisi (antibiyotik kullanımı) alması gerekebilir. Endokardit, kalbin iç yüzeyinin iltihaplanmasıdır ve ciddi bir enfeksiyondur.

Sonuç

Doğuştan kalp hastalıkları, bebeklerin ve çocukların sağlığını tehdit eden önemli bir sorundur. Ancak, erken tanı ve uygun tedavi yöntemleri ile birçok DKH'li çocuğun sağlıklı bir yaşam sürmesi mümkündür. Bu blog yazısında, DKH'nin ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini, tanı yöntemlerini ve cerrahi tedavi seçeneklerini detaylı bir şekilde inceledik. Unutmayın, DKH ile ilgili herhangi bir şüpheniz varsa, mutlaka bir uzmana danışın.