PediatriNefrolojiÇocuk Ürolojisi

Çocuklarda Sık Görülen Ürolojik Sorunlar: Alt Islatma, İdrar Yolu Enfeksiyonları ve Daha Fazlası

Çocukluk çağı, büyüme ve gelişme ile birlikte çeşitli sağlık sorunlarının da görülebildiği bir dönemdir. Bu sorunlardan bazıları ürolojik sistemle ilgili olabilir. Çocuklarda sıkça karşılaşılan ürolojik problemler arasında alt ıslatma (enürezis), idrar yolu enfeksiyonları (İYE), vezikoüreteral reflü (VUR), hipospadias, inmemiş testis (kriptorşidizm) ve hidrosel yer alır. Bu yazıda, bu sorunları detaylı bir şekilde ele alacak, nedenlerini, belirtilerini, tanı yöntemlerini ve tedavi seçeneklerini inceleyeceğiz.

Alt Islatma (Enürezis)

Enürezis Nedir?

Enürezis, çocuğun uyku sırasında istemsiz olarak idrar kaçırması durumudur. Genellikle 5 yaş ve üzeri çocuklarda görülen bir problemdir. Enürezis, altta yatan bir tıbbi sorunun belirtisi olabileceği gibi, gelişimsel bir gecikme veya psikolojik faktörlerden de kaynaklanabilir.

Enürezisin Nedenleri

• Genetik Faktörler: Ailede alt ıslatma öyküsü olan çocuklarda enürezis görülme olasılığı daha yüksektir.
• Hormonal Faktörler: Gece idrar üretimini azaltan antidiüretik hormon (ADH) eksikliği, enürezise neden olabilir.
• Mesane Kapasitesi: Mesane kapasitesinin yaşına göre küçük olması, gece idrar tutma yeteneğini azaltabilir.
• Uyanma Güçlüğü: Uyku sırasında mesane doluluğunu hissetme ve uyanma zorluğu, enürezise yol açabilir.
• Kabızlık: Kronik kabızlık, mesaneye baskı yaparak enürezisi tetikleyebilir.
• Psikolojik Faktörler: Stres, kaygı, travma gibi psikolojik faktörler enürezise neden olabilir.
• Tıbbi Durumlar: Nadir durumlarda, diyabet, idrar yolu enfeksiyonları veya nörolojik sorunlar enürezise neden olabilir.

Enürezis Türleri

1. Primer Enürezis: Çocuğun hiç kuru kalmadığı durumdur. Genellikle gelişimsel faktörlere bağlıdır.
2. Sekonder Enürezis: Çocuğun en az 6 ay kuru kaldıktan sonra tekrar altını ıslatmaya başlamasıdır. Genellikle psikolojik veya tıbbi bir nedene bağlıdır.
3. Monosemptomatik Enürezis: Sadece gece alt ıslatma görülür.
4. Non-monosemptomatik Enürezis: Gece alt ıslatmanın yanı sıra gündüz de idrar kaçırma, sık idrara çıkma veya idrar yaparken zorlanma gibi belirtiler de görülür.

Enürezis Tanısı

Enürezis tanısı genellikle çocuğun öyküsü ve fiziksel muayenesi ile konulur. Doktor, çocuğun idrar alışkanlıkları, ailede enürezis öyküsü, diğer sağlık sorunları ve psikolojik durumu hakkında bilgi alır. Gerekli durumlarda, idrar tahlili, idrar kültürü, böbrek ve mesane ultrasonu gibi ek testler yapılabilir.

Enürezis Tedavisi

Enürezis tedavisinde amaç, çocuğun kuru kalmasını sağlamak ve altta yatan nedenleri ortadan kaldırmaktır. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:

• Davranışsal Tedaviler:
  • Sıvı Kısıtlaması: Akşam yemeğinden sonra sıvı alımının kısıtlanması.
  • Mesane Egzersizleri: Gündüz idrar tutma süresini uzatma ve idrar yaparken kasları sıkıp bırakma egzersizleri.
  • Alarm Tedavisi: Gece idrar kaçırma başladığında alarm çalarak çocuğu uyandıran bir cihaz kullanılması. Bu yöntem, çocuğun mesane doluluğunu hissetmesini ve uyanmasını sağlamaya yardımcı olur.
  • Takvim Tutma: Kuru gecelerin takvimde işaretlenmesi ve çocuğun ödüllendirilmesi.
• İlaç Tedavisi:
  • Desmopressin (DDAVP): Gece idrar üretimini azaltan bir ilaçtır. Doktor kontrolünde kullanılması gerekir.
  • Antikolinerjik İlaçlar: Mesane kasılmalarını azaltarak mesane kapasitesini artırmaya yardımcı olabilir.
• Psikolojik Destek: Stres, kaygı veya travma gibi psikolojik faktörlerin neden olduğu enürezis vakalarında psikolojik danışmanlık veya terapi faydalı olabilir.

Enürezis tedavisi sabır ve destek gerektirir. Ailelerin çocuğa karşı anlayışlı ve destekleyici olması, tedavi başarısını artırır. Çocuğu suçlamak veya cezalandırmak yerine, onu cesaretlendirmek ve motive etmek önemlidir.

İdrar Yolu Enfeksiyonları (İYE)

İYE Nedir?

İdrar yolu enfeksiyonları (İYE), idrar yollarında (böbrekler, üreterler, mesane ve üretra) meydana gelen enfeksiyonlardır. Çocuklarda sık görülen bir sağlık sorunudur ve genellikle bakterilerin idrar yollarına girmesiyle oluşur.

İYE Nedenleri

• Bakteriyel Enfeksiyonlar: İYE'lerin en sık nedeni bakterilerdir. En sık görülen bakteri türü Escherichia coli (E. coli)'dir.
• Anatomik Anomaliler: İdrar yollarında doğuştan gelen anomaliler, idrar akışını engelleyerek enfeksiyon riskini artırabilir.
• Vezikoüreteral Reflü (VUR): İdrarın mesaneden böbreklere geri kaçması durumudur. İYE riskini artırır.
• Kabızlık: Kronik kabızlık, mesaneye baskı yaparak idrar akışını engelleyebilir ve enfeksiyon riskini artırabilir.
• Hijyen Eksikliği: Özellikle kız çocuklarında, tuvalet sonrası temizliğin doğru yapılmaması (arkadan öne doğru silinmesi) bakterilerin idrar yollarına girmesine neden olabilir.
• Sünnetsizlik: Sünnetsiz erkek çocuklarında İYE riski daha yüksektir.
• Bağışıklık Sistemi Zayıflığı: Bağışıklık sistemi zayıf olan çocuklarda İYE riski daha yüksektir.
• Kateter Kullanımı: İdrar sondası (kateter) kullanan çocuklarda İYE riski artar.

İYE Belirtileri

İYE belirtileri, enfeksiyonun yerine ve şiddetine göre değişebilir. Bebeklerde ve küçük çocuklarda belirtiler daha belirsiz olabilir.

• Bebeklerde İYE Belirtileri:
  • Ateş
  • Huzursuzluk
  • İştahsızlık
  • Kusma
  • İshal
  • Kötü kokulu idrar
  • Sarılık
  • Büyüme geriliği
• Daha Büyük Çocuklarda İYE Belirtileri:
  • Sık idrara çıkma
  • İdrar yaparken yanma veya ağrı
  • Karın ağrısı
  • Yan ağrısı
  • Ateş
  • İdrarda kan
  • Kötü kokulu idrar
  • İdrar kaçırma (daha önce kuru olan çocuklarda)

İYE Tanısı

İYE tanısı, idrar tahlili ve idrar kültürü ile konulur. İdrar tahlili, idrarda bakteri, beyaz küre ve kırmızı küre olup olmadığını gösterir. İdrar kültürü, idrarda bulunan bakterilerin türünü ve hangi antibiyotiklere duyarlı olduğunu belirler.

Tekrarlayan İYE vakalarında, altta yatan bir neden olup olmadığını araştırmak için böbrek ve mesane ultrasonu, voiding sistoüretrografi (VSUG) veya dimerkaptosüksinik asit (DMSA) sintigrafisi gibi ek testler yapılabilir.

İYE Tedavisi

İYE tedavisi, antibiyotiklerle yapılır. Antibiyotik seçimi, idrar kültüründe belirlenen bakterinin türüne ve antibiyotik duyarlılığına göre yapılır. Bebeklerde ve küçük çocuklarda genellikle damardan antibiyotik tedavisi uygulanır. Daha büyük çocuklarda ise ağızdan antibiyotik tedavisi uygulanabilir.

Antibiyotik tedavisine ek olarak, bol sıvı tüketmek, idrar yolu hijyenine dikkat etmek ve ağrı kesiciler kullanmak da faydalı olabilir.

Tekrarlayan İYE vakalarında, altta yatan nedenin tedavisi önemlidir. Örneğin, VUR varsa cerrahi tedavi gerekebilir.

İYE'den Korunma Yolları

• Bol sıvı tüketmek
• İdrar yolu hijyenine dikkat etmek (özellikle kız çocuklarında tuvalet sonrası temizliğin doğru yapılması)
• Kabızlığı önlemek
• Sık idrara çıkmak ve idrarı tutmamak
• Pamuklu iç çamaşırı giymek
• Sünnet olmak (erkek çocuklarda)

Vezikoüreteral Reflü (VUR)

VUR Nedir?

Vezikoüreteral reflü (VUR), idrarın mesaneden üreterlere ve böbreklere geri kaçması durumudur. Normalde idrar, böbreklerden mesaneye doğru tek yönlü akar. VUR, idrar yollarındaki bir anormallik nedeniyle oluşur ve İYE riskini artırır.

VUR Nedenleri

VUR'un en sık nedeni, üreterin mesaneye bağlandığı yerdeki bir anormalliktir. Bu anormallik, üreterin mesane duvarına yeterince uzun bir tünel boyunca girmemesine neden olur. Bu durumda, mesane kasıldığında idrar üretere geri kaçabilir.

VUR, genetik faktörlerden de etkilenebilir. Ailede VUR öyküsü olan çocuklarda VUR görülme olasılığı daha yüksektir.

VUR Dereceleri

VUR, idrarın böbreklere ne kadar geri kaçtığına göre 5 dereceye ayrılır:

1. Derece I: İdrar sadece üretere geri kaçar.
2. Derece II: İdrar üretere ve böbrek pelvisine geri kaçar.
3. Derece III: İdrar üretere, böbrek pelvisine ve kalislere geri kaçar.
4. Derece IV: İdrar üretere, böbrek pelvisine ve kalislere geri kaçar ve böbreklerde genişleme (hidronefroz) görülür.
5. Derece V: İdrar üretere, böbrek pelvisine ve kalislere geri kaçar ve böbreklerde belirgin genişleme (hidronefroz) ve kıvrımlı üreter görülür.

VUR Belirtileri

VUR'un en sık belirtisi, tekrarlayan İYE'lerdir. Diğer belirtiler şunları içerebilir:

• Ateş
• Yan ağrısı
• Karın ağrısı
• İdrarda kan
• Büyüme geriliği
• Hipertansiyon
• Böbrek yetmezliği (ileri vakalarda)

VUR Tanısı

VUR tanısı, voiding sistoüretrografi (VSUG) ile konulur. VSUG, mesaneye kateter yoluyla kontrast madde verilerek çekilen bir röntgen filmidir. Bu film, idrarın üreterlere geri kaçıp kaçmadığını ve ne kadar kaçtığını gösterir.

VUR tanısı konulduktan sonra, böbreklerin hasar görüp görmediğini değerlendirmek için dimerkaptosüksinik asit (DMSA) sintigrafisi yapılabilir.

VUR Tedavisi

VUR tedavisi, reflünün derecesine, çocuğun yaşına, genel sağlık durumuna ve İYE sıklığına göre değişir. Tedavi seçenekleri şunlardır:

• Antibiyotik Profilaksisi: Düşük dozda antibiyotiklerin düzenli olarak kullanılması, İYE riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Cerrahi Tedavi:
  • Açık Cerrahi: Üreterin mesaneye bağlandığı yerdeki anormalliği düzeltmek için yapılan bir ameliyattır.
  • Endoskopik Cerrahi: Üreterin mesaneye bağlandığı yere bir madde enjekte edilerek reflüyü önlemek için yapılan bir minimal invaziv ameliyattır.

Düşük dereceli VUR (derece I ve II) genellikle kendiliğinden düzelebilir. Bu durumlarda, sadece antibiyotik profilaksisi uygulanır ve düzenli olarak takip yapılır.

Yüksek dereceli VUR (derece III, IV ve V) veya tekrarlayan İYE'leri olan çocuklarda cerrahi tedavi gerekebilir.

Hipospadias

Hipospadias Nedir?

Hipospadias, erkek çocuklarda üretra deliğinin (idrar deliği) penis ucunda değil, penisin alt yüzeyinde veya perine bölgesinde yer alması durumudur. Doğuştan gelen bir anomalidir.

Hipospadias Nedenleri

Hipospadiasın kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak, genetik faktörler, hormonal faktörler ve çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

Hipospadias Türleri

Hipospadias, üretra deliğinin yerine göre farklı türlere ayrılır:

• Glanüler Hipospadias: Üretra deliği, penis ucuna yakın bir yerde bulunur.
• Penil Hipospadias: Üretra deliği, penisin gövdesinde bulunur.
• Penoskrotal Hipospadias: Üretra deliği, penis ile skrotumun birleştiği yerde bulunur.
• Skrotal Hipospadias: Üretra deliği, skrotumda bulunur.
• Perineal Hipospadias: Üretra deliği, perine bölgesinde (anüs ile skrotum arasında) bulunur.

Hipospadias Belirtileri

• Üretra deliğinin penisin alt yüzeyinde veya perine bölgesinde yer alması
• Penis eğriliği (kordi)
• İdrar yaparken idrarın farklı bir yöne akması
• Sünnet derisinin penisin altında toplanması

Hipospadias Tanısı

Hipospadias tanısı, fiziksel muayene ile konulur. Doktor, üretra deliğinin yerini ve penis eğriliğini değerlendirir.

Hipospadias Tedavisi

Hipospadias tedavisi, cerrahidir. Amaç, üretra deliğini penis ucuna taşımak, penis eğriliğini düzeltmek ve penisin normal görünümünü sağlamaktır.

Hipospadias ameliyatı genellikle 6-18 aylıkken yapılır. Ameliyat tek aşamalı veya iki aşamalı olabilir. Ameliyat sonrası, çocuğun idrar yapması ve yaranın iyileşmesi takip edilir.

İnmemiş Testis (Kriptorşidizm)

İnmemiş Testis Nedir?

İnmemiş testis (kriptorşidizm), erkek bebeklerde bir veya iki testisin skrotuma (testis torbasına) inmemesi durumudur. Testisler, anne karnında böbreklerin yakınında gelişir ve doğumdan önce skrotuma iner.

İnmemiş Testis Nedenleri

İnmemiş testisin kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak, hormonal faktörler, genetik faktörler ve anatomik faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

İnmemiş Testis Türleri

• Palpabl İnmemiş Testis: Testis, kasık bölgesinde veya kasık kanalında ele gelir.
• Non-palpabl İnmemiş Testis: Testis, kasık bölgesinde veya kasık kanalında ele gelmez. Bu durumda, testis karın içinde veya hiç gelişmemiş olabilir.

İnmemiş Testis Belirtileri

İnmemiş testisin en belirgin belirtisi, skrotumda bir veya iki testisin olmamasıdır.

İnmemiş Testis Tanısı

İnmemiş testis tanısı, fiziksel muayene ile konulur. Doktor, skrotumu ve kasık bölgesini muayene ederek testisin yerini belirlemeye çalışır.

Non-palpabl inmemiş testis vakalarında, ultrason, manyetik rezonans görüntüleme (MRG) veya laparoskopi gibi ek testler yapılabilir.

İnmemiş Testis Tedavisi

İnmemiş testis tedavisi, genellikle cerrahidir. Amaç, testisi skrotuma indirmek (orşiopeksi) ve testisin normal gelişmesini sağlamaktır.

Orşiopeksi ameliyatı genellikle 6-12 aylıkken yapılır. Ameliyat, açık cerrahi veya laparoskopik yöntemle yapılabilir.

Tedavi edilmeyen inmemiş testis, infertilite (kısırlık), testis kanseri ve testis torsiyonu gibi komplikasyonlara yol açabilir.

Hidrosel

Hidrosel Nedir?

Hidrosel, testis çevresinde sıvı birikmesi durumudur. Skrotumda şişlik ve ağrıya neden olabilir. Bebeklerde ve çocuklarda sık görülen bir durumdur.

Hidrosel Nedenleri

Hidroselin iki ana nedeni vardır:

• Konjenital Hidrosel: Doğumdan itibaren var olan hidroseldir. Testislerin skrotuma indiği sırada, karın içindeki sıvının testis çevresinde kalmasıyla oluşur.
• Edinilmiş Hidrosel: Testis travması, enfeksiyon veya tümör gibi nedenlerle oluşabilir.

Hidrosel Belirtileri

Hidroselin en belirgin belirtisi, skrotumda ağrısız bir şişliktir. Şişlik, sabahları daha küçük, gün içinde daha büyük olabilir.

Hidrosel Tanısı

Hidrosel tanısı, fiziksel muayene ile konulur. Doktor, skrotumu muayene ederek şişliğin varlığını ve özelliklerini değerlendirir.

Şüphe durumunda, ultrason yapılabilir. Ultrason, testis ve çevresindeki yapıları görüntüleyerek hidroselin tanısını doğrular.

Hidrosel Tedavisi

Konjenital hidrosel genellikle kendiliğinden düzelebilir. Bu nedenle, ilk 12 ay boyunca takip edilir.

Kendiliğinden düzelmeyen veya büyük ve ağrılı olan hidrosellerde cerrahi tedavi gerekebilir. Cerrahi tedavide, testis çevresindeki sıvı boşaltılır ve hidrosel kesesi çıkarılır.

Edinilmiş hidrosel vakalarında, altta yatan nedenin tedavisi önemlidir.

Önemli Not: Bu blog yazısı sadece bilgilendirme amaçlıdır. Çocuklarda ürolojik sorunlar hakkında herhangi bir şüpheniz varsa, mutlaka bir doktora başvurmanız önemlidir.