Ortopedi ve TravmatolojiFiziksel Tıp ve Rehabilitasyon

Diz Protezi Ömrü Ne Kadardır?

Diz protezi, şiddetli diz ağrısı ve hareket kısıtlılığı yaşayan kişilerin yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilen bir cerrahi işlemdir. Ancak, diz protezi kalıcı bir çözüm değildir ve zamanla aşınma ve yıpranma meydana gelebilir. Bu nedenle, diz protezi ömrü, hastalar ve cerrahlar için önemli bir konudur.

Diz Protezi Nedir?

Diz protezi, hasarlı veya hastalıklı diz ekleminin yapay bir eklemle değiştirilmesi işlemidir. Genellikle osteoartrit (kireçlenme), romatoid artrit veya travma sonucu oluşan diz hasarı olan kişiler için uygulanır. Diz protezi, ağrıyı azaltır, hareketliliği artırır ve hastaların günlük aktivitelerini daha rahat bir şekilde gerçekleştirmelerini sağlar.

Diz protezi genellikle dört ana bileşenden oluşur:

• Femoral (Uyluk Kemiği) Bileşeni: Uyluk kemiğinin alt ucuna yerleştirilen metal bir bileşendir.
• Tibial (Kaval Kemiği) Bileşeni: Kaval kemiğinin üst ucuna yerleştirilen metal bir bileşendir.
• Patellar (Diz Kapağı) Bileşeni: Diz kapağının arka yüzeyine yerleştirilen plastik bir bileşendir (her zaman gerekli değildir).
• Polietilen Ek Parça (Insert): Femoral ve tibial bileşenler arasına yerleştirilen, sürtünmeyi azaltan ve şok emici görevi gören plastik bir parçadır.

Diz Protezi Çeşitleri

Diz protezi ameliyatında kullanılan farklı protez çeşitleri mevcuttur. Cerrahınız, sizin için en uygun protezi belirlemek için dizinizin durumunu, yaşınızı, aktivite seviyenizi ve diğer faktörleri değerlendirecektir. En sık kullanılan diz protezi çeşitleri şunlardır:

• Total Diz Protezi: Diz ekleminin tüm yüzeylerinin değiştirildiği en yaygın diz protezi türüdür.
• Parsiyel (Unikondiler) Diz Protezi: Diz ekleminin sadece bir bölümünün (genellikle iç veya dış kısmı) değiştirildiği bir protez türüdür. Genellikle daha küçük bir kesi ile yapılır ve iyileşme süreci daha kısadır.
• Diz Kapağı Protezi: Sadece diz kapağının (patella) hasarlı olduğu durumlarda kullanılan bir protez türüdür.
• Revizyon Diz Protezi: Daha önce yapılmış bir diz protezi ameliyatının başarısız olduğu veya protezin aşındığı durumlarda kullanılan daha karmaşık bir protez türüdür.

Diz Protezi Ömrünü Etkileyen Faktörler

Diz protezi ömrü birçok faktöre bağlıdır. Bu faktörler arasında hasta ile ilgili faktörler, cerrahi teknik ve protez tasarımı yer alır. Diz protezi ömrünü etkileyen başlıca faktörler şunlardır:

1. Hastanın Yaşı ve Aktivite Seviyesi

Genç ve aktif hastaların diz protezleri, yaşlı ve daha az aktif hastalara göre daha hızlı aşınma eğilimindedir. Çünkü genç hastalar, protezlerini daha yoğun bir şekilde kullanır ve daha yüksek etkili aktivitelere katılabilirler. Bu durum, protez üzerinde daha fazla stres yaratır ve aşınmayı hızlandırır.

Örneğin, düzenli olarak yüksek etkili sporlar yapan veya ağır işlerde çalışan genç bir hastanın diz protezi, daha az aktif olan ve daha sedanter bir yaşam tarzı süren yaşlı bir hastaya göre daha kısa ömürlü olabilir.

2. Hastanın Kilosu

Aşırı kilolu veya obez olan hastaların diz protezleri, normal kilodaki hastalara göre daha fazla yük altında kalır. Bu durum, protezin daha hızlı aşınmasına ve gevşemesine neden olabilir. Aşırı kilo, diz eklemine binen yükü artırarak protez üzerinde sürekli bir stres yaratır.

Kilo vermek, diz protezi ömrünü uzatmanın en etkili yollarından biridir. Sağlıklı bir kiloyu korumak, protez üzerindeki stresi azaltır ve ömrünü uzatır.

3. Hastanın Genel Sağlık Durumu

Diyabet, romatoid artrit ve osteoporoz gibi bazı sağlık sorunları, diz protezi ömrünü olumsuz etkileyebilir. Bu hastalıklar, kemik kalitesini azaltabilir, enfeksiyon riskini artırabilir ve iyileşme sürecini yavaşlatabilir. Diyabet, özellikle yara iyileşmesini geciktirebilir ve enfeksiyon riskini artırabilir.

Kronik hastalıkları olan hastaların, diz protezi ameliyatı öncesinde ve sonrasında sağlık durumlarını kontrol altında tutmaları önemlidir. Bu, protezin ömrünü uzatmaya yardımcı olabilir.

4. Cerrahi Teknik

Diz protezi ameliyatının doğru ve titiz bir şekilde yapılması, protezin uzun ömürlü olması için kritik öneme sahiptir. Protezin doğru pozisyonda yerleştirilmesi, kemiklere iyi bir şekilde sabitlenmesi ve yumuşak dokuların dengelenmesi, protezin aşınmasını ve gevşemesini önlemeye yardımcı olur.

Deneyimli ve uzman bir cerrah tarafından yapılan ameliyatlar, genellikle daha iyi sonuçlar verir ve protezin ömrünü uzatır. Cerrahın, protez yerleştirme teknikleri ve kullanılan malzemeler konusundaki bilgisi ve tecrübesi, ameliyatın başarısı için önemlidir.

5. Protez Tasarımı ve Malzemesi

Diz protezi tasarımındaki gelişmeler ve kullanılan malzemelerin kalitesi, protezin ömrünü önemli ölçüde etkiler. Günümüzde, daha dayanıklı ve aşınmaya karşı dirençli malzemelerden üretilen protezler kullanılmaktadır. Örneğin, çapraz bağlı polietilen (cross-linked polyethylene) gibi malzemeler, aşınma oranını azaltarak protezin ömrünü uzatabilir.

Protezlerin tasarımı da önemlidir. Daha iyi tasarlanmış protezler, diz ekleminin doğal hareketini taklit eder ve protez üzerindeki stresi azaltır. Bu da, protezin aşınmasını ve gevşemesini önlemeye yardımcı olur.

6. Ameliyat Sonrası Rehabilitasyon

Ameliyat sonrası rehabilitasyon, diz protezi ameliyatının başarısı için hayati öneme sahiptir. Fizyoterapistler tarafından uygulanan egzersizler, diz ekleminin hareketliliğini artırır, kasları güçlendirir ve protezin doğru şekilde çalışmasına yardımcı olur. Düzenli ve doğru bir şekilde yapılan rehabilitasyon, protezin ömrünü uzatır.

Rehabilitasyon sürecinde, hastaların fizyoterapistlerin önerilerine uymaları ve egzersizleri düzenli olarak yapmaları önemlidir. Ayrıca, yüksek etkili aktivitelerden kaçınmak ve diz eklemini aşırı zorlamamak da önemlidir.

7. Enfeksiyon

Diz protezi enfeksiyonu, protezin ömrünü kısaltabilen ciddi bir komplikasyondur. Enfeksiyon, protezin gevşemesine, ağrıya ve hareket kısıtlılığına neden olabilir. Bazı durumlarda, enfeksiyonun kontrol altına alınabilmesi için protezin çıkarılması gerekebilir.

Enfeksiyon riskini azaltmak için, ameliyat öncesinde ve sonrasında hijyen kurallarına dikkat etmek, yara bakımını doğru bir şekilde yapmak ve enfeksiyon belirtileri (kızarıklık, şişlik, ateş) görüldüğünde derhal doktora başvurmak önemlidir.

8. Travma

Diz protezi olan bir kişinin dizine aldığı bir darbe veya düşme, protezin hasar görmesine veya yerinden çıkmasına neden olabilir. Bu durum, protezin ömrünü kısaltabilir ve revizyon ameliyatı gerektirebilir.

Diz protezi olan kişilerin, düşme riskini azaltmak için dikkatli olmaları ve güvenli bir ortamda hareket etmeleri önemlidir. Gerekirse, baston veya yürüteç gibi yardımcı cihazlar kullanılabilir.

Diz Protezi Ömrü Ortalama Ne Kadardır?

Diz protezi ömrü, yukarıda bahsedilen faktörlere bağlı olarak değişmekle birlikte, genel olarak 15-20 yıl arasında değişmektedir. Bazı protezler daha uzun süre dayanabilirken, bazıları daha erken aşınabilir veya gevşeyebilir.

Araştırmalar, total diz protezlerinin %80-85'inin 15 yıl, %70-75'inin ise 20 yıl boyunca sorunsuz bir şekilde çalıştığını göstermektedir. Parsiyel diz protezlerinin ömrü ise genellikle total diz protezlerine göre biraz daha kısadır.

Ancak, bu sadece bir ortalama değerdir ve her hasta için farklılık gösterebilir. Bazı hastaların protezleri 25 yıl veya daha uzun süre dayanabilirken, bazılarının protezleri 10 yıl sonra revizyon gerektirebilir.

Diz Protezi Ömrünü Uzatmanın Yolları

Diz protezi ömrünü uzatmak için yapabileceğiniz birçok şey vardır. Bu önlemler, protezin aşınmasını ve gevşemesini önlemeye yardımcı olabilir ve protezin daha uzun süre sorunsuz bir şekilde çalışmasını sağlayabilir.

1. Sağlıklı Bir Kiloyu Koruyun

Aşırı kilolu veya obezseniz, kilo vermek diz proteziniz üzerindeki stresi azaltarak ömrünü uzatmanıza yardımcı olabilir. Sağlıklı bir kiloyu korumak için dengeli beslenin ve düzenli egzersiz yapın.

2. Yüksek Etkili Aktivitelerden Kaçının

Koşma, zıplama, basketbol ve tenis gibi yüksek etkili aktiviteler, diz protezinize zarar verebilir ve aşınmasını hızlandırabilir. Bu tür aktivitelerden kaçının veya mümkün olduğunca azaltın. Yüzme, bisiklete binme ve yürüyüş gibi düşük etkili aktiviteleri tercih edin.

3. Düzenli Egzersiz Yapın

Diz çevresindeki kasları güçlendirmek, protezin stabilitesini artırır ve aşınmasını azaltır. Fizyoterapistinizin önerdiği egzersizleri düzenli olarak yapın. Bu egzersizler, diz ekleminin hareketliliğini artırmaya ve kasları güçlendirmeye yardımcı olacaktır.

4. Düşmelerden Kaçının

Düşmeler, diz protezinize zarar verebilir ve revizyon ameliyatı gerektirebilir. Düşme riskini azaltmak için evinizde ve çevrenizde gerekli önlemleri alın. Kaygan zeminlerden kaçının, iyi aydınlatılmış ortamlarda yürüyün ve gerekirse baston veya yürüteç gibi yardımcı cihazlar kullanın.

5. Düzenli Kontrollere Gidin

Diz protezinizin durumunu takip etmek ve olası sorunları erken tespit etmek için düzenli olarak doktorunuza kontrole gidin. Doktorunuz, protezinizin durumunu değerlendirecek ve gerekli önlemleri almanıza yardımcı olacaktır.

6. Enfeksiyonlardan Korunun

Enfeksiyonlar, diz protezinize zarar verebilir ve revizyon ameliyatı gerektirebilir. Enfeksiyon riskini azaltmak için hijyen kurallarına dikkat edin, yara bakımını doğru bir şekilde yapın ve enfeksiyon belirtileri görüldüğünde derhal doktora başvurun.

7. Diğer Sağlık Sorunlarınızı Kontrol Altında Tutun

Diyabet, romatoid artrit ve osteoporoz gibi sağlık sorunları, diz protezi ömrünü olumsuz etkileyebilir. Bu hastalıkları kontrol altında tutmak, protezin ömrünü uzatmaya yardımcı olabilir.

8. Uygun Ayakkabılar Giyin

Dizlerinize iyi destek sağlayan ve şoku emen uygun ayakkabılar giyin. Yüksek topuklu ayakkabılardan ve düz tabanlı ayakkabılardan kaçının.

9. Dizlerinizi Aşırı Zorlamayın

Ağır kaldırmaktan, uzun süre ayakta durmaktan ve dizlerinizi aşırı bükmekten kaçının. Dizlerinizi zorlayan aktivitelerden kaçının veya mümkün olduğunca azaltın.

Diz Protezi Revizyon Ameliyatı

Diz protezi ömrü dolduğunda veya protezde çeşitli sorunlar ortaya çıktığında, diz protezi revizyon ameliyatı gerekebilir. Revizyon ameliyatı, daha önce yerleştirilmiş olan diz protezinin çıkarılması ve yerine yeni bir protez yerleştirilmesi işlemidir.

Diz protezi revizyon ameliyatı, ilk ameliyata göre daha karmaşık bir işlemdir ve daha uzun sürebilir. İyileşme süreci de daha uzun olabilir. Ancak, revizyon ameliyatı, ağrıyı azaltmak, hareketliliği artırmak ve hastaların yaşam kalitesini iyileştirmek için etkili bir çözüm olabilir.

Revizyon Ameliyatı Gerektiren Durumlar

Diz protezi revizyon ameliyatı gerektiren başlıca durumlar şunlardır:

• Protez Gevşemesi: Protezin kemiğe tutunduğu yüzeylerde zamanla gevşeme meydana gelebilir. Bu durum, ağrıya, hareket kısıtlılığına ve instabiliteye neden olabilir.
• Protez Aşınması: Protezin plastik parçası (polietilen ek parça) zamanla aşınabilir. Bu durum, ağrıya, şişliğe ve hareket kısıtlılığına neden olabilir.
• Enfeksiyon: Diz protezi enfeksiyonu, protezin gevşemesine, ağrıya ve hareket kısıtlılığına neden olabilir. Bazı durumlarda, enfeksiyonun kontrol altına alınabilmesi için protezin çıkarılması gerekebilir.
• İnstabilite: Diz ekleminin stabilitesini sağlayan bağların veya kasların zayıflaması veya hasar görmesi, dizde instabiliteye neden olabilir.
• Kırık: Diz protezi çevresindeki kemiklerde kırık meydana gelebilir. Bu durum, ağrıya ve hareket kısıtlılığına neden olabilir.
• Malpozisyon: Protezin yanlış pozisyonda yerleştirilmesi, ağrıya, hareket kısıtlılığına ve instabiliteye neden olabilir.

Revizyon Ameliyatı Süreci

Diz protezi revizyon ameliyatı süreci, ilk ameliyata benzerdir ancak daha karmaşıktır. Ameliyat öncesinde, hastanın genel sağlık durumu değerlendirilir ve diz ekleminin detaylı bir incelemesi yapılır. Ameliyat sırasında, eski protez çıkarılır ve kemik yüzeyleri hazırlanır. Daha sonra, yeni protez yerleştirilir ve kemiğe sabitlenir. Ameliyat sonrası, hastanın rehabilitasyon sürecine başlaması önemlidir.

Revizyon Ameliyatı Sonrası İyileşme

Diz protezi revizyon ameliyatı sonrası iyileşme süreci, ilk ameliyata göre daha uzun sürebilir. Hastaların, fizyoterapistlerin önerdiği egzersizleri düzenli olarak yapmaları ve diz eklemini aşırı zorlamaktan kaçınmaları önemlidir. İyileşme süreci, hastanın genel sağlık durumuna, yaşına, aktivite seviyesine ve ameliyatın karmaşıklığına bağlı olarak değişebilir.

Sonuç

Diz protezi, diz ağrısı ve hareket kısıtlılığı yaşayan kişilerin yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilen bir cerrahi işlemdir. Ancak, diz protezi kalıcı bir çözüm değildir ve zamanla aşınma ve yıpranma meydana gelebilir. Diz protezi ömrü, hastanın yaşına, aktivite seviyesine, kilosuna, genel sağlık durumuna, cerrahi tekniğe, protez tasarımına ve ameliyat sonrası rehabilitasyona bağlı olarak değişir.

Diz protezi ömrünü uzatmak için sağlıklı bir kiloyu korumak, yüksek etkili aktivitelerden kaçınmak, düzenli egzersiz yapmak, düşmelerden kaçınmak, düzenli kontrollere gitmek, enfeksiyonlardan korunmak, diğer sağlık sorunlarını kontrol altında tutmak, uygun ayakkabılar giyinmek ve dizleri aşırı zorlamamaktan kaçınmak önemlidir.

Diz protezi ömrü dolduğunda veya protezde çeşitli sorunlar ortaya çıktığında, diz protezi revizyon ameliyatı gerekebilir. Revizyon ameliyatı, ağrıyı azaltmak, hareketliliği artırmak ve hastaların yaşam kalitesini iyileştirmek için etkili bir çözüm olabilir.

Diz protezi ameliyatı olmayı düşünüyorsanız, doktorunuzla konuşarak sizin için en uygun tedavi yöntemini belirlemeniz önemlidir.