fizyolojiOrtopediAnatomi

İnsan İskeleti: Kemiklerin Yapısı, Fonksiyonları ve Sık Karşılaşılan Rahatsızlıklar

İnsan iskeleti, vücudumuzun temel yapı taşıdır. Sadece destek sağlamakla kalmaz, aynı zamanda hayati organlarımızı korur, hareket etmemizi sağlar, kan hücreleri üretir ve mineral depolar. Bu kapsamlı blog yazısında, insan iskeletinin karmaşık yapısını, çeşitli fonksiyonlarını ve en sık karşılaşılan rahatsızlıklarını derinlemesine inceleyeceğiz. İskelet sisteminin her bir yönünü anlamak, genel sağlığımızı korumak ve olası sorunları erken teşhis etmek için kritik öneme sahiptir.

İnsan İskeletinin Yapısı

İnsan iskeleti, doğumda yaklaşık 300 kemikten oluşur. Büyüme sürecinde bazı kemikler kaynaşarak yetişkinlikte yaklaşık 206 kemiğe iner. Bu kemikler, farklı şekil ve boyutlarda olup, vücudun çeşitli bölgelerinde farklı görevler üstlenirler. İskelet sistemi temel olarak iki ana bölüme ayrılır: aksiyal iskelet ve apendiküler iskelet.

Aksiyal İskelet

Aksiyal iskelet, vücudun merkez eksenini oluşturur ve baş, omurga ve göğüs kafesinden oluşur. Bu bölüm, hayati organları koruma ve vücuda merkezi destek sağlama görevini üstlenir.

Kafatası

Kafatası, beynimizi koruyan ve yüzümüzün şeklini oluşturan kemiklerden oluşur. Kafatası kemikleri iki ana gruba ayrılır: kraniyal kemikler ve yüz kemikleri.

• Kraniyal Kemikler: Beyni çevreleyen ve koruyan sekiz kemikten oluşur: frontal kemik (alın), parietal kemikler (yan taraflar ve üst kısım), temporal kemikler (yan taraflar ve kulakların bulunduğu bölge), oksipital kemik (arka kısım), sfenoid kemik (kafatası tabanının ortasında) ve etmoid kemik (burun boşluğunun çatısı).
• Yüz Kemikleri: Yüzümüzün şeklini oluşturan 14 kemikten oluşur: nazal kemikler (burun), maksiller kemikler (üst çene), zigomatik kemikler (elmacık kemikleri), mandíbula (alt çene), lakrimal kemikler (gözyaşı kanallarının bulunduğu bölge), palatin kemikler (ağız boşluğunun çatısı), inferior nazal konkalar (burun boşluğunun yan duvarları) ve vomer (burun boşluğunun ortasındaki kemik).

Omurga

Omurga, vücudun ana destek yapısıdır ve 33 omurdan oluşur. Bu omurlar, aralarında diskler bulunan bir sütun oluşturur. Omurga, başı destekler, gövdeye esneklik sağlar ve omuriliği korur.

• Servikal Omurlar (7 adet): Boyun bölgesinde bulunur ve başın hareketlerini sağlar. İlk iki servikal omur (atlas ve aksis), başın dönme hareketini kolaylaştırır.
• Torakal Omurlar (12 adet): Göğüs bölgesinde bulunur ve kaburgalarla eklemleşerek göğüs kafesini oluşturur.
• Lumbar Omurlar (5 adet): Bel bölgesinde bulunur ve vücudun ağırlığını taşır. Bu omurlar, diğer omurlara göre daha büyüktür.
• Sakral Omurlar (5 adet): Sakrum adı verilen tek bir kemik oluşturmak üzere kaynaşmıştır. Pelvisin arka kısmını oluşturur.
• Koksigeal Omurlar (4 adet): Koksiks (kuyruk sokumu) adı verilen tek bir kemik oluşturmak üzere kaynaşmıştır.

Göğüs Kafesi

Göğüs kafesi, kaburgalar, sternum (göğüs kemiği) ve torakal omurlardan oluşur. Kalp, akciğerler ve büyük kan damarları gibi hayati organları korur.

• Kaburgalar (12 çift): Torakal omurlara bağlanır. İlk yedi çift kaburga (gerçek kaburgalar) sternuma doğrudan bağlanır. Son beş çift kaburga (yanlış kaburgalar) sternuma doğrudan bağlanmaz. Son iki çift kaburga (yüzen kaburgalar) sternuma hiç bağlanmaz.
• Sternum: Göğüs kafesinin ön kısmında bulunur ve kaburgaların bağlanma noktasıdır. Üç bölümden oluşur: manubrium (üst kısım), corpus (orta kısım) ve xiphoid process (alt kısım).

Apendiküler İskelet

Apendiküler iskelet, uzuvları (kollar ve bacaklar) ve onları aksiyal iskelete bağlayan kemerleri içerir. Bu bölüm, hareket, manipülasyon ve lokomosyonu sağlar.

Omuz Kemeri

Omuz kemeri, klavikula (köprücük kemiği) ve skapula (kürek kemiği) kemiklerinden oluşur. Kolları aksiyal iskelete bağlar ve omuz ekleminin hareketliliğini sağlar.

Üst Ekstremite (Kol)

Üst ekstremite, humerus (pazı kemiği), radius ve ulna (ön kol kemikleri), karpal kemikler (el bileği), metakarpal kemikler (el içi) ve falankslar (parmak kemikleri) kemiklerinden oluşur.

Pelvik Kemer

Pelvik kemer, kalça kemiklerinden (ilium, ischium ve pubis) oluşur. Bacakları aksiyal iskelete bağlar ve iç organları korur.

Alt Ekstremite (Bacak)

Alt ekstremite, femur (uyluk kemiği), tibia ve fibula (kaval kemiği ve baldır kemiği), tarsal kemikler (ayak bileği), metatarsal kemikler (ayak içi) ve falankslar (ayak parmak kemikleri) kemiklerinden oluşur.

Kemiklerin Mikroskobik Yapısı

Kemikler, karmaşık bir mikroskobik yapıya sahiptir ve canlı dokulardan oluşur. Temel olarak iki ana kemik türü bulunur: kompakt kemik ve süngerimsi kemik.

• Kompakt Kemik (kortikal kemik): Kemiklerin dış tabakasını oluşturur ve yoğun, sert bir yapısı vardır. Bu yapı, kemiklere güç ve destek sağlar. Osteon adı verilen silindirik yapılar içerir.
• Süngerimsi Kemik (trabeküler kemik): Kemiklerin iç kısmında bulunur ve gözenekli bir yapısı vardır. Bu yapı, kemiklerin hafif olmasını sağlar ve kemik iliğinin bulunmasına olanak tanır. Trabekül adı verilen ince kemik çubuklarından oluşur.

Kemik dokusu, osteosit adı verilen kemik hücreleri, osteoblastlar (kemik yapıcı hücreler), osteoklastlar (kemik yıkıcı hücreler) ve kemik matriksinden oluşur. Kemik matriksi, kollajen lifleri ve minerallerden (kalsiyum fosfat) oluşur ve kemiklere sertlik ve esneklik sağlar.

Kemiklerin Fonksiyonları

Kemikler, vücudumuzda birçok önemli fonksiyonu yerine getirir.

1. Destek: İskelet, vücudun temel destek yapısını oluşturur ve iç organları destekler.
2. Koruma: Kemikler, hayati organları korur. Örneğin, kafatası beyni, göğüs kafesi kalbi ve akciğerleri korur.
3. Hareket: Kemikler, kaslarla birlikte çalışarak hareket etmemizi sağlar. Kaslar, kemiklere tendonlar aracılığıyla bağlanır ve kasıldıklarında kemikleri hareket ettirir.
4. Kan Hücresi Üretimi (Hematopoez): Kemik iliği, kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositler gibi kan hücrelerini üretir.
5. Mineral Deposu: Kemikler, kalsiyum, fosfor ve diğer mineralleri depolar ve gerektiğinde kana salgılar. Bu mineraller, sinir fonksiyonları, kas kasılması ve kan pıhtılaşması gibi birçok fizyolojik süreç için gereklidir.
6. Endokrin Düzenleme: Kemikler, osteokalsin gibi hormonlar salgılayarak enerji metabolizması ve insülin duyarlılığı gibi süreçleri etkiler.

Kemik Büyümesi ve Gelişimi

Kemik büyümesi ve gelişimi, karmaşık bir süreçtir ve doğumdan ergenliğe kadar devam eder. Kemik büyümesi, temel olarak iki mekanizma ile gerçekleşir: intramembranöz ossifikasyon ve endokondral ossifikasyon.

• İntramembranöz Ossifikasyon: Bazı kafatası kemikleri ve klavikula gibi kemiklerin oluşumunda rol oynar. Bu süreçte, mezenkimal hücreler doğrudan kemik hücrelerine (osteoblastlar) dönüşür ve kemik matriksi salgılar.
• Endokondral Ossifikasyon: Uzun kemiklerin (örneğin, femur, tibia, humerus) ve diğer kemiklerin çoğunun oluşumunda rol oynar. Bu süreçte, kıkırdak bir model oluşur ve daha sonra kemik dokusu ile değiştirilir.

Kemik büyümesi, hormonlar (örneğin, büyüme hormonu, tiroid hormonları, seks hormonları) ve beslenme (örneğin, kalsiyum, D vitamini) gibi birçok faktörden etkilenir.

Kemik Sağlığını Etkileyen Faktörler

Kemik sağlığı, genetik yatkınlık, yaş, cinsiyet, beslenme, fiziksel aktivite ve yaşam tarzı gibi birçok faktörden etkilenir.

• Genetik Yatkınlık: Ailede osteoporoz veya diğer kemik hastalıkları öyküsü olan kişilerde kemik sağlığı sorunları riski daha yüksektir.
• Yaş: Yaşlanma ile birlikte kemik yoğunluğu azalır ve kemik kırıkları riski artar.
• Cinsiyet: Kadınlar, menopoz döneminde östrojen hormonunun azalması nedeniyle kemik kaybına daha yatkındır.
• Beslenme: Kalsiyum ve D vitamini açısından zengin bir beslenme, kemik sağlığı için önemlidir. Yetersiz beslenme, kemik yoğunluğunun azalmasına ve osteoporoza yol açabilir.
• Fiziksel Aktivite: Düzenli egzersiz, kemik yoğunluğunu artırır ve kemik sağlığını korur. Ağırlık taşıma egzersizleri (örneğin, yürüyüş, koşu, ağırlık kaldırma) kemik sağlığı için özellikle faydalıdır.
• Yaşam Tarzı: Sigara içmek ve aşırı alkol tüketimi, kemik sağlığını olumsuz etkiler.
• Hormonal Durum: Östrojen, testosteron ve diğer hormonların dengesizliği, kemik sağlığı sorunlarına yol açabilir.
• Bazı Hastalıklar ve İlaçlar: Bazı kronik hastalıklar (örneğin, romatoid artrit, çölyak hastalığı) ve ilaçlar (örneğin, kortikosteroidler, bazı antikonvülsanlar) kemik sağlığını olumsuz etkileyebilir.

Sık Karşılaşılan Kemik Rahatsızlıkları

İnsan iskeleti, çeşitli rahatsızlıklara ve hastalıklara karşı hassastır. Bu rahatsızlıklar, ağrı, hareket kısıtlılığı ve yaşam kalitesinde azalmaya neden olabilir. İşte en sık karşılaşılan kemik rahatsızlıklarından bazıları:

Osteoporoz

Osteoporoz, kemik yoğunluğunun azalması ve kemiklerin kırılgan hale gelmesiyle karakterize bir hastalıktır. Kemiklerin mikro yapısı bozulur ve kırık riski artar. Osteoporoz, genellikle belirti vermez ve kırık oluşana kadar fark edilmeyebilir. En sık görülen kırıklar, omurga, kalça ve el bileği kırıklarıdır.

Nedenleri

• Yaşlanma: Yaşla birlikte kemik yoğunluğu azalır.
• Hormonal Değişiklikler: Menopoz döneminde östrojen hormonunun azalması, osteoporoz riskini artırır.
• Genetik Yatkınlık: Ailede osteoporoz öyküsü olan kişilerde risk daha yüksektir.
• Yetersiz Beslenme: Kalsiyum ve D vitamini eksikliği, osteoporoz riskini artırır.
• Hareketsizlik: Fiziksel aktivite eksikliği, kemik yoğunluğunun azalmasına yol açar.
• Sigara ve Alkol: Sigara içmek ve aşırı alkol tüketimi, kemik sağlığını olumsuz etkiler.
• Bazı Hastalıklar ve İlaçlar: Bazı kronik hastalıklar (örneğin, romatoid artrit, çölyak hastalığı) ve ilaçlar (örneğin, kortikosteroidler) osteoporoz riskini artırabilir.

Belirtileri

• Genellikle belirti vermez (sessiz hastalık)
• Kırıklar (özellikle omurga, kalça ve el bileği)
• Boy kısalması
• Sırt ağrısı
• Kamburluk

Tanısı

• Kemik Yoğunluğu Ölçümü (DEXA): Kemik yoğunluğunu ölçmek için kullanılan bir yöntemdir.
• Röntgen: Kırıkları tespit etmek için kullanılabilir.
• Kan Testleri: Kalsiyum, D vitamini ve diğer kemik metabolizması belirteçlerini değerlendirmek için kullanılabilir.

Tedavisi

• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Kalsiyum ve D vitamini açısından zengin bir beslenme, düzenli egzersiz ve sigara-alkol kullanımının bırakılması.
• İlaç Tedavisi: Kemik yoğunluğunu artırmaya ve kırık riskini azaltmaya yönelik ilaçlar (örneğin, bifosfonatlar, denosumab, teriparatid).

Osteoartrit (Kireçlenme)

Osteoartrit, eklem kıkırdağının hasar görmesi ve aşınmasıyla karakterize bir eklem hastalığıdır. Kıkırdak, kemiklerin birbirine sürtünmesini engelleyen ve eklemlere esneklik sağlayan bir dokudur. Osteoartrit, genellikle yaşlanma, aşırı kilo, eklem yaralanmaları ve genetik yatkınlık gibi faktörlerin bir sonucu olarak ortaya çıkar.

Nedenleri

• Yaşlanma: Yaşla birlikte kıkırdak dokusu yıpranır ve hasar görmeye başlar.
• Aşırı Kilo: Eklemelere binen yükü artırarak kıkırdak hasarını hızlandırır.
• Eklem Yaralanmaları: Geçmişte yaşanan eklem yaralanmaları, osteoartrit riskini artırır.
• Genetik Yatkınlık: Ailede osteoartrit öyküsü olan kişilerde risk daha yüksektir.
• Tekrarlayan Hareketler: Bazı meslekler veya sporlar, belirli eklemlere aşırı yük bindirerek osteoartrit riskini artırabilir.
• Diğer Hastalıklar: Romatoid artrit, gut gibi bazı hastalıklar, osteoartrit riskini artırabilir.

Belirtileri

• Eklem ağrısı (özellikle hareketle artan)
• Eklem sertliği (özellikle sabahları veya uzun süre hareketsizlikten sonra)
• Eklemde şişlik ve hassasiyet
• Hareket kısıtlılığı
• Eklemde çıtırdama veya sürtünme sesi

Tanısı

• Fiziksel Muayene: Doktor, eklemi muayene ederek ağrı, şişlik, hareket kısıtlılığı ve çıtırdama olup olmadığını değerlendirir.
• Röntgen: Eklem kıkırdağındaki hasarı ve kemik değişikliklerini göstermeye yardımcı olur.
• MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme): Yumuşak dokuları (örneğin, kıkırdak, bağlar) daha detaylı görüntülemek için kullanılabilir.
• Eklem Sıvısı Analizi: Eklemdeki sıvıyı inceleyerek enfeksiyon veya diğer hastalıkları dışlamak için yapılabilir.

Tedavisi

• Ağrı Kesiciler: Ağrıyı hafifletmek için parasetamol, nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) veya opioidler kullanılabilir.
• Fizik Tedavi: Egzersizler, eklem hareketliliğini artırmaya, kasları güçlendirmeye ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olur.
• Kilo Verme: Aşırı kilolu veya obez olan kişilerde kilo vermek, eklemlere binen yükü azaltarak ağrıyı hafifletir.
• Eklem İçi Enjeksiyonlar: Kortikosteroidler veya hyaluronik asit enjeksiyonları, ağrıyı hafifletmeye ve eklem fonksiyonunu iyileştirmeye yardımcı olabilir.
• Destekleyici Cihazlar: Baston, dizlik gibi destekleyici cihazlar, eklemlere binen yükü azaltarak ağrıyı hafifletir.
• Cerrahi Tedavi: Şiddetli osteoartrit vakalarında, eklem protezi ameliyatı gerekebilir.

Romatoid Artrit

Romatoid artrit, eklemleri etkileyen kronik bir otoimmün hastalıktır. Bağışıklık sistemi, yanlışlıkla eklemlere saldırır ve iltihaplanmaya neden olur. Bu iltihaplanma, eklem kıkırdağına ve kemiklere zarar verebilir. Romatoid artrit, genellikle simetrik olarak her iki taraftaki eklemleri etkiler (örneğin, her iki el bileği, her iki diz).

Nedenleri

• Otoimmünite: Bağışıklık sisteminin yanlışlıkla eklemlere saldırması.
• Genetik Yatkınlık: Ailede romatoid artrit öyküsü olan kişilerde risk daha yüksektir.
• Çevresel Faktörler: Sigara içmek, bazı enfeksiyonlar ve diğer çevresel faktörler, romatoid artrit gelişiminde rol oynayabilir.

Belirtileri

• Eklem ağrısı, şişlik ve hassasiyet (özellikle simetrik olarak)
• Sabah sertliği (en az 30 dakika süren)
• Yorgunluk
• Ateş
• Kilo kaybı
• Gözlerde, ağızda ve ciltte kuruluk

Tanısı

• Fiziksel Muayene: Doktor, eklemleri muayene ederek ağrı, şişlik, hassasiyet ve hareket kısıtlılığı olup olmadığını değerlendirir.
• Kan Testleri: Romatoid faktör (RF), anti-CCP antikorları ve diğer iltihap belirteçlerini değerlendirmek için kullanılabilir.
• Röntgen: Eklem hasarını ve kemik değişikliklerini göstermeye yardımcı olur.
• MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme): Yumuşak dokuları (örneğin, kıkırdak, bağlar) daha detaylı görüntülemek için kullanılabilir.

Tedavisi

• İlaç Tedavisi: Hastalığı yavaşlatmaya ve semptomları kontrol altına almaya yönelik ilaçlar (örneğin, metotreksat, leflunomid, sulfasalazin, hidroksiklorokin, biyolojik ilaçlar).
• Fizik Tedavi: Egzersizler, eklem hareketliliğini artırmaya, kasları güçlendirmeye ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olur.
• Destekleyici Cihazlar: El bileği ateli, dizlik gibi destekleyici cihazlar, eklemlere binen yükü azaltarak ağrıyı hafifletir.
• Cerrahi Tedavi: Şiddetli vakalarda, eklem hasarını düzeltmek veya eklem protezi ameliyatı gerekebilir.

Kırıklar

Kırık, kemiğin bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırıklar, travma (örneğin, düşme, çarpma) veya kemik zayıflığı (örneğin, osteoporoz) sonucu oluşabilir. Kırıklar, açık (kemik deriden dışarı çıkmış) veya kapalı (kemik deriden dışarı çıkmamış) olabilir.

Nedenleri

• Travma: Düşme, çarpma, spor yaralanmaları, trafik kazaları.
• Kemik Zayıflığı: Osteoporoz, kemik tümörleri.
• Stres Kırıkları: Tekrarlayan stres veya aşırı yüklenme (örneğin, uzun mesafe koşucularında).

Belirtileri

• Şiddetli ağrı
• Şişlik
• Hassasiyet
• Deformite (kemiğin normal şeklinin bozulması)
• Hareket kısıtlılığı
• Kemiğin deriden dışarı çıkması (açık kırık)

Tanısı

• Fiziksel Muayene: Doktor, yaralanma bölgesini muayene ederek ağrı, şişlik, hassasiyet ve deformite olup olmadığını değerlendirir.
• Röntgen: Kırığın yerini ve tipini belirlemek için kullanılır.
• BT (Bilgisayarlı Tomografi): Daha karmaşık kırıkları veya eklem içi kırıkları daha detaylı görüntülemek için kullanılabilir.
• MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme): Yumuşak dokuları (örneğin, bağlar, tendonlar) değerlendirmek için kullanılabilir.

Tedavisi

• Alçı veya Atel: Kırık kemiği sabitlemek ve iyileşmesini sağlamak için kullanılır.
• Cerrahi Tedavi: Kırık kemiği sabitlemek için plaklar, vidalar, teller veya çiviler kullanılabilir.
• Fizik Tedavi: Kırık iyileştikten sonra, eklem hareketliliğini artırmaya, kasları güçlendirmeye ve fonksiyonu geri kazandırmaya yardımcı olur.

Skolyoz

Skolyoz, omurganın yana doğru eğrilmesiyle karakterize bir durumdur. Skolyoz, doğuştan (konjenital), gelişimsel (idiyopatik) veya başka bir hastalığın (örneğin, serebral palsi, muskuler distrofi) sonucu olabilir.

Nedenleri

• İdiyopatik Skolyoz: Nedeni bilinmeyen skolyoz türü (en sık görülen).
• Konjenital Skolyoz: Omurga anomalileriyle doğuştan gelen skolyoz.
• Nöromusküler Skolyoz: Serebral palsi, muskuler distrofi gibi sinir ve kas hastalıkları nedeniyle oluşan skolyoz.
• Diğer Nedenler: Tümörler, enfeksiyonlar, travma.

Belirtileri

• Omuzların veya kalçaların eşit olmaması
• Sırtın bir tarafında kaburga çıkıntısı
• Vücudun bir tarafa eğilmesi
• Sırt ağrısı
• Yorgunluk

Tanısı

• Fiziksel Muayene: Doktor, omurgayı muayene ederek eğriliği ve diğer anormallikleri değerlendirir.
• Röntgen: Omurganın eğrilik derecesini ölçmek için kullanılır.
• Skolyometre: Omurgadaki eğriliği ölçmek için kullanılan bir cihaz.
• MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme): Sinir sistemi ve omurilik sorunlarını dışlamak için kullanılabilir.

Tedavisi

• Gözlem: Hafif eğriliklerde, ilerlemeyi izlemek için düzenli kontroller yapılır.
• Korse: İlerleyici eğriliklerde, eğriliğin ilerlemesini durdurmak için kullanılır (özellikle büyüme çağındaki çocuklarda).
• Cerrahi Tedavi: Şiddetli eğriliklerde, omurgayı düzeltmek ve sabitlemek için cerrahi müdahale gerekebilir.
• Fizik Tedavi: Kasları güçlendirmeye, duruşu düzeltmeye ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olur.

Kemik Tümörleri

Kemik tümörleri, kemik dokusunda oluşan anormal büyümelerdir. Kemik tümörleri, iyi huylu (benign) veya kötü huylu (malign) olabilir. Kötü huylu kemik tümörleri (kemik kanseri), vücudun diğer bölgelerine yayılabilir (metastaz).

Nedenleri

• Çoğu kemik tümörünün nedeni bilinmemektedir.
• Genetik faktörler
• Radyasyon maruziyeti
• Bazı kemik hastalıkları

Belirtileri

• Kemik ağrısı (sürekli veya aralıklı)
• Şişlik
• Hassasiyet
• Hareket kısıtlılığı
• Kırık (tümörün zayıflattığı kemikte)
• Yorgunluk
• Ateş
• Kilo kaybı

Tanısı

• Röntgen: Kemikteki tümörü ve kemik değişikliklerini göstermeye yardımcı olur.
• BT (Bilgisayarlı Tomografi): Tümörün boyutunu, şeklini ve yayılımını değerlendirmek için kullanılır.
• MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme): Yumuşak dokuları ve tümörün yayılımını daha detaylı görüntülemek için kullanılabilir.
• Kemik Sintigrafisi: Tümörün kemiklerde yayılımını tespit etmek için kullanılır.
• Biyopsi: Tümörden bir örnek alınarak mikroskop altında incelenir ve tümörün türü belirlenir.

Tedavisi

• Cerrahi Tedavi: Tümörü çıkarmak için yapılan cerrahi müdahale.
• Kemoterapi: Kanser hücrelerini öldürmek için kullanılan ilaçlar.
• Radyoterapi: Kanser hücrelerini öldürmek için kullanılan yüksek enerjili ışınlar.
• Hedefe Yönelik Tedavi: Kanser hücrelerinin büyümesini ve yayılmasını engelleyen ilaçlar.

Kemik Sağlığını Koruma Yolları

Kemik sağlığını korumak için aşağıdaki adımları takip edebilirsiniz:

• Kalsiyum ve D Vitamini Açısından Zengin Beslenme: Süt, yoğurt, peynir, yeşil yapraklı sebzeler, balık gibi kalsiyum ve D vitamini açısından zengin besinler tüketin. Gerekirse takviye alın.
• Düzenli Egzersiz: Ağırlık taşıma egzersizleri (örneğin, yürüyüş, koşu, ağırlık kaldırma) kemik yoğunluğunu artırır.
• Sağlıklı Kilo: Aşırı kilolu veya obez olmaktan kaçının.
• Sigara ve Alkol Kullanımından Kaçının: Sigara içmek ve aşırı alkol tüketimi, kemik sağlığını olumsuz etkiler.
• Düşmeleri Önleyin: Evde ve çevrede düşme riskini azaltacak önlemler alın (örneğin, kaymaz zeminler, iyi aydınlatma, tutunma barları).
• Düzenli Kontroller: Özellikle risk grubunda olan kişiler, düzenli olarak kemik yoğunluğu ölçümü yaptırmalıdır.

Umarım bu kapsamlı rehber, insan iskeletinin yapısı, fonksiyonları ve sık karşılaşılan rahatsızlıkları hakkında size değerli bilgiler sunmuştur. Sağlıklı kemiklere sahip olmak, genel sağlığımız ve yaşam kalitemiz için hayati öneme sahiptir. Bu nedenle, kemik sağlığımızı korumak için gerekli adımları atmaya özen göstermeliyiz.