Kulak Burun Boğaz HastalıklarıOdyoloji

Odyometri Testi Neden Yapılır? Kapsamlı Bir Rehber

Odyometri testi, işitme yeteneğini değerlendirmek için kullanılan temel bir tıbbi testtir. Bu test, işitme kaybının türünü, derecesini ve olası nedenlerini belirlemeye yardımcı olur. Her yaştan bireye uygulanabilen odyometri, işitme sorunlarının erken teşhisinde ve uygun tedavi yöntemlerinin belirlenmesinde kritik bir rol oynar. Bu yazıda, odyometri testinin neden yapıldığına dair kapsamlı bir bakış sunacağız.

Odyometri Testinin Temel Amaçları

Odyometri testinin temel amacı, bir kişinin işitme yeteneğini objektif olarak değerlendirmek ve işitme kaybı varsa bunun özelliklerini belirlemektir. Bu amaca ulaşmak için odyometri testi şu konularda bilgi sağlar:

• İşitme Eşiği: Kişinin duyabildiği en düşük ses seviyesini belirler.
• İşitme Kaybının Derecesi: İşitme kaybının hafif, orta, ileri veya çok ileri olup olmadığını tespit eder.
• İşitme Kaybının Türü: İşitme kaybının iletim tipi (dış veya orta kulak sorunlarından kaynaklanan), sensörinöral tip (iç kulak veya işitme siniri sorunlarından kaynaklanan) veya mikst tip (her iki türün kombinasyonu) olup olmadığını belirler.
• Frekanslara Göre İşitme Hassasiyeti: Farklı frekanslardaki (tiz ve pes sesler) işitme hassasiyetini değerlendirir.
• Konuşmayı Anlama Yeteneği: Kişinin farklı ses seviyelerinde konuşmaları ne kadar iyi anladığını ölçer.

Odyometri Testi Hangi Durumlarda Yapılır?

Odyometri testi, çeşitli nedenlerle ve farklı yaş gruplarında yapılabilir. İşte odyometri testinin en sık yapıldığı durumlar:

1. İşitme Kaybı Şüphesi

İşitme kaybı şüphesi, odyometri testinin en yaygın nedenidir. İşitme kaybı, yavaş yavaş veya aniden ortaya çıkabilir ve çeşitli belirtilerle kendini gösterebilir. İşitme kaybı şüphesi olan kişilerde görülebilecek belirtiler şunlardır:

• Konuşmaları anlamakta zorluk çekme, özellikle gürültülü ortamlarda.
• Televizyon veya radyonun sesini normalden daha yüksek açma ihtiyacı.
• Sık sık "Efendim?" veya "Ne dedin?" gibi ifadeler kullanma.
• Telefon görüşmelerinde zorlanma.
• Bazı sesleri (özellikle tiz sesleri) duyamama.
• Kulak çınlaması (tinnitus).
• Denge sorunları.
• Çocuklarda konuşma gelişiminde gecikme.

Bu belirtilerden herhangi birini yaşayan kişilerin bir odyoloji uzmanına başvurarak odyometri testi yaptırması önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, işitme kaybının ilerlemesini yavaşlatabilir ve yaşam kalitesini artırabilir.

2. Kulak Çınlaması (Tinnitus)

Kulak çınlaması, dışarıdan gelen herhangi bir ses olmamasına rağmen kulaklarda veya kafada sürekli veya aralıklı olarak duyulan bir sestir. Kulak çınlaması, işitme kaybı ile birlikte görülebilir veya tek başına bir sorun olabilir. Odyometri testi, kulak çınlamasının nedenini belirlemeye ve işitme sistemi üzerindeki etkilerini değerlendirmeye yardımcı olabilir.

Kulak çınlaması olan kişilerde odyometri testinin yanı sıra, tinnitus maskeleme, tinnitus yeniden eğitim terapisi (TRT) gibi farklı tedavi yöntemleri de uygulanabilir.

3. Baş Dönmesi ve Denge Sorunları (Vertigo)

Baş dönmesi ve denge sorunları, iç kulaktaki denge organları ile ilgili problemlerden kaynaklanabilir. İç kulak, hem işitme hem de denge fonksiyonlarını içerdiğinden, işitme testleri denge sorunlarının değerlendirilmesinde önemli bir rol oynar. Odyometri testi, iç kulak kaynaklı baş dönmesi ve denge sorunlarının teşhisinde ve tedavi planlamasında yardımcı olabilir.

4. Gürültüye Maruz Kalma

Yüksek düzeyde gürültüye maruz kalma, işitme kaybına neden olabilecek önemli bir faktördür. Özellikle sanayi işçileri, inşaat işçileri, müzisyenler ve avcılar gibi mesleklerde çalışan kişiler, sürekli olarak yüksek düzeyde gürültüye maruz kalma riski altındadır. Bu tür mesleklerde çalışan kişilerin düzenli olarak odyometri testi yaptırması, işitme kaybının erken teşhis edilmesine ve önleyici tedbirlerin alınmasına yardımcı olur.

Gürültüye maruz kalma riski olan kişiler, kulak koruyucu ekipmanlar kullanarak işitme sağlığını koruyabilirler.

5. Ototoksik İlaç Kullanımı

Ototoksik ilaçlar, iç kulağa zarar verebilen ve işitme kaybına veya kulak çınlamasına neden olabilen ilaçlardır. Bazı antibiyotikler (aminoglikozidler), kemoterapi ilaçları (sisplatin), diüretikler (furosemid) ve nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (aspirin) ototoksik etkiye sahip olabilir. Ototoksik ilaç kullanan kişilerin düzenli olarak odyometri testi yaptırması, işitme fonksiyonlarının izlenmesine ve olası işitme kayıplarının erken tespit edilmesine yardımcı olur.

Ototoksik ilaç kullanmadan önce, doktorunuza bu ilaçların işitme üzerindeki potansiyel etkileri hakkında danışmanız önemlidir.

6. Kafa Travması

Kafa travması, iç kulak, orta kulak veya işitme sinirine zarar vererek işitme kaybına neden olabilir. Kafa travması geçiren kişilerin odyometri testi yaptırması, işitme fonksiyonlarının değerlendirilmesine ve olası işitme kayıplarının tespit edilmesine yardımcı olur. Kafa travmasına bağlı işitme kayıpları, genellikle ani ve kalıcı olabilir.

7. Genetik Faktörler

Genetik faktörler, işitme kaybının önemli bir nedenidir. Ailede işitme kaybı öyküsü olan kişilerin, işitme kaybı riskini taşıdığı düşünülür. Bu kişilerin düzenli olarak odyometri testi yaptırması, işitme kayıplarının erken teşhis edilmesine ve genetik danışmanlık almasına yardımcı olabilir.

8. Enfeksiyonlar

Bazı enfeksiyonlar, özellikle çocukluk çağında geçirilen menenjit, kızamık, kabakulak ve kızıl gibi hastalıklar, işitme kaybına neden olabilir. Bu tür enfeksiyonları geçiren kişilerin odyometri testi yaptırması, işitme fonksiyonlarının değerlendirilmesine ve olası işitme kayıplarının tespit edilmesine yardımcı olur.

9. Yaşa Bağlı İşitme Kaybı (Presbiakuzi)

Yaşa bağlı işitme kaybı (presbiakuzi), yaşlanma sürecinin doğal bir sonucu olarak ortaya çıkan işitme kaybıdır. Genellikle 50 yaşından sonra başlar ve zamanla ilerler. Yaşa bağlı işitme kaybı, genellikle yüksek frekanslı sesleri etkiler ve konuşmaları anlamakta zorluğa neden olabilir. Yaşlı bireylerin düzenli olarak odyometri testi yaptırması, işitme kaybının erken teşhis edilmesine ve işitme cihazı gibi yardımcı cihazların kullanımına başlanmasına yardımcı olur.

10. Çocuklarda İşitme Taraması

Yenidoğan işitme taraması, doğumdan kısa bir süre sonra bebeklerin işitme yeteneğinin değerlendirilmesi için yapılan bir testtir. Bu tarama, işitme kaybı olan bebeklerin erken teşhis edilmesine ve uygun tedaviye başlanmasına yardımcı olur. Erken teşhis ve tedavi, çocukların konuşma ve dil gelişimini olumlu yönde etkiler. Yenidoğan işitme taraması, genellikle otoakustik emisyon (OAE) veya otomatik işitsel beyin sapı yanıtı (AABR) testleri ile yapılır.

Çocuklarda işitme kaybı şüphesi varsa, odyometri testi daha detaylı bir değerlendirme için yapılabilir.

11. İşitme Cihazı Ayarı ve Takibi

İşitme cihazı kullanan kişilerin düzenli olarak odyometri testi yaptırması, işitme cihazının doğru ayarlanması ve işitme fonksiyonlarının takibi için önemlidir. Odyometri testi, işitme cihazının frekans yanıtının ve ses seviyesinin kişinin işitme kaybına uygun olup olmadığını belirlemeye yardımcı olur. Düzenli takip, işitme cihazının performansını optimize etmeye ve işitme sağlığını korumaya yardımcı olur.

12. Koklear İmplant Değerlendirmesi

Koklear implant, ileri veya çok ileri derecede işitme kaybı olan ve işitme cihazlarından fayda görmeyen kişilere uygulanan cerrahi bir işlemdir. Koklear implant adaylarının değerlendirilmesinde ve implant sonrası takibinde odyometri testi önemli bir rol oynar. Odyometri testi, koklear implantın etkinliğini değerlendirmeye ve cihazın ayarlarını optimize etmeye yardımcı olur.

Odyometri Testi Çeşitleri

Odyometri testi, farklı yöntemlerle ve farklı amaçlarla yapılabilir. İşte en sık kullanılan odyometri testleri:

1. Saf Ses Odyometrisi (Pure Tone Audiometry)

Saf ses odyometrisi, işitme eşiğini belirlemek için kullanılan temel bir işitme testidir. Bu testte, kişiye farklı frekanslarda (250 Hz, 500 Hz, 1000 Hz, 2000 Hz, 4000 Hz, 8000 Hz) saf sesler verilir ve kişinin duyabildiği en düşük ses seviyesi belirlenir. Test sonuçları, bir odyogram üzerinde işaretlenir ve işitme kaybının derecesi ve türü belirlenir.

Saf ses odyometrisi, hava yolu ve kemik yolu olmak üzere iki farklı şekilde yapılabilir.

• Hava Yolu Odyometrisi: Sesler, kulaklık veya hoparlör aracılığıyla dış kulak yolundan orta ve iç kulağa iletilir.
• Kemik Yolu Odyometrisi: Sesler, kemik vibratörü aracılığıyla doğrudan iç kulağa iletilir. Kemik vibratörü, genellikle mastoid kemiği üzerine yerleştirilir.

Hava yolu ve kemik yolu arasındaki fark, işitme kaybının türünü belirlemeye yardımcı olur. İletim tipi işitme kaybında, hava yolu eşikleri normalden daha yüksekken, kemik yolu eşikleri normaldir. Sensörinöral tip işitme kaybında ise, hem hava yolu hem de kemik yolu eşikleri normalden daha yüksektir.

2. Konuşma Odyometrisi (Speech Audiometry)

Konuşma odyometrisi, kişinin konuşmayı anlama yeteneğini değerlendirmek için kullanılan bir testtir. Bu testte, kişiye farklı ses seviyelerinde kelimeler veya cümleler söylenir ve kişinin bunları ne kadar iyi anladığı ölçülür. Konuşma odyometrisi, konuşma alma eşiği (Speech Reception Threshold - SRT) ve kelime tanıma skoru (Word Recognition Score - WRS) olmak üzere iki farklı ölçüm içerir.

• Konuşma Alma Eşiği (SRT): Kişinin kelimelerin %50'sini doğru olarak duyabildiği en düşük ses seviyesidir.
• Kelime Tanıma Skoru (WRS): Kişinin belirli bir ses seviyesinde kelimeleri ne kadar iyi tanıdığını gösteren bir yüzdelik değerdir.

Konuşma odyometrisi, işitme kaybının günlük yaşam üzerindeki etkilerini değerlendirmeye ve işitme cihazı seçiminde ve ayarlanmasında yardımcı olur.

3. Timpanometri

Timpanometri, orta kulak fonksiyonlarını değerlendirmek için kullanılan bir testtir. Bu testte, kulak zarına hava basıncı uygulanır ve kulak zarının hareketliliği ölçülür. Timpanometri, orta kulak enfeksiyonları, sıvı birikimi, kulak zarı perforasyonu ve östaki borusu disfonksiyonu gibi durumların teşhisinde yardımcı olur.

Timpanometri, ağrısız ve hızlı bir testtir ve genellikle odyometri testi ile birlikte yapılır.

4. Akustik Refleks Ölçümü

Akustik refleks ölçümü, yüksek seslere karşı orta kulaktaki kasların kasılmasını ölçen bir testtir. Bu test, işitme siniri ve beyin sapı fonksiyonlarını değerlendirmeye yardımcı olur. Akustik refleks ölçümü, işitme kaybı, fasiyal sinir paralizisi ve akustik nörinom gibi durumların teşhisinde kullanılabilir.

5. Otoakustik Emisyon (OAE) Testi

Otoakustik emisyon (OAE) testi, iç kulaktaki dış kıl hücrelerinin fonksiyonlarını değerlendirmek için kullanılan bir testtir. Bu testte, kulağa sesler verilir ve dış kıl hücrelerinin bu seslere verdiği yanıtlar ölçülür. OAE testi, yenidoğan işitme taraması ve işitme kaybı teşhisinde yaygın olarak kullanılır.

OAE testi, ağrısız ve hızlı bir testtir ve genellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda tercih edilir.

6. İşitsel Beyin Sapı Yanıtı (ABR) Testi

İşitsel beyin sapı yanıtı (ABR) testi, işitme sinirinin ve beyin sapının seslere verdiği elektriksel yanıtları ölçen bir testtir. Bu test, işitme kaybı teşhisi, işitme siniri tümörleri ve nörolojik bozuklukların değerlendirilmesinde kullanılabilir. ABR testi, genellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda, uyku halinde yapılır.

Odyometri Testi Nasıl Yapılır?

Odyometri testi, genellikle bir odyoloji uzmanı veya işitme uzmanı tarafından yapılır. Test, özel bir ses yalıtımlı odada gerçekleştirilir. İşte odyometri testinin genel adımları:

1. Hastanın Hazırlanması: Hastaya testin amacı ve nasıl yapılacağı açıklanır. Hastanın kulakları incelenir ve kulak yolunda herhangi bir tıkanıklık olup olmadığı kontrol edilir.
2. Kulaklık veya Kemik Vibratörün Yerleştirilmesi: Hava yolu odyometrisi için kulaklık, kemik yolu odyometrisi için ise kemik vibratörü hastanın başına yerleştirilir.
3. Seslerin Verilmesi: Hastaya farklı frekanslarda ve farklı ses seviyelerinde sesler verilir. Hasta, sesi duyduğunda bir düğmeye basması veya elini kaldırması istenir.
4. Test Sonuçlarının Kaydedilmesi: Uzman, hastanın duyabildiği en düşük ses seviyelerini (işitme eşiklerini) kaydeder.
5. Odyogram Oluşturulması: Test sonuçları, bir odyogram üzerinde işaretlenir. Odyogram, işitme kaybının derecesini ve türünü gösteren bir grafiktir.
6. Test Sonuçlarının Değerlendirilmesi: Uzman, odyogramı değerlendirerek hastanın işitme durumu hakkında bilgi verir. Gerekirse, ek testler veya tedavi yöntemleri önerilir.

Odyometri Testi Öncesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Odyometri testine hazırlanırken dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar vardır:

• Kulakların Temizlenmesi: Testten önce kulakların temizlenmesi, kulak yolunda birikmiş olan kir veya buşonun test sonuçlarını etkilemesini önler. Ancak, kulak temizleme işleminin bir uzman tarafından yapılması önemlidir.
• Gürültüden Kaçınma: Testten önceki günlerde yüksek düzeyde gürültüye maruz kalmaktan kaçınmak, test sonuçlarının doğruluğunu artırır.
• İlaç Kullanımı Hakkında Bilgi Verme: Kullanılan ilaçlar hakkında uzmana bilgi vermek, test sonuçlarının doğru değerlendirilmesine yardımcı olur. Özellikle ototoksik ilaçlar kullanan kişilerin bu durumu belirtmesi önemlidir.
• Rahat Giyim: Test sırasında rahat ve gevşek giysiler giymek, hastanın daha rahat hissetmesini sağlar.
• Soru Sormaktan Çekinmeme: Testle ilgili merak edilen her türlü soruyu uzmana sormaktan çekinmemek, hastanın test sürecine daha iyi hazırlanmasına yardımcı olur.

Odyometri Testi Sonuçları Ne Anlama Gelir?

Odyometri test sonuçları, bir odyogram üzerinde gösterilir. Odyogram, yatay eksende frekansları (Hz) ve dikey eksende ses seviyelerini (dB HL) gösteren bir grafiktir. İşitme eşikleri, odyogram üzerinde işaretlenir ve işitme kaybının derecesi ve türü belirlenir.

İşitme Kaybının Derecesi

İşitme kaybının derecesi, işitme eşiklerinin normalden ne kadar yüksek olduğuna göre belirlenir. İşitme kaybı dereceleri şunlardır:

• Normal İşitme: İşitme eşikleri 0-25 dB HL arasındadır.
• Hafif İşitme Kaybı: İşitme eşikleri 26-40 dB HL arasındadır.
• Orta İşitme Kaybı: İşitme eşikleri 41-55 dB HL arasındadır.
• Orta-İleri İşitme Kaybı: İşitme eşikleri 56-70 dB HL arasındadır.
• İleri İşitme Kaybı: İşitme eşikleri 71-90 dB HL arasındadır.
• Çok İleri İşitme Kaybı: İşitme eşikleri 91 dB HL ve üzerindedir.

İşitme Kaybının Türü

İşitme kaybının türü, hava yolu ve kemik yolu eşikleri arasındaki ilişkiye göre belirlenir. İşitme kaybı türleri şunlardır:

• İletim Tipi İşitme Kaybı: Hava yolu eşikleri normalden daha yüksekken, kemik yolu eşikleri normaldir. Bu tür işitme kaybı, dış veya orta kulaktaki sorunlardan kaynaklanır (örneğin, kulak kiri, orta kulak enfeksiyonu, kulak zarı perforasyonu).
• Sensörinöral Tip İşitme Kaybı: Hem hava yolu hem de kemik yolu eşikleri normalden daha yüksektir ve aralarında anlamlı bir fark yoktur. Bu tür işitme kaybı, iç kulaktaki veya işitme sinirindeki sorunlardan kaynaklanır (örneğin, yaşa bağlı işitme kaybı, gürültüye bağlı işitme kaybı, ototoksik ilaç kullanımı).
• Mikst Tip İşitme Kaybı: Hem iletim tipi hem de sensörinöral tip işitme kaybının bir kombinasyonudur. Hava yolu eşikleri kemik yolu eşiklerinden daha yüksektir ve her ikisi de normalden daha yüksektir.

Odyometri Testi Sonrası Ne Yapılmalı?

Odyometri testi sonuçlarına göre, işitme kaybı tespit edilirse, uzman size uygun tedavi yöntemleri hakkında bilgi verecektir. Tedavi yöntemleri, işitme kaybının türüne ve derecesine bağlı olarak değişebilir. İşte işitme kaybı tedavisinde kullanılan bazı yöntemler:

• İşitme Cihazları: İşitme cihazları, işitme kaybı olan kişilerin sesleri daha iyi duymasına yardımcı olan elektronik cihazlardır. İşitme cihazları, farklı boyutlarda ve farklı özelliklerde olabilir. İşitme cihazı seçimi, kişinin işitme kaybının özelliklerine ve yaşam tarzına göre yapılır.
• Koklear İmplant: Koklear implant, ileri veya çok ileri derecede işitme kaybı olan ve işitme cihazlarından fayda görmeyen kişilere uygulanan cerrahi bir işlemdir. Koklear implant, iç kulağa yerleştirilen bir cihazdır ve işitme sinirini doğrudan uyararak seslerin algılanmasını sağlar.
• Orta Kulak İmplantları: Orta kulak implantları, orta kulaktaki kemikçikleri titreştirerek seslerin iç kulağa iletilmesini sağlayan cihazlardır. Bu cihazlar, işitme cihazlarından farklı olarak kulak kanalını tıkamaz ve daha doğal bir ses deneyimi sunar.
• İlaç Tedavisi: Bazı işitme kayıpları, ilaçlarla tedavi edilebilir. Örneğin, orta kulak enfeksiyonları antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
• Cerrahi Tedavi: Bazı işitme kayıpları, cerrahi müdahale ile düzeltilebilir. Örneğin, kulak zarı perforasyonu veya orta kulaktaki kemikçiklerin hasarı cerrahi olarak onarılabilir.
• İşitme Rehabilitasyonu: İşitme rehabilitasyonu, işitme kaybı olan kişilerin iletişim becerilerini geliştirmelerine ve günlük yaşamda daha bağımsız olmalarına yardımcı olan bir süreçtir. İşitme rehabilitasyonu, işitme cihazı kullanımı eğitimi, dudak okuma eğitimi, konuşma terapisi ve iletişim stratejileri gibi çeşitli yöntemleri içerir.

Sonuç

Odyometri testi, işitme yeteneğini değerlendirmek ve işitme kaybının nedenlerini belirlemek için kullanılan önemli bir tıbbi testtir. İşitme kaybı şüphesi olan, kulak çınlaması, baş dönmesi veya denge sorunları yaşayan, gürültüye maruz kalan, ototoksik ilaç kullanan veya ailede işitme kaybı öyküsü olan kişilerin odyometri testi yaptırması önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, işitme kaybının ilerlemesini yavaşlatabilir ve yaşam kalitesini artırabilir. Odyometri testi hakkında daha fazla bilgi almak veya test yaptırmak için bir odyoloji uzmanına başvurmanız önerilir.