PPD Testi Kaç mm Olmalı? Detaylı Rehber

Tüberkülin cilt testi olarak da bilinen PPD (Purified Protein Derivative) testi, tüberküloz (verem) enfeksiyonunu saptamak için kullanılan yaygın bir yöntemdir. Bu test, vücudun tüberküloz bakterisine karşı bağışıklık tepkisini ölçerek, kişinin daha önce tüberkülozla karşılaşıp karşılaşmadığını veya aktif bir enfeksiyona sahip olup olmadığını belirlemeye yardımcı olur. Ancak, PPD testinin sonuçlarının doğru bir şekilde yorumlanması, testin uygulandığı kişiye, risk faktörlerine ve diğer klinik bulgulara bağlı olarak değişebilir. Bu makalede, PPD testinin ne olduğu, nasıl uygulandığı, sonuçların nasıl yorumlandığı ve "PPD testi kaç mm olmalı?" sorusunun cevabı ayrıntılı bir şekilde ele alınacaktır.

PPD Testi Nedir?

PPD testi, tüberküloz bakterisine (Mycobacterium tuberculosis) karşı duyarlılığı belirlemek için yapılan bir cilt testidir. Test sırasında, tüberkülin adı verilen bir protein çözeltisi cildin hemen altına enjekte edilir. Eğer kişi daha önce tüberküloz bakterisiyle karşılaşmışsa (enfekte olmuşsa veya BCG aşısı olmuşsa), enjeksiyon bölgesinde bir bağışıklık tepkisi oluşur. Bu tepki, ciltte kızarıklık ve şişlik (endurasyon) şeklinde kendini gösterir. Testin sonucu, enjeksiyon bölgesindeki endurasyonun çapı ölçülerek değerlendirilir.

Neden PPD Testi Yapılır?

PPD testinin yapılma nedenleri şunlardır:

• Tüberküloz Enfeksiyonunun Tespiti: Tüberküloz enfeksiyonu belirti göstermeyebilir (latent tüberküloz). PPD testi, latent tüberküloz enfeksiyonunu tespit etmek için kullanılır.
• Risk Gruplarının Taranması: Sağlık çalışanları, bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, HIV pozitif bireyler, cezaevi mahkumları ve tüberküloz hastalarıyla yakın teması olan kişiler gibi risk gruplarında tüberküloz taraması yapmak için kullanılır.
• Tedavi Takibi: Tüberküloz tedavisi gören kişilerin tedaviye yanıtını değerlendirmek için kullanılabilir.
• BCG Aşısının Etkinliğinin Değerlendirilmesi: Özellikle çocuklarda BCG aşısının etkinliğini değerlendirmek amacıyla yapılabilir.

PPD Testi Nasıl Yapılır?

PPD testi, deneyimli bir sağlık profesyoneli tarafından yapılmalıdır. Testin doğru bir şekilde uygulanması ve sonuçların doğru yorumlanması için aşağıdaki adımlar izlenir:

1. Hazırlık: Test yapılacak bölge (genellikle ön kolun iç yüzeyi) alkol ile temizlenir.
2. Enjeksiyon: İnce bir iğne kullanılarak, 0.1 ml PPD solüsyonu cildin hemen altına (intradermal olarak) enjekte edilir. Enjeksiyon doğru yapıldığında, ciltte yaklaşık 6-10 mm çapında küçük bir kabarcık (wheal) oluşur.
3. Gözlem: Enjeksiyon bölgesine herhangi bir bandaj yapıştırılmaz. Kişiye, enjeksiyon bölgesini kaşımaması veya ovalamaması gerektiği söylenir.
4. Değerlendirme: Test, enjeksiyondan 48-72 saat sonra bir sağlık profesyoneli tarafından değerlendirilir. Değerlendirme sırasında, enjeksiyon bölgesindeki endurasyonun (şişlik) çapı milimetre cinsinden ölçülür. Kızarıklık (eritem) dikkate alınmaz, sadece şişlik ölçülür.

PPD Testi Sonuçlarının Yorumlanması

PPD testinin sonucu, enjeksiyon bölgesindeki endurasyonun çapına göre değerlendirilir. Ancak, pozitif veya negatif olarak kabul edilen değerler, kişinin risk faktörlerine ve sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Genel olarak kabul gören değerler şunlardır:

Endurasyon Çapı ve Yorumu

Aşağıdaki tabloda, farklı risk grupları için PPD testinin pozitif olarak kabul edildiği endurasyon çapları gösterilmektedir:

PPD Testi Sonucunu Etkileyen Faktörler

PPD testinin sonucunu etkileyebilecek birçok faktör vardır. Bu faktörler, testin yanlış pozitif veya yanlış negatif sonuç vermesine neden olabilir.

Yanlış Pozitif Sonuçlar

PPD testinin yanlış pozitif sonuç vermesine neden olabilecek faktörler şunlardır:

• BCG Aşısı: BCG (Bacille Calmette-Guérin) aşısı, tüberküloza karşı koruma sağlamak amacıyla bazı ülkelerde yaygın olarak uygulanan bir aşıdır. BCG aşısı olan kişilerde, PPD testi pozitif çıkabilir, çünkü aşı vücudun tüberküloz bakterisine karşı bağışıklık geliştirmesine neden olur. Ancak, BCG aşısının etkisi zamanla azalır ve aşıdan yıllar sonra yapılan PPD testinin pozitif çıkması, tüberküloz enfeksiyonunu gösterebilir.
• Diğer Mikobakteri Enfeksiyonları: Tüberküloz dışında, diğer mikobakteri türleriyle (örn. Mycobacterium avium complex - MAC) enfekte olan kişilerde de PPD testi pozitif çıkabilir. Bu durum, çapraz reaksiyon olarak adlandırılır.
• Yanlış Uygulama veya Değerlendirme: PPD testinin doğru bir şekilde uygulanmaması veya değerlendirilmemesi, yanlış pozitif sonuçlara neden olabilir. Örneğin, enjeksiyonun çok derin yapılması veya endurasyonun yanlış ölçülmesi gibi hatalar, testin sonucunu etkileyebilir.

Yanlış Negatif Sonuçlar

PPD testinin yanlış negatif sonuç vermesine neden olabilecek faktörler şunlardır:

• Anerji: Bazı kişilerde, bağışıklık sisteminin zayıflaması nedeniyle PPD testine karşı herhangi bir tepki oluşmayabilir (anerji). Bu durum, HIV enfeksiyonu, kanser, malnütrisyon veya bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullanan kişilerde görülebilir.
• Yakın Zamanda Tüberküloz Enfeksiyonu: Tüberküloz enfeksiyonunun başlangıcında (enfeksiyondan sonraki ilk 2-8 hafta içinde), vücut henüz bağışıklık tepkisi geliştirmemiş olabilir. Bu durumda, PPD testi negatif çıkabilir.
• Çocuklarda: Çok küçük çocuklarda (özellikle 6 aylıktan küçüklerde), bağışıklık sistemi henüz tam olarak gelişmediği için PPD testi negatif çıkabilir.
• Yanlış Uygulama veya Değerlendirme: PPD testinin doğru bir şekilde uygulanmaması veya değerlendirilmemesi, yanlış negatif sonuçlara neden olabilir. Örneğin, enjeksiyonun çok yüzeysel yapılması veya endurasyonun yanlış ölçülmesi gibi hatalar, testin sonucunu etkileyebilir.

PPD Testi Pozitif Çıktığında Ne Yapılmalı?

PPD testi pozitif çıktığında, bu durum kişinin tüberküloz bakterisiyle karşılaştığını gösterir. Ancak, pozitif sonuç aktif bir tüberküloz enfeksiyonu olduğu anlamına gelmez. Pozitif sonuç alan kişilerin, aktif tüberküloz hastalığı olup olmadığını belirlemek için ek testlere ihtiyacı vardır.

Ek Testler

PPD testi pozitif çıktığında yapılması gereken ek testler şunlardır:

• Göğüs Röntgeni: Göğüs röntgeni, akciğerlerde tüberkülozun neden olduğu hasarı (örn. kaviteler, infiltrasyonlar) tespit etmek için kullanılır. Aktif tüberküloz hastalığı olan kişilerin göğüs röntgeninde tipik olarak anormallikler görülür.
• Balık Kültürü: Balgam kültürü, tüberküloz bakterisinin varlığını doğrulamak için kullanılır. Balgam örneği alınarak laboratuvarda tüberküloz bakterisinin üremesi sağlanır. Bu test, aktif tüberküloz hastalığının tanısında altın standarttır.
• İnterferon Gama Salınım Testleri (IGRA): IGRA testleri (örn. QuantiFERON-TB Gold, T-SPOT.TB), kişinin tüberküloz bakterisine karşı bağışıklık tepkisini ölçen kan testleridir. IGRA testleri, BCG aşısından etkilenmez ve PPD testine göre daha spesifiktir.

Tedavi

PPD testi pozitif çıkan ve aktif tüberküloz hastalığı olmayan kişilere, latent tüberküloz enfeksiyonunu tedavi etmek için ilaç tedavisi önerilebilir. Latent tüberküloz tedavisi, aktif tüberküloz hastalığına dönüşme riskini azaltır ve toplum sağlığını korur.

Latent tüberküloz enfeksiyonu için yaygın olarak kullanılan ilaçlar şunlardır:

• İzoniyazid (INH): İzoniyazid, tüberküloz bakterisini öldüren bir antibiyotiktir. Genellikle 6-9 ay süreyle kullanılır.
• Rifampin (RIF): Rifampin, tüberküloz bakterisini öldüren başka bir antibiyotiktir. Genellikle 4 ay süreyle kullanılır.
• İzoniyazid ve Rifapentin (INH-RPT): İzoniyazid ve rifapentin kombinasyonu, haftada bir kez 3 ay süreyle kullanılan bir tedavi seçeneğidir.

Tüberküloz tedavisi sırasında, doktorun önerdiği ilaçları düzenli olarak kullanmak ve yan etkileri hakkında doktorla iletişimde olmak önemlidir. Ayrıca, tedavi süresince alkol tüketiminden kaçınmak ve karaciğer fonksiyonlarını düzenli olarak kontrol ettirmek gerekebilir.

PPD Testi Negatif Çıktığında Ne Yapılmalı?

PPD testi negatif çıktığında, bu durum kişinin tüberküloz bakterisiyle karşılaşmadığını veya bağışıklık sisteminin henüz tepki vermediğini gösterir. Ancak, negatif sonuç her zaman tüberküloz enfeksiyonu olmadığı anlamına gelmez. Özellikle risk faktörleri olan kişilerde, testin tekrarlanması veya ek testler yapılması gerekebilir.

Tekrar Test Yapılması Gereken Durumlar

PPD testi negatif çıksa bile, aşağıdaki durumlarda testin tekrarlanması veya ek testler yapılması gerekebilir:

• Yakın Zamanda Tüberküloz Hastasıyla Temas: Eğer kişi son zamanlarda tüberküloz hastasıyla temas etmişse, enfeksiyondan sonraki ilk 2-8 hafta içinde PPD testi negatif çıkabilir. Bu durumda, 8-10 hafta sonra testin tekrarlanması önerilir.
• Yüksek Risk Grupları: HIV pozitif kişiler, bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler veya organ nakli yapılmış kişiler gibi yüksek risk gruplarında, PPD testi negatif çıksa bile, IGRA testleri gibi daha spesifik testler yapılması gerekebilir.
• Anerji Şüphesi: Eğer kişide anerji şüphesi varsa (bağışıklık sisteminin zayıflaması), PPD testinin yanı sıra kontrol antijenleri (örn. Candida, tetanoz) ile de cilt testi yapılması önerilir. Kontrol antijenlerine karşı da tepki oluşmazsa, bu durum anerji olduğunu gösterir ve PPD testinin güvenilirliği azalır.

PPD Testi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

PPD testi hakkında sıkça sorulan bazı sorular ve cevapları aşağıda verilmiştir:

PPD testi ağrılı mıdır?

PPD testi genellikle ağrılı değildir. Enjeksiyon sırasında hafif bir batma veya yanma hissi olabilir, ancak bu kısa sürelidir.

PPD testi sonuçları ne zaman çıkar?

PPD testi sonuçları, enjeksiyondan 48-72 saat sonra değerlendirilir.

PPD testinin yan etkileri nelerdir?

PPD testinin yan etkileri genellikle hafiftir. Enjeksiyon bölgesinde kızarıklık, şişlik, kaşıntı veya hafif ağrı olabilir. Nadiren, alerjik reaksiyonlar (örn. kurdeşen, nefes darlığı) görülebilir. Alerjik reaksiyon belirtileri ortaya çıkarsa, derhal tıbbi yardım alınmalıdır.

PPD testi hamilelikte yapılabilir mi?

PPD testi hamilelikte yapılabilir. Ancak, hamilelikte tüberküloz riski yüksekse veya tüberküloz hastasıyla temas varsa, testin yapılması daha önemlidir. Hamilelikte tüberküloz tedavisi de güvenlidir ve anne ile bebek için faydalıdır.

BCG aşısı olanlarda PPD testi nasıl yorumlanır?

BCG aşısı olan kişilerde PPD testi pozitif çıkabilir. Ancak, BCG aşısının etkisi zamanla azalır ve aşıdan yıllar sonra yapılan PPD testinin pozitif çıkması, tüberküloz enfeksiyonunu gösterebilir. Bu nedenle, BCG aşısı olan kişilerde PPD testinin yorumlanması, kişinin risk faktörlerine ve diğer klinik bulgulara bağlı olarak yapılmalıdır.

PPD testi yerine IGRA testi yapılabilir mi?

Evet, PPD testi yerine IGRA testleri (örn. QuantiFERON-TB Gold, T-SPOT.TB) yapılabilir. IGRA testleri, BCG aşısından etkilenmez ve PPD testine göre daha spesifiktir. Özellikle BCG aşısı olan kişilerde veya bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde, IGRA testleri daha güvenilir sonuçlar verebilir.

Sonuç

"PPD testi kaç mm olmalı?" sorusunun cevabı, kişinin risk faktörlerine ve sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Genel olarak, 5 mm ve üzeri endurasyon çapı bazı risk gruplarında pozitif olarak kabul edilirken, risk faktörü olmayan kişilerde 15 mm ve üzeri endurasyon çapı pozitif olarak kabul edilir. PPD testinin sonuçlarının doğru bir şekilde yorumlanması, testin uygulandığı kişiye, risk faktörlerine ve diğer klinik bulgulara bağlı olarak değişebilir. PPD testi pozitif çıktığında, aktif tüberküloz hastalığı olup olmadığını belirlemek için ek testler yapılması ve gerekirse tedaviye başlanması önemlidir. PPD testi negatif çıktığında ise, risk faktörleri olan kişilerde testin tekrarlanması veya ek testler yapılması gerekebilir. Tüberküloz enfeksiyonunun erken teşhisi ve tedavisi, hem bireysel sağlık hem de toplum sağlığı açısından büyük önem taşır.