Genel Cerrahiİç HastalıklarıGastroenteroloji

Reflü: Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Reflü, mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçması sonucu ortaya çıkan yaygın bir sağlık sorunudur. Tıp dilinde Gastroözofageal Reflü Hastalığı (GÖRH) olarak da adlandırılır. Bu durum, yemek borusunun tahriş olmasına ve çeşitli semptomlara yol açabilir. Bu yazıda, reflünün ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini, tanı yöntemlerini, tedavi seçeneklerini ve yaşam tarzı değişiklikleriyle nasıl yönetilebileceğini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Reflü Nedir?

Reflü, mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasıdır. Normalde, yemek borusu ile mide arasındaki kapakçık (alt özofagus sfinkteri - AÖS) yemek yedikten sonra kapanarak mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasını engeller. Ancak, bu kapakçık düzgün çalışmadığında veya gevşediğinde, mide asidi ve diğer mide içerikleri yemek borusuna geri kaçabilir. Bu durum, yemek borusunun iç yüzeyini tahriş ederek reflü semptomlarına neden olur.

Gastroözofageal Reflü Hastalığı (GÖRH)

Gastroözofageal Reflü Hastalığı (GÖRH), reflünün kronikleşmiş ve sık görülen bir türüdür. GÖRH, haftada en az iki kez reflü belirtileri yaşayan veya yemek borusunda hasar oluşan kişilerde teşhis edilir. Tedavi edilmediği takdirde, GÖRH ciddi komplikasyonlara yol açabilir.

Reflünün Nedenleri

Reflüye neden olan birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörler, AÖS'nin düzgün çalışmasını engelleyebilir veya mide basıncını artırarak reflü riskini yükseltebilir. İşte reflüye neden olan başlıca faktörler:

• Alt Özofagus Sfinkteri (AÖS) Disfonksiyonu: AÖS'nin zayıflaması veya gevşemesi, mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasına neden olur. Bu durum, reflünün en yaygın nedenidir.
• Hiatal Herni (Mide Fıtığı): Midenin bir kısmının diyaframdaki açıklıktan yukarı doğru kayması durumudur. Hiatal herni, AÖS'nin işlevini bozarak reflü riskini artırabilir.
• Aşırı Kilo ve Obezite: Aşırı kilo, karın içi basıncını artırarak mide içeriğinin yemek borusuna kaçmasını kolaylaştırır.
• Hamilelik: Hamilelik sırasında hormonal değişiklikler ve büyüyen rahim, karın içi basıncını artırarak reflüye neden olabilir.
• Sigara İçmek: Sigara, AÖS'nin gevşemesine ve mide asidi üretiminin artmasına neden olarak reflü riskini artırır.
• Beslenme Alışkanlıkları: Yağlı, baharatlı, asitli yiyecekler ve kafeinli içecekler, AÖS'nin gevşemesine ve mide asidi üretiminin artmasına neden olarak reflü semptomlarını tetikleyebilir.
• İlaçlar: Bazı ilaçlar, AÖS'nin gevşemesine veya mide asidi üretiminin artmasına neden olarak reflüye yol açabilir. Bu ilaçlar arasında ağrı kesiciler, kas gevşeticiler, antidepresanlar ve tansiyon ilaçları yer alabilir.
• Mide Boşalmasının Gecikmesi: Midenin yavaş boşalması, mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçma olasılığını artırır.
• Skleroderma ve Diğer Bağ Dokusu Hastalıkları: Bu tür hastalıklar, AÖS'nin işlevini bozarak reflüye neden olabilir.

Reflü Belirtileri

Reflü belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve şiddeti farklılık gösterebilir. En sık görülen reflü belirtileri şunlardır:

• Mide Yanması (Heartburn): Göğüs kemiğinin arkasında hissedilen yanma hissi, reflünün en tipik belirtisidir. Genellikle yemeklerden sonra veya yatarken daha da kötüleşir.
• Regürjitasyon: Mide içeriğinin ağza geri gelmesi durumudur. Regürjitasyon genellikle acı veya ekşi bir tat bırakır.
• Yutma Güçlüğü (Disfaji): Yemeklerin veya sıvıların yutulmasında zorluk yaşanmasıdır. Kronik reflü, yemek borusunda daralmaya (striktür) neden olarak yutma güçlüğüne yol açabilir.
• Göğüs Ağrısı: Reflü, göğüste şiddetli ağrıya neden olabilir. Bu ağrı, kalp krizi ile karıştırılabilir.
• Kronik Öksürük: Mide asidinin solunum yollarına kaçması sonucu ortaya çıkan inatçı bir öksürüktür.
• Ses Kısıklığı: Mide asidinin ses tellerini tahriş etmesi sonucu ortaya çıkar.
• Boğaz Ağrısı: Mide asidinin boğazı tahriş etmesi sonucu ortaya çıkar.
• Astım: Reflü, astım semptomlarını kötüleştirebilir veya yeni astım vakalarının ortaya çıkmasına neden olabilir.
• Diş Erozyonu: Mide asidinin diş minesini aşındırması sonucu ortaya çıkar.
• Hıçkırık: Kronik hıçkırık, reflü belirtisi olabilir.
• Bulantı ve Kusma: Bazı durumlarda reflü, bulantı ve kusmaya neden olabilir.

Atipik Reflü Belirtileri

Bazı kişilerde reflü, tipik belirtilerden farklı olarak atipik belirtilerle kendini gösterebilir. Atipik reflü belirtileri şunlardır:

• Kronik Sinüzit: Mide asidinin burun yollarını tahriş etmesi sonucu ortaya çıkabilir.
• Orta Kulak İltihabı: Mide asidinin östaki borusu yoluyla orta kulağa ulaşması sonucu ortaya çıkabilir.
• Larenjit: Gırtlak iltihabıdır ve ses kısıklığına neden olabilir.
• Akciğer Enfeksiyonları: Mide asidinin akciğerlere kaçması sonucu ortaya çıkabilir.

Reflü Tanısı

Reflü tanısı, genellikle belirtiler ve fiziksel muayene ile konulabilir. Ancak, bazı durumlarda ek testler gerekebilir. Reflü tanısında kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

• Hasta Hikayesi ve Fiziksel Muayene: Doktor, hastanın belirtilerini ve tıbbi geçmişini değerlendirir. Fiziksel muayene, reflüye bağlı olabilecek diğer sağlık sorunlarını tespit etmeye yardımcı olabilir.
• Endoskopi: Ucunda kamera bulunan ince, esnek bir tüpün (endoskop) yemek borusuna ve mideye sokulması işlemidir. Endoskopi, yemek borusunda hasar olup olmadığını (özofajit, ülser, Barrett özofagusu) ve diğer anormallikleri tespit etmeye yardımcı olur.
• Biyopsi: Endoskopi sırasında yemek borusundan küçük bir doku örneği alınarak laboratuvarda incelenir. Biyopsi, Barrett özofagusu veya kanser gibi durumları tespit etmeye yardımcı olabilir.
• pH Metre: Yemek borusundaki asit seviyesini ölçen bir testtir. pH metre, 24 saat boyunca yemek borusundaki asit seviyesini kaydederek reflü sıklığını ve şiddetini belirlemeye yardımcı olur.
• Manometri: Yemek borusunun kasılma gücünü ve AÖS'nin basıncını ölçen bir testtir. Manometri, yutma güçlüğüne neden olan diğer durumları dışlamaya yardımcı olabilir.
• Baryumlu Röntgen: Hastaya baryum içeren bir sıvı içirilerek yemek borusu ve mide röntgen filmi çekilir. Baryumlu röntgen, hiatal herni veya yemek borusunda daralma gibi anormallikleri tespit etmeye yardımcı olabilir.

Reflü Tedavisi

Reflü tedavisi, belirtileri hafifletmeyi, yemek borusunu iyileştirmeyi ve komplikasyonları önlemeyi amaçlar. Tedavi yöntemleri, yaşam tarzı değişiklikleri, ilaçlar ve cerrahi yöntemleri içerir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Reflü belirtilerini hafifletmek ve kontrol altına almak için yaşam tarzı değişiklikleri önemlidir. İşte reflü tedavisinde etkili olan yaşam tarzı değişiklikleri:

• Kilo Verme: Aşırı kilolu veya obez kişiler, kilo vererek karın içi basıncını azaltabilir ve reflü semptomlarını hafifletebilir.
• Yatmadan Önce Yemek Yemeyi Bırakmak: Yatmadan en az 2-3 saat önce yemek yemeyi bırakmak, mide içeriğinin yemek borusuna kaçmasını önlemeye yardımcı olur.
• Yüksek Yastıkla Yatmak: Yatağın baş kısmını yükseltmek (yaklaşık 15-20 cm), yerçekimi sayesinde mide içeriğinin yemek borusuna kaçmasını zorlaştırır.
• Sigarayı Bırakmak: Sigara, AÖS'nin gevşemesine ve mide asidi üretiminin artmasına neden olduğu için sigarayı bırakmak reflü semptomlarını önemli ölçüde azaltabilir.
• Alkol Tüketimini Azaltmak: Alkol, AÖS'nin gevşemesine ve mide asidi üretiminin artmasına neden olabilir. Bu nedenle alkol tüketimini azaltmak reflü semptomlarını hafifletebilir.
• Tetkikleyici Gıdalardan Kaçınmak: Yağlı, baharatlı, asitli yiyecekler, çikolata, kahve, nane ve gazlı içecekler gibi reflü semptomlarını tetikleyen gıdalardan kaçınmak önemlidir.
• Küçük ve Sık Öğünler Yemek: Büyük öğünler yerine küçük ve sık öğünler yemek, mide basıncını azaltarak reflü riskini azaltır.
• Sıkı Giysilerden Kaçınmak: Sıkı giysiler, karın içi basıncını artırarak reflü semptomlarını kötüleştirebilir.

İlaç Tedavisi

Reflü tedavisinde kullanılan ilaçlar, mide asidi üretimini azaltarak veya mide içeriğinin yemek borusunu kaplayarak semptomları hafifletmeye yardımcı olur. Reflü tedavisinde kullanılan başlıca ilaçlar şunlardır:

• Antasitler: Mide asidini nötralize ederek hızlı rahatlama sağlarlar. Ancak, etkileri kısa sürelidir ve sık kullanıldığında yan etkilere neden olabilirler.
• H2 Reseptör Blokerleri (H2 Blokerleri): Mide asidi üretimini azaltarak reflü semptomlarını hafifletirler. Antasitlere göre daha uzun süreli etkilidirler.
• Proton Pompası İnhibitörleri (PPI'lar): Mide asidi üretimini önemli ölçüde azaltarak reflü semptomlarını en etkili şekilde kontrol altına alırlar. PPI'lar, yemek borusunda hasar olan kişilerde iyileşmeyi hızlandırır.
• Prokinetikler: Mide boşalmasını hızlandırarak ve AÖS basıncını artırarak reflü semptomlarını hafifletirler. Ancak, yan etkileri nedeniyle daha az kullanılırlar.
• Aljinatlar: Mide içeriğinin üzerine koruyucu bir bariyer oluşturarak yemek borusunu asitten korurlar.

Cerrahi Tedavi

İlaç tedavisine yanıt vermeyen veya uzun süreli ilaç kullanımından kaçınmak isteyen kişilerde cerrahi tedavi düşünülebilir. Reflü cerrahisinde en sık kullanılan yöntem, Nissen fundoplikasyonudur.

• Nissen Fundoplikasyonu: Midenin üst kısmının yemek borusunun etrafına sarılarak AÖS'nin güçlendirilmesi işlemidir. Bu işlem, reflüyü önlemeye ve semptomları kontrol altına almaya yardımcı olur. Nissen fundoplikasyonu, laparoskopik (kapalı) yöntemle yapılabilir.
• Diğer Cerrahi Yöntemler: Bazı durumlarda, LINX cihazı implantasyonu veya TIF (Transoral Incisionless Fundoplication) gibi diğer cerrahi yöntemler de kullanılabilir.

Reflünün Komplikasyonları

Tedavi edilmeyen veya kontrol altına alınmayan reflü, ciddi komplikasyonlara yol açabilir. İşte reflünün başlıca komplikasyonları:

• Özofajit: Yemek borusunun iltihaplanmasıdır. Kronik özofajit, yemek borusunda ülserlere ve kanamaya neden olabilir.
• Yemek Borusu Striktürü: Yemek borusunda daralma oluşmasıdır. Striktür, yutma güçlüğüne neden olabilir ve endoskopik dilatasyon ile tedavi edilebilir.
• Barrett Özofagusu: Yemek borusunun iç yüzeyindeki hücrelerin değişerek kanser riski taşıyan hücrelere dönüşmesidir. Barrett özofagusu, yemek borusu kanseri riskini artırır ve düzenli endoskopik takip gerektirir.
• Yemek Borusu Kanseri: Uzun süreli reflü ve Barrett özofagusu, yemek borusu kanseri riskini artırır.
• Astım: Reflü, astım semptomlarını kötüleştirebilir veya yeni astım vakalarının ortaya çıkmasına neden olabilir.
• Kronik Öksürük: Mide asidinin solunum yollarına kaçması sonucu ortaya çıkan inatçı bir öksürüktür.
• Diş Erozyonu: Mide asidinin diş minesini aşındırması sonucu ortaya çıkar.
• Larenjit: Gırtlak iltihabıdır ve ses kısıklığına neden olabilir.

Reflü ve Beslenme

Beslenme alışkanlıkları, reflü semptomlarını önemli ölçüde etkileyebilir. İşte reflü hastaları için önerilen ve kaçınılması gereken besinler:

Önerilen Besinler

• Lifli Gıdalar: Tam tahıllar, sebzeler ve meyveler, mide asidini emerek ve sindirimi kolaylaştırarak reflü semptomlarını hafifletebilir.
• Yağsız Proteinler: Tavuk, balık, hindi ve tofu gibi yağsız proteinler, mide asidi üretimini artırmaz.
• Sağlıklı Yağlar: Zeytinyağı, avokado ve kuruyemişler, mide asidi üretimini tetiklemez.
• Alkali Gıdalar: Muz, kavun, salatalık ve yeşil yapraklı sebzeler, mide asidini nötralize etmeye yardımcı olabilir.
• Su: Bol su içmek, mide asidini seyrelterek reflü semptomlarını hafifletebilir.

Kaçınılması Gereken Besinler

• Yağlı Yiyecekler: Kızartmalar, fast food ve yağlı etler, mide boşalmasını yavaşlatarak ve mide asidi üretimini artırarak reflü semptomlarını tetikleyebilir.
• Baharatlı Yiyecekler: Acı biber, köri ve sarımsak gibi baharatlı yiyecekler, yemek borusunu tahriş ederek reflü semptomlarını kötüleştirebilir.
• Asitli Yiyecekler: Domates, narenciye meyveleri ve sirke gibi asitli yiyecekler, yemek borusunu tahriş ederek reflü semptomlarını tetikleyebilir.
• Çikolata: Çikolata, AÖS'nin gevşemesine ve mide asidi üretiminin artmasına neden olabilir.
• Kahve: Kahve, mide asidi üretimini artırarak reflü semptomlarını tetikleyebilir.
• Nane: Nane, AÖS'nin gevşemesine neden olabilir.
• Gazlı İçecekler: Gazlı içecekler, mide basıncını artırarak reflü semptomlarını kötüleştirebilir.
• Alkol: Alkol, AÖS'nin gevşemesine ve mide asidi üretiminin artmasına neden olabilir.

Reflü ve Hamilelik

Hamilelik sırasında reflü, hormonal değişiklikler ve büyüyen rahim nedeniyle sık görülen bir sorundur. Hamilelikte reflü semptomlarını hafifletmek için aşağıdaki önlemler alınabilir:

• Küçük ve Sık Öğünler Yemek: Büyük öğünler yerine küçük ve sık öğünler yemek, mide basıncını azaltarak reflü riskini azaltır.
• Yatmadan Önce Yemek Yemeyi Bırakmak: Yatmadan en az 2-3 saat önce yemek yemeyi bırakmak, mide içeriğinin yemek borusuna kaçmasını önlemeye yardımcı olur.
• Yüksek Yastıkla Yatmak: Yatağın baş kısmını yükseltmek (yaklaşık 15-20 cm), yerçekimi sayesinde mide içeriğinin yemek borusuna kaçmasını zorlaştırır.
• Tetkikleyici Gıdalardan Kaçınmak: Yağlı, baharatlı, asitli yiyecekler, çikolata, kahve, nane ve gazlı içecekler gibi reflü semptomlarını tetikleyen gıdalardan kaçınmak önemlidir.
• Doktorunuza Danışarak Güvenli İlaçlar Kullanmak: Hamilelik sırasında güvenli olan antasitler veya diğer ilaçlar hakkında doktorunuza danışın.

Reflü ve Çocuklar

Bebeklerde ve çocuklarda reflü, yetişkinlerden farklı belirtilerle kendini gösterebilir. Bebeklerde reflü belirtileri şunlar olabilir:

• Sık Kusma veya Tükürme: Bebeklerin sık sık kusması veya tükürmesi reflü belirtisi olabilir.
• Huzursuzluk ve Ağlama: Bebekler, reflü nedeniyle huzursuz ve ağlamaklı olabilirler.
• Beslenme Reddi: Bebekler, reflü nedeniyle beslenmeyi reddedebilirler.
• Kilo Almada Zorluk: Reflü, bebeklerin kilo almasını zorlaştırabilir.
• Öksürük ve Hırıltı: Mide asidinin solunum yollarına kaçması sonucu öksürük ve hırıltı görülebilir.

Çocuklarda reflü belirtileri şunlar olabilir:

• Mide Yanması: Çocuklar, göğüs kemiğinin arkasında yanma hissi yaşayabilirler.
• Karın Ağrısı: Reflü, karın ağrısına neden olabilir.
• Yutma Güçlüğü: Çocuklar, yemekleri yutmada zorluk yaşayabilirler.
• Kronik Öksürük: Mide asidinin solunum yollarına kaçması sonucu inatçı bir öksürük görülebilir.
• Ses Kısıklığı: Mide asidinin ses tellerini tahriş etmesi sonucu ses kısıklığı ortaya çıkabilir.

Çocuklarda reflü tedavisi, yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaçları içerebilir. Bebeklerde ve çocuklarda reflü tedavisi hakkında mutlaka bir doktora danışılmalıdır.

Sonuç

Reflü, yaygın bir sağlık sorunudur ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Ancak, doğru tanı ve tedavi yöntemleriyle reflü semptomları kontrol altına alınabilir ve komplikasyonlar önlenebilir. Yaşam tarzı değişiklikleri, ilaçlar ve cerrahi yöntemler, reflü tedavisinde kullanılan başlıca yaklaşımlardır. Reflü belirtileri yaşıyorsanız, bir doktora danışarak uygun tedavi planını belirlemeniz önemlidir.