Göğüs CerrahisiNörolojiKalp ve Damar CerrahisiFizik Tedavi ve Rehabilitasyon

Torasik Çıkış Sendromu Neden Olur?

Torasik çıkış sendromu (TÇS), köprücük kemiği ve ilk kaburga arasındaki boşluk olan torasik çıkışta sinirlerin ve/veya kan damarlarının sıkışması sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Bu sıkışma, omuz ve kolda ağrı, uyuşma, karıncalanma ve hatta güçsüzlüğe neden olabilir. TÇS'nin nedenleri oldukça çeşitlidir ve genellikle birden fazla faktörün bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. Bu yazıda, torasik çıkış sendromunun yaygın nedenlerini, risk faktörlerini ve altta yatan mekanizmaları ayrıntılı olarak inceleyeceğiz.

Torasik Çıkış Anatomisi ve Önemi

Torasik çıkış, boyun ve omuzdan kola giden sinirlerin ve kan damarlarının geçtiği dar bir alandır. Bu bölgede yer alan önemli yapılar şunlardır:

• Brakial Pleksus: Omurilikten çıkan ve kola, ele ve parmaklara sinir lifleri gönderen bir sinir ağıdır.
• Subklavyen Arter: Kola kan taşıyan ana arterdir.
• Subklavyen Ven: Koldan kalbe kan taşıyan ana vendir.
• Köprücük Kemiği (Klavikula): Omuz kemeri ile gövde arasındaki bağlantıyı sağlayan kemiktir.
• İlk Kaburga: Göğüs kafesinin en üstünde yer alan kaburgadır.
• Skalen Kasları: Boynun yan tarafında bulunan ve ilk kaburgaya bağlanan kaslardır.

Torasik çıkışın darlığı ve bu bölgedeki yapıların hassasiyeti, sinirlerin ve kan damarlarının kolayca sıkışmasına neden olabilir. Bu sıkışma, TÇS'nin belirtilerine yol açar.

Torasik Çıkış Sendromunun Nedenleri

TÇS'nin nedenleri genel olarak üç ana kategoriye ayrılabilir:

1. Anatomik Anormallikler: Doğumsal veya sonradan gelişen anatomik varyasyonlar torasik çıkışta daralmaya ve sinirlerin veya kan damarlarının sıkışmasına neden olabilir.
2. Travma: Kaza, düşme veya tekrarlayan hareketler gibi travmatik olaylar, torasik çıkış bölgesindeki yapıları zedeleyerek TÇS'ye yol açabilir.
3. Postür ve Kas Dengesizlikleri: Kötü duruş, zayıf kaslar veya tekrarlayan hareketler, torasik çıkışta baskıya neden olabilir.

1. Anatomik Anormallikler

Doğumsal veya sonradan gelişen anatomik varyasyonlar, torasik çıkışta sinirlerin ve kan damarlarının sıkışmasına zemin hazırlayabilir. En sık görülen anatomik anormallikler şunlardır:

a) Servikal Kaburga

Servikal kaburga, boyun bölgesinde (servikal omurga) bulunan ekstra bir kaburgadır. Normalde insanlarda sadece göğüs bölgesinde (torasik omurga) kaburgalar bulunur. Servikal kaburga, brakial pleksus ve subklavyen arter üzerinde baskı yaparak TÇS'ye neden olabilir. Bu durum, servikal kaburganın büyüklüğüne, şekline ve yerleşimine bağlı olarak değişebilir. Bazı kişilerde servikal kaburga herhangi bir soruna yol açmazken, bazılarında ise şiddetli TÇS belirtilerine neden olabilir.

Mekanizma: Servikal kaburga, brakial pleksusu ve subklavyen arteri yukarı doğru iterek veya sıkıştırarak TÇS'ye neden olur. Ayrıca, servikal kaburga etrafında oluşan fibröz bantlar da sinirleri ve kan damarlarını sıkıştırabilir.

b) Anormal Kaslar veya Fibröz Bantlar

Skalen kaslar veya diğer boyun kaslarındaki anatomik varyasyonlar veya fibröz bantlar, torasik çıkışta daralmaya ve sinirlerin veya kan damarlarının sıkışmasına neden olabilir. Örneğin, skalen kasların normalden daha büyük olması veya farklı bir pozisyonda yer alması, brakial pleksus üzerinde baskı oluşturabilir.

Mekanizma: Anormal kaslar veya fibröz bantlar, torasik çıkışta sinirlerin ve kan damarlarının geçtiği alanı daraltarak veya doğrudan sıkıştırarak TÇS'ye neden olur.

c) Kemik Anomalileri

Köprücük kemiği veya ilk kaburgadaki şekil bozuklukları veya anomaliler, torasik çıkışta sinirlerin ve kan damarlarının sıkışmasına neden olabilir. Örneğin, köprücük kemiğinin kırılması ve yanlış kaynaması, torasik çıkışta daralmaya yol açabilir.

Mekanizma: Kemik anomalileri, torasik çıkışın normal anatomisini bozarak sinirlerin ve kan damarlarının geçişini engelleyebilir veya sıkıştırabilir.

2. Travma

Kaza, düşme veya tekrarlayan hareketler gibi travmatik olaylar, torasik çıkış bölgesindeki yapıları zedeleyerek TÇS'ye yol açabilir.

a) Kaza ve Düşmeler

Omuz veya boyun bölgesine gelen darbeler, torasik çıkışta sinirlerin ve kan damarlarının zedelenmesine veya sıkışmasına neden olabilir. Özellikle trafik kazaları veya yüksekten düşmelerde, köprücük kemiği veya kaburgaların kırılması, TÇS riskini artırabilir.

Mekanizma: Travma, torasik çıkışta doğrudan sinir veya damar hasarına yol açabilir. Ayrıca, travma sonucu oluşan ödem, hematom veya skar dokusu da sinirleri ve kan damarlarını sıkıştırabilir.

b) Tekrarlayan Hareketler ve Aşırı Kullanım

Tekrarlayan omuz veya kol hareketleri (örneğin, yüzme, tenis, ağırlık kaldırma veya bilgisayar kullanımı), torasik çıkış bölgesindeki kasların ve tendonların aşırı yüklenmesine ve iltihaplanmasına neden olabilir. Bu durum, sinirlerin ve kan damarlarının sıkışmasına yol açabilir.

Mekanizma: Tekrarlayan hareketler, torasik çıkış bölgesindeki kasların hipertrofisine (büyümesine) veya spazmlarına neden olabilir. Bu da sinirlerin ve kan damarlarının sıkışmasına yol açar. Ayrıca, tekrarlayan hareketler sonucu oluşan iltihaplanma ve ödem de sinirleri sıkıştırabilir.

c) Whiplash Yaralanması

Whiplash yaralanması, genellikle trafik kazalarında görülen, boynun ani bir şekilde öne ve arkaya doğru savrulması sonucu oluşan bir yaralanmadır. Bu tür yaralanmalar, boyun kaslarında ve bağlarında gerilmelere ve yırtılmalara neden olabilir. Whiplash yaralanması, torasik çıkış bölgesindeki yapıları da etkileyerek TÇS'ye yol açabilir.

Mekanizma: Whiplash yaralanması, boyun kaslarında spazmlara ve iltihaplanmaya neden olabilir. Bu da torasik çıkışta sinirlerin ve kan damarlarının sıkışmasına yol açar. Ayrıca, whiplash yaralanması sonucu oluşan skar dokusu da sinirleri sıkıştırabilir.

3. Postür ve Kas Dengesizlikleri

Kötü duruş, zayıf kaslar veya kas dengesizlikleri, torasik çıkışta baskıya neden olabilir.

a) Kötü Duruş

Öne doğru eğik bir duruş (kifoz), omuzların yuvarlaklaşması ve başın öne doğru çıkması gibi duruş bozuklukları, torasik çıkışta baskıya neden olabilir. Bu tür duruş bozuklukları, boyun ve omuz kaslarının aşırı gerilmesine ve zayıflamasına yol açarak sinirlerin ve kan damarlarının sıkışmasına zemin hazırlar.

Mekanizma: Kötü duruş, torasik çıkışın anatomik yapısını değiştirerek sinirlerin ve kan damarlarının geçtiği alanı daraltabilir. Ayrıca, kötü duruşa bağlı olarak gelişen kas dengesizlikleri de sinirleri ve kan damarlarını sıkıştırabilir.

b) Kas Zayıflığı ve Dengesizlikleri

Omuz ve boyun kaslarının zayıflığı veya dengesizlikleri, torasik çıkışta sinirlerin ve kan damarlarının sıkışmasına neden olabilir. Örneğin, skalen kaslarının aşırı gergin olması veya pektoralis minör kasının kısalması, brakial pleksus üzerinde baskı oluşturabilir.

Mekanizma: Kas zayıflığı ve dengesizlikleri, torasik çıkışın stabilitesini bozarak sinirlerin ve kan damarlarının sıkışmasına yol açar. Ayrıca, kas dengesizlikleri sonucu oluşan kompensasyon mekanizmaları da sinirleri sıkıştırabilir.

c) Obezite

Obezite, vücuttaki fazla yağ dokusu nedeniyle torasik çıkış bölgesinde baskıya neden olabilir. Özellikle boyun ve omuz bölgesindeki yağ dokusu, sinirlerin ve kan damarlarının sıkışmasına yol açabilir.

Mekanizma: Obezite, torasik çıkışta sinirlerin ve kan damarlarının geçtiği alanı daraltarak veya doğrudan sıkıştırarak TÇS'ye neden olur. Ayrıca, obeziteye bağlı olarak gelişen metabolik sorunlar da sinirlerin fonksiyonunu bozabilir.

d) Hamilelik

Hamilelik sırasında vücuttaki hormonal değişiklikler ve kilo artışı, torasik çıkış bölgesinde baskıya neden olabilir. Özellikle hamileliğin son dönemlerinde, büyüyen rahim ve artan vücut ağırlığı, omuz ve boyun kaslarının aşırı yüklenmesine ve sinirlerin sıkışmasına yol açabilir.

Mekanizma: Hamilelik, torasik çıkışın anatomik yapısını değiştirerek sinirlerin ve kan damarlarının geçtiği alanı daraltabilir. Ayrıca, hamileliğe bağlı olarak gelişen hormonal değişiklikler ve ödem de sinirleri sıkıştırabilir.

Torasik Çıkış Sendromu Risk Faktörleri

TÇS'nin gelişme riskini artıran çeşitli faktörler vardır. Bu faktörler şunlardır:

• Cinsiyet: Kadınlarda TÇS görülme olasılığı erkeklere göre daha yüksektir. Bunun nedeni, kadınların omuz ve boyun kaslarının genellikle daha zayıf olması ve torasik çıkışın anatomik yapısının erkeklere göre daha dar olmasıdır.
• Yaş: TÇS genellikle genç ve orta yaşlı erişkinlerde görülür. Bunun nedeni, bu yaş grubundaki kişilerin daha aktif olması ve tekrarlayan hareketlere daha fazla maruz kalmasıdır.
• Meslek: Tekrarlayan omuz veya kol hareketleri gerektiren mesleklerde çalışan kişilerde TÇS riski daha yüksektir. Örneğin, bilgisayar kullanıcıları, müzisyenler, sporcular ve fabrika işçileri TÇS açısından risk altındadır.
• Spor Aktiviteleri: Yüzme, tenis, voleybol ve ağırlık kaldırma gibi sporlarla uğraşan kişilerde TÇS riski daha yüksektir. Bu sporlar, omuz ve boyun kaslarının aşırı yüklenmesine ve sinirlerin sıkışmasına neden olabilir.
• Kötü Duruş Alışkanlıkları: Uzun süre boyunca kötü duruşta oturmak veya çalışmak, torasik çıkışta baskıya neden olabilir. Özellikle bilgisayar başında çalışan kişilerde, öne doğru eğik bir duruş (kifoz) TÇS riskini artırabilir.
• Obezite: Vücuttaki fazla yağ dokusu, torasik çıkış bölgesinde baskıya neden olabilir.
• Travma Öyküsü: Daha önce omuz veya boyun bölgesine travma geçiren kişilerde TÇS riski daha yüksektir.
• Anatomik Anormallikler: Servikal kaburga veya diğer anatomik varyasyonlara sahip kişilerde TÇS riski daha yüksektir.

Torasik Çıkış Sendromunun Alt Türleri ve Nedenleri

TÇS, etkilenen yapıya göre üç ana alt türe ayrılır:

1. Nörojenik Torasik Çıkış Sendromu (nTÇS): Bu tür, brakial pleksusun sıkışması sonucu ortaya çıkar. En sık görülen TÇS türüdür.
2. Arteriyel Torasik Çıkış Sendromu (aTÇS): Bu tür, subklavyen arterin sıkışması sonucu ortaya çıkar. Daha nadir görülür, ancak daha ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
3. Venöz Torasik Çıkış Sendromu (vTÇS): Bu tür, subklavyen venin sıkışması sonucu ortaya çıkar. Arteriyel TÇS'ye göre daha sık görülür, ancak yine de nadirdir.

1. Nörojenik Torasik Çıkış Sendromu (nTÇS)

nTÇS, brakial pleksusun sıkışması sonucu ortaya çıkar. Bu tür, TÇS vakalarının büyük çoğunluğunu oluşturur. nTÇS'nin nedenleri şunlardır:

• Skalen Kas Hipertrofisi: Skalen kaslarının aşırı büyümesi veya gergin olması, brakial pleksus üzerinde baskı oluşturabilir.
• Pektoralis Minör Kas Kısalığı: Pektoralis minör kasının kısalması, brakial pleksusu sıkıştırabilir.
• Servikal Kaburga: Servikal kaburga, brakial pleksusu yukarı doğru iterek veya sıkıştırarak nTÇS'ye neden olabilir.
• Kötü Duruş: Öne doğru eğik bir duruş, brakial pleksus üzerinde baskıya neden olabilir.
• Travma: Omuz veya boyun bölgesine gelen darbeler, brakial pleksusun zedelenmesine veya sıkışmasına neden olabilir.

2. Arteriyel Torasik Çıkış Sendromu (aTÇS)

aTÇS, subklavyen arterin sıkışması sonucu ortaya çıkar. Bu tür, TÇS vakalarının çok küçük bir bölümünü oluşturur. aTÇS'nin nedenleri şunlardır:

• Servikal Kaburga: Servikal kaburga, subklavyen arteri sıkıştırarak aTÇS'ye neden olabilir.
• İlk Kaburga Anomalileri: İlk kaburgadaki şekil bozuklukları veya anomaliler, subklavyen arteri sıkıştırabilir.
• Subklavyen Arter Anevrizması: Subklavyen arterde oluşan anevrizma (balonlaşma), arteri sıkıştırabilir veya tıkayabilir.
• Travma: Omuz veya boyun bölgesine gelen darbeler, subklavyen arterin zedelenmesine veya sıkışmasına neden olabilir.

3. Venöz Torasik Çıkış Sendromu (vTÇS)

vTÇS, subklavyen venin sıkışması sonucu ortaya çıkar. Bu tür, TÇS vakalarının küçük bir bölümünü oluşturur. vTÇS'nin nedenleri şunlardır:

• Tekrarlayan Kol Hareketleri: Tekrarlayan kol hareketleri, subklavyen venin zedelenmesine ve tıkanmasına neden olabilir. Özellikle ağırlık kaldırma veya beyzbol gibi sporlarla uğraşan kişilerde vTÇS riski daha yüksektir.
• Paget-Schroetter Sendromu: Bu sendrom, subklavyen venin ani ve beklenmedik bir şekilde tıkanmasıyla karakterizedir. Genellikle genç ve sağlıklı kişilerde görülür.
• Santral Venöz Kateter Uygulaması: Santral venöz kateter uygulaması sırasında subklavyen venin zedelenmesi, vTÇS'ye neden olabilir.
• Travma: Omuz veya boyun bölgesine gelen darbeler, subklavyen venin zedelenmesine veya sıkışmasına neden olabilir.

Torasik Çıkış Sendromunun Tanısı

TÇS tanısı, fiziksel muayene, tıbbi öykü ve çeşitli tanısal testlerin kombinasyonu ile konulur. Tanı süreci genellikle aşağıdaki adımları içerir:

1. Tıbbi Öykü: Doktor, hastanın semptomlarını, semptomların ne zaman başladığını, semptomları tetikleyen veya hafifleten faktörleri ve tıbbi geçmişini sorar.
2. Fiziksel Muayene: Doktor, hastanın duruşunu, hareket açıklığını ve kas gücünü değerlendirir. Ayrıca, torasik çıkış bölgesindeki hassasiyeti ve sinirlerin veya kan damarlarının sıkışmasına işaret eden belirtileri kontrol eder.
3. Provokatif Testler: Doktor, belirli manevralar yaparak semptomları tetiklemeye çalışır. Bu testler, TÇS tanısını desteklemeye yardımcı olabilir. En sık kullanılan provokatif testler şunlardır:
   • Adson Manevrası: Hastanın başı etkilenen tarafa doğru çevrilir ve derin bir nefes alması istenir. Nabızda azalma veya semptomlarda artış, TÇS'yi düşündürebilir.
   • Wright Testi: Hastanın kolu 90 derece abdüksiyona (yana doğru açılması) getirilir ve dirsek 90 derece fleksiyona (bükülmesi) getirilir. Nabızda azalma veya semptomlarda artış, TÇS'yi düşündürebilir.
   • Roos Testi (Elevated Arm Stress Test): Hasta, her iki kolunu 90 derece abdüksiyona ve eksternal rotasyona getirir, dirseklerini 90 derece fleksiyona getirir ve ellerini açıp kapamaya başlar. Üç dakika içinde semptomların ortaya çıkması veya kolların ağırlaşması, TÇS'yi düşündürebilir.
4. Görüntüleme Testleri:
   • Röntgen: Servikal kaburga veya diğer kemik anomalilerini tespit etmeye yardımcı olabilir.
   • MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme): Sinirlerin, kan damarlarının ve yumuşak dokuların detaylı görüntülerini sağlar. Torasik çıkış bölgesindeki sıkışmaları veya diğer anormallikleri tespit etmeye yardımcı olabilir.
   • BT Anjiyografi (Bilgisayarlı Tomografi Anjiyografi): Kan damarlarının görüntülerini sağlar. Arteriyel veya venöz TÇS'yi teşhis etmeye yardımcı olabilir.
5. Sinir İletim Çalışmaları (EMG/NCS): Brakial pleksusun fonksiyonunu değerlendirmeye yardımcı olabilir. Sinir hasarını veya sıkışmasını tespit etmeye yardımcı olabilir.
6. Anjiyografi: Kan damarlarının görüntülerini sağlar. Arteriyel veya venöz TÇS'yi teşhis etmeye yardımcı olabilir.

Torasik Çıkış Sendromunun Tedavisi

TÇS tedavisi, semptomların şiddetine, TÇS'nin türüne ve altta yatan nedenlere bağlı olarak değişir. Tedavi seçenekleri şunlardır:

1. Konservatif Tedavi: Konservatif tedavi, cerrahi olmayan yöntemleri içerir ve genellikle TÇS'nin ilk basamak tedavisidir.
   • Fizik Tedavi: Fizik tedavi, duruşu düzeltmeye, kasları güçlendirmeye ve esnekliği artırmaya yönelik egzersizleri içerir. Fizyoterapistler, hastaya özel bir egzersiz programı oluşturarak semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.
   • Ağrı Kesiciler: Ağrı kesiciler, ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabilir. Reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örneğin, ibuprofen veya naproksen) veya reçeteli ağrı kesiciler kullanılabilir.
   • Kas Gevşeticiler: Kas gevşeticiler, kas spazmlarını azaltmaya yardımcı olabilir.
   • Enjeksiyonlar: Kortikosteroid enjeksiyonları, iltihabı azaltmaya ve ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabilir. Enjeksiyonlar, torasik çıkış bölgesine veya etkilenen sinirlere yapılabilir.
   • Duruş Düzeltme: Kötü duruş alışkanlıklarını düzeltmek, torasik çıkış üzerindeki baskıyı azaltmaya yardımcı olabilir. Ergonomik düzenlemeler ve duruş egzersizleri faydalı olabilir.
   • Aktivite Modifikasyonu: Semptomları tetikleyen aktivitelerden kaçınmak veya aktiviteleri modifiye etmek, semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.
2. Cerrahi Tedavi: Cerrahi tedavi, konservatif tedavinin başarısız olduğu veya şiddetli semptomları olan hastalarda düşünülebilir. Cerrahi seçenekler şunlardır:
   • Kaburga Rezeksiyonu: İlk kaburganın bir kısmının veya tamamının çıkarılması, torasik çıkışta daha fazla alan yaratmaya yardımcı olabilir.
   • Skalenotomi: Skalen kaslarının kesilmesi veya gevşetilmesi, brakial pleksus üzerindeki baskıyı azaltmaya yardımcı olabilir.
   • Pektoralis Minör Kasının Serbestleştirilmesi: Pektoralis minör kasının kesilmesi veya gevşetilmesi, brakial pleksus üzerindeki baskıyı azaltmaya yardımcı olabilir.
   • Damar Onarımı veya Rekonstrüksiyonu: Arteriyel veya venöz TÇS'de, hasarlı kan damarlarının onarılması veya rekonstrüksiyonu gerekebilir.
   • Servikal Kaburga Çıkarılması: Servikal kaburga, brakial pleksus veya subklavyen arter üzerinde baskı yapıyorsa, cerrahi olarak çıkarılabilir.

Torasik Çıkış Sendromunu Önleme

TÇS'yi önlemek için alınabilecek bazı önlemler şunlardır:

• İyi Duruş Alışkanlıkları: Dik oturun, omuzlarınızı geride tutun ve başınızı dik tutun. Uzun süre bilgisayar başında çalışıyorsanız, ergonomik bir çalışma ortamı oluşturun.
• Düzenli Egzersiz: Omuz ve boyun kaslarını güçlendiren ve esnekliğini artıran egzersizler yapın.
• Aşırı Kullanımdan Kaçının: Tekrarlayan omuz veya kol hareketleri gerektiren aktivitelerden kaçının veya aktiviteleri modifiye edin.
• Kilo Kontrolü: Sağlıklı bir kiloyu koruyun.
• Travmalardan Korunun: Kaza ve düşmelerden kaçının.
• Ergonomik Değerlendirme: Çalışma ortamınızı ergonomik olarak değerlendirin ve gerekli düzenlemeleri yapın.

Sonuç

Torasik çıkış sendromu, torasik çıkışta sinirlerin ve/veya kan damarlarının sıkışması sonucu ortaya çıkan bir durumdur. TÇS'nin nedenleri oldukça çeşitlidir ve genellikle birden fazla faktörün bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. Anatomik anormallikler, travma, postür bozuklukları ve kas dengesizlikleri TÇS'nin yaygın nedenleridir. TÇS tanısı, fiziksel muayene, tıbbi öykü ve çeşitli tanısal testlerin kombinasyonu ile konulur. TÇS tedavisi, semptomların şiddetine, TÇS'nin türüne ve altta yatan nedenlere bağlı olarak değişir. Konservatif tedavi genellikle ilk basamak tedavidir, ancak bazı durumlarda cerrahi tedavi gerekebilir. İyi duruş alışkanlıkları, düzenli egzersiz ve aşırı kullanımdan kaçınma gibi önlemler, TÇS'yi önlemeye yardımcı olabilir.