NörolojiFizik Tedavi ve RehabilitasyonÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları

Tortikolis (Eğri Boyun Hastalığı) Nedir? Kapsamlı Bir Rehber

Tortikolis, halk arasında "eğri boyun" olarak da bilinen, boyun kaslarının istemsiz kasılması sonucu başın bir tarafa eğilmesi ve çenenin diğer tarafa dönmesiyle karakterize bir durumdur. Bu durum, bebeklerde doğuştan (konjenital) görülebildiği gibi, yetişkinlerde de farklı nedenlerle ortaya çıkabilir. Tortikolis, sadece estetik bir problem olmanın ötesinde, tedavi edilmediği takdirde ciddi fonksiyonel kısıtlılıklara ve kalıcı deformasyonlara yol açabilir. Bu kapsamlı rehberde, tortikolisin ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini, tanı yöntemlerini, tedavi seçeneklerini ve bu durumla başa çıkma stratejilerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Tortikolisin Tanımı ve Türleri

Tortikolisin Temel Tanımı

Tortikolis, boyun kaslarının, özellikle de sternokleidomastoid (SCM) kasının kasılması sonucu başın anormal pozisyon alması durumudur. Bu kasılma, başın bir tarafa eğilmesine (lateral fleksiyon) ve çenenin karşı tarafa dönmesine (rotasyon) neden olur. Tortikolis, geçici veya kalıcı olabilir ve şiddeti kişiden kişiye değişebilir. Hafif vakalarda sadece hafif bir eğrilik ve rahatsızlık hissedilirken, şiddetli vakalarda başın pozisyonu belirgin şekilde bozulur ve günlük aktiviteler önemli ölçüde kısıtlanabilir.

Tortikolisin Farklı Türleri

• Konjenital Müsküler Tortikolis (KMT): Bebeklerde doğumda veya doğumdan kısa bir süre sonra fark edilen en yaygın tortikolis türüdür. Genellikle SCM kasında kısalık veya gerginlik ile karakterizedir.
• Edinilmiş Tortikolis: Hayatın herhangi bir döneminde ortaya çıkabilen tortikolis türüdür. Çeşitli nedenleri olabilir, örneğin travma, enfeksiyon, inflamasyon, tümör veya nörolojik bozukluklar.
• Spazmodik Tortikolis (Servikal Distoni): Yetişkinlerde görülen, istemsiz ve ağrılı boyun kası kasılmalarıyla karakterize kronik bir nörolojik bozukluktur.
• Oküler Tortikolis: Göz kaslarındaki dengesizlik nedeniyle oluşan ve başın belirli bir pozisyonda tutulmasıyla görmenin düzeltilmeye çalışıldığı bir tortikolis türüdür.
• İlaç Kaynaklı Tortikolis: Bazı ilaçların yan etkisi olarak ortaya çıkabilen tortikolis türüdür.

Tortikolisin Nedenleri

Konjenital Müsküler Tortikolisin Nedenleri

KMT'nin kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir, ancak çeşitli faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. En yaygın kabul gören teoriler şunlardır:

• Doğum Travması: Zorlu bir doğum sırasında SCM kasının zarar görmesi veya yırtılması.
• Rahim İçi Pozisyon: Bebeğin rahim içindeki sıkışık pozisyonu nedeniyle SCM kasının gelişimi olumsuz etkilenebilir.
• Vasküler Olaylar: SCM kasına giden kan akışının azalması veya tıkanması, kas hasarına ve fibrozise yol açabilir.
• Genetik Faktörler: Bazı araştırmalar, KMT'nin genetik yatkınlıkla ilişkili olabileceğini göstermektedir.

Edinilmiş Tortikolisin Nedenleri

Edinilmiş tortikolisin nedenleri oldukça çeşitlidir ve altta yatan duruma bağlı olarak değişir. En sık görülen nedenler şunlardır:

• Kas Gerginliği veya Spazmı: Yanlış duruş, uzun süreli bilgisayar kullanımı, stres veya ani hareketler nedeniyle boyun kaslarında gerginlik veya spazm oluşabilir.
• Travma: Boyun yaralanmaları, örneğin araba kazaları veya spor yaralanmaları, kas hasarına ve tortikolise neden olabilir.
• Enfeksiyonlar: Boyun bölgesindeki enfeksiyonlar, örneğin farenjit veya lenfadenit, kas spazmlarına ve tortikolise yol açabilir.
• İnflamatuar Hastalıklar: Romatoid artrit veya ankilozan spondilit gibi inflamatuar hastalıklar, boyun eklemlerini ve kaslarını etkileyerek tortikolise neden olabilir.
• Tümörler: Boyun bölgesindeki tümörler, sinirlere veya kaslara baskı yaparak tortikolise yol açabilir.
• Nörolojik Bozukluklar: Serebral palsi, Parkinson hastalığı veya multipl skleroz gibi nörolojik bozukluklar, kas kontrolünü etkileyerek tortikolise neden olabilir.
• İlaçlar: Bazı ilaçlar, özellikle antipsikotikler ve antiemetikler, distonik reaksiyonlara neden olarak tortikolise yol açabilir.

Spazmodik Tortikolisin (Servikal Distoni) Nedenleri

Spazmodik tortikolisin kesin nedeni bilinmemektedir, ancak beyindeki bazal ganglionlar adı verilen bölgelerdeki sinir hücrelerinin işlev bozukluğundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Genetik faktörlerin ve çevresel tetikleyicilerin de rol oynayabileceği düşünülmektedir.

Oküler Tortikolisin Nedenleri

Oküler tortikolis, göz kaslarındaki dengesizlik veya göz sinirlerindeki problemler nedeniyle ortaya çıkar. Başın belirli bir pozisyonda tutulması, çift görmeyi veya bulanık görmeyi düzeltmeye yardımcı olur.

Tortikolisin Belirtileri

Konjenital Müsküler Tortikolisin Belirtileri

KMT'nin belirtileri genellikle doğumdan kısa bir süre sonra fark edilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Başın Bir Tarafa Eğilmesi: Bebeğin başı sürekli olarak bir tarafa eğik durur.
• Çenenin Karşı Tarafa Dönmesi: Çene, başın eğik olduğu tarafın tersine döner.
• Boyunda Kitle veya Şişlik: SCM kasında, özellikle kasın ortasında, ele gelen bir kitle veya şişlik olabilir.
• Boyun Hareketlerinde Kısıtlılık: Bebeğin başını diğer tarafa çevirmesi zor olabilir.
• Yüz Asimetrisi: Uzun süreli tortikolis, yüzün bir tarafının diğerinden farklı görünmesine neden olabilir.
• Emme Güçlüğü: Bebeğin memeyi veya biberonu emmesi zor olabilir, özellikle de başı belirli bir pozisyonda tutması gerekiyorsa.
• Motor Gelişimde Gecikme: Tortikolis, bebeğin başını kontrol etme, yuvarlanma veya oturma gibi motor becerilerini geliştirmesini geciktirebilir.

Edinilmiş Tortikolisin Belirtileri

Edinilmiş tortikolisin belirtileri, altta yatan nedene bağlı olarak değişir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Boyun Ağrısı: Boyun kaslarında ağrı ve hassasiyet.
• Başın Bir Tarafa Eğilmesi: Başın istemsiz olarak bir tarafa eğilmesi.
• Boyun Hareketlerinde Kısıtlılık: Boynu hareket ettirmede zorluk.
• Kas Spazmları: Boyun kaslarında istemsiz kasılmalar.
• Baş Ağrısı: Özellikle boyun ağrısıyla birlikte görülebilir.
• Omuz Ağrısı: Boyun kaslarındaki gerginlik omuzlara da yayılabilir.
• Uyuşma veya Karıncalanma: Boyundan kollara yayılan uyuşma veya karıncalanma (sinir sıkışması durumunda).

Spazmodik Tortikolisin (Servikal Distoni) Belirtileri

Spazmodik tortikolisin belirtileri genellikle yavaş yavaş başlar ve zamanla kötüleşir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• İstemsiz Boyun Kasılmaları: Boyun kaslarında kontrol edilemeyen kasılmalar, başın anormal pozisyon almasına neden olur.
• Boyun Ağrısı: Kasılmalar nedeniyle sürekli boyun ağrısı.
• Titreme: Baş veya boyunda titreme.
• Yorgunluk: Sürekli kasılmalar nedeniyle yorgunluk.
• Stres ve Anksiyete: Kronik ağrı ve kasılmalar nedeniyle stres ve anksiyete.
• Uyku Sorunları: Ağrı ve rahatsızlık nedeniyle uykuya dalmakta veya uykuyu sürdürmekte zorluk.

Oküler Tortikolisin Belirtileri

Oküler tortikolisin belirtileri, görme problemlerine bağlı olarak ortaya çıkar. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Başın Anormal Pozisyonu: Başın sürekli olarak bir tarafa eğik veya dönük tutulması.
• Çift Görme: İki ayrı görüntü görme.
• Bulanık Görme: Net görememe.
• Göz Yorgunluğu: Gözlerin çabuk yorulması.
• Baş Ağrısı: Göz kaslarının aşırı çalışması nedeniyle baş ağrısı.

Tortikolis Tanısı

Konjenital Müsküler Tortikolis Tanısı

KMT tanısı genellikle fiziksel muayene ile konulur. Doktor, bebeğin başının pozisyonunu, boyun hareketlerini ve SCM kasındaki herhangi bir kitleyi veya gerginliği değerlendirecektir. Gerekirse, aşağıdaki testler yapılabilir:

• Ultrason: SCM kasının yapısını ve boyutunu değerlendirmek için.
• Röntgen: Boyun omurlarında herhangi bir anormallik olup olmadığını kontrol etmek için.

Edinilmiş Tortikolis Tanısı

Edinilmiş tortikolis tanısı, hastanın tıbbi öyküsü, fiziksel muayene ve altta yatan nedenin belirlenmesine yönelik testlerle konulur. Doktor, hastanın semptomlarını, başlama zamanını, olası tetikleyicileri ve diğer sağlık sorunlarını soracaktır. Fiziksel muayenede, boyun hareketleri, kas hassasiyeti ve nörolojik fonksiyonlar değerlendirilir. Gerekirse, aşağıdaki testler yapılabilir:

• Röntgen: Boyun omurlarında kırık, çıkık veya artrit gibi anormallikleri kontrol etmek için.
• MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme): Yumuşak dokuların, örneğin kasların, sinirlerin ve omuriliğin detaylı görüntülerini elde etmek için.
• BT (Bilgisayarlı Tomografi): Kemiklerin ve yumuşak dokuların kesitsel görüntülerini elde etmek için.
• EMG (Elektromiyografi): Kasların elektriksel aktivitesini ölçmek ve sinir hasarını tespit etmek için.
• Kan Testleri: Enfeksiyon, inflamasyon veya diğer sistemik hastalıkları tespit etmek için.

Spazmodik Tortikolis (Servikal Distoni) Tanısı

Spazmodik tortikolis tanısı, genellikle hastanın semptomları ve fiziksel muayene ile konulur. Doktor, hastanın istemsiz kasılmalarını, başın pozisyonunu ve boyun hareketlerini değerlendirecektir. EMG, tanıyı doğrulamak ve diğer nörolojik bozuklukları dışlamak için kullanılabilir.

Oküler Tortikolis Tanısı

Oküler tortikolis tanısı, göz muayenesi ile konulur. Göz doktoru, hastanın görme keskinliğini, göz kaslarının hareketlerini ve gözler arasındaki hizalanmayı değerlendirecektir. Gerekirse, prizma testi gibi ek testler yapılabilir.

Tortikolis Tedavisi

Konjenital Müsküler Tortikolis Tedavisi

KMT'nin tedavisi, genellikle konservatif yöntemlerle başlar. Erken tanı ve tedavi, başarılı sonuçlar elde etme olasılığını artırır. En sık kullanılan tedavi yöntemleri şunlardır:

• Fizik Tedavi: Fizik tedavi, KMT'nin tedavisinde temel taşıdır. Fizyoterapist, bebeğin boyun kaslarını germek, güçlendirmek ve hareket aralığını artırmak için özel egzersizler öğretecektir. Ebeveynler, bu egzersizleri evde düzenli olarak uygulamalıdır.
• Pozisyonlama: Bebeğin başını etkilenen kasın tersi yönünde tutmak, kasın gerilmesine ve uzamasına yardımcı olur. Örneğin, bebeği sırt üstü yatırırken, başını etkilenen tarafa doğru çevirmek veya oyun oynarken başını o tarafa doğru bakmaya teşvik etmek.
• Torticollis Yakalıkları: Bazı durumlarda, doktor bebeğin başını doğru pozisyonda tutmak için özel bir yakalık önerebilir.
• Botulinum Toksin Enjeksiyonları (Botoks): Şiddetli vakalarda, SCM kasına botulinum toksini enjeksiyonları yapılabilir. Bu, kasın geçici olarak gevşemesine ve başın daha kolay hareket etmesine yardımcı olur.
• Cerrahi: Konservatif tedavi yöntemleri başarısız olursa, cerrahi müdahale düşünülebilir. Cerrahi, SCM kasının uzatılmasını veya serbest bırakılmasını içerir.

Edinilmiş Tortikolis Tedavisi

Edinilmiş tortikolisin tedavisi, altta yatan nedene bağlı olarak değişir. Tedavi genellikle semptomları hafifletmeyi, ağrıyı azaltmayı ve boyun hareketlerini iyileştirmeyi amaçlar. En sık kullanılan tedavi yöntemleri şunlardır:

• İlaçlar:
  • Ağrı Kesiciler: Ağrıyı hafifletmek için parasetamol veya ibuprofen gibi reçetesiz ağrı kesiciler kullanılabilir.
  • Kas Gevşeticiler: Kas spazmlarını azaltmak için siklobenzaprin veya baklofen gibi kas gevşeticiler reçete edilebilir.
  • Anti-inflamatuar İlaçlar: İnflamasyonu azaltmak için steroid olmayan anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) veya kortikosteroidler kullanılabilir.
  • Botulinum Toksin Enjeksiyonları (Botoks): Kas spazmlarını azaltmak için botulinum toksini enjeksiyonları yapılabilir.
• Fizik Tedavi: Fizik tedavi, boyun kaslarını germek, güçlendirmek ve hareket aralığını artırmak için önemlidir. Fizyoterapist, hastaya özel egzersizler öğretecek ve duruş düzeltme teknikleri konusunda rehberlik edecektir.
• Isı veya Soğuk Uygulaması: Isı uygulaması, kasları gevşetmeye ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir. Soğuk uygulaması, inflamasyonu azaltmaya yardımcı olabilir.
• Masaj Terapisi: Masaj terapisi, boyun kaslarındaki gerginliği azaltmaya ve kan akışını iyileştirmeye yardımcı olabilir.
• Kiroterapi veya Osteopati: Bu tedaviler, omurga ve eklemlerin hizalanmasını düzeltmeye ve kas spazmlarını azaltmaya odaklanır.
• Cerrahi: Nadiren, altta yatan nedenin cerrahi olarak düzeltilmesi gerekebilir, örneğin tümör çıkarılması veya sinir sıkışmasının giderilmesi.

Spazmodik Tortikolis (Servikal Distoni) Tedavisi

Spazmodik tortikolisin tedavisi, semptomları hafifletmeyi ve yaşam kalitesini iyileştirmeyi amaçlar. Tedavi genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerektirir.

• Botulinum Toksin Enjeksiyonları (Botoks): Botulinum toksini enjeksiyonları, spazmodik tortikolisin tedavisinde en etkili yöntemlerden biridir. Botoks, kas kasılmalarını azaltarak başın pozisyonunu düzeltmeye ve ağrıyı hafifletmeye yardımcı olur. Enjeksiyonlar, etkilenen kaslara yapılır ve genellikle her 3-6 ayda bir tekrarlanması gerekir.
• İlaçlar:
  • Antikolinerjik İlaçlar: Triheksifenidil veya benzatropin gibi antikolinerjik ilaçlar, kas kasılmalarını azaltmaya yardımcı olabilir. Ancak, yan etkileri nedeniyle dikkatli kullanılmalıdır.
  • Kas Gevşeticiler: Baklofen veya diazepam gibi kas gevşeticiler, kas spazmlarını azaltmaya yardımcı olabilir.
  • Ağrı Kesiciler: Ağrıyı hafifletmek için parasetamol veya ibuprofen gibi reçetesiz ağrı kesiciler kullanılabilir. Şiddetli ağrı durumunda, opioid ağrı kesiciler reçete edilebilir.
• Fizik Tedavi: Fizik tedavi, boyun kaslarını germek, güçlendirmek ve hareket aralığını artırmak için önemlidir. Fizyoterapist, hastaya özel egzersizler öğretecek ve duruş düzeltme teknikleri konusunda rehberlik edecektir.
• Derin Beyin Stimülasyonu (DBS): Şiddetli ve tedaviye dirençli vakalarda, derin beyin stimülasyonu düşünülebilir. DBS, beyindeki belirli bölgelere elektrotlar yerleştirilerek elektriksel uyarılar gönderilmesini içerir. Bu, kas kasılmalarını azaltmaya ve semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Destekleyici Tedaviler: Stres yönetimi teknikleri, yoga veya meditasyon gibi rahatlama egzersizleri, semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. Psikolojik destek, kronik ağrı ve kasılmalarla başa çıkmak için önemlidir.

Oküler Tortikolis Tedavisi

Oküler tortikolisin tedavisi, görme problemlerini düzeltmeyi amaçlar. Tedavi yöntemleri şunlardır:

• Gözlük veya Kontakt Lens: Gözlük veya kontakt lens, görme problemlerini düzeltmeye ve başın pozisyonunu düzeltmeye yardımcı olabilir.
• Prizma Terapisi: Prizma, gözlük camlarına yerleştirilen ve ışığı kırarak çift görmeyi düzeltmeye yardımcı olan özel bir mercektir.
• Göz Kas Ameliyatı: Göz kaslarındaki dengesizliği düzeltmek için cerrahi müdahale gerekebilir.
• Ortoptik Tedavi: Göz kaslarını güçlendirmek ve koordinasyonu iyileştirmek için egzersizler yapılır.

Tortikolis ile Başa Çıkma Stratejileri

Konjenital Müsküler Tortikolis ile Başa Çıkma

• Erken Tanı ve Tedaviye Başlama: KMT'nin erken teşhisi ve tedavisi, başarılı sonuçlar elde etme olasılığını artırır.
• Fizik Tedaviye Düzenli Devam Etme: Fizyoterapistin önerdiği egzersizleri düzenli olarak uygulamak, kasların esnekliğini ve hareket aralığını artırmaya yardımcı olur.
• Pozisyonlamaya Dikkat Etme: Bebeğin başını doğru pozisyonda tutmak, kasların gerilmesine ve uzamasına yardımcı olur.
• Sabırlı Olma: KMT tedavisi zaman alabilir ve sabır gerektirir. Ebeveynlerin destekleyici ve teşvik edici olması önemlidir.

Edinilmiş Tortikolis ile Başa Çıkma

• Duruş Düzeltme: Doğru duruşu korumak, boyun kaslarındaki gerginliği azaltmaya yardımcı olur.
• Ergonomik Çalışma Ortamı: Bilgisayar kullanırken veya uzun süre otururken, ergonomik bir çalışma ortamı oluşturmak önemlidir. Sandalyenin yüksekliği, ekranın konumu ve klavye mesafesi doğru ayarlanmalıdır.
• Stres Yönetimi: Stres, boyun kaslarındaki gerginliği artırabilir. Stres yönetimi teknikleri, örneğin yoga, meditasyon veya derin nefes egzersizleri, semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Düzenli Egzersiz: Boyun kaslarını güçlendirmek ve esnekliğini artırmak için düzenli egzersiz yapmak önemlidir.
• Ağrı Yönetimi: Ağrıyı hafifletmek için ağrı kesiciler, ısı veya soğuk uygulaması kullanılabilir.
• Profesyonel Yardım Alma: Semptomlar devam ederse veya kötüleşirse, bir doktora veya fizyoterapiste başvurmak önemlidir.

Spazmodik Tortikolis (Servikal Distoni) ile Başa Çıkma

• Tedaviye Uyum Sağlama: Botulinum toksini enjeksiyonları gibi tedavilere düzenli olarak devam etmek, semptomları kontrol altında tutmaya yardımcı olur.
• Destek Gruplarına Katılma: Spazmodik tortikolisli diğer kişilerle iletişim kurmak, deneyimlerini paylaşmak ve destek almak önemlidir.
• Stres Yönetimi: Stres, kas kasılmalarını artırabilir. Stres yönetimi teknikleri, örneğin yoga, meditasyon veya derin nefes egzersizleri, semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Uyku Hijyeni: Yeterli uyku almak, kasların dinlenmesine ve semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir.
• Ergonomik Düzenlemeler: Uygun bir yastık ve yatak kullanmak, boyun kaslarının rahatlamasına yardımcı olabilir.

Sonuç

Tortikolis, farklı nedenlerle ortaya çıkabilen ve çeşitli belirtilere yol açabilen bir durumdur. Erken tanı ve uygun tedavi, semptomları hafifletmeye, fonksiyonel kısıtlılıkları önlemeye ve yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olabilir. Bu kapsamlı rehberde, tortikolisin ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini, tanı yöntemlerini ve tedavi seçeneklerini detaylı bir şekilde inceledik. Unutmayın, herhangi bir sağlık sorunuyla karşılaştığınızda, bir doktora danışmak ve profesyonel yardım almak önemlidir.