Enfeksiyon HastalıklarıYoğun BakımGöğüs Hastalıkları

Domuz Gribinin Komplikasyonları: Bilmeniz Gereken Her Şey

Domuz gribi, H1N1 virüsünün neden olduğu bulaşıcı bir solunum yolu hastalığıdır. Her ne kadar çoğu insan için hafif bir hastalık seyri gösterse de, bazı durumlarda ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu yazıda, domuz gribinin potansiyel komplikasyonlarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Giriş: Domuz Gribi ve Önemi

Domuz gribi, influenza A (H1N1) virüsünün neden olduğu, mevsimsel gribe benzer semptomlar gösteren bir solunum yolu enfeksiyonudur. 2009 yılında dünya çapında bir pandemiye yol açmış ve o zamandan beri mevsimsel grip virüsleri arasında yerini almıştır. Domuz gribi, özellikle risk gruplarında ciddi komplikasyonlara neden olabileceği için yakından takip edilmesi gereken bir hastalıktır.

Domuz Gribinin Temel Belirtileri

Domuz gribinin belirtileri genellikle mevsimsel grip ile benzerlik gösterir ve şunları içerebilir:

• Ateş
• Öksürük
• Boğaz ağrısı
• Burun akıntısı veya tıkanıklığı
• Vücut ağrıları
• Baş ağrısı
• Yorgunluk
• İshal ve kusma (özellikle çocuklarda)

Bu belirtiler genellikle hafif ila orta şiddette seyreder ve çoğu kişi birkaç gün içinde iyileşir. Ancak, bazı kişilerde komplikasyonlar gelişebilir ve bu durum hastaneye yatışı gerektirebilir, hatta ölümcül olabilir.

Domuz Gribinin Yaygın Komplikasyonları

Domuz gribinin en yaygın komplikasyonları şunlardır:

Pnömoni (Zatürre)

Pnömoni, akciğerlerin iltihaplanmasıdır ve domuz gribinin en sık görülen ve en ciddi komplikasyonlarından biridir. Pnömoni, virüsün doğrudan akciğerlere yayılmasıyla (viral pnömoni) veya bakteriyel bir enfeksiyonun akciğerlere yerleşmesiyle (bakteriyel pnömoni) gelişebilir.

Viral Pnömoni

Viral pnömoni, H1N1 virüsünün doğrudan akciğer hücrelerine zarar vermesi sonucu ortaya çıkar. Bu durum, akciğerlerin oksijen alışverişini zorlaştırır ve nefes darlığına, öksürüğe ve göğüs ağrısına neden olabilir. Viral pnömoni genellikle hızlı bir şekilde ilerler ve solunum yetmezliğine yol açabilir.

Bakteriyel Pnömoni

Bakteriyel pnömoni, domuz gribi enfeksiyonu sırasında veya sonrasında akciğerlere bakterilerin yerleşmesiyle gelişir. En sık görülen bakteriyel pnömoni nedeni *Streptococcus pneumoniae* (pnömokok) bakterisidir. Bakteriyel pnömoni, viral pnömoniye göre daha yavaş gelişir, ancak yine de ciddi sonuçlara yol açabilir. Belirtileri arasında yüksek ateş, titreme, öksürük (balgamlı veya kanlı olabilir) ve göğüs ağrısı bulunur.

Pnömoni Teşhisi ve Tedavisi

Pnömoni teşhisi genellikle fiziksel muayene, akciğer röntgeni ve kan testleri ile konulur. Tedavi, pnömoninin nedenine bağlı olarak değişir. Viral pnömoni için antiviral ilaçlar (örneğin, oseltamivir veya zanamivir) kullanılabilir. Bakteriyel pnömoni için ise antibiyotikler kullanılır.

Akut Solunum Sıkıntısı Sendromu (ARDS)

ARDS, akciğerlerde yaygın iltihaplanma ve sıvı birikimi ile karakterize, yaşamı tehdit eden bir durumdur. Domuz gribi, ARDS'ye yol açabilen viral enfeksiyonlardan biridir. ARDS, akciğerlerin oksijen alışverişini ciddi şekilde bozar ve şiddetli nefes darlığına, düşük kan oksijen seviyelerine ve solunum yetmezliğine neden olabilir.

ARDS'nin Nedenleri ve Mekanizması

ARDS, akciğerlerdeki alveol adı verilen küçük hava keseciklerinin hasar görmesi sonucu ortaya çıkar. Bu hasar, iltihaplanmaya ve alveollerin içine sıvı sızmasına neden olur. Sıvı birikimi, oksijenin kana geçişini engeller ve karbondioksitin atılmasını zorlaştırır. Domuz gribi gibi viral enfeksiyonlar, bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesine ve akciğerlerde yaygın hasara yol açarak ARDS'yi tetikleyebilir.

ARDS'nin Belirtileri ve Teşhisi

ARDS'nin belirtileri genellikle hızlı bir şekilde gelişir ve şunları içerebilir:

• Şiddetli nefes darlığı
• Hızlı ve yüzeysel solunum
• Düşük kan oksijen seviyeleri (hipoksemi)
• Morarma (siyanoz)
• Bilinç bulanıklığı

ARDS teşhisi, fiziksel muayene, akciğer röntgeni veya bilgisayarlı tomografisi (BT) ve kan gazı analizleri ile konulur. Akciğer röntgeninde veya BT'de yaygın akciğer infiltrasyonları (sıvı birikimi) görülür. Kan gazı analizlerinde düşük kan oksijen seviyeleri ve yüksek karbondioksit seviyeleri tespit edilir.

ARDS'nin Tedavisi

ARDS tedavisi, öncelikle solunum desteği sağlamayı ve altta yatan nedeni tedavi etmeyi amaçlar. Solunum desteği genellikle mekanik ventilasyon (solunum cihazı) ile sağlanır. Mekanik ventilasyon, akciğerlere oksijen verilmesine ve karbondioksitin atılmasına yardımcı olur. Ayrıca, sıvı dengesinin sağlanması, enfeksiyonların kontrol altına alınması ve diğer organ sistemlerinin desteklenmesi de ARDS tedavisinin önemli bir parçasıdır.

Kalp Problemleri

Domuz gribi, kalp kasının iltihaplanması (miyokardit), kalp yetmezliği ve aritmi gibi kalp problemlerine yol açabilir. Bu komplikasyonlar, özellikle önceden kalp hastalığı olan kişilerde daha sık görülür.

Miyokardit

Miyokardit, kalp kasının iltihaplanmasıdır ve viral enfeksiyonlar, otoimmün hastalıklar ve toksinler gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Domuz gribi, miyokardite neden olabilen viral enfeksiyonlardan biridir. Miyokardit, kalp kasının zayıflamasına ve kalp fonksiyonlarının bozulmasına yol açabilir. Belirtileri arasında göğüs ağrısı, nefes darlığı, çarpıntı, yorgunluk ve bacaklarda şişlik bulunur.

Kalp Yetmezliği

Kalp yetmezliği, kalbin vücudun ihtiyaçlarını karşılayacak kadar kan pompalayamaması durumudur. Domuz gribi, miyokardit veya diğer mekanizmalar yoluyla kalp yetmezliğine yol açabilir. Kalp yetmezliği belirtileri arasında nefes darlığı, yorgunluk, bacaklarda ve ayaklarda şişlik, hızlı kilo alımı ve öksürük bulunur.

Aritmi

Aritmi, kalbin normal ritminin bozulmasıdır. Domuz gribi, kalp kasının iltihaplanması veya diğer mekanizmalar yoluyla aritmiye neden olabilir. Aritmi belirtileri arasında çarpıntı, baş dönmesi, bayılma ve nefes darlığı bulunur.

Kalp Problemlerinin Teşhisi ve Tedavisi

Domuz gribine bağlı kalp problemlerinin teşhisi, EKG (elektrokardiyografi), ekokardiyografi (kalp ultrasonu), kan testleri (kardiyak enzimler) ve bazen kalp biyopsisi gibi yöntemlerle konulur. Tedavi, kalp probleminin türüne ve şiddetine bağlı olarak değişir. Miyokardit için antiviral ilaçlar, kalp yetmezliği için diüretikler, ACE inhibitörleri, beta blokerler ve digoksin gibi ilaçlar kullanılabilir. Aritmi için antiaritmik ilaçlar veya ablasyon tedavisi uygulanabilir.

Ensefalopati ve Ensefalit

Ensefalopati, beyin fonksiyonlarının bozulmasıdır ve domuz gribi, doğrudan virüsün beyne yayılması veya bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesi sonucu ensefalopatiye yol açabilir. Ensefalit ise beyin iltihaplanmasıdır. Bu komplikasyonlar, bilinç bulanıklığı, nöbetler, davranış değişiklikleri ve koma gibi ciddi nörolojik belirtilere neden olabilir.

Ensefalopatinin Nedenleri ve Mekanizması

Ensefalopati, beyin fonksiyonlarının çeşitli nedenlerle bozulması sonucu ortaya çıkar. Domuz gribi, virüsün doğrudan beyin hücrelerine zarar vermesi, beyin damarlarında iltihaplanmaya neden olması veya bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesi sonucu ensefalopatiye yol açabilir. Bağışıklık sisteminin aşırı tepkisi, beyinde inflamatuvar sitokinlerin salınmasına ve beyin hücrelerinin hasar görmesine neden olabilir.

Ensefalitin Nedenleri ve Mekanizması

Ensefalit, beyin dokusunun iltihaplanmasıdır ve viral enfeksiyonlar, bakteriyel enfeksiyonlar, otoimmün hastalıklar ve toksinler gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Domuz gribi, ensefalite neden olabilen viral enfeksiyonlardan biridir. Ensefalit, beyin hücrelerinin hasar görmesine ve beyin fonksiyonlarının bozulmasına yol açabilir.

Ensefalopati ve Ensefalitin Belirtileri ve Teşhisi

Ensefalopati ve ensefalitin belirtileri şunları içerebilir:

• Bilinç bulanıklığı
• Uyuşukluk
• Davranış değişiklikleri
• Nöbetler
• Kas güçsüzlüğü
• Konuşma bozukluğu
• Baş ağrısı
• Ateş
• Boyun sertliği
• Koma

Ensefalopati ve ensefalit teşhisi, nörolojik muayene, beyin görüntüleme (BT veya MR), elektroensefalografi (EEG) ve beyin omurilik sıvısı (BOS) analizi ile konulur. Beyin görüntülemede beyin ödemi veya iltihaplanma belirtileri görülebilir. EEG'de anormal beyin dalgaları tespit edilebilir. BOS analizinde enfeksiyon veya iltihaplanma belirtileri aranır.

Ensefalopati ve Ensefalitin Tedavisi

Ensefalopati ve ensefalitin tedavisi, altta yatan nedene bağlı olarak değişir. Viral ensefalit için antiviral ilaçlar (örneğin, asiklovir) kullanılabilir. Bakteriyel ensefalit için antibiyotikler kullanılır. Otoimmün ensefalit için immünosupresan ilaçlar (kortikosteroidler, intravenöz immünoglobulin) kullanılabilir. Ayrıca, semptomatik tedavi (nöbetlerin kontrolü, beyin ödeminin azaltılması) de önemlidir.

Reye Sendromu

Reye sendromu, özellikle çocuklarda ve ergenlerde görülen, beyin ve karaciğerde hasara yol açan nadir fakat ciddi bir durumdur. Aspirin kullanımı ile ilişkilidir ve domuz gribi gibi viral enfeksiyonlar sırasında aspirin kullanılması Reye sendromu riskini artırabilir. Belirtileri arasında şiddetli kusma, bilinç bulanıklığı ve nöbetler bulunur.

Reye Sendromunun Nedenleri ve Mekanizması

Reye sendromunun kesin nedeni bilinmemektedir, ancak viral enfeksiyonlar (örneğin, grip, suçiçeği) ve aspirin kullanımı arasında güçlü bir ilişki vardır. Reye sendromu, mitokondri adı verilen hücre içi organellerin fonksiyonlarının bozulmasına neden olur. Mitokondriler, hücrelerin enerji üretmesinden sorumludur. Mitokondri fonksiyonlarının bozulması, beyin ve karaciğer hücrelerinde hasara yol açar.

Reye Sendromunun Belirtileri ve Teşhisi

Reye sendromunun belirtileri genellikle viral bir enfeksiyon geçirdikten birkaç gün sonra ortaya çıkar ve şunları içerebilir:

• Şiddetli ve inatçı kusma
• Huzursuzluk
• Uyuşukluk
• Davranış değişiklikleri (agresiflik, irritabilite)
• Bilinç bulanıklığı
• Nöbetler
• Koma

Reye sendromu teşhisi, klinik belirtiler, karaciğer fonksiyon testleri (yüksek amonyak seviyeleri, yüksek karaciğer enzimleri) ve beyin görüntüleme (BT veya MR) ile konulur. Karaciğer biyopsisi de teşhise yardımcı olabilir.

Reye Sendromunun Tedavisi

Reye sendromunun tedavisi, destekleyici bakımdan oluşur. Amaç, beyin ödemini azaltmak, kan şekeri seviyelerini düzenlemek, sıvı ve elektrolit dengesini sağlamak ve diğer organ sistemlerini desteklemektir. Şiddetli vakalarda mekanik ventilasyon ve yoğun bakım gerekebilir.

Önemli Not: Çocuklarda ve ergenlerde grip veya suçiçeği gibi viral enfeksiyonlar sırasında aspirin kullanılmamalıdır. Ateşi düşürmek veya ağrıyı gidermek için parasetamol veya ibuprofen gibi alternatif ilaçlar tercih edilmelidir.

Çoklu Organ Yetmezliği

Domuz gribi, özellikle şiddetli vakalarda, akciğerler, kalp, böbrekler ve karaciğer gibi birden fazla organın aynı anda fonksiyonlarını kaybetmesine neden olabilir. Çoklu organ yetmezliği, yaşamı tehdit eden bir durumdur ve yoğun bakımda tedavi gerektirir.

Çoklu Organ Yetmezliğinin Nedenleri ve Mekanizması

Çoklu organ yetmezliği, genellikle sepsis, travma, büyük cerrahi işlemler veya ciddi enfeksiyonlar gibi sistemik inflamatuvar yanıtı tetikleyen durumlarda ortaya çıkar. Domuz gribi, bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesine ve inflamatuvar sitokinlerin salınmasına neden olarak çoklu organ yetmezliğini tetikleyebilir. İnflamatuvar sitokinler, organlarda hasara yol açar ve organ fonksiyonlarını bozar.

Çoklu Organ Yetmezliğinin Belirtileri ve Teşhisi

Çoklu organ yetmezliğinin belirtileri, etkilenen organlara bağlı olarak değişir ve şunları içerebilir:

• Nefes darlığı (akciğer yetmezliği)
• Düşük kan basıncı (kalp yetmezliği)
• İdrar çıkışında azalma (böbrek yetmezliği)
• Bilinç bulanıklığı (beyin yetmezliği)
• Sarılık (karaciğer yetmezliği)
• Kanama bozuklukları (kan pıhtılaşma sistemi yetmezliği)

Çoklu organ yetmezliği teşhisi, klinik belirtiler, kan testleri (organ fonksiyon testleri, inflamatuvar belirteçler) ve görüntüleme yöntemleri (röntgen, BT, ultrason) ile konulur.

Çoklu Organ Yetmezliğinin Tedavisi

Çoklu organ yetmezliğinin tedavisi, yoğun bakımda destekleyici bakımdan oluşur. Amaç, organ fonksiyonlarını desteklemek, enfeksiyonları kontrol altına almak ve altta yatan nedeni tedavi etmektir. Tedavi şunları içerebilir:

• Mekanik ventilasyon (solunum desteği)
• Sıvı tedavisi ve vazopresörler (kan basıncını yükseltmek için)
• Diyaliz (böbrek fonksiyonlarını desteklemek için)
• Kan transfüzyonları (kanama bozukluklarını düzeltmek için)
• Antibiyotikler (enfeksiyonları tedavi etmek için)
• Beslenme desteği

Diğer Komplikasyonlar

Domuz gribinin daha az görülen diğer komplikasyonları şunlardır:

• Sinüzit ve otitis media: Sinüslerin ve orta kulak iltihabı.
• Kas iltihabı (miyozit): Kas ağrısı ve güçsüzlüğe neden olabilir.
• Guillain-Barré sendromu: Sinir sistemini etkileyen nadir bir otoimmün hastalık.
• Transvers miyelit: Omuriliğin iltihaplanması.
• Düşük doğum ağırlığı ve erken doğum: Hamile kadınlarda domuz gribi enfeksiyonu bu riskleri artırabilir.

Risk Faktörleri

Domuz gribinin komplikasyonları için risk faktörleri şunlardır:

• Yaş: 5 yaşın altındaki çocuklar (özellikle 2 yaşın altındaki bebekler) ve 65 yaşın üzerindeki yetişkinler.
• Kronik hastalıklar: Astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), diyabet, kalp hastalığı, böbrek hastalığı, karaciğer hastalığı ve nörolojik hastalıklar.
• Bağışıklık sistemi zayıflığı: HIV/AIDS, kanser tedavisi veya immünosupresan ilaçlar kullanan kişiler.
• Obezite: Vücut kitle indeksi (VKİ) 40 veya daha yüksek olan kişiler.
• Hamilelik: Hamile kadınlar, domuz gribinin komplikasyonları için daha yüksek risk altındadır.
• Uzun süreli aspirin tedavisi: Özellikle çocuklarda ve ergenlerde Reye sendromu riskini artırır.

Önleme

Domuz gribinden ve komplikasyonlarından korunmanın en etkili yolu, yıllık grip aşısı yaptırmaktır. Grip aşısı, H1N1 virüsüne karşı koruma sağlar ve hastalığın şiddetini azaltabilir. Ayrıca, aşağıdaki önlemler de enfeksiyon riskini azaltmaya yardımcı olabilir:

• Elleri sık sık sabun ve suyla yıkamak: Özellikle öksürdükten veya hapşırdıktan sonra, yemeklerden önce ve tuvaleti kullandıktan sonra elleri yıkamak önemlidir.
• Alkol bazlı el dezenfektanları kullanmak: Sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol bazlı el dezenfektanları kullanılabilir.
• Hasta kişilerle yakın temastan kaçınmak: Grip belirtileri olan kişilerle temas etmekten kaçının.
• Öksürürken veya hapşırırken ağzı ve burnu mendille kapatmak: Mendil yoksa dirseğin iç kısmıyla ağzı ve burnu kapatın.
• Yüzünüze dokunmaktan kaçınmak: Ellerinizle yüzünüze (gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza) dokunmaktan kaçının.
• Sağlıklı yaşam tarzı benimsemek: Yeterli uyku, dengeli beslenme ve düzenli egzersiz bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olur.

Tedavi

Domuz gribi tedavisi, semptomları hafifletmeyi ve komplikasyonları önlemeyi amaçlar. Tedavi şunları içerebilir:

• İstirahat ve bol sıvı tüketimi: Vücudun iyileşmesine yardımcı olur.
• Ateş düşürücüler ve ağrı kesiciler: Parasetamol veya ibuprofen gibi ilaçlar ateş ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir.
• Antiviral ilaçlar: Oseltamivir (Tamiflu) ve zanamivir (Relenza) gibi antiviral ilaçlar, hastalığın erken döneminde (ilk 48 saat içinde) kullanıldığında virüsün çoğalmasını engelleyebilir ve semptomların süresini kısaltabilir. Bu ilaçlar, özellikle risk grubunda olan kişilerde komplikasyon riskini azaltmaya yardımcı olabilir.

Önemli Not: Domuz gribi belirtileri gösteren kişiler, özellikle risk grubunda iseler, derhal doktora başvurmalıdır. Doktor, uygun tedaviyi belirleyecektir.

Sonuç

Domuz gribi, çoğu insan için hafif bir hastalık olsa da, bazı durumlarda ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Pnömoni, ARDS, kalp problemleri, ensefalopati, Reye sendromu ve çoklu organ yetmezliği gibi komplikasyonlar, hastaneye yatışı gerektirebilir ve ölümcül olabilir. Risk faktörleri olan kişiler, domuz gribinden korunmak için grip aşısı yaptırmalı ve enfeksiyon riskini azaltmak için önlemler almalıdır. Domuz gribi belirtileri gösteren kişiler, özellikle risk grubunda iseler, derhal doktora başvurmalıdır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Domuz gribi ile mevsimsel grip arasındaki fark nedir?

Domuz gribi ve mevsimsel grip, her ikisi de influenza virüslerinin neden olduğu solunum yolu enfeksiyonlarıdır. Ancak, domuz gribi H1N1 virüsünün neden olduğu bir tür gripken, mevsimsel grip farklı influenza virüslerinin (A ve B tipleri) neden olduğu bir grup griptir. Belirtiler genellikle benzerdir, ancak domuz gribi bazı durumlarda daha şiddetli olabilir ve komplikasyon riski daha yüksek olabilir.

Grip aşısı domuz gribinden korur mu?

Evet, grip aşısı domuz gribinden korur. Yıllık grip aşıları, dolaşımda olan en yaygın influenza virüslerine karşı koruma sağlar ve genellikle H1N1 virüsünü de içerir. Grip aşısı, hastalığın şiddetini azaltabilir ve komplikasyon riskini düşürebilir.

Domuz gribi nasıl teşhis edilir?

Domuz gribi teşhisi, genellikle burun veya boğaz sürüntüsü alınarak yapılan hızlı influenza tanı testleri (RIDT) ile konulur. Bu testler, influenza virüsünün varlığını tespit eder. Ancak, RIDT'lerin duyarlılığı düşük olabilir ve bazı durumlarda yanlış negatif sonuçlar verebilir. Daha kesin bir teşhis için polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) testi kullanılabilir.

Antiviral ilaçlar domuz gribini tedavi edebilir mi?

Evet, oseltamivir (Tamiflu) ve zanamivir (Relenza) gibi antiviral ilaçlar, domuz gribini tedavi edebilir. Bu ilaçlar, hastalığın erken döneminde (ilk 48 saat içinde) kullanıldığında virüsün çoğalmasını engelleyebilir ve semptomların süresini kısaltabilir. Antiviral ilaçlar, özellikle risk grubunda olan kişilerde komplikasyon riskini azaltmaya yardımcı olabilir.

Domuz gribi hamileler için tehlikeli midir?

Evet, domuz gribi hamileler için tehlikelidir. Hamile kadınlar, domuz gribinin komplikasyonları (pnömoni, ARDS, erken doğum, düşük doğum ağırlığı) için daha yüksek risk altındadır. Hamile kadınların grip aşısı yaptırmaları ve domuz gribi belirtileri gösterdiklerinde derhal doktora başvurmaları önemlidir.

Domuz gribi belirtileri ne zaman doktora başvurmayı gerektirir?

Domuz gribi belirtileri gösteren kişiler, aşağıdaki durumlarda derhal doktora başvurmalıdır:

• Nefes darlığı
• Göğüs ağrısı
• Şiddetli karın ağrısı
• Baş dönmesi
• Bilinç bulanıklığı
• İnatçı kusma
• Ateşin düşmemesi
• Belirtilerin kötüleşmesi
• Risk grubunda olmak (çocuklar, yaşlılar, kronik hastalığı olanlar, hamileler)

Domuz gribi geçiren biri ne kadar süreyle bulaşıcıdır?

Domuz gribi geçiren biri, semptomların başlamasından 1 gün önce ve semptomlar geçtikten sonra 5-7 gün boyunca bulaşıcıdır. Çocuklar ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler daha uzun süre bulaşıcı olabilir.

Domuz gribi olan biriyle temas ettim, ne yapmalıyım?

Domuz gribi olan biriyle temas ettiyseniz, aşağıdaki adımları izlemelisiniz:

• Ellerinizi sık sık sabun ve suyla yıkayın.
• Kendinizi yakından takip edin ve grip belirtileri (ateş, öksürük, boğaz ağrısı) geliştirip geliştirmediğinize dikkat edin.
• Risk grubunda iseniz (çocuklar, yaşlılar, kronik hastalığı olanlar, hamileler), derhal doktora başvurun. Doktor, profilaktik antiviral ilaçlar reçete edebilir.
• Grip belirtileri geliştirirseniz, evde kalın, dinlenin ve bol sıvı tüketin. İş yerinize veya okula gitmeyin ve diğer insanlarla temastan kaçının.