Çocuk Sağlığı ve HastalıklarıNeonatolojiBeslenme ve Diyet

Prematüre Bebeklerde Beslenme: Anne Sütü ve Takviyeler

Prematüre bebeklerin beslenmesi, sağlıklı büyümeleri ve gelişimleri için kritik öneme sahiptir. Erken doğan bebekler, normal süresinde doğan bebeklere göre farklı beslenme ihtiyaçlarına sahiptir. Bu ihtiyaçlar, organ sistemlerinin henüz tam olarak gelişmemiş olmasından, sindirim sistemlerinin olgunlaşmamış olmasından ve enerji depolarının sınırlı olmasından kaynaklanır. Bu nedenle, prematüre bebeklerin beslenmesi özenle planlanmalı ve takip edilmelidir. Bu yazıda, prematüre bebeklerde anne sütü ve takviyelerin önemi, beslenme yöntemleri ve dikkat edilmesi gereken noktalar detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

Prematüre Bebeklerin Beslenme İhtiyaçları

Prematüre bebeklerin beslenme ihtiyaçları, doğum ağırlığına, gestasyonel yaşa (doğum haftasına) ve genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir. Genel olarak, prematüre bebekler daha fazla kalori, protein, vitamin ve mineral ihtiyacına sahiptir. Bu ihtiyaçların karşılanması, büyüme hızının desteklenmesi, organ sistemlerinin gelişimi ve uzun vadeli sağlık sorunlarının önlenmesi açısından hayati önem taşır.

Kalori İhtiyacı

Prematüre bebeklerin kalori ihtiyacı, normal süresinde doğan bebeklere göre daha yüksektir. Genellikle, prematüre bebeklerin günlük kalori ihtiyacı kilogram başına 110-135 kcal civarındadır. Bu ihtiyaç, bebeğin büyüme hızına, aktivite düzeyine ve sağlık durumuna göre değişebilir. Yetersiz kalori alımı, büyüme geriliğine, enerji eksikliğine ve enfeksiyon riskinin artmasına neden olabilir. Aşırı kalori alımı ise, metabolik sorunlara ve obezite riskine yol açabilir.

Protein İhtiyacı

Protein, prematüre bebeklerin büyümesi ve gelişimi için temel bir besin maddesidir. Protein, hücrelerin yapımında, enzimlerin üretiminde ve bağışıklık sisteminin güçlendirilmesinde önemli rol oynar. Prematüre bebeklerin protein ihtiyacı, normal süresinde doğan bebeklere göre daha yüksektir. Genellikle, prematüre bebeklerin günlük protein ihtiyacı kilogram başına 3-4 gram civarındadır. Bu ihtiyaç, bebeğin doğum ağırlığına, gestasyonel yaşına ve sağlık durumuna göre değişebilir. Yetersiz protein alımı, büyüme geriliğine, kas kaybına ve bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olabilir. Aşırı protein alımı ise, böbreklerin yükünü artırabilir ve metabolik sorunlara yol açabilir.

Yağ İhtiyacı

Yağ, prematüre bebeklerin enerji kaynağıdır ve beyin gelişimi için önemlidir. Yağ, aynı zamanda yağda çözünen vitaminlerin emilimini sağlar. Prematüre bebeklerin yağ ihtiyacı, normal süresinde doğan bebeklere benzerdir. Ancak, prematüre bebeklerin yağ emilimi daha zayıf olabilir. Bu nedenle, orta zincirli trigliseritler (MCT) içeren formüller veya anne sütü destekleri kullanılabilir. MCT'ler, daha kolay emilir ve enerjiye dönüştürülür. Prematüre bebeklerin diyetindeki yağın, esansiyel yağ asitleri (omega-3 ve omega-6) açısından zengin olması önemlidir. Bu yağ asitleri, beyin gelişimi, görme fonksiyonları ve bağışıklık sistemi için gereklidir.

Vitamin ve Mineral İhtiyacı

Prematüre bebeklerin vitamin ve mineral ihtiyacı, normal süresinde doğan bebeklere göre daha yüksektir. Özellikle, demir, kalsiyum, fosfor, D vitamini, A vitamini, E vitamini, C vitamini ve folik asit gibi vitamin ve minerallerin yeterli miktarda alınması önemlidir. Demir, kan hücrelerinin yapımı ve oksijen taşınması için gereklidir. Kalsiyum ve fosfor, kemik gelişimi için önemlidir. D vitamini, kalsiyum emilimini artırır ve kemik sağlığını korur. A vitamini, görme fonksiyonları, bağışıklık sistemi ve cilt sağlığı için gereklidir. E vitamini, antioksidan özelliklere sahiptir ve hücreleri serbest radikallerin zararlı etkilerinden korur. C vitamini, bağışıklık sistemini güçlendirir ve demir emilimini artırır. Folik asit, hücre bölünmesi ve DNA sentezi için önemlidir. Prematüre bebeklerde vitamin ve mineral eksiklikleri, büyüme geriliğine, kemik sorunlarına, bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve diğer sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle, prematüre bebeklere genellikle vitamin ve mineral takviyeleri verilmesi önerilir.

Anne Sütünün Önemi

Anne sütü, prematüre bebekler için en ideal besin kaynağıdır. Anne sütü, prematüre bebeklerin ihtiyaç duyduğu tüm besin maddelerini içerir ve kolayca sindirilir. Anne sütü, aynı zamanda bağışıklık sistemini güçlendiren antikorlar, enzimler ve büyüme faktörleri içerir. Anne sütü ile beslenen prematüre bebeklerde enfeksiyon riski azalır, sindirim sorunları daha az görülür ve beyin gelişimi daha iyi olur.

Anne Sütünün İçeriği

Anne sütü, prematüre bebeklerin ihtiyaç duyduğu protein, yağ, karbonhidrat, vitamin ve mineral dengesini içerir. Anne sütü, aynı zamanda bağışıklık sistemini güçlendiren antikorlar (IgA, IgG, IgM), enzimler (lipaz, amilaz), büyüme faktörleri (EGF, IGF-1) ve prebiyotikler içerir. Bu bileşenler, prematüre bebeklerin enfeksiyonlara karşı direncini artırır, sindirim sistemini destekler ve beyin gelişimini teşvik eder.

Anne Sütünün Faydaları

• Enfeksiyon Riskini Azaltır: Anne sütü, prematüre bebekleri enfeksiyonlara karşı koruyan antikorlar içerir. Anne sütü ile beslenen prematüre bebeklerde, sepsis, menenjit ve nekrotizan enterokolit (NEC) gibi ciddi enfeksiyonların görülme sıklığı azalır.
• Sindirim Sistemini Destekler: Anne sütü, kolayca sindirilir ve sindirim sistemini olgunlaştırır. Anne sütü, laktoz içerir ve bu da bağırsaklardaki faydalı bakterilerin büyümesini teşvik eder. Anne sütü, aynı zamanda sindirim enzimlerini içerir ve besinlerin emilimini kolaylaştırır.
• Beyin Gelişimini Teşvik Eder: Anne sütü, beyin gelişimi için önemli olan DHA (dokosaheksaenoik asit) ve ARA (araşidonik asit) gibi uzun zincirli çoklu doymamış yağ asitleri içerir. Anne sütü ile beslenen prematüre bebeklerde, zeka gelişimi daha iyi olur ve öğrenme güçlüğü riski azalır.
• Göz Sağlığını Korur: Anne sütü, göz sağlığı için önemli olan lutein ve zeaksantin gibi antioksidanlar içerir. Anne sütü ile beslenen prematüre bebeklerde, retinopati (ROP) gibi göz sorunlarının görülme sıklığı azalır.
• Alerji Riskini Azaltır: Anne sütü, prematüre bebeklerin alerji riskini azaltır. Anne sütü, bağırsak bariyerini güçlendirir ve alerjenlerin emilimini engeller. Anne sütü, aynı zamanda alerjik reaksiyonları baskılayan immünolojik faktörler içerir.
• Anne-Bebek Bağını Güçlendirir: Anne sütü ile besleme, anne-bebek arasındaki duygusal bağı güçlendirir. Anne, bebeğini emzirirken veya sütünü sağarken, bebeğiyle yakın temas kurar ve bu da bebeğin güven duygusunu geliştirir.

Anne Sütü Nasıl Sağlanır ve Saklanır?

Prematüre bebeklerin anneleri, doğumdan sonra mümkün olan en kısa sürede süt sağmaya başlamalıdır. Süt sağma, süt üretimini teşvik eder ve bebeğin ihtiyaç duyduğu anne sütünü sağlar. Süt sağma, elle veya elektrikli süt pompası ile yapılabilir. Elle süt sağma, daha doğal bir yöntemdir ve süt akışını daha iyi kontrol etmeyi sağlar. Elektrikli süt pompası, daha hızlı ve daha kolaydır ve annenin süt sağma sürecini kolaylaştırır.

Anne sütü, hijyenik koşullarda sağılmalı ve saklanmalıdır. Süt sağmadan önce eller iyice yıkanmalı ve süt sağma ekipmanları sterilize edilmelidir. Anne sütü, buzdolabında 4°C'de 48 saate kadar, derin dondurucuda -18°C'de 3 aya kadar saklanabilir. Anne sütü, çözüldükten sonra tekrar dondurulmamalıdır. Anne sütü, ısıtılarak veya oda sıcaklığında çözdürülebilir. Mikrodalga fırında süt ısıtmak, sütteki besin maddelerinin zarar görmesine neden olabilir. Süt ısıtılırken, sütün sıcaklığı kontrol edilmeli ve bebeğe verilmeden önce bileğe damlatılarak sıcaklığı test edilmelidir.

Anne Sütü Takviyeleri

Prematüre bebeklerin anne sütü ile beslenmesi en ideal yöntem olsa da, bazı durumlarda anne sütü yetersiz kalabilir veya bebeğin özel ihtiyaçlarını karşılamayabilir. Bu durumlarda, anne sütü takviyeleri kullanılabilir. Anne sütü takviyeleri, anne sütünün içeriğini zenginleştirerek bebeğin büyüme ve gelişimini destekler.

Anne Sütü Zenginleştiriciler (Human Milk Fortifiers - HMF)

Anne sütü zenginleştiriciler, anne sütüne eklenen ve protein, kalori, vitamin ve mineral içeriğini artıran takviyelerdir. Anne sütü zenginleştiriciler, genellikle prematüre bebeklerin düşük doğum ağırlığına sahip olduğu veya büyüme geriliği gösterdiği durumlarda kullanılır. Anne sütü zenginleştiriciler, toz veya sıvı formda olabilir ve anne sütüne karıştırılarak verilir. Anne sütü zenginleştiricilerin dozu, bebeğin doğum ağırlığına, gestasyonel yaşına ve büyüme hızına göre ayarlanır.

Protein Takviyeleri

Prematüre bebeklerin protein ihtiyacı yüksek olduğu için, bazı durumlarda anne sütü yeterli protein sağlamayabilir. Bu durumlarda, anne sütüne protein takviyeleri eklenebilir. Protein takviyeleri, genellikle whey protein veya kazein protein içerir. Protein takviyeleri, anne sütünün protein içeriğini artırarak bebeğin büyüme ve kas gelişimini destekler.

Yağ Takviyeleri

Prematüre bebeklerin yağ emilimi zayıf olabileceği için, bazı durumlarda anne sütüne yağ takviyeleri eklenebilir. Yağ takviyeleri, genellikle orta zincirli trigliseritler (MCT) veya uzun zincirli çoklu doymamış yağ asitleri (DHA, ARA) içerir. MCT'ler, daha kolay emilir ve enerjiye dönüştürülür. DHA ve ARA, beyin gelişimi ve görme fonksiyonları için önemlidir. Yağ takviyeleri, anne sütünün enerji içeriğini artırarak ve esansiyel yağ asitlerini sağlayarak bebeğin büyüme ve beyin gelişimini destekler.

Vitamin ve Mineral Takviyeleri

Prematüre bebeklerin vitamin ve mineral ihtiyacı yüksek olduğu için, genellikle anne sütüne ek olarak vitamin ve mineral takviyeleri verilmesi önerilir. Özellikle, demir, kalsiyum, fosfor, D vitamini, A vitamini, E vitamini, C vitamini ve folik asit takviyeleri önemlidir. Bu vitamin ve mineraller, bebeğin büyüme, kemik gelişimi, bağışıklık sistemi ve diğer sağlık fonksiyonları için gereklidir.

Prematüre Bebeklerde Beslenme Yöntemleri

Prematüre bebeklerin beslenmesi, doğum ağırlığına, gestasyonel yaşına, sağlık durumuna ve emme yeteneğine göre farklı yöntemlerle yapılabilir. Prematüre bebeklerde en sık kullanılan beslenme yöntemleri şunlardır:

Parenteral Beslenme (Damardan Beslenme)

Parenteral beslenme, bebeğin sindirim sistemini kullanmadan damar yoluyla besin maddelerinin verilmesidir. Parenteral beslenme, genellikle çok düşük doğum ağırlıklı (<1000 gram) veya ciddi sağlık sorunları olan prematüre bebeklerde kullanılır. Parenteral beslenme, bebeğin ihtiyaç duyduğu tüm kalori, protein, yağ, vitamin ve mineralleri sağlar. Parenteral beslenme, bebeğin sindirim sistemi dinlenirken, büyüme ve gelişimini destekler. Parenteral beslenme, genellikle merkezi venöz kateter (CVC) yoluyla yapılır. CVC, büyük bir damara yerleştirilen ince bir tüptür. Parenteral beslenme, hastanede uzman bir ekip tarafından yönetilir.

Enteral Beslenme (Ağızdan veya Tüple Beslenme)

Enteral beslenme, bebeğin sindirim sistemini kullanarak besin maddelerinin verilmesidir. Enteral beslenme, anne sütü veya formül mama ile yapılabilir. Enteral beslenme, bebeğin emme yeteneğine göre ağızdan veya tüple yapılabilir.

• Ağızdan Beslenme (Emzirme veya Biberonla Beslenme): Ağızdan beslenme, bebeğin emme ve yutma reflekslerinin gelişmiş olması durumunda tercih edilir. Anne sütü ile emzirme, prematüre bebekler için en ideal beslenme yöntemidir. Emzirme, bebeğin ihtiyaçlarına göre ayarlanabilir ve anne-bebek arasındaki duygusal bağı güçlendirir. Biberonla beslenme, emzirmenin mümkün olmadığı durumlarda veya anne sütü yetersiz olduğunda kullanılır. Biberonla beslenme, bebeğin emme ve yutma koordinasyonunu gerektirir. Prematüre bebekler, emme ve yutma koordinasyonunu sağlamakta zorlanabilirler. Bu nedenle, biberonla beslenme dikkatli yapılmalı ve bebeğin yorulması engellenmelidir.
• Tüple Beslenme: Tüple beslenme, bebeğin emme ve yutma reflekslerinin henüz gelişmediği veya yetersiz olduğu durumlarda kullanılır. Tüple beslenme, nazogastrik tüp (NG tüpü) veya orogastrik tüp (OG tüpü) yoluyla yapılabilir. NG tüpü, burundan mideye yerleştirilen ince bir tüptür. OG tüpü, ağızdan mideye yerleştirilen ince bir tüptür. Tüple beslenme, sürekli veya aralıklı olarak yapılabilir. Sürekli tüple beslenme, besinlerin yavaş ve sürekli olarak verilmesini sağlar. Aralıklı tüple beslenme, besinlerin belirli aralıklarla verilmesini sağlar. Tüple beslenme, hastanede uzman bir ekip tarafından yönetilir.

Geçiş Beslenmesi

Geçiş beslenmesi, parenteral beslenmeden enteral beslenmeye veya tüple beslenmeden ağızdan beslenmeye geçiş sürecidir. Geçiş beslenmesi, bebeğin toleransına ve gelişimine göre kademeli olarak yapılmalıdır. Parenteral beslenmeden enteral beslenmeye geçiş, enteral beslenmenin yavaş yavaş artırılması ve parenteral beslenmenin azaltılmasıyla yapılır. Tüple beslenmeden ağızdan beslenmeye geçiş, ağızdan beslenmenin yavaş yavaş artırılması ve tüple beslenmenin azaltılmasıyla yapılır. Geçiş beslenmesi sırasında, bebeğin kilo alımı, hidrasyon durumu ve sindirim sistemi yakından takip edilmelidir.

Prematüre Bebeklerde Beslenme Sorunları

Prematüre bebeklerde, sindirim sisteminin olgunlaşmamış olması, emme ve yutma koordinasyonunun zorluğu ve diğer sağlık sorunları nedeniyle beslenme sorunları sıkça görülür. Prematüre bebeklerde en sık görülen beslenme sorunları şunlardır:

Nekrotizan Enterokolit (NEC)

Nekrotizan enterokolit (NEC), prematüre bebeklerde görülen ciddi bir sindirim sistemi hastalığıdır. NEC, bağırsak dokusunun iltihaplanması ve ölmesiyle karakterizedir. NEC, genellikle doğumdan sonraki ilk haftalarda görülür. NEC'in nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, bağırsaklardaki kan akışının azalması, bağırsak florasının dengesizliği ve enfeksiyonlar gibi faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. NEC'in belirtileri arasında karın şişliği, kusma, kanlı dışkı, beslenme intoleransı ve genel durum bozukluğu yer alır. NEC, erken teşhis ve tedavi ile kontrol altına alınabilir. NEC'in tedavisi, antibiyotikler, sıvı tedavisi ve bağırsak istirahatini içerir. Bazı durumlarda, cerrahi müdahale gerekebilir. Anne sütü ile beslenme, NEC riskini azaltır.

Gastroözofageal Reflü (GÖR)

Gastroözofageal reflü (GÖR), mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasıdır. GÖR, prematüre bebeklerde sıkça görülür. GÖR'ün nedeni, yemek borusu ile mide arasındaki kasın (alt özofagus sfinkteri) zayıf olmasıdır. GÖR'ün belirtileri arasında kusma, öğürme, huzursuzluk, beslenme reddi ve kilo alamama yer alır. GÖR, genellikle tedavi gerektirmez ve zamanla kendiliğinden düzelir. GÖR'ü hafifletmek için, bebeğin başı yukarıda olacak şekilde beslenmesi, sık sık ve az miktarda beslenmesi ve beslenmeden sonra dik pozisyonda tutulması önerilir. Bazı durumlarda, doktor tarafından ilaç tedavisi verilebilir.

Beslenme İntoleransı

Beslenme intoleransı, bebeğin besinleri sindirmekte ve emmekte zorlanmasıdır. Beslenme intoleransının belirtileri arasında kusma, karın şişliği, ishal ve kabızlık yer alır. Beslenme intoleransı, genellikle prematüre bebeklerin sindirim sisteminin olgunlaşmamış olmasından kaynaklanır. Beslenme intoleransını hafifletmek için, beslenme hızı yavaşlatılmalı, beslenme miktarı azaltılmalı ve anne sütü zenginleştiriciler kullanılabilir.

Büyüme Geriliği

Büyüme geriliği, bebeğin beklenen büyüme hızına ulaşamamasıdır. Büyüme geriliğinin nedenleri arasında yetersiz kalori alımı, yetersiz protein alımı, emilim bozuklukları ve kronik hastalıklar yer alır. Büyüme geriliğini önlemek için, bebeğin beslenme ihtiyaçları karşılanmalı, düzenli olarak kilo alımı takip edilmeli ve gerekli vitamin ve mineral takviyeleri verilmelidir.

Prematüre Bebeklerin Beslenmesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Prematüre bebeklerin beslenmesi, özenle planlanmalı ve takip edilmelidir. Prematüre bebeklerin beslenmesinde dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

• Beslenme Planı: Prematüre bebeğin beslenme planı, doğum ağırlığına, gestasyonel yaşına, sağlık durumuna ve büyüme hızına göre bir uzman doktor ve diyetisyen tarafından hazırlanmalıdır.
• Anne Sütü: Anne sütü, prematüre bebekler için en ideal besin kaynağıdır. Anne sütü mümkün olduğunca teşvik edilmeli ve desteklenmelidir.
• Takviyeler: Prematüre bebeklerin vitamin, mineral ve protein ihtiyacı yüksek olduğu için, doktorun önerisiyle uygun takviyeler kullanılmalıdır.
• Beslenme Yöntemi: Bebeğin emme yeteneğine göre uygun beslenme yöntemi (emzirme, biberonla beslenme, tüple beslenme) seçilmelidir.
• Beslenme Hızı ve Miktarı: Beslenme hızı ve miktarı, bebeğin toleransına göre ayarlanmalı ve yavaş yavaş artırılmalıdır.
• Hijyen: Beslenme ekipmanları (biberon, tüp, pompa) hijyenik olmalı ve düzenli olarak sterilize edilmelidir.
• Takip: Bebeğin kilo alımı, boy uzunluğu ve baş çevresi düzenli olarak takip edilmeli ve büyüme eğrisi oluşturulmalıdır.
• Erken Müdahale: Beslenme sorunları (kusma, ishal, kabızlık, büyüme geriliği) erken tespit edilmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır.
• Aile Eğitimi: Aile, prematüre bebeklerin beslenmesi konusunda bilgilendirilmeli ve desteklenmelidir.

Sonuç

Prematüre bebeklerin beslenmesi, sağlıklı büyümeleri ve gelişimleri için kritik öneme sahiptir. Anne sütü, prematüre bebekler için en ideal besin kaynağıdır. Ancak, bazı durumlarda anne sütü yetersiz kalabilir veya bebeğin özel ihtiyaçlarını karşılamayabilir. Bu durumlarda, anne sütü takviyeleri ve uygun beslenme yöntemleri kullanılmalıdır. Prematüre bebeklerin beslenmesi, özenle planlanmalı, takip edilmeli ve beslenme sorunları erken tespit edilerek gerekli önlemler alınmalıdır. Ailelerin bu süreçte bilgilendirilmesi ve desteklenmesi, prematüre bebeklerin sağlıklı bir geleceğe sahip olmaları için büyük önem taşır.