Göğüs Cerrahisiİç HastalıklarıGastroenteroloji

Akalazya Tanısı Nasıl Konulur?

Akalazya, yemek borusunun (özofagus) alt ucundaki kasların gevşememesi ve yiyeceklerin mideye geçişinin zorlaşmasıyla karakterize edilen nadir bir hastalıktır. Bu durum, yutma güçlüğü (disfaji), göğüs ağrısı, yemeklerin geri gelmesi (regürjitasyon) ve kilo kaybı gibi belirtilere yol açabilir. Akalazyanın erken teşhisi, hastalığın ilerlemesini önlemek ve yaşam kalitesini artırmak için önemlidir. Bu yazıda, akalazya tanısının nasıl konulduğu ve tanı sürecinde kullanılan yöntemler detaylı bir şekilde açıklanacaktır.

Akalazya Nedir?

Akalazya, kelime anlamı olarak "gevşememe" anlamına gelir. Bu hastalıkta, yemek borusunun alt ucundaki sfinkter (alt özofagus sfinkteri - AÖS), yutkunma sırasında normalde gevşemesi gerekirken, bu işlevi yerine getiremez. Aynı zamanda, yemek borusunun peristaltik hareketleri (yiyecekleri mideye doğru iten kasılmalar) de bozulur veya kaybolur. Bu durum, yiyeceklerin ve sıvıların yemek borusunda birikmesine ve yukarıda bahsedilen belirtilere neden olur.

Akalazyanın kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir, ancak genetik yatkınlık, otoimmün reaksiyonlar ve viral enfeksiyonlar gibi faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Bazı araştırmalar, Herpes simplex virüs tip 1 (HSV-1) enfeksiyonunun akalazya gelişiminde rol oynayabileceğini öne sürmektedir. Ayrıca, Trypanosoma cruzi parazitinin neden olduğu Chagas hastalığı, özellikle Güney Amerika'da akalazya benzeri bir duruma yol açabilir.

Akalazyanın Belirtileri Nelerdir?

Akalazyanın belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve zamanla kötüleşebilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Yutma güçlüğü (Disfaji): Katı ve sıvı gıdaları yutmada zorluk. Bu durum zamanla daha da kötüleşebilir ve her türlü gıdayı yutmayı zorlaştırabilir.
• Göğüs ağrısı: Yemek borusunda biriken yiyeceklerin neden olduğu sıkışma veya baskı hissi. Ağrı bazen şiddetli olabilir ve kalp ağrısıyla karıştırılabilir.
• Yemeklerin geri gelmesi (Regürjitasyon): Yiyeceklerin ve sıvıların ağza veya buruna geri gelmesi. Bu durum özellikle gece yatarken daha sık görülebilir ve öksürüğe veya zatürreye neden olabilir.
• Kilo kaybı: Yutma güçlüğü nedeniyle yeterli beslenememe sonucu kilo kaybı.
• Öksürük: Yemeklerin akciğerlere kaçması (aspirasyon) sonucu öksürük. Özellikle gece yatarken öksürük nöbetleri görülebilir.
• Geğirme: Sık sık geğirme ihtiyacı hissetme.
• Mide ekşimesi: Yemek borusunda biriken yiyeceklerin mide asidini yukarı itmesi sonucu mide ekşimesi.

Bu belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, bir doktora başvurmanız ve akalazya açısından değerlendirilmeniz önemlidir.

Akalazya Tanı Yöntemleri

Akalazya tanısı, belirtiler, fizik muayene ve çeşitli tanı testlerinin kombinasyonu ile konulur. Tanı sürecinde kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

1. Hastalık Öyküsü ve Fizik Muayene

Doktor, öncelikle hastanın belirtilerini, ne kadar süredir devam ettiğini ve nelere yol açtığını detaylı bir şekilde sorgulayacaktır. Yutma güçlüğünün ne zaman başladığı, hangi tür gıdaları yutmada zorlandığı, göğüs ağrısının şiddeti ve sıklığı, regürjitasyonun olup olmadığı, kilo kaybının miktarı ve öksürük gibi belirtiler hakkında bilgi alınır. Ayrıca, hastanın tıbbi geçmişi, kullandığı ilaçlar ve ailede akalazya veya benzeri hastalıkların olup olmadığı da sorgulanır.

Fizik muayene sırasında doktor, hastanın genel sağlık durumunu değerlendirir. Kalp ve akciğerleri dinler, karın bölgesini muayene eder ve sinir sistemi fonksiyonlarını kontrol eder. Fizik muayene genellikle akalazya tanısı koymak için yeterli olmasa da, diğer olası nedenleri dışlamak ve genel sağlık durumunu değerlendirmek için önemlidir.

2. Baryumlu Özofagus Grafisi (Baryumlu Yutma Çalışması)

Baryumlu özofagus grafisi, yemek borusunun ve midenin röntgen filmi ile görüntülenmesini sağlayan bir tanı yöntemidir. Bu test sırasında, hasta baryum adı verilen radyoopak bir sıvı içer. Baryum, röntgen filminde görülebilen bir maddedir ve yemek borusunun ve midenin iç yüzeyini kaplayarak görüntülenmesini sağlar. Röntgen çekimleri sırasında, baryumun yemek borusundan mideye geçişi izlenir. Akalazyalı hastalarda, yemek borusu genellikle genişlemiştir ve alt ucunda "kuş gagası" veya "fare kuyruğu" görünümü olarak tanımlanan bir daralma görülür. Baryumun mideye geçişi yavaştır veya hiç gerçekleşmez.

Baryumlu özofagus grafisi, akalazya tanısı koymada ve hastalığın şiddetini değerlendirmede yardımcı olabilir. Ayrıca, yemek borusunda tümör, darlık veya divertikül gibi diğer olası nedenleri de tespit edebilir.

Baryumlu Özofagus Grafisi Nasıl Yapılır?

1. Hasta, testten önce belirli bir süre (genellikle 8-12 saat) aç kalmalıdır.
2. Test sırasında hasta, ayakta durur veya oturur pozisyonda olabilir.
3. Hasta, baryum sıvısını yavaş yavaş içerken, röntgen teknisyeni belirli aralıklarla röntgen filmleri çeker.
4. Baryumun yemek borusundan mideye geçişi ve yemek borusunun şekli ve boyutu röntgen filmlerinde incelenir.
5. Test genellikle 30-60 dakika sürer.

Baryumlu Özofagus Grafisinin Riskleri Nelerdir?

Baryumlu özofagus grafisi genellikle güvenli bir testtir, ancak bazı riskleri vardır:

• Kabızlık: Baryum, bağırsaklarda sertleşerek kabızlığa neden olabilir. Bu nedenle, testten sonra bol su içmek ve lifli gıdalar tüketmek önemlidir.
• Alerjik reaksiyon: Nadiren, baryuma karşı alerjik reaksiyon gelişebilir. Alerjik reaksiyon belirtileri arasında kaşıntı, kızarıklık, şişlik ve nefes darlığı yer alır.
• Aspirasyon: Nadiren, baryum akciğerlere kaçabilir (aspirasyon). Bu durum, özellikle yutma güçlüğü olan hastalarda daha sık görülür ve zatürreye neden olabilir.
• Radyasyon maruziyeti: Röntgen ışınlarına maruz kalmak, uzun vadede kanser riskini hafifçe artırabilir. Ancak, baryumlu özofagus grafisinde kullanılan radyasyon miktarı genellikle düşüktür ve risk minimaldir.

3. Özofagus Manometrisi

Özofagus manometrisi, yemek borusunun kasılma gücünü ve koordinasyonunu ölçen bir testtir. Bu test, akalazya tanısı koymada en güvenilir yöntem olarak kabul edilir. Manometri sırasında, ince ve esnek bir kateter burundan veya ağızdan yemek borusuna yerleştirilir. Kateter üzerinde bulunan basınç sensörleri, yemek borusunun farklı bölgelerindeki basıncı ölçer. Hasta, kateter yerindeyken su yudumlar ve yemek borusunun kasılma hareketleri kaydedilir. Akalazyalı hastalarda, yemek borusunun peristaltik hareketleri genellikle zayıflamış veya kaybolmuştur ve alt özofagus sfinkteri (AÖS) yutkunma sırasında normal şekilde gevşemez.

Özofagus manometrisi, akalazya tanısını doğrulamak ve diğer yutma bozukluklarını dışlamak için önemlidir. Ayrıca, akalazyanın tipini (klasik akalazya, şiddetli akalazya, vb.) belirlemede ve tedavi planlamasında da yardımcı olabilir.

Özofagus Manometrisi Nasıl Yapılır?

1. Hasta, testten önce belirli bir süre (genellikle 4-6 saat) aç kalmalıdır.
2. Test sırasında hasta, oturur pozisyonda veya yatarak durabilir.
3. Doktor veya hemşire, ince ve esnek bir kateteri burundan veya ağızdan yemek borusuna yerleştirir. Bu işlem sırasında hafif bir rahatsızlık hissedilebilir.
4. Kateter yerleştirildikten sonra, hasta küçük miktarlarda su yudumlar.
5. Kateter üzerindeki basınç sensörleri, yemek borusunun farklı bölgelerindeki basıncı ölçer ve kaydedilir.
6. Test genellikle 30-60 dakika sürer.

Özofagus Manometrisinin Riskleri Nelerdir?

Özofagus manometrisi genellikle güvenli bir testtir, ancak bazı riskleri vardır:

• Burun veya boğazda rahatsızlık: Kateterin yerleştirilmesi sırasında burun veya boğazda hafif bir rahatsızlık veya ağrı hissedilebilir.
• Burun kanaması: Nadiren, kateterin yerleştirilmesi sırasında burun kanaması olabilir.
• Öksürük veya öğürme: Kateterin yerleştirilmesi sırasında öksürük veya öğürme refleksi tetiklenebilir.
• Aspirasyon: Nadiren, sıvı akciğerlere kaçabilir (aspirasyon). Bu durum, özellikle yutma güçlüğü olan hastalarda daha sık görülür.

4. Üst Endoskopi (Gastroskopi)

Üst endoskopi, yemek borusunun, midenin ve oniki parmak bağırsağının iç yüzeyinin bir endoskop adı verilen ince, esnek bir tüp ile görüntülenmesini sağlayan bir tanı yöntemidir. Endoskopun ucunda bir kamera ve ışık kaynağı bulunur. Endoskopi sırasında, hasta sedasyon (sakinleştirici) ilacı alır ve rahatlaması sağlanır. Endoskop, ağızdan yemek borusuna ve mideye doğru ilerletilir. Doktor, endoskop üzerindeki kamera aracılığıyla yemek borusunun iç yüzeyini inceler. Akalazyalı hastalarda, yemek borusu genellikle genişlemiştir ve alt ucunda daralma görülebilir. Endoskopi sırasında, şüpheli alanlardan biyopsi alınabilir. Biyopsi, doku örneğinin mikroskop altında incelenmesi işlemidir ve akalazya tanısını doğrulamak veya diğer olası nedenleri dışlamak için yapılabilir. Örneğin, yemek borusu kanseri veya özofajit (yemek borusu iltihabı) akalazya benzeri belirtilere neden olabilir.

Üst endoskopi, akalazya tanısı koymada ve diğer olası nedenleri dışlamada yardımcı olabilir. Ayrıca, yemek borusunda ülser, erozyon veya tümör gibi diğer anormallikleri de tespit edebilir.

Üst Endoskopi Nasıl Yapılır?

1. Hasta, testten önce belirli bir süre (genellikle 6-8 saat) aç kalmalıdır.
2. Test sırasında hasta, yan yatar pozisyonda bulunur.
3. Doktor, hastaya sedasyon (sakinleştirici) ilacı verir. Bu ilaç, hastanın rahatlamasını ve uykulu hissetmesini sağlar.
4. Doktor, endoskopu ağızdan yemek borusuna ve mideye doğru ilerletir.
5. Endoskop üzerindeki kamera aracılığıyla yemek borusunun, midenin ve oniki parmak bağırsağının iç yüzeyi incelenir.
6. Gerekirse, şüpheli alanlardan biyopsi alınır.
7. Test genellikle 15-30 dakika sürer.

Üst Endoskopinin Riskleri Nelerdir?

Üst endoskopi genellikle güvenli bir testtir, ancak bazı riskleri vardır:

• Boğaz ağrısı: Endoskopun yerleştirilmesi sırasında boğaz ağrısı olabilir.
• Şişkinlik: Endoskopi sırasında mideye hava verilir, bu da şişkinliğe neden olabilir.
• Kanama: Biyopsi alınması durumunda, hafif bir kanama olabilir.
• Delinme: Nadiren, endoskop yemek borusunu veya mideyi delebilir. Bu durum ciddi bir komplikasyondur ve cerrahi müdahale gerektirebilir.
• Aspirasyon: Nadiren, mide içeriği akciğerlere kaçabilir (aspirasyon). Bu durum, özellikle sedasyon altında olan hastalarda daha sık görülür.

5. Yüksek Çözünürlüklü Manometri (HRM)

Yüksek çözünürlüklü manometri (HRM), özofagus manometrisinin daha gelişmiş bir versiyonudur. HRM, yemek borusunun basınç değişikliklerini daha detaylı ve hassas bir şekilde ölçebilir. Bu testte, daha fazla sayıda basınç sensörü içeren bir kateter kullanılır. HRM, akalazyanın tipini (klasik akalazya, şiddetli akalazya, vb.) belirlemede ve tedaviye yanıtı değerlendirmede daha etkilidir. Ayrıca, diğer yutma bozukluklarını (örneğin, özofagus spazmları) akalazyadan ayırt etmede de yardımcı olabilir.

HRM, geleneksel özofagus manometrisine benzer şekilde yapılır. Kateter burundan veya ağızdan yemek borusuna yerleştirilir ve hasta su yudumlar. Basınç sensörleri, yemek borusunun basınç değişikliklerini ölçer ve kaydedilir. HRM testi genellikle 30-60 dakika sürer.

HRM'nin riskleri, geleneksel özofagus manometrisine benzerdir. Burun veya boğazda rahatsızlık, burun kanaması, öksürük veya öğürme ve nadiren aspirasyon görülebilir.

6. EndoFLIP (Fonksiyonel Lümen Görüntüleme Probunu ile Endoluminal Fonksiyonel Lümen İmpedansı)

EndoFLIP, yemek borusunun distensibilitesini (genişleyebilirliğini) ve lümen çapını ölçen bir tanı yöntemidir. Bu test, özellikle akalazya tanısı şüpheli olan veya manometri sonuçları belirsiz olan hastalarda faydalı olabilir. EndoFLIP sırasında, bir kateter yemek borusuna yerleştirilir ve kateterin ucundaki bir balon şişirilir. Balonun şişirilmesiyle yemek borusunun lümeni genişler ve direnç ölçülür. Akalazyalı hastalarda, alt özofagus sfinkteri (AÖS) normal şekilde gevşemediği için, yemek borusunun distensibilitesi azalmıştır ve lümen çapı dardır.

EndoFLIP, akalazya tanısını doğrulamak, AÖS'ün fonksiyonunu değerlendirmek ve tedaviye yanıtı izlemek için kullanılabilir. Ayrıca, akalazyaya benzeyen ancak farklı bir mekanizmaya sahip olan özofagus çıkış yolu obstrüksiyonu (EGJOO) gibi diğer yutma bozukluklarını da ayırt etmede yardımcı olabilir.

EndoFLIP, genellikle üst endoskopi ile birlikte yapılır. Kateter, endoskop aracılığıyla yemek borusuna yerleştirilir ve balon şişirilir. İşlem genellikle 15-30 dakika sürer.

EndoFLIP'in riskleri, üst endoskopiye benzerdir. Boğaz ağrısı, şişkinlik, kanama ve nadiren delinme görülebilir.

Tanı Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Akalazya tanısı koymak için yukarıda bahsedilen tanı yöntemlerinin bir veya birkaçı kullanılabilir. Tanı süreci, hastanın belirtileri, fizik muayene bulguları ve doktorun klinik değerlendirmesine göre kişiselleştirilir. Bazı hastalarda, sadece baryumlu özofagus grafisi ve manometri yeterli olabilirken, diğer hastalarda endoskopi veya EndoFLIP gibi ek testlere ihtiyaç duyulabilir.

Akalazya tanısı koyarken dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar şunlardır:

• Diğer yutma bozukluklarını dışlamak: Akalazya benzeri belirtilere neden olabilen diğer yutma bozukluklarını (örneğin, özofagus spazmları, özofagus çıkış yolu obstrüksiyonu, yemek borusu kanseri) dışlamak önemlidir.
• Akalazyanın tipini belirlemek: Akalazyanın tipini (klasik akalazya, şiddetli akalazya, vb.) belirlemek, tedavi planlaması için önemlidir. Yüksek çözünürlüklü manometri (HRM) bu konuda yardımcı olabilir.
• Tedaviye yanıtı değerlendirmek: Tedaviden sonra, hastanın belirtileri ve tanı testleri ile tedaviye yanıtı değerlendirilmelidir.

Sonuç

Akalazya, yutma güçlüğü, göğüs ağrısı ve yemeklerin geri gelmesi gibi belirtilere neden olan nadir bir hastalıktır. Erken tanı ve tedavi, hastalığın ilerlemesini önlemek ve yaşam kalitesini artırmak için önemlidir. Akalazya tanısı, belirtiler, fizik muayene ve çeşitli tanı testlerinin kombinasyonu ile konulur. Baryumlu özofagus grafisi, özofagus manometrisi, üst endoskopi, yüksek çözünürlüklü manometri (HRM) ve EndoFLIP, akalazya tanısı koymada kullanılan başlıca yöntemlerdir. Tanı süreci, hastanın belirtileri ve doktorun klinik değerlendirmesine göre kişiselleştirilir.

Bu yazıda, akalazya tanısının nasıl konulduğu ve tanı sürecinde kullanılan yöntemler detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Umarım bu bilgiler, akalazya hakkında daha fazla bilgi edinmenize ve doğru tanı ve tedaviye ulaşmanıza yardımcı olur.