Göğüs CerrahisiGöğüs HastalıklarıGirişimsel Radyoloji

Akciğerde Sıvı Birikmesi (Plevral Efüzyon) Nedir?

Akciğerde sıvı birikmesi, tıbbi adıyla plevral efüzyon, akciğerleri çevreleyen plevra boşluğunda normalden fazla sıvı toplanması durumudur. Plevra, akciğerleri saran iki katmanlı bir zardır. Bu zarlar arasında ince bir sıvı tabakası bulunur. Bu sıvı, akciğerlerin solunum sırasında göğüs duvarı içinde kolayca hareket etmesini sağlar. Ancak çeşitli nedenlerle bu boşlukta aşırı miktarda sıvı birikebilir ve bu durum akciğer fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir.

Plevral Efüzyonun Nedenleri

Plevral efüzyonun birçok farklı nedeni olabilir. Bu nedenler genellikle iki ana kategoriye ayrılır: transüdatif ve eksüdatif efüzyonlar. Bu ayrım, sıvının içeriğine ve oluşum mekanizmasına dayanır.

Transüdatif Plevral Efüzyon

Transüdatif efüzyonlar, kan damarlarındaki basınç değişiklikleri veya düşük protein seviyeleri nedeniyle oluşur. Bu tür efüzyonlarda sıvı, damarlardan veya lenf sisteminden sızar. Sızan sıvı, protein ve hücre açısından düşüktür.

• Konjestif Kalp Yetmezliği: Kalp yetmezliği, kalbin vücuda yeterli kan pompalayamaması durumudur. Bu durum, damarlarda basıncın artmasına ve sıvının akciğerlere sızmasına neden olabilir. Konjestif kalp yetmezliği, transüdatif efüzyonların en sık nedenlerinden biridir.
• Karaciğer Sirozu: Karaciğer sirozu, karaciğerin hasar görmesi ve fonksiyonlarını yerine getirememesi durumudur. Siroz, kan proteinlerinin (özellikle albümin) azalmasına neden olabilir. Albümin, damarlardaki sıvıyı tutmaya yardımcı olur. Albümin seviyelerinin düşmesi, sıvının dokulara ve plevra boşluğuna sızmasına yol açabilir.
• Nefrotik Sendrom: Nefrotik sendrom, böbreklerin idrarla aşırı miktarda protein kaybetmesi durumudur. Bu durum, kandaki protein seviyelerini düşürerek sıvının dokulara sızmasına neden olabilir.
• Pulmoner Emboli: Akciğerlere giden bir arterin tıkanması durumudur. Nadiren transüdatif efüzyona neden olabilir.
• Hipotiroidizm: Tiroid hormonunun yetersiz üretilmesi durumudur. Çok nadiren transüdatif efüzyona yol açabilir.
• Periton Diyalizi: Böbrek yetmezliği olan hastalarda kullanılan bir tedavi yöntemidir. Bu tedavi sırasında, karın boşluğuna sıvı verilir ve bu sıvı, atık maddeleri temizler. Nadiren, bu sıvı plevra boşluğuna geçebilir ve efüzyona neden olabilir.

Eksüdatif Plevral Efüzyon

Eksüdatif efüzyonlar, plevranın iltihaplanması veya hasar görmesi sonucu oluşur. Bu tür efüzyonlarda sıvı, protein ve hücre açısından zengindir. İltihaplanma, plevranın geçirgenliğini artırır ve sıvının boşluğa sızmasına neden olur.

• Pnömoni: Akciğer enfeksiyonudur. Plevranın iltihaplanmasına ve eksüdatif efüzyona neden olabilir. Bu tür efüzyonlar, genellikle "parapnömonik efüzyon" olarak adlandırılır.
• Kanser: Akciğer kanseri, meme kanseri, lenfoma ve diğer kanserler plevraya yayılabilir ve eksüdatif efüzyona neden olabilir. Kanser hücreleri doğrudan plevraya zarar verebilir veya iltihaplanmaya yol açabilir.
• Tüberküloz: Tüberküloz, akciğerleri etkileyen bir enfeksiyon hastalığıdır. Plevrada iltihaplanmaya ve eksüdatif efüzyona neden olabilir.
• Otoimmün Hastalıklar: Romatoid artrit, lupus ve Sjögren sendromu gibi otoimmün hastalıklar plevrayı etkileyebilir ve eksüdatif efüzyona neden olabilir.
• İlaç Reaksiyonları: Bazı ilaçlar plevrada iltihaplanmaya ve efüzyona neden olabilir.
• Asbest Maruziyeti: Asbest maruziyeti, mezotelyoma adı verilen bir kanser türüne ve plevral plaklara neden olabilir. Bu durumlar da eksüdatif efüzyona yol açabilir.
• Pulmoner Emboli: Akciğerlere giden bir arterin tıkanması durumudur. Plevrada iltihaplanmaya neden olarak eksüdatif efüzyona yol açabilir.
• Göğüs Travması: Göğüs bölgesine alınan darbeler veya yaralanmalar plevrada hasara ve eksüdatif efüzyona neden olabilir.
• Ampiyem: Plevra boşluğunda irin birikmesidir. Genellikle bakteriyel enfeksiyonlar sonucu oluşur.
• Şilotoraks: Plevra boşluğunda lenf sıvısı (şilüs) birikmesidir. Genellikle lenfatik sistemdeki bir hasar sonucu oluşur.
• Post-Kardiyak Yaralanma Sendromu (Dressler Sendromu): Kalp ameliyatı veya kalp krizi sonrası gelişen bir durumdur. Plevrada iltihaplanmaya ve eksüdatif efüzyona neden olabilir.
• Pankreatit: Pankreasın iltihaplanması durumudur. Nadiren eksüdatif efüzyona yol açabilir.

Plevral Efüzyonun Belirtileri

Plevral efüzyonun belirtileri, efüzyonun büyüklüğüne, hızla gelişip gelişmediğine ve altta yatan nedene bağlı olarak değişebilir. Küçük efüzyonlar genellikle herhangi bir belirtiye neden olmazken, büyük efüzyonlar belirgin semptomlara yol açabilir.

• Nefes Darlığı: En sık görülen belirtidir. Akciğerlerin genişlemesini engelleyen sıvı, solunum güçlüğüne neden olur. Nefes darlığı, özellikle egzersiz sırasında veya yatarken daha belirgin olabilir.
• Göğüs Ağrısı: Keskin veya batıcı bir ağrı olabilir. Ağrı, nefes alıp verirken veya öksürürken şiddetlenebilir. Plevra iltihaplandığında (plevriti) daha sık görülür.
• Öksürük: Kuru veya balgamlı olabilir. Öksürük, akciğerlerdeki irritasyon veya altta yatan enfeksiyon nedeniyle ortaya çıkabilir.
• Ateş: Enfeksiyon kaynaklı efüzyonlarda sık görülür. Ateş, titreme ve terleme ile birlikte olabilir.
• Hızlı ve Yüzeysel Solunum: Vücut, oksijen alımını artırmak için daha hızlı ve sığ nefesler alabilir.
• Ortopne: Yatarken nefes darlığı yaşamaktır. Bu durum, sıvının akciğerlere doğru kaymasıyla ilişkilidir.
• Taşikardi: Kalp atış hızının artmasıdır. Vücut, oksijen yetersizliğini telafi etmeye çalışırken kalp daha hızlı atar.
• Siyanoz: Dudaklarda veya parmak uçlarında mavimsi renk değişikliğidir. Bu durum, kanda yeterli oksijen bulunmadığını gösterir.
• Genel Halsizlik ve Yorgunluk: Altta yatan hastalığa bağlı olarak ortaya çıkabilir.

Plevral Efüzyonun Tanısı

Plevral efüzyon tanısı, hastanın öyküsü, fiziksel muayene ve çeşitli görüntüleme yöntemleri ile konulur.

Fiziksel Muayene

Doktor, steteskopla akciğerleri dinler ve normal solunum seslerinin azaldığını veya olmadığını tespit edebilir. Ayrıca, göğüs duvarına vurarak (perküsyon) mat bir ses duyabilir, bu da sıvı birikimini düşündürür.

Görüntüleme Yöntemleri

• Göğüs Röntgeni: Plevral efüzyonun varlığını ve büyüklüğünü belirlemede en sık kullanılan yöntemdir. Röntgen, akciğerlerdeki sıvıyı beyaz bir alan olarak gösterir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Göğüs röntgenine göre daha detaylı görüntüler sağlar. Efüzyonun nedenini belirlemede ve akciğerlerdeki diğer anormallikleri tespit etmede yardımcı olabilir.
• Ultrasonografi: Plevra boşluğundaki sıvıyı görüntülemek için kullanılır. Sıvının yerini belirlemede ve torasentez için uygun bir nokta seçmede yardımcı olabilir.

Torasentez

Plevra boşluğundan bir iğne ile sıvı örneği alınması işlemidir. Bu sıvı örneği, laboratuvarda incelenerek efüzyonun nedenini belirlemeye yardımcı olur. Torasentez, tanı koymanın yanı sıra, büyük efüzyonlarda semptomları hafifletmek için de kullanılabilir.

Sıvı Analizi: Torasentez ile alınan sıvı örneği, aşağıdaki açılardan incelenir:

• Protein Seviyesi: Transüdatif ve eksüdatif efüzyonları ayırt etmede kullanılır.
• LDH Seviyesi: Laktat dehidrojenaz (LDH) enzimi seviyesi, iltihaplanma veya hücre hasarının derecesini gösterir.
• Hücre Sayımı ve Diferansiyeli: Sıvıdaki hücrelerin türü ve sayısı belirlenir. Nötrofil ağırlıklı bir sıvı, enfeksiyonu düşündürürken, lenfosit ağırlıklı bir sıvı tüberküloz veya kanseri düşündürebilir.
• Glukoz Seviyesi: Düşük glukoz seviyesi, enfeksiyon veya romatoid artrit gibi durumları düşündürebilir.
• Amilaz Seviyesi: Yüksek amilaz seviyesi, pankreatit veya özofagus rüptürünü düşündürebilir.
• pH Seviyesi: Düşük pH seviyesi, ampiyem veya özofagus rüptürünü düşündürebilir.
• Gram Boyası ve Kültür: Enfeksiyon varlığını belirlemek için yapılır.
• Sitopatoloji: Kanser hücrelerinin varlığını araştırmak için yapılır.
• ADA Seviyesi: Adenozin deaminaz (ADA) enzimi seviyesi, tüberküloz tanısında yardımcı olabilir.

Plevra Biyopsisi

Torasentez ile tanı konulamayan durumlarda, plevradan bir doku örneği alınabilir. Bu örnek, mikroskop altında incelenerek kanser, tüberküloz veya diğer plevra hastalıklarının tanısını koymaya yardımcı olabilir. Plevra biyopsisi, kapalı (iğne biyopsisi) veya açık cerrahi yöntemlerle yapılabilir.

Plevral Efüzyonun Tedavisi

Plevral efüzyonun tedavisi, altta yatan nedene, efüzyonun büyüklüğüne ve hastanın semptomlarına bağlı olarak değişir. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:

Altta Yatan Nedenin Tedavisi

Plevral efüzyonun en önemli tedavisi, altta yatan nedeni tedavi etmektir. Örneğin, kalp yetmezliğine bağlı efüzyonlarda diüretikler (idrar söktürücüler) kullanılarak vücuttaki sıvı yükü azaltılır. Pnömoniye bağlı efüzyonlarda antibiyotikler kullanılır. Kanser kaynaklı efüzyonlarda kemoterapi, radyoterapi veya cerrahi tedavi uygulanabilir. Tüberküloz kaynaklı efüzyonlarda antitüberküloz ilaçlar kullanılır.

Torasentez

Büyük efüzyonlarda veya nefes darlığına neden olan efüzyonlarda, torasentez yapılarak sıvı boşaltılabilir. Bu işlem, semptomları hafifletir ve hastanın rahatlamasını sağlar. Ancak, torasentez sadece geçici bir çözüm olabilir ve efüzyonun tekrarlamasını önlemez. Tekrarlayan efüzyonlarda, daha kalıcı tedavi yöntemleri gerekebilir.

Plevrodezis

Tekrarlayan efüzyonlarda, plevra boşluğunu kapatmak için plevrodezis uygulanabilir. Bu işlemde, plevra zarları arasına talk pudrası, doksisiklin veya bleomisin gibi irritan bir madde verilir. Bu madde, plevra zarlarının iltihaplanmasına ve yapışmasına neden olur, böylece sıvı birikimi engellenir. Plevrodezis, genellikle kanser kaynaklı efüzyonlarda veya diğer nedenlerle tekrarlayan efüzyonlarda kullanılır.

Plevra Kateteri (Drenaj Kateteri)

Tekrarlayan efüzyonlarda, plevra boşluğuna kalıcı bir kateter yerleştirilebilir. Bu kateter aracılığıyla hasta, evde kendi kendine sıvıyı boşaltabilir. Bu yöntem, plevrodezisin mümkün olmadığı veya başarısız olduğu durumlarda kullanılabilir.

Ampiyem Tedavisi

Ampiyem (plevra boşluğunda irin birikmesi) durumunda, antibiyotik tedavisi ve plevra drenajı gereklidir. Drenaj, bir göğüs tüpü veya cerrahi yöntemlerle yapılabilir. Bazı durumlarda, fibrinolitik ilaçlar (örn. streptokinaz) kullanılarak irinli sıvının daha kolay boşaltılması sağlanabilir. Ampiyemin ilerlemesi durumunda, debridman (ölü dokunun temizlenmesi) veya dekortikasyon (plevranın soyulması) gibi cerrahi işlemler gerekebilir.

Şilotoraks Tedavisi

Şilotoraks (plevra boşluğunda lenf sıvısı birikmesi) durumunda, altta yatan nedenin tedavisi (örn. lenfatik sistemdeki hasarın onarılması) ve plevra drenajı gereklidir. Diyet değişiklikleri (örn. düşük yağlı diyet) ve ilaç tedavisi (örn. oktreotid) de şilüs akışını azaltmaya yardımcı olabilir. Bazı durumlarda, cerrahi yöntemlerle lenfatik sistemdeki kaçakların kapatılması gerekebilir.

Cerrahi Tedavi

Plevral efüzyonun bazı nedenlerinde cerrahi tedavi gerekebilir. Örneğin, akciğer kanseri veya mezotelyoma gibi durumlarda, tümörün çıkarılması veya plevra zarlarının soyulması gerekebilir. Ampiyemin ilerlemesi durumunda, debridman veya dekortikasyon gibi cerrahi işlemler gerekebilir. Şilotoraks durumunda, lenfatik sistemdeki kaçakların kapatılması için cerrahi müdahale gerekebilir.

Plevral Efüzyonun Komplikasyonları

Plevral efüzyonun tedavi edilmemesi veya yetersiz tedavi edilmesi durumunda, çeşitli komplikasyonlar ortaya çıkabilir:

• Ampiyem: Plevra boşluğunda irin birikmesidir. Enfeksiyonun ilerlemesiyle oluşur ve ciddi bir durumdur.
• Fibrotoraks: Plevra zarlarının kalınlaşması ve sertleşmesidir. Akciğerlerin genişlemesini engelleyerek solunum fonksiyonlarını bozar.
• Akciğer Kollapsı: Efüzyonun akciğeri sıkıştırması sonucu akciğerin sönmesidir.
• Solunum Yetmezliği: Şiddetli nefes darlığına ve vücudun yeterli oksijen alamamasına neden olabilir.
• Sepsis: Ampiyem durumunda, enfeksiyonun kana yayılmasıyla oluşan hayatı tehdit eden bir durumdur.

Plevral Efüzyondan Korunma

Plevral efüzyondan korunmak için, altta yatan nedenlerin önlenmesi önemlidir. Örneğin:

• Kalp sağlığını korumak: Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve sigara içmemek kalp yetmezliği riskini azaltır.
• Karaciğer sağlığını korumak: Alkol tüketimini sınırlamak, hepatit B ve C'ye karşı aşılanmak karaciğer sirozu riskini azaltır.
• Böbrek sağlığını korumak: Yeterli sıvı tüketmek, tuz alımını sınırlamak ve düzenli tıbbi kontroller yaptırmak böbrek hastalıkları riskini azaltır.
• Enfeksiyonlardan korunmak: Hijyen kurallarına uymak, aşılanmak ve enfeksiyonlara karşı dikkatli olmak pnömoni ve tüberküloz riskini azaltır.
• Kansere karşı dikkatli olmak: Sigara içmemek, sağlıklı beslenmek ve düzenli kanser taramaları yaptırmak kanser riskini azaltır.
• Asbest maruziyetinden kaçınmak: Asbest içeren ortamlarda çalışmaktan kaçınmak veya uygun koruyucu ekipman kullanmak mezotelyoma riskini azaltır.

Sonuç

Plevral efüzyon, akciğerleri çevreleyen plevra boşluğunda sıvı birikmesi durumudur. Birçok farklı nedeni olabilir ve belirtileri efüzyonun büyüklüğüne ve altta yatan nedene bağlı olarak değişebilir. Tanısı fiziksel muayene, görüntüleme yöntemleri ve torasentez ile konulur. Tedavisi, altta yatan nedenin tedavisi, sıvı boşaltılması (torasentez), plevrodezis veya plevra kateteri gibi yöntemleri içerebilir. Erken tanı ve uygun tedavi ile plevral efüzyonun komplikasyonları önlenebilir ve hastanın yaşam kalitesi artırılabilir. Eğer nefes darlığı, göğüs ağrısı veya diğer solunum sorunları yaşıyorsanız, vakit kaybetmeden bir doktora başvurmanız önemlidir.

Uyarı: Bu blog yazısı sadece bilgilendirme amaçlıdır ve tıbbi tavsiye yerine geçmez. Herhangi bir sağlık sorununuz varsa, lütfen bir doktora danışın.