PediatriÇocuk Yoğun BakımÇocuk Enfeksiyon Hastalıkları

Çocuk Enfeksiyon Yoğun Bakımda Sık Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Çocuk Enfeksiyon Yoğun Bakım Üniteleri (ÇEİYBÜ), hayati tehlikesi olan, enfeksiyon hastalıkları nedeniyle kritik durumda olan çocukların tedavi edildiği özel alanlardır. Bu ünitelerde, deneyimli sağlık profesyonelleri, gelişmiş teknolojik cihazlar ve ilaçlarla donatılmış bir ortamda hastalara 7/24 bakım sağlanır. Ancak, bu kritik ortamda dahi, çeşitli sorunlarla karşılaşmak mümkündür. Bu blog yazısında, ÇEİYBÜ'lerde sık karşılaşılan sorunları ve bu sorunlara yönelik çözüm önerilerini detaylı bir şekilde ele alacağız.

1. Sık Karşılaşılan Enfeksiyonlar ve Antibiyotik Direnci

ÇEİYBÜ'lerde yatan hastaların bağışıklık sistemleri genellikle zayıflamış durumdadır. Bu durum, hastaları enfeksiyonlara karşı daha savunmasız hale getirir. Sık karşılaşılan enfeksiyonlar arasında pnömoni (zatürre), sepsis (kan zehirlenmesi), üriner sistem enfeksiyonları ve kateter ilişkili enfeksiyonlar yer alır.

1.1. Pnömoni (Zatürre)

Pnömoni, akciğer dokusunun enfeksiyonudur ve ÇEİYBÜ'lerde sık görülen bir komplikasyondur. Özellikle mekanik ventilasyon uygulanan hastalarda ventilatör ilişkili pnömoni (VİP) riski yüksektir. VİP, hastanede kalış süresini uzatır, mortaliteyi artırır ve tedavi maliyetlerini yükseltir.

Çözüm Önerileri:

• Erken Tanı ve Tedavi: Pnömoni şüphesi olan hastalarda hızlı ve doğru tanı konulması önemlidir. Akciğer grafisi, kan kültürü ve balgam kültürü gibi tanı yöntemleri kullanılmalıdır. Tanı konulduktan sonra, uygun antibiyotik tedavisine başlanmalıdır.
• Ventilatör İlişkili Pnömoniyi Önleme (VİP):
  • Ağız Hijyeni: Düzenli ağız hijyeni uygulamaları, oral floradaki patojenlerin akciğerlere geçişini engeller. Klorheksidinli ağız gargaraları veya solüsyonları kullanılabilir.
  • Yatak Başı Yükseltme: Yatak başının 30-45 derece yukarı kaldırılması, aspirasyon riskini azaltır.
  • Düzenli Sekresyon Temizliği: Trakeal sekresyonların düzenli olarak temizlenmesi, patojenlerin birikmesini önler.
  • Kapalı Aspirasyon Sistemi: Kapalı aspirasyon sistemleri, ventilatör devresinin açık kalmasını engelleyerek enfeksiyon riskini azaltır.
  • Ventilatör Devre Değişim Sıklığı: Ventilatör devrelerinin rutin değişiminden kaçınılmalıdır. Değişim, sadece kirlenme veya arıza durumunda yapılmalıdır.
• Aşılar: Risk altındaki çocuklara pnömokok ve influenza aşıları uygulanmalıdır.

1.2. Sepsis (Kan Zehirlenmesi)

Sepsis, vücudun enfeksiyona karşı aşırı tepki vermesi sonucu ortaya çıkan, hayati tehlike oluşturan bir durumdur. ÇEİYBÜ'lerde yatan hastaların bağışıklık sistemlerinin zayıflığı nedeniyle sepsis riski yüksektir. Sepsis, organ yetmezliğine, şoka ve ölüme yol açabilir.

Çözüm Önerileri:

• Erken Tanı ve Hızlı Müdahale: Sepsis şüphesi olan hastalarda hızlı ve doğru tanı konulması önemlidir. Erken belirtiler arasında ateş, taşikardi (kalp hızının artması), takipne (solunum hızının artması) ve bilinç bulanıklığı yer alır. Tanı için kan kültürü, idrar kültürü ve diğer vücut sıvılarının kültürü alınmalıdır.
• Sıvı Resüsitasyonu: Sepsisli hastalarda sıvı kaybı sık görülür. Bu nedenle, hastalara hızlı ve yeterli sıvı resüsitasyonu yapılması önemlidir. Kristalloid sıvılar (serum fizyolojik, Ringer laktat) tercih edilmelidir.
• Antibiyotik Tedavisi: Sepsis tanısı konulduktan sonra, en kısa sürede geniş spektrumlu antibiyotik tedavisine başlanmalıdır. Antibiyotik seçimi, olası enfeksiyon kaynağına ve antibiyotik direnç paternlerine göre belirlenmelidir. Kan kültürü sonuçlarına göre antibiyotik tedavisi daraltılabilir.
• Vazopresör Desteği: Sıvı resüsitasyonuna rağmen kan basıncı düşük olan hastalarda vazopresör ilaçlar (noradrenalin, dopamin) kullanılabilir.
• Kaynak Kontrolü: Enfeksiyon kaynağı tespit edilmeli ve kontrol altına alınmalıdır. Apse drenajı, enfekte kateterin çıkarılması veya cerrahi debridman gerekebilir.

1.3. Üriner Sistem Enfeksiyonları (ÜSE)

Üriner sistem enfeksiyonları, idrar yollarının enfeksiyonudur ve ÇEİYBÜ'lerde özellikle kateter takılı hastalarda sık görülür. Kateter ilişkili ÜSE, hastanede kalış süresini uzatır ve morbiditeyi artırır.

Çözüm Önerileri:

• Kateter Takma Endikasyonlarının Gözden Geçirilmesi: İdrar kateteri takma endikasyonları dikkatlice değerlendirilmelidir. Kateter, sadece gerekli durumlarda takılmalı ve en kısa sürede çıkarılmalıdır.
• Steril Kateter Takma Tekniği: Kateter takma işlemi, steril teknik kullanılarak yapılmalıdır. El hijyenine dikkat edilmeli, steril eldiven ve örtü kullanılmalıdır.
• Kapalı Drenaj Sistemi: Kapalı drenaj sistemi kullanılmalı ve idrar torbası yere temas etmemelidir. İdrar torbası düzenli olarak boşaltılmalıdır.
• Kateter Bakımı: Kateter giriş yeri düzenli olarak temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
• Antibiyotik Profilaksisi: Kateter takılı hastalarda rutin antibiyotik profilaksisi önerilmez. Ancak, yüksek riskli hastalarda (örneğin, immün yetmezliği olan hastalar) profilaksi düşünülebilir.
• Erken Tanı ve Tedavi: ÜSE şüphesi olan hastalarda hızlı ve doğru tanı konulması önemlidir. İdrar analizi ve idrar kültürü yapılmalıdır. Tanı konulduktan sonra, uygun antibiyotik tedavisine başlanmalıdır.

1.4. Kateter İlişkili Enfeksiyonlar

Santral venöz kateterler (SVK), ÇEİYBÜ'lerde sık kullanılan damar yoludur. Ancak, SVK'lar enfeksiyon riski taşır. Kateter ilişkili kan dolaşımı enfeksiyonları (KİDKE), hastanede kalış süresini uzatır, mortaliteyi artırır ve tedavi maliyetlerini yükseltir.

Çözüm Önerileri:

• Kateter Takma Endikasyonlarının Gözden Geçirilmesi: SVK takma endikasyonları dikkatlice değerlendirilmelidir. Kateter, sadece gerekli durumlarda takılmalı ve en kısa sürede çıkarılmalıdır. Periferik venöz kateterlerin kullanılması mümkünse SVK'dan kaçınılmalıdır.
• Steril Kateter Takma Tekniği: SVK takma işlemi, steril teknik kullanılarak yapılmalıdır. El hijyenine dikkat edilmeli, steril eldiven, örtü, maske ve bone kullanılmalıdır. Cilt antiseptiği olarak klorheksidin tercih edilmelidir.
• Kateter Bakımı: Kateter giriş yeri düzenli olarak temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Kateter pansumanı steril teknikle yapılmalı ve şeffaf örtüler tercih edilmelidir.
• Kateter Değişim Sıklığı: Kateterlerin rutin değişiminden kaçınılmalıdır. Değişim, sadece enfeksiyon şüphesi veya kateterin tıkanması durumunda yapılmalıdır.
• Antibiyotik Profilaksisi: Kateter takılı hastalarda rutin antibiyotik profilaksisi önerilmez. Ancak, yüksek riskli hastalarda (örneğin, immün yetmezliği olan hastalar) profilaksi düşünülebilir.
• Erken Tanı ve Tedavi: KİDKE şüphesi olan hastalarda hızlı ve doğru tanı konulması önemlidir. Kan kültürü alınmalıdır. Tanı konulduktan sonra, kateter çıkarılmalı ve uygun antibiyotik tedavisine başlanmalıdır.

1.5. Antibiyotik Direnci

Antibiyotik direnci, bakterilerin antibiyotiklere karşı direnç geliştirmesi ve antibiyotiklerin enfeksiyonları tedavi etmede etkisiz hale gelmesidir. ÇEİYBÜ'lerde antibiyotik kullanımı yoğun olduğu için antibiyotik direnci önemli bir sorundur. Antibiyotik dirençli bakterilerle oluşan enfeksiyonlar, tedavi edilmesi daha zordur ve mortaliteyi artırır.

Çözüm Önerileri:

• Antibiyotik Yönetimi Programları (AYP): AYP, antibiyotiklerin uygun kullanımını teşvik eden ve antibiyotik direncini azaltmayı amaçlayan programlardır. AYP kapsamında, antibiyotik reçetelerinin gözden geçirilmesi, antibiyotik kullanım kılavuzlarının oluşturulması ve sağlık personelinin eğitimi gibi faaliyetler yürütülür.
• Antibiyotik Kullanımının Kısıtlanması: Antibiyotikler, sadece gerekli durumlarda ve uygun endikasyonlarla kullanılmalıdır. Viral enfeksiyonlarda veya kolonizasyon durumlarında antibiyotik kullanımından kaçınılmalıdır.
• Antibiyotik Seçiminin Doğruluğu: Antibiyotik seçimi, olası enfeksiyon kaynağına, antibiyotik duyarlılık test sonuçlarına ve yerel direnç paternlerine göre belirlenmelidir. Geniş spektrumlu antibiyotikler, sadece gerekli durumlarda kullanılmalı ve mümkün olan en kısa sürede dar spektrumlu antibiyotiklere geçilmelidir.
• Antibiyotik Dozajının ve Süresinin Optimizasyonu: Antibiyotik dozu, hastanın yaşına, kilosuna, böbrek ve karaciğer fonksiyonlarına göre ayarlanmalıdır. Antibiyotik tedavisi, mümkün olan en kısa sürede sonlandırılmalıdır.
• Enfeksiyon Kontrol Önlemleri: El hijyeni, izolasyon önlemleri ve yüzey dezenfeksiyonu gibi enfeksiyon kontrol önlemleri, antibiyotik dirençli bakterilerin yayılmasını önlemeye yardımcı olur.
• Yeni Antibiyotiklerin Geliştirilmesi: Antibiyotik direncine karşı mücadelede yeni antibiyotiklerin geliştirilmesi önemlidir. Araştırma ve geliştirme faaliyetleri desteklenmelidir.

2. Solunum Yetmezliği ve Mekanik Ventilasyon

ÇEİYBÜ'lerde yatan hastaların önemli bir kısmı solunum yetmezliği nedeniyle mekanik ventilasyon desteğine ihtiyaç duyar. Mekanik ventilasyon, hayat kurtarıcı bir tedavi olmasına rağmen, çeşitli komplikasyonlara yol açabilir.

2.1. Akciğer Hasarı (VILI)

Ventilatör kaynaklı akciğer hasarı (VILI), mekanik ventilasyonun neden olduğu akciğer hasarıdır. VILI, barotravma (akciğerlerin aşırı basınçla hasar görmesi), volütravma (akciğerlerin aşırı hacimle hasar görmesi), atelektotravma (akciğerlerin açılıp kapanmasıyla hasar görmesi) ve biyotravma (inflamatuar medyatörlerin salınımıyla hasar görmesi) gibi mekanizmalarla oluşur. VILI, hastanede kalış süresini uzatır, mortaliteyi artırır ve uzun dönemde kronik akciğer hastalığına yol açabilir.

Çözüm Önerileri:

• Koruyucu Ventilasyon Stratejileri: Koruyucu ventilasyon stratejileri, VILI riskini azaltmayı amaçlayan ventilasyon yöntemleridir. Bu stratejiler arasında düşük tidal volüm (6-8 ml/kg), yüksek PEEP (pozitif ekspirasyon sonu basıncı) ve plato basıncının 30 cmH2O'nun altında tutulması yer alır.
• Akciğer Açma Manevraları: Akciğer açma manevraları, kollabe olmuş akciğer alanlarını açmayı ve gaz değişimini iyileştirmeyi amaçlar. Bu manevralar, kademeli olarak artırılan PEEP veya basınç kontrollü ventilasyon ile uygulanabilir.
• Prone Pozisyon: Prone pozisyon (yüzüstü pozisyon), akciğerlerin havalanmasını iyileştirir ve VILI riskini azaltır. Özellikle ARDS (akut solunum sıkıntısı sendromu) olan hastalarda prone pozisyonu faydalı olabilir.
• Sıvı Yönetimi: Aşırı sıvı yüklenmesi, akciğer ödemine ve VILI'ye yol açabilir. Bu nedenle, sıvı yönetimi dikkatli yapılmalı ve sıvı dengesi sağlanmalıdır.
• Nöromusküler Blokaj: Şiddetli ARDS olan hastalarda nöromusküler blokaj (kas gevşetici ilaçlar), ventilatör senkronizasyonunu iyileştirir ve VILI riskini azaltır.

2.2. Ventilatörden Ayırma Güçlüğü

Ventilatörden ayırma (weaning), hastanın mekanik ventilasyon desteğinden kademeli olarak uzaklaştırılmasıdır. Ventilatörden ayırma güçlüğü, hastanede kalış süresini uzatır, mortaliteyi artırır ve uzun dönemde ventilasyon bağımlılığına yol açabilir.

Çözüm Önerileri:

• Ayırma Kriterlerinin Değerlendirilmesi: Ventilatörden ayırma işlemine başlamadan önce, hastanın ayırma kriterlerini karşıladığından emin olunmalıdır. Ayırma kriterleri arasında stabil hemodinami, yeterli oksijenasyon, yeterli solunum gücü ve bilinç düzeyinin yeterli olması yer alır.
• Spontan Solunum Denemesi (SSD): SSD, hastanın ventilatör desteği olmadan kendiliğinden solunum yapabildiğini değerlendirmek için yapılan bir testtir. SSD sırasında, hastanın solunum hızı, tidal volümü, oksijen satürasyonu ve kan gazları yakından takip edilmelidir.
• Kademeli Ayırma: Ventilatörden ayırma işlemi, kademeli olarak yapılmalıdır. Basınç desteği veya SIMV (senkronize aralıklı zorunlu ventilasyon) gibi modlar kullanılarak ventilasyon desteği azaltılabilir.
• Non-invaziv Ventilasyon (NIV): Ventilatörden ayırma sürecinde NIV, solunum yetmezliği gelişen hastalarda destek sağlamak için kullanılabilir. NIV, entübasyon ihtiyacını azaltır ve hastanede kalış süresini kısaltır.
• Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon: Solunum kaslarını güçlendirmek ve solunum fonksiyonlarını iyileştirmek için fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulanmalıdır.

2.3. Trakeostomi

Trakeostomi, trakeaya cerrahi olarak bir açıklık oluşturulmasıdır. Uzun süreli mekanik ventilasyon ihtiyacı olan hastalarda trakeostomi düşünülebilir. Trakeostomi, ventilatörden ayırmayı kolaylaştırır, aspirasyon riskini azaltır ve hasta konforunu artırır.

Çözüm Önerileri:

• Trakeostomi Zamanlaması: Trakeostomi zamanlaması, hastanın klinik durumuna ve mekanik ventilasyon ihtiyacına göre belirlenmelidir. Uzun süreli mekanik ventilasyon ihtiyacı öngörülen hastalarda erken trakeostomi düşünülebilir.
• Trakeostomi Bakımı: Trakeostomi bölgesi düzenli olarak temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Trakeostomi kanülü düzenli olarak değiştirilmelidir.
• Konuşma Valfi: Konuşma valfi, trakeostomili hastaların konuşmasını sağlamak için kullanılabilir. Konuşma valfi, hastanın özgüvenini artırır ve iletişimini kolaylaştırır.
• Yutma Değerlendirmesi: Trakeostomili hastalarda yutma fonksiyonları değerlendirilmelidir. Yutma güçlüğü olan hastalara yutma terapisi uygulanmalıdır.

3. Nörolojik Sorunlar

ÇEİYBÜ'lerde yatan hastaların önemli bir kısmında nörolojik sorunlar görülebilir. Bu sorunlar arasında nöbetler, bilinç bozuklukları, serebral ödem ve inme yer alır.

3.1. Nöbetler

Nöbetler, beyin hücrelerinin anormal elektriksel aktivitesi sonucu ortaya çıkan, geçici bilinç kaybı, kasılma veya davranış değişiklikleri ile karakterize durumlardır. ÇEİYBÜ'lerde nöbetler, altta yatan enfeksiyon, metabolik bozukluklar, serebral ödem veya ilaçların yan etkisi sonucu ortaya çıkabilir.

Çözüm Önerileri:

• Nöbetin Durdurulması: Nöbet geçiren hastalarda ilk yapılması gereken, nöbeti durdurmaktır. Benzodiazepinler (diazepam, lorazepam) nöbeti durdurmak için kullanılabilir.
• Altta Yatan Nedenin Tedavisi: Nöbete neden olan altta yatan neden tedavi edilmelidir. Enfeksiyon varsa antibiyotik tedavisine başlanmalı, metabolik bozukluklar düzeltilmeli ve serebral ödem tedavi edilmelidir.
• Antiepileptik İlaçlar: Nöbetlerin tekrarlanmasını önlemek için antiepileptik ilaçlar (fenitoin, valproik asit, levetirasetam) kullanılabilir.
• EEG Monitorizasyonu: Nöbetlerin tipini ve sıklığını belirlemek için EEG (elektroensefalografi) monitorizasyonu yapılabilir.

3.2. Bilinç Bozuklukları

Bilinç bozuklukları, bilinç düzeyinde azalma veya değişiklik ile karakterizedir. ÇEİYBÜ'lerde bilinç bozuklukları, enfeksiyon, metabolik bozukluklar, serebral ödem, inme veya ilaçların yan etkisi sonucu ortaya çıkabilir. Deliryum da ÇEİYBÜ'lerde sık görülen bir bilinç bozukluğudur.

Çözüm Önerileri:

• Altta Yatan Nedenin Tedavisi: Bilinç bozukluğuna neden olan altta yatan neden tedavi edilmelidir. Enfeksiyon varsa antibiyotik tedavisine başlanmalı, metabolik bozukluklar düzeltilmeli ve serebral ödem tedavi edilmelidir.
• Deliryum Yönetimi: Deliryum, ÇEİYBÜ'lerde sık görülen bir sorundur. Deliryumun önlenmesi ve tedavisi için non-farmakolojik ve farmakolojik yöntemler kullanılabilir. Non-farmakolojik yöntemler arasında yönlendirme, uyku hijyeni ve erken mobilizasyon yer alır. Farmakolojik yöntemler arasında haloperidol veya atipik antipsikotikler kullanılabilir.
• Serebral Perfüzyonun Sağlanması: Beyne yeterli kan akışının sağlanması önemlidir. Hipotansiyon veya hipoksi, bilinç bozukluğuna yol açabilir.
• Nörolojik Değerlendirme: Bilinç bozukluğu olan hastaların nörolojik değerlendirmesi yapılmalıdır. Gerekirse beyin görüntülemesi (BT veya MR) yapılmalıdır.

3.3. Serebral Ödem

Serebral ödem, beyin dokusunda sıvı birikmesi sonucu ortaya çıkan şişliktir. ÇEİYBÜ'lerde serebral ödem, enfeksiyon, travma, inme veya metabolik bozukluklar sonucu ortaya çıkabilir. Serebral ödem, intrakraniyal basıncı (İKB) artırır ve beyin hasarına yol açabilir.

Çözüm Önerileri:

• İntrakraniyal Basıncın İzlenmesi: İKB'nin izlenmesi, serebral ödemin şiddetini ve tedaviye yanıtını değerlendirmek için önemlidir. İKB'nin 20 mmHg'nin altında tutulması hedeflenir.
• Osmotik Ajanlar: Mannitol ve hipertonik salin gibi osmotik ajanlar, beyin dokusundan sıvı çekerek İKB'yi düşürür.
• Hiperventilasyon: Hiperventilasyon, kandaki karbondioksit seviyesini düşürerek serebral vazokonstriksiyona ve İKB'nin düşmesine yol açar. Ancak, aşırı hiperventilasyondan kaçınılmalıdır.
• Barbitüratlar: Barbitüratlar, beyin metabolizmasını azaltarak İKB'yi düşürür. Ancak, barbitüratların yan etkileri nedeniyle dikkatli kullanılması gerekir.
• Dekompresif Kraniotomi: Şiddetli serebral ödemi olan hastalarda dekompresif kraniotomi (kafatası kemiğinin bir kısmının çıkarılması), İKB'yi düşürmek ve beyin hasarını önlemek için uygulanabilir.

4. Kardiyovasküler Sorunlar

ÇEİYBÜ'lerde yatan hastaların önemli bir kısmında kardiyovasküler sorunlar görülebilir. Bu sorunlar arasında hipotansiyon, şok, aritmi ve kalp yetmezliği yer alır.

4.1. Hipotansiyon ve Şok

Hipotansiyon, kan basıncının normalden düşük olmasıdır. Şok, dokulara yeterli oksijen ve besin maddesi taşınamaması sonucu ortaya çıkan, hayati tehlike oluşturan bir durumdur. ÇEİYBÜ'lerde hipotansiyon ve şok, enfeksiyon, sıvı kaybı, kalp yetmezliği veya ilaçların yan etkisi sonucu ortaya çıkabilir.

Çözüm Önerileri:

• Sıvı Resüsitasyonu: Hipovolemik şok (sıvı kaybına bağlı şok) olan hastalarda sıvı resüsitasyonu yapılmalıdır. Kristalloid sıvılar (serum fizyolojik, Ringer laktat) tercih edilmelidir.
• Vazopresör Desteği: Sıvı resüsitasyonuna rağmen kan basıncı düşük olan hastalarda vazopresör ilaçlar (noradrenalin, dopamin) kullanılabilir.
• İnotropik Destek: Kalp yetmezliği olan hastalarda inotropik ilaçlar (dobutamin, milrinon) kullanılabilir.
• Altta Yatan Nedenin Tedavisi: Hipotansiyon ve şoka neden olan altta yatan neden tedavi edilmelidir. Enfeksiyon varsa antibiyotik tedavisine başlanmalı, sıvı kaybı düzeltilmeli ve kalp yetmezliği tedavi edilmelidir.
• Hemodinamik Monitorizasyon: Hemodinamik monitorizasyon (santral venöz basınç, arteriyel basınç, kardiyak output takibi), sıvı ve vazopresör tedavisinin etkinliğini değerlendirmek için önemlidir.

4.2. Aritmiler

Aritmiler, kalp atış hızının veya ritminin anormal olmasıdır. ÇEİYBÜ'lerde aritmiler, elektrolit dengesizlikleri, hipoksi, ilaçların yan etkisi veya altta yatan kalp hastalığı sonucu ortaya çıkabilir.

Çözüm Önerileri:

• Elektrolit Dengesinin Sağlanması: Elektrolit dengesizlikleri (hipokalemi, hipomagnezemi) düzeltilmelidir.
• Hipoksinin Düzeltilmesi: Hipoksi düzeltilmelidir. Oksijen tedavisi veya mekanik ventilasyon gerekebilir.
• İlaçların Gözden Geçirilmesi: Aritmiye neden olabilecek ilaçlar kesilmelidir veya dozları ayarlanmalıdır.
• Anti-aritmik İlaçlar: Aritmileri tedavi etmek için anti-aritmik ilaçlar (amiodaron, lidokain) kullanılabilir.
• Kardiyoversiyon veya Defibrilasyon: Hayati tehlike oluşturan aritmilerde (ventriküler taşikardi, ventriküler fibrilasyon) kardiyoversiyon veya defibrilasyon uygulanabilir.

4.3. Kalp Yetmezliği

Kalp yetmezliği, kalbin vücudun ihtiyaçlarını karşılayacak kadar kan pompalayamaması durumudur. ÇEİYBÜ'lerde kalp yetmezliği, altta yatan kalp hastalığı, enfeksiyon, sıvı yüklenmesi veya ilaçların yan etkisi sonucu ortaya çıkabilir.

Çözüm Önerileri:

• Sıvı Kısıtlaması: Sıvı yüklenmesi olan hastalarda sıvı kısıtlaması yapılmalıdır.
• Diüretikler: Diüretikler (furosemid), vücuttan sıvı atılımını artırarak akciğer ödemini ve venöz basıncı azaltır.
• İnotropik Destek: Kalbin kasılma gücünü artırmak için inotropik ilaçlar (dobutamin, milrinon) kullanılabilir.
• Vazodilatörler: Vazodilatörler (nitroprussid), kan damarlarını genişleterek kalbin iş yükünü azaltır.
• ACE İnhibitörleri ve Beta Blokerler: Kronik kalp yetmezliği olan hastalarda ACE inhibitörleri ve beta blokerler kullanılabilir.

5. Beslenme Sorunları

ÇEİYBÜ'lerde yatan hastaların önemli bir kısmında beslenme sorunları görülebilir. Bu sorunlar arasında malnütrisyon, yetersiz enerji alımı, elektrolit dengesizlikleri ve gastrointestinal intolerans yer alır.

5.1. Malnütrisyon

Malnütrisyon, vücudun ihtiyaç duyduğu besin maddelerinin yetersiz alınması veya emilememesi sonucu ortaya çıkan, beslenme yetersizliği durumudur. ÇEİYBÜ'lerde malnütrisyon, hastalığın şiddeti, iştahsızlık, gastrointestinal sorunlar veya yetersiz beslenme desteği sonucu ortaya çıkabilir. Malnütrisyon, enfeksiyon riskini artırır, yara iyileşmesini geciktirir ve mortaliteyi artırır.

Çözüm Önerileri:

• Beslenme Değerlendirmesi: Hastaların beslenme durumu, yatışta ve düzenli aralıklarla değerlendirilmelidir. Beslenme değerlendirmesi, antropometrik ölçümler (ağırlık, boy, vücut kitle indeksi), biyokimyasal parametreler (albumin, prealbumin) ve klinik bulgulara göre yapılmalıdır.
• Erken Enteral Beslenme: Hastaların gastrointestinal sistemi fonksiyonel ise erken enteral beslenme (ağızdan veya tüple beslenme) tercih edilmelidir. Enteral beslenme, gastrointestinal sistemi uyarır, bağırsak bariyer fonksiyonunu korur ve enfeksiyon riskini azaltır.
• Parenteral Beslenme: Enteral beslenme mümkün değilse veya yetersiz kalıyorsa parenteral beslenme (damardan beslenme) uygulanmalıdır. Parenteral beslenme, hastanın enerji ve besin ihtiyacını karşılar.
• Beslenme Formüllerinin Seçimi: Beslenme formülleri, hastanın yaşına, hastalığına ve toleransına göre seçilmelidir. Prematüre bebekler için prematüre formülleri, metabolik hastalığı olan hastalar için özel formüller kullanılabilir.
• Beslenme Ekibinin Rolü: Beslenme ekibi (doktor, diyetisyen, hemşire), hastaların beslenme durumunu değerlendirir, beslenme planını oluşturur ve beslenme desteğinin etkinliğini takip eder.

5.2. Yetersiz Enerji Alımı

Yetersiz enerji alımı, vücudun ihtiyaç duyduğu enerjinin yetersiz alınması durumudur. ÇEİYBÜ'lerde yetersiz enerji alımı, iştahsızlık, gastrointestinal sorunlar, yetersiz beslenme desteği veya artmış metabolik ihtiyaçlar sonucu ortaya çıkabilir. Yetersiz enerji alımı, kas kaybına, bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve yara iyileşmesinin gecikmesine yol açar.

Çözüm Önerileri:

• Enerji İhtiyacının Belirlenmesi: Hastaların enerji ihtiyacı, yaşına, kilosuna, hastalığına ve aktivite düzeyine göre belirlenmelidir. Enerji ihtiyacı, Harris-Benedict denklemi veya diğer enerji tahmin yöntemleri kullanılarak hesaplanabilir.
• Beslenme Desteğinin Optimizasyonu: Beslenme desteği, hastanın enerji ihtiyacını karşılayacak şekilde optimize edilmelidir. Enteral beslenme veya parenteral beslenme, hastanın enerji ihtiyacını karşılayacak kadar verilmelidir.
• Metabolik Kontrol: Hiperglisemi veya hipoglisemi, enerji kullanımını etkileyebilir. Bu nedenle, metabolik kontrol sağlanmalıdır.
• Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon: Kas kaybını önlemek ve kas gücünü artırmak için fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulanmalıdır.

5.3. Elektrolit Dengesizlikleri

Elektrolit dengesizlikleri, vücuttaki elektrolitlerin (sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum) normal değerlerden sapmasıdır. ÇEİYBÜ'lerde elektrolit dengesizlikleri, sıvı kaybı, böbrek yetmezliği, ilaçların yan etkisi veya yetersiz beslenme sonucu ortaya çıkabilir. Elektrolit dengesizlikleri, aritmi, nöbet ve kas güçsüzlüğü gibi ciddi sorunlara yol açabilir.

Çözüm Önerileri:

• Elektrolit Düzeylerinin İzlenmesi: Elektrolit düzeyleri düzenli olarak izlenmelidir.
• Elektrolit Replasmanı: Elektrolit eksiklikleri (hiponatremi, hipokalemi, hipokalsemi, hipomagnezemi) uygun şekilde replase edilmelidir.
• Sıvı Dengesinin Sağlanması: Sıvı dengesi sağlanmalı ve aşırı sıvı kaybı veya sıvı yüklenmesinden kaçınılmalıdır.
• İlaçların Gözden Geçirilmesi: Elektrolit dengesizliğine neden olabilecek ilaçlar kesilmelidir veya dozları ayarlanmalıdır.
• Böbrek Fonksiyonlarının Değerlendirilmesi: Böbrek fonksiyonları değerlendirilmeli ve böbrek yetmezliği tedavi edilmelidir.

5.4. Gastrointestinal İntolerans

Gastrointestinal intolerans, beslenmeye karşı mide veya bağırsakların olumsuz tepki vermesidir. ÇEİYBÜ'lerde gastrointestinal intolerans, ilaçların yan etkisi, enfeksiyon, bağırsak iskemisi veya yetersiz bağırsak motilitesi sonucu ortaya çıkabilir. Gastrointestinal intolerans, kusma, karın şişliği, ishal veya kabızlık gibi belirtilere yol açabilir.

Çözüm Önerileri:

• Beslenme Hızının Azaltılması: Beslenme hızı azaltılmalı ve daha sık, daha küçük miktarlarda beslenme denenmelidir.
• Beslenme Formülünün Değiştirilmesi: Beslenme formülü değiştirilerek daha kolay sindirilebilen bir formül kullanılabilir.
• Prokinetik İlaçlar: Prokinetik ilaçlar (metoklopramid, eritromisin), bağırsak motilitesini artırarak gastrointestinal intoleransı azaltabilir.
• Probiyotikler: Probiyotikler, bağırsak florasını düzenleyerek gastrointestinal toleransı artırabilir.
• Karın Muayenesi: Karın muayenesi düzenli olarak yapılmalı ve bağırsak iskemisi veya perforasyonu gibi ciddi durumlar ekarte edilmelidir.

6. Psikososyal Sorunlar

ÇEİYBÜ'lerde yatan hastalar ve aileleri, çeşitli psikososyal sorunlarla karşılaşabilirler. Bu sorunlar arasında anksiyete, depresyon, stres, uyku bozuklukları ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) yer alır.

6.1. Anksiyete ve Depresyon

Anksiyete, aşırı endişe, korku ve gerginlik hissi ile karakterizedir. Depresyon, üzüntü, ilgi kaybı ve enerji eksikliği ile karakterizedir. ÇEİYBÜ'lerde yatan hastalar ve aileleri, hastalığın ciddiyeti, tedavi sürecinin belirsizliği ve ölüm korkusu nedeniyle anksiyete ve depresyon yaşayabilirler.

Çözüm Önerileri:

• Destekleyici İletişim: Sağlık personeli, hastalara ve ailelerine destekleyici bir şekilde iletişim kurmalıdır. Hastalığın durumu, tedavi planı ve olası sonuçlar hakkında açık ve dürüst bilgi verilmelidir.