PediatriÇocuk ÜrolojisiGenel Cerrahi (Bazı Durumlarda)

Çocuklarda Sık Görülen Ürolojik Sorunlar ve Tedavi Yöntemleri

Çocuk ürolojisi, doğumdan ergenliğe kadar olan dönemde çocukların idrar yolları ve genital organlarıyla ilgili sorunlarıyla ilgilenen bir tıp dalıdır. Çocuklarda görülen ürolojik problemler, doğuştan gelen anomalilerden enfeksiyonlara, işeme bozukluklarından genital bölge sorunlarına kadar geniş bir yelpazede olabilir. Bu sorunlar, çocukların yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir ve tedavi edilmediği takdirde kalıcı hasarlara yol açabilir. Bu nedenle, çocuklarda görülen ürolojik sorunların erken teşhisi ve uygun tedavisi büyük önem taşır.

Sık Görülen Çocuk Ürolojik Sorunları

1. Enürezis (Alt Islatma)

Enürezis, çocukların uyku sırasında istemsiz olarak idrar kaçırması durumudur. Genellikle 5 yaşından sonra devam eden gece alt ıslatma durumu enürezis olarak kabul edilir. Enürezis, primer (doğuştan) ve sekonder (sonradan gelişen) olmak üzere ikiye ayrılır.

Primer Enürezis

Primer enürezis, çocuğun hiçbir zaman kuru kalmadığı, yani doğduğundan beri gece altını ıslattığı durumdur. Bu durumun en sık nedenleri arasında şunlar yer alır:

• Mesane Kapasitesinin Küçüklüğü: Çocuğun mesanesi, gece boyunca üretilen idrarı depolayacak kadar büyük olmayabilir.
• Gece İdrar Üretiminin Fazlalığı: Gece boyunca antidiüretik hormon (ADH) salgılanması yetersiz olabilir. ADH, böbreklerin idrar üretimini azaltmasına yardımcı olur.
• Uyanma Güçlüğü: Çocuğun mesanesi dolduğunda uyanamaması.
• Genetik Faktörler: Ailede enürezis öyküsü olan çocuklarda görülme olasılığı daha yüksektir.

Sekonder Enürezis

Sekonder enürezis, çocuğun en az 6 ay boyunca kuru kaldıktan sonra tekrar gece altını ıslatmaya başlaması durumudur. Bu durumun nedenleri arasında şunlar yer alabilir:

• Psikolojik Faktörler: Stres, kaygı, ailevi problemler, okulda yaşanan sorunlar gibi psikolojik faktörler enürezise neden olabilir.
• Üriner Enfeksiyonlar: İdrar yolu enfeksiyonları mesane irritasyonuna yol açarak enürezise neden olabilir.
• Diabetes Mellitus (Şeker Hastalığı): Şeker hastalığı, idrar üretimini artırarak enürezise neden olabilir.
• Diabetes Insipidus: ADH eksikliği veya böbreklerin ADH'ye yanıt vermemesi durumunda ortaya çıkar ve aşırı idrar üretimiyle karakterizedir.
• Kabızlık: Kabızlık, mesaneye baskı yaparak mesane kapasitesini azaltabilir ve enürezise neden olabilir.

Enürezis Tedavisi

Enürezis tedavisi, altta yatan nedenlere yönelik olarak planlanır. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:

• Davranışsal Tedaviler:
• Sıvı Kısıtlaması: Yatmadan önce sıvı alımının kısıtlanması.
• Tuvalet Alışkanlığı: Yatmadan önce düzenli olarak tuvalete gitme alışkanlığının kazandırılması.
• Enürezis Alarmı: Çocuğun gece idrarını kaçırmaya başladığında alarm çalarak uyanmasını sağlayan bir cihazdır. Bu cihaz, çocuğun mesane doluluğuna karşı refleks geliştirmesine yardımcı olur.
• Ödüllendirme: Kuru geceler için çocuğu ödüllendirme.
• Farmakolojik Tedaviler:
• Desmopressin (DDAVP): Sentetik bir ADH analoğudur. Gece idrar üretimini azaltarak enürezisi tedavi etmede kullanılır.
• İmipramin: Trisiklik bir antidepresandır. Mesane kaslarını gevşeterek ve uyanmayı kolaylaştırarak enürezisi tedavi etmede kullanılır. Ancak yan etkileri nedeniyle günümüzde daha az tercih edilmektedir.
• Altta Yatan Nedenlerin Tedavisi:
• Psikolojik Danışmanlık: Psikolojik faktörlerin neden olduğu enüreziste psikolojik danışmanlık faydalı olabilir.
• Üriner Enfeksiyon Tedavisi: İdrar yolu enfeksiyonlarının tedavisi.
• Kabızlık Tedavisi: Kabızlığın giderilmesi.

Enürezis tedavisinde sabırlı olmak ve çocuğa destek vermek önemlidir. Tedavi sürecinde çocuğun özgüvenini korumak ve onu suçlamamak gerekir.

2. İdrar Yolu Enfeksiyonları (İYE)

İdrar yolu enfeksiyonları, çocuklarda sık görülen enfeksiyonlardır. Kız çocuklarında erkek çocuklarına göre daha sık görülür. İYE, idrar yollarını etkileyen bakteriyel enfeksiyonlardır. En sık etken Escherichia coli (E. coli) bakterisidir.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri

İdrar yolu enfeksiyonlarının belirtileri yaşa göre değişiklik gösterebilir.

• Bebeklerde:
• Huzursuzluk
• İştahsızlık
• Kusma
• Ateş
• İdrar kokusunda değişiklik
• Bebek bezi bölgesinde kızarıklık
• Küçük Çocuklarda:
• Karın ağrısı
• Sık idrara çıkma
• İdrar yaparken yanma
• İdrar kaçırma
• Ateş
• İdrar kokusunda değişiklik
• Daha Büyük Çocuklarda:
• Sık idrara çıkma
• İdrar yaparken yanma
• Acil idrar yapma isteği
• Alt karın ağrısı
• Sırt ağrısı
• Ateş
• Bulantı ve kusma
• İdrarda kan görülmesi (hematüri)

İdrar Yolu Enfeksiyonu Tanısı

İdrar yolu enfeksiyonu tanısı, idrar örneği alınarak konulur. İdrar örneği, steril bir kapta alınmalı ve en kısa sürede laboratuvara gönderilmelidir. İdrar örneğinde bakteri ve beyaz kan hücrelerinin (lökositler) bulunması İYE tanısını destekler. İdrar kültürü, enfeksiyona neden olan bakterinin türünü ve hangi antibiyotiklere duyarlı olduğunu belirlemek için yapılır.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Tedavisi

İdrar yolu enfeksiyonu tedavisi, antibiyotiklerle yapılır. Antibiyotik seçimi, idrar kültürü sonuçlarına göre belirlenir. Tedavi süresi, enfeksiyonun şiddetine ve çocuğun yaşına göre değişebilir. Genellikle 7-14 gün süren bir antibiyotik tedavisi uygulanır.

Tedavi sırasında çocuğun bol sıvı alması önemlidir. Ayrıca, idrar yolu enfeksiyonunu önlemek için aşağıdaki önlemler alınabilir:

• Bol sıvı tüketimi: Vücudu hidrate tutmak, bakterilerin idrar yoluyla atılmasına yardımcı olur.
• Tuvalet hijyeni: Tuvaletten sonra önden arkaya doğru temizlik yapmak, bakterilerin idrar yoluna ulaşmasını engeller.
• Pamuklu iç çamaşırı: Pamuklu iç çamaşırı kullanmak, genital bölgenin hava almasını sağlar ve bakteri üremesini azaltır.
• Sık idrara çıkma: İdrarı tutmamak, bakterilerin mesanede çoğalmasını engeller.
• Kabızlığı önlemek: Kabızlık, mesaneye baskı yaparak idrar yolu enfeksiyonu riskini artırabilir.

Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları olan çocuklarda, altta yatan bir ürolojik sorun olup olmadığını araştırmak için daha ileri tetkikler yapılabilir.

3. Vezikoüreteral Reflü (VUR)

Vezikoüreteral reflü, idrarın mesaneden böbreklere geri kaçması durumudur. Normalde idrar, böbreklerden mesaneye doğru tek yönlü akar. VUR, idrarın böbreklere geri kaçmasına neden olan bir anatomik veya fonksiyonel bozukluktan kaynaklanabilir.

Vezikoüreteral Reflü Nedenleri

Vezikoüreteral reflü genellikle doğuştan gelir. En sık nedeni, üreterin mesaneye normalden daha kısa bir mesafede bağlanmasıdır. Bu durum, üreterin mesane duvarında yeterince desteklenmemesine ve idrarın geri kaçmasına neden olur. VUR'a neden olabilecek diğer faktörler şunlardır:

• Dublikasyon Anomalileri: Üreterin çift olması.
• Üreterosel: Üreterin mesaneye açıldığı yerde kistik bir genişleme olması.
• Posterior Üretral Valv: Erkek çocuklarda üretra içinde bulunan ve idrar akışını engelleyen bir zar.
• Nörojenik Mesane: Sinir sistemi hasarı nedeniyle mesane fonksiyonlarının bozulması.

Vezikoüreteral Reflü Belirtileri

Vezikoüreteral reflü genellikle belirti vermez. Ancak, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları VUR'un en sık görülen belirtisidir. Diğer belirtiler şunları içerebilir:

• Ateş
• Karın ağrısı
• Sırt ağrısı
• Büyüme geriliği
• Yüksek tansiyon

Vezikoüreteral Reflü Tanısı

Vezikoüreteral reflü tanısı, voiding sistoüretrografi (VSUG) adı verilen bir röntgen filmi ile konulur. VSUG'de, mesane kateter yoluyla kontrast madde ile doldurulur ve idrar yaparken röntgen filmleri çekilir. Bu filmler, idrarın böbreklere geri kaçıp kaçmadığını gösterir. Ayrıca, böbreklerin hasar görüp görmediğini değerlendirmek için DMSA sintigrafisi yapılabilir.

Vezikoüreteral Reflü Tedavisi

Vezikoüreteral reflü tedavisi, reflü derecesine, çocuğun yaşına ve genel sağlık durumuna göre belirlenir. Tedavi seçenekleri şunlardır:

• Antibiyotik Profilaksisi: Düşük dozda antibiyotiklerin uzun süreli kullanımı, idrar yolu enfeksiyonlarını önlemeye yardımcı olur ve böbrek hasarını azaltır.
• Endoskopik Tedavi: Üreterin mesaneye açıldığı yere bir madde enjekte edilerek reflünün düzeltilmesi sağlanır. Bu yöntem, cerrahiye göre daha az invazivdir ve daha kısa sürede iyileşme sağlar.
• Açık Cerrahi: Üreterin mesaneye yeniden implante edilmesi işlemidir. Bu yöntem, endoskopik tedavinin başarısız olduğu veya yüksek dereceli reflüsü olan çocuklarda tercih edilir.

Vezikoüreteral reflü tedavi edilmediği takdirde böbreklerde kalıcı hasara yol açabilir ve böbrek yetmezliğine neden olabilir. Bu nedenle, VUR tanısı konulan çocukların düzenli olarak takip edilmesi ve uygun tedavinin yapılması önemlidir.

4. Hipospadias

Hipospadias, erkek çocuklarda idrar deliğinin penisin ucunda değil, altında bir yerde açılması durumudur. Hipospadias, doğuştan gelen bir anomalidir ve genellikle tek başına görülür. Ancak, bazı durumlarda diğer genital anomalilerle birlikte de görülebilir.

Hipospadias Nedenleri

Hipospadiasın kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak, genetik faktörler ve çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Hipospadias riskini artıran faktörler şunlardır:

• Ailede hipospadias öyküsü: Ailede hipospadias öyküsü olan erkek çocuklarda görülme olasılığı daha yüksektir.
• Anne yaşı: Hamilelik sırasında annenin ileri yaşta olması.
• Hormonal faktörler: Hamilelik sırasında annenin bazı hormonlara maruz kalması.
• Çevresel faktörler: Hamilelik sırasında annenin bazı kimyasallara maruz kalması.

Hipospadias Belirtileri

Hipospadiasın en belirgin belirtisi, idrar deliğinin penisin ucunda değil, altında bir yerde açılmasıdır. İdrar deliğinin yeri, penisin baş kısmından (glans) skrotuma (testis torbası) kadar herhangi bir yerde olabilir. Diğer belirtiler şunları içerebilir:

• Penis eğriliği (kordi): Penis ereksiyon halindeyken aşağı doğru eğri olabilir.
• Sünnet derisinin eksikliği: Penisin üst kısmında sünnet derisi eksik olabilir.
• İdrar yaparken zorlanma: İdrar yaparken idrarın farklı yönlere gitmesi.

Hipospadias Tanısı

Hipospadias tanısı, fiziksel muayene ile konulur. Doktor, idrar deliğinin yerini ve penisin şeklini değerlendirir. Gerekirse, diğer genital anomalileri değerlendirmek için ek testler yapılabilir.

Hipospadias Tedavisi

Hipospadias tedavisi, cerrahidir. Ameliyatın amacı, idrar deliğini penisin ucuna getirmek ve penis eğriliğini düzeltmektir. Ameliyat genellikle 6-18 aylıkken yapılır. Ameliyat sonrası, çocuğun normal bir şekilde idrar yapabilmesi ve cinsel fonksiyonlarını yerine getirebilmesi amaçlanır.

Hipospadias ameliyatı genellikle başarılıdır. Ancak, bazı durumlarda komplikasyonlar görülebilir. Komplikasyonlar şunları içerebilir:

• Fistül: İdrar deliği ile cilt arasında anormal bir bağlantı oluşması.
• Darlık: İdrar deliğinin daralması.
• Penis eğriliğinin tekrarlaması: Penis eğriliğinin ameliyat sonrası tekrar ortaya çıkması.

Hipospadias ameliyatı sonrası, çocuğun düzenli olarak takip edilmesi ve komplikasyonların erken teşhis edilmesi önemlidir.

5. İnmemiş Testis (Kriptorşidizm)

İnmemiş testis, erkek bebeklerde doğumda bir veya her iki testisin skrotuma (testis torbası) inmemiş olması durumudur. Normalde, testisler anne karnında böbreklerin yakınında gelişir ve gebeliğin son aylarında skrotuma doğru iner.

İnmemiş Testis Nedenleri

İnmemiş testisin kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak, hormonal faktörler, anatomik faktörler ve genetik faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. İnmemiş testis riskini artıran faktörler şunlardır:

• Prematüre doğum: Erken doğan bebeklerde görülme olasılığı daha yüksektir.
• Düşük doğum ağırlığı: Düşük doğum ağırlıklı bebeklerde görülme olasılığı daha yüksektir.
• Ailede inmemiş testis öyküsü: Ailede inmemiş testis öyküsü olan erkek çocuklarda görülme olasılığı daha yüksektir.
• Hormonal faktörler: Hamilelik sırasında annenin bazı hormonlara maruz kalması.

İnmemiş Testis Belirtileri

İnmemiş testisin en belirgin belirtisi, skrotumda bir veya her iki testisin olmamasıdır. Testisler, karın içinde, kasık kanalında veya kasık bölgesinde hissedilebilir.

İnmemiş Testis Tanısı

İnmemiş testis tanısı, fiziksel muayene ile konulur. Doktor, skrotumu ve kasık bölgesini muayene ederek testisin yerini belirlemeye çalışır. Gerekirse, ultrason veya MR gibi görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.

İnmemiş Testis Tedavisi

İnmemiş testis tedavisi, genellikle cerrahidir. Ameliyatın amacı, testisi skrotuma indirmek ve sabitlemektir. Ameliyat genellikle 6-12 aylıkken yapılır. Erken tedavi, testisin normal gelişimi ve sperm üretimi için önemlidir. Tedavi seçenekleri şunlardır:

• Orşiopeksi: Testisin cerrahi olarak skrotuma indirilmesi ve sabitlenmesi işlemidir.
• Hormon tedavisi: Bazı durumlarda, testisin kendiliğinden inmesini sağlamak için hormon tedavisi denenebilir. Ancak, hormon tedavisinin başarısız olma olasılığı yüksektir.

İnmemiş testis tedavi edilmediği takdirde kısırlık, testis kanseri ve testis torsiyonu gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle, inmemiş testis tanısı konulan çocukların erken dönemde tedavi edilmesi önemlidir.

6. Hidrosel

Hidrosel, testislerin etrafında sıvı birikmesi durumudur. Bu durum, skrotumun şişmesine ve büyümesine neden olabilir. Hidrosel, bebeklerde ve erkek çocuklarda sık görülen bir durumdur.

Hidrosel Nedenleri

Hidrosel, genellikle doğuştan gelir. Bebeklerde, testislerin skrotuma inmesi sırasında karın zarı (periton) ile skrotum arasında bir açıklık kalabilir. Bu açıklık, karın içindeki sıvının skrotuma geçmesine ve hidrosele neden olabilir. Diğer nedenler şunlardır:

• Enfeksiyon: Testis veya epididim enfeksiyonu.
• Travma: Testislere gelen darbe.
• Tümör: Testis tümörü.

Hidrosel Belirtileri

Hidroselin en belirgin belirtisi, skrotumun şişmesidir. Şişlik, ağrısız olabilir veya hafif bir rahatsızlık hissi verebilir. Şişlik, sabahları daha küçük, gün içinde daha büyük olabilir.

Hidrosel Tanısı

Hidrosel tanısı, fiziksel muayene ile konulur. Doktor, skrotumu muayene ederek şişliğin nedenini belirlemeye çalışır. Gerekirse, ultrason gibi görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.

Hidrosel Tedavisi

Hidrosel tedavisi, genellikle cerrahidir. Ancak, bebeklerde hidrosel genellikle kendiliğinden düzelir. Bu nedenle, bebeklerde hidrosel genellikle takip edilir ve 1 yaşına kadar düzelmezse cerrahi tedavi uygulanır. Cerrahi tedavi seçenekleri şunlardır:

• Açık cerrahi: Skrotumdan yapılan bir kesi ile hidrosel sıvısının boşaltılması ve açıklığın kapatılması işlemidir.
• Laparoskopik cerrahi: Karın içinden yapılan küçük kesilerle hidrosel sıvısının boşaltılması ve açıklığın kapatılması işlemidir.

Hidrosel ameliyatı genellikle başarılıdır. Ancak, bazı durumlarda komplikasyonlar görülebilir. Komplikasyonlar şunları içerebilir:

• Enfeksiyon: Ameliyat bölgesinde enfeksiyon.
• Hematom: Ameliyat bölgesinde kan birikmesi.
• Hidroselin tekrarlaması: Hidroselin ameliyat sonrası tekrar ortaya çıkması.

Hidrosel ameliyatı sonrası, çocuğun düzenli olarak takip edilmesi ve komplikasyonların erken teşhis edilmesi önemlidir.

7. Fimozis

Fimozis, sünnet derisinin (prepisyum) penisin baş kısmından (glans) geri çekilememesi durumudur. Fimozis, bebeklerde ve çocuklarda sık görülen bir durumdur.

Fimozis Nedenleri

Fimozis, genellikle doğuştan gelir. Bebeklerde sünnet derisi, penisin baş kısmına yapışıktır ve geri çekilemez. Bu durum, fizyolojik fimozis olarak adlandırılır ve genellikle 3-5 yaşına kadar kendiliğinden düzelir. Diğer nedenler şunlardır:

• Enfeksiyon: Sünnet derisi enfeksiyonu (balanit).
• Travma: Sünnet derisine gelen travma.
• Skar dokusu: Sünnet derisinde skar dokusu oluşumu.

Fimozis Belirtileri

Fimozisin en belirgin belirtisi, sünnet derisinin penisin baş kısmından geri çekilememesidir. Diğer belirtiler şunları içerebilir:

• Sünnet derisinde şişlik ve kızarıklık: Sünnet derisi enfeksiyonu (balanit) belirtileri.
• İdrar yaparken zorlanma: Sünnet derisi idrar deliğini kapatırsa idrar yaparken zorlanma olabilir.
• Sünnet derisinin altında beyaz peynirimsi madde birikmesi (smegma): Smegma birikimi enfeksiyona yol açabilir.

Fimozis Tanısı

Fimozis tanısı, fiziksel muayene ile konulur. Doktor, sünnet derisini muayene ederek geri çekilip çekilemediğini değerlendirir.

Fimozis Tedavisi

Fimozis tedavisi, durumun ciddiyetine ve çocuğun yaşına göre belirlenir. Tedavi seçenekleri şunlardır:

• Topikal steroid krem: Sünnet derisine steroid krem sürülerek sünnet derisinin yumuşaması ve geri çekilmesi sağlanabilir. Bu tedavi, genellikle 4-6 hafta süreyle uygulanır.
• Sünnet (sirkumsizyon): Sünnet derisinin cerrahi olarak çıkarılması işlemidir. Sünnet, fimozis tedavisinde en etkili yöntemdir.

Fimozis tedavi edilmediği takdirde enfeksiyon, idrar yolu tıkanıklığı ve penis kanseri gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle, fimozis tanısı konulan çocukların uygun şekilde tedavi edilmesi önemlidir.

Özet

Çocuklarda ürolojik sorunlar sık görülür ve erken tanı ve tedavi, çocukların sağlığı ve yaşam kalitesi için önemlidir. Bu blog yazısında, çocuklarda sık görülen ürolojik sorunlardan bazıları ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi verilmiştir. Ebeveynlerin çocuklarının sağlığına dikkat etmesi ve herhangi bir şüpheli durumda bir uzmana danışması önemlidir.