Genel CerrahiRadyolojiGastroenteroloji

Divertikülit Nedir? Kapsamlı Rehber

Divertikülit, sindirim sisteminin, özellikle de kalın bağırsağın (kolon) duvarında oluşan küçük keseciklerin (divertiküller) iltihaplanması veya enfeksiyon kapması durumudur. Bu keseciklere divertikül, bu keseciklerin varlığına ise divertiküloz denir. Divertiküloz genellikle belirti vermezken, divertikülit şiddetli karın ağrısına, ateşe ve diğer rahatsız edici semptomlara neden olabilir. Bu yazıda, divertikülitin ne olduğunu, neden oluştuğunu, belirtilerini, teşhisini, tedavi yöntemlerini ve önleme stratejilerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Divertikül Nedir? Divertiküloz Nedir?

Divertiküller, kalın bağırsak duvarındaki zayıf noktalardan dışarı doğru fıtıklaşan küçük, kese benzeri yapılardır. Genellikle birkaç milimetre ila birkaç santimetre çapındadırlar. Divertiküller, yemek borusundan anüse kadar sindirim sisteminin herhangi bir yerinde oluşabilir, ancak en sık kalın bağırsağın sol tarafında, özellikle sigmoid kolonda görülürler.

Divertiküloz, divertiküllerin varlığıdır. Çoğu insan için divertiküloz herhangi bir belirtiye neden olmaz ve genellikle rutin bir kolonoskopi veya başka bir tıbbi görüntüleme sırasında tesadüfen keşfedilir. Ancak, divertiküller iltihaplanır veya enfeksiyon kaparsa, divertikülit gelişir.

Divertikülit Neden Olur?

Divertikülitin kesin nedeni tam olarak anlaşılamamış olsa da, birkaç faktörün rol oynadığı düşünülmektedir. En yaygın kabul gören teori, düşük lifli beslenme sonucu dışkının sertleşmesi ve kalın bağırsakta basıncın artmasıdır. Bu basınç, bağırsak duvarındaki zayıf noktalardan divertiküllerin oluşmasına neden olabilir. Divertikülit ise genellikle bir divertikülün tıkanması sonucu gelişir. Tıkanma, bakteri ve dışkının divertikül içinde birikmesine ve iltihaplanmaya yol açabilir. Bu iltihaplanma, enfeksiyona ve divertikül duvarının yırtılmasına (perforasyon) neden olabilir.

Risk Faktörleri

Divertikülit riskini artıran çeşitli faktörler vardır:

• Yaş: Divertiküloz ve divertikülit riski yaşla birlikte artar. 50 yaşın üzerindeki kişilerde daha sık görülür.
• Düşük Lifli Beslenme: Lif, dışkıyı yumuşatarak ve bağırsak hareketlerini kolaylaştırarak kabızlığı önler. Düşük lifli beslenme, kabızlığa ve kalın bağırsakta basıncın artmasına yol açarak divertikül oluşumunu tetikleyebilir.
• Obezite: Aşırı kilolu veya obez olmak, divertikülit riskini artırabilir.
• Sigara İçmek: Sigara içmek, genel sağlığı olumsuz etkilemesinin yanı sıra divertikülit riskini de artırır.
• Ağrı Kesiciler: Nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) gibi bazı ağrı kesicilerin düzenli kullanımı, divertikülit riskini artırabilir.
• Hareketsiz Yaşam Tarzı: Düzenli egzersiz yapmamak, kabızlığa ve diğer sindirim sorunlarına yol açarak divertikülit riskini artırabilir.
• Genetik Faktörler: Bazı araştırmalar, divertikülit riskinin ailede görülme olasılığının daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu da genetik faktörlerin rol oynayabileceğini düşündürmektedir.

Divertikülit Belirtileri Nelerdir?

Divertikülit belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve hastalığın şiddetine bağlı olarak değişebilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Karın Ağrısı: Genellikle karnın sol alt kısmında hissedilen şiddetli ve sürekli ağrı. Ağrı aniden başlayabilir veya birkaç gün içinde yavaş yavaş gelişebilir.
• Ateş: Vücut ısısının yükselmesi, enfeksiyonun bir işaretidir.
• Kabızlık veya İshal: Bağırsak alışkanlıklarında değişiklikler, kabızlık veya ishal şeklinde görülebilir. Bazı kişilerde her ikisi de görülebilir.
• Bulantı ve Kusma: Karın ağrısına eşlik eden bulantı ve kusma, divertikülitin bir belirtisi olabilir.
• Karında Şişkinlik ve Gaz: Sindirim sorunları nedeniyle karında şişkinlik ve gaz oluşabilir.
• İştah Kaybı: Karın ağrısı ve diğer semptomlar nedeniyle iştah azalabilir.
• İdrar Yaparken Ağrı: İltihaplanma mesaneye yakınsa, idrar yaparken ağrı veya sık idrara çıkma görülebilir.
• Rektal Kanama: Nadiren görülse de, divertikülit rektal kanamaya neden olabilir.

Eğer bu belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, vakit kaybetmeden bir doktora başvurmanız önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, komplikasyonların önlenmesine yardımcı olabilir.

Divertikülit Teşhisi Nasıl Konulur?

Divertikülit teşhisi, hastanın tıbbi öyküsü, fiziksel muayene ve çeşitli tanı testlerinin sonuçlarına dayanarak konulur. Doktorunuz, belirtilerinizi ve tıbbi geçmişinizi ayrıntılı olarak değerlendirecektir. Karın bölgesini elle muayene ederek hassasiyet ve şişlik olup olmadığını kontrol edecektir.

Tanı Testleri

Divertikülit teşhisinde kullanılan yaygın tanı testleri şunlardır:

• Kan Testleri: Enfeksiyon belirtilerini tespit etmek için beyaz kan hücrelerinin sayısını ölçmek amacıyla kan testleri yapılır. Ayrıca, böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek ve diğer olası nedenleri dışlamak için de kan testleri kullanılabilir.
• İdrar Testi: İdrar yolu enfeksiyonunu dışlamak için idrar testi yapılabilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT) Taraması: BT taraması, karın ve pelvisin ayrıntılı görüntülerini sağlayarak divertikülleri, iltihaplanmayı ve diğer komplikasyonları (apse, perforasyon) tespit etmede en etkili yöntemdir.
• Kolonoskopi: Kolonoskopi, kalın bağırsağın iç yüzeyini incelemek için kullanılan bir yöntemdir. Bu işlemde, ucunda bir kamera bulunan ince, esnek bir tüp (kolonoskop) anüsten sokularak kalın bağırsağa ilerletilir. Kolonoskopi, divertikülleri ve diğer anormallikleri tespit etmeye yardımcı olabilir. Ancak, akut divertikülit atağı sırasında kolonoskopi genellikle önerilmez, çünkü bağırsak duvarının yırtılma riskini artırabilir. Kolonoskopi, akut atak geçtikten sonra, tanıyı doğrulamak ve diğer olası nedenleri (kolon kanseri gibi) dışlamak için yapılabilir.
• Sigmoidoskopi: Sigmoidoskopi, kolonoskopiye benzer bir işlemdir, ancak sadece kalın bağırsağın son kısmını (sigmoid kolon) inceler.
• Karın Röntgeni: Nadiren kullanılsa da, karın röntgeni bağırsak tıkanıklığı veya perforasyon gibi komplikasyonları tespit etmede yardımcı olabilir.

Divertikülit Tedavisi Nasıl Yapılır?

Divertikülit tedavisi, hastalığın şiddetine, belirtilere ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Hafif vakalarda, evde tedavi yeterli olabilirken, şiddetli vakalarda hastanede yatış ve cerrahi müdahale gerekebilir.

Evde Tedavi

Hafif divertikülit vakalarında, doktorunuz aşağıdaki önerilerde bulunabilir:

• Sıvı Diyet: Bağırsakları dinlendirmek için birkaç gün sadece sıvı diyetle beslenmek (su, berrak çorba, meyve suyu, çay gibi).
• Antibiyotikler: Enfeksiyonu tedavi etmek için oral antibiyotikler. Doktorunuzun reçete ettiği antibiyotikleri düzenli olarak kullanmanız önemlidir.
• Ağrı Kesiciler: Ağrıyı hafifletmek için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (parasetamol gibi). NSAID'ler (ibuprofen, naproksen gibi) divertikülit semptomlarını kötüleştirebileceği için doktorunuza danışmadan kullanmaktan kaçının.
• Dinlenme: Fiziksel aktivitelerden kaçınarak dinlenmek, iyileşme sürecini hızlandırabilir.
• Lifli Beslenme: Belirtiler düzelmeye başladıktan sonra, yavaş yavaş lifli gıdaları diyetinize ekleyin. Lifli gıdalar, kabızlığı önlemeye ve bağırsak sağlığını iyileştirmeye yardımcı olur.

Hastanede Tedavi

Şiddetli divertikülit vakalarında veya evde tedaviye yanıt vermeyen hastalarda, hastanede yatış gerekebilir. Hastanede aşağıdaki tedaviler uygulanabilir:

• Damardan Antibiyotikler: Enfeksiyonu tedavi etmek için intravenöz (IV) antibiyotikler.
• Sıvı Takviyesi: Dehidrasyonu önlemek için IV sıvılar.
• Ağrı Kesiciler: Şiddetli ağrıyı kontrol altına almak için güçlü ağrı kesiciler.
• Apse Drenajı: Eğer karın içinde apse (enfeksiyonlu sıvı birikimi) oluşmuşsa, apse bir kateter yardımıyla boşaltılabilir. Bu işlem genellikle ultrason veya BT eşliğinde yapılır.
• Cerrahi: Divertikülitin neden olduğu komplikasyonlar (perforasyon, fistül, tıkanıklık, kontrol edilemeyen kanama) varsa veya konservatif tedaviye yanıt alınamıyorsa cerrahi müdahale gerekebilir.

Cerrahi Tedavi

Divertikülit cerrahisi genellikle iki şekilde yapılır:

• Birincil Bağırsak Rezeksiyonu: Hastalıklı bağırsak segmenti (genellikle sigmoid kolon) çıkarılır ve sağlıklı bağırsak uçları birbirine bağlanır (anastomoz). Bu işlem açık cerrahi veya laparoskopik yöntemle yapılabilir. Laparoskopik cerrahi, daha küçük kesilerle yapıldığı için daha az ağrıya, daha hızlı iyileşmeye ve daha az komplikasyona neden olabilir.
• Bağırsak Rezeksiyonu ve Kolostomi: Eğer bağırsak uçları birbirine bağlanamayacak kadar iltihaplı veya hasarlıysa, cerrah bağırsak rezeksiyonu yapar ve kalın bağırsağın ucunu karın duvarında bir açıklığa (stoma) bağlar. Bu işleme kolostomi denir. Dışkı, bu stoma yoluyla bir torbaya (kolostomi torbası) boşaltılır. Kolostomi geçici veya kalıcı olabilir. Geçici kolostomi, bağırsak iyileştikten sonra kapatılabilir ve bağırsak uçları tekrar birbirine bağlanabilir.

Cerrahi kararı, hastanın genel sağlık durumu, komplikasyonların ciddiyeti ve cerrahın deneyimine bağlı olarak verilir.

Divertikülit Komplikasyonları Nelerdir?

Divertikülit tedavi edilmezse veya tedaviye yanıt vermezse, çeşitli komplikasyonlara yol açabilir:

• Apse: Karın içinde enfeksiyonlu sıvı birikimi (apse) oluşabilir. Apseler genellikle antibiyotiklerle ve drenajla tedavi edilir.
• Perforasyon: Divertikül duvarının yırtılması (perforasyon), karın boşluğuna bakteri ve dışkı sızmasına neden olabilir. Bu durum, peritonit adı verilen ciddi bir enfeksiyona yol açabilir. Perforasyon, acil cerrahi müdahale gerektirir.
• Fistül: İltihaplı bir divertikül, yakındaki organlara (mesane, vajina, ince bağırsak) anormal bir bağlantı (fistül) oluşturabilir. Fistüller, idrar yolu enfeksiyonlarına, vajinal akıntıya ve dışkının diğer organlara geçmesine neden olabilir. Fistüller genellikle cerrahi olarak tedavi edilir.
• Bağırsak Tıkanıklığı: İltihaplanma ve skar dokusu, kalın bağırsağın daralmasına (striktür) ve tıkanıklığa yol açabilir. Tıkanıklık, karın ağrısı, şişkinlik, kusma ve kabızlığa neden olabilir. Tıkanıklık genellikle cerrahi olarak tedavi edilir.
• Peritonit: Divertikül perforasyonu sonucu karın boşluğunun iltihaplanması (peritonit), hayatı tehdit eden bir durumdur. Peritonit, şiddetli karın ağrısı, ateş, hızlı kalp atışı ve şok gibi belirtilere neden olabilir. Peritonit, acil cerrahi müdahale ve antibiyotik tedavisi gerektirir.
• Kanama: Nadiren de olsa, divertikülit kanamaya neden olabilir. Kanama genellikle kendiliğinden durur, ancak bazı durumlarda kan transfüzyonu veya endoskopik müdahale gerekebilir.

Divertikülit Nasıl Önlenir?

Divertiküliti tamamen önlemek mümkün olmasa da, bazı yaşam tarzı değişiklikleri ve beslenme alışkanlıkları, divertikül oluşumunu ve divertikülit ataklarını önlemeye yardımcı olabilir:

• Lifli Beslenme: Diyetinize yeterli miktarda lif ekleyin. Lif, dışkıyı yumuşatarak kabızlığı önler ve bağırsak hareketlerini kolaylaştırır. İyi lif kaynakları arasında meyveler, sebzeler, tam tahıllar, baklagiller ve kuruyemişler bulunur. Günlük lif alımınızı yavaş yavaş artırarak, şişkinlik ve gaz gibi yan etkileri önleyebilirsiniz.
• Bol Su İçmek: Günde en az 8 bardak su içmek, dışkının yumuşak kalmasına ve kabızlığın önlenmesine yardımcı olur.
• Düzenli Egzersiz: Düzenli egzersiz yapmak, bağırsak hareketlerini uyarır ve kabızlığı önler. Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta veya 75 dakika yüksek yoğunlukta egzersiz yapmayı hedefleyin.
• Sağlıklı Kilo Korumak: Aşırı kilolu veya obez olmak, divertikülit riskini artırabilir. Sağlıklı bir kiloyu korumak, divertikülit riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Sigarayı Bırakmak: Sigara içmek, divertikülit riskini artırır. Sigarayı bırakmak, genel sağlığınızı iyileştirmenin yanı sıra divertikülit riskini de azaltabilir.
• Ağrı Kesicileri Dikkatli Kullanmak: NSAID'ler gibi bazı ağrı kesicilerin düzenli kullanımı, divertikülit riskini artırabilir. Ağrı kesicileri doktorunuza danışarak ve mümkün olan en düşük dozda kullanın.
• Probiyotikler: Bazı araştırmalar, probiyotiklerin bağırsak sağlığını iyileştirebileceğini ve divertikülit riskini azaltabileceğini göstermektedir. Ancak, probiyotiklerin divertikülit üzerindeki etkileri hakkında daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Doktorunuza danışarak probiyotik takviyesi kullanıp kullanmamaya karar verebilirsiniz.
• Kırmızı Et Tüketimini Azaltmak: Bazı çalışmalar, yüksek miktarda kırmızı et tüketiminin divertikülit riskini artırabileceğini göstermektedir. Kırmızı et tüketimini azaltarak, divertikülit riskini azaltmaya yardımcı olabilirsiniz.
• Kuruyemiş ve Çekirdeklerden Kaçınmak: Geçmişte, kuruyemiş, çekirdek ve patlamış mısır gibi gıdaların divertikülleri tıkayabileceği ve divertikülite neden olabileceği düşünülüyordu. Ancak, son araştırmalar bu gıdaların divertikülit riskini artırmadığını göstermektedir. Bu nedenle, bu gıdaları diyetinizden tamamen çıkarmanıza gerek yoktur.

Sonuç

Divertikülit, sindirim sisteminin yaygın bir rahatsızlığıdır ve şiddetli karın ağrısı, ateş ve diğer rahatsız edici semptomlara neden olabilir. Erken teşhis ve tedavi, komplikasyonların önlenmesine yardımcı olabilir. Lifli beslenme, bol su içmek, düzenli egzersiz yapmak ve sağlıklı bir kiloyu korumak gibi yaşam tarzı değişiklikleri, divertikül oluşumunu ve divertikülit ataklarını önlemeye yardımcı olabilir. Eğer divertikülit belirtileri yaşıyorsanız, vakit kaybetmeden bir doktora başvurmanız önemlidir. Doktorunuz, size uygun teşhis ve tedavi yöntemlerini belirleyecektir.