Ortopedi ve TravmatolojiFiziksel Tıp ve Rehabilitasyon

Diz Protezi Hangi Hastalarda Kullanılır?

Diz protezi, diz eklemi hasar gördüğünde ve ağrı, hareket kısıtlılığı gibi sorunlara yol açtığında uygulanan cerrahi bir yöntemdir. Bu işlemde, hasarlı diz eklemi yüzeyleri yapay parçalarla (protez) değiştirilir. Diz protezi ameliyatı, yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir, ağrıyı azaltabilir ve hareket kabiliyetini geri kazandırabilir. Ancak, her diz ağrısı olan hasta için uygun bir çözüm değildir. Bu yazıda, diz protezi ameliyatının hangi durumlarda ve hangi hastalarda daha uygun bir seçenek olduğunu detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Diz Protezi Nedir?

Diz protezi, diz eklemini oluşturan kemiklerin (uyluk kemiği, kaval kemiği ve diz kapağı) hasarlı yüzeylerinin metal ve plastik parçalarla değiştirilmesi işlemidir. Bu yapay parçalar, eklemin normal hareketini taklit ederek ağrıyı azaltır ve fonksiyonu geri kazandırır. Diz protezi ameliyatları genellikle aşağıdaki durumlarda uygulanır:

• Osteoartrit (Kireçlenme): En sık görülen diz protezi nedenidir. Kıkırdak dokusunun yıpranması sonucu kemikler birbirine sürtünür ve ağrıya, sertliğe ve hareket kısıtlılığına neden olur.
• Romatoid Artrit: Otoimmün bir hastalık olup, eklemlerde iltihaplanmaya ve hasara yol açar. Diz eklemi de bu durumdan etkilenebilir.
• Travma Sonrası Artrit: Diz eklemini etkileyen kırıklar, çıkıklar veya bağ yaralanmaları sonrasında gelişen artrit türüdür.
• Avanasküler Nekroz (Kemik Ölümü): Diz eklemindeki kemiklere yeterli kan akışı sağlanamadığında kemik dokusu ölür ve eklem yüzeyi çöker.
• Diğer Artrit Türleri: Gut, psoriatik artrit gibi diğer artrit türleri de diz eklemine zarar verebilir.

Diz Protezi Ameliyatı İçin Uygun Adaylar

Diz protezi ameliyatı, konservatif tedavi yöntemleri (ilaçlar, fizik tedavi, enjeksiyonlar vb.) başarısız olduğunda ve aşağıdaki kriterleri karşılayan hastalarda düşünülmelidir:

Şiddetli Diz Ağrısı

Diz ağrısı, hastanın günlük yaşam aktivitelerini (yürüyüş, merdiven çıkma, oturma, kalkma vb.) önemli ölçüde kısıtlamalıdır. Ağrı, istirahat halindeyken bile devam etmeli veya gece uykuyu bölmelidir. Ağrı kesicilerle kontrol altına alınamayan kronik ağrı, diz protezi için önemli bir kriterdir.

Hareket Kısıtlılığı

Diz ekleminin hareket açıklığı önemli ölçüde azalmış olmalıdır. Diz bükülmesinde veya düzeltilmesinde zorluk yaşanması, yürüme mesafesinin kısalması ve günlük aktivitelerde kısıtlılık olması durumunda diz protezi düşünülebilir.

Konservatif Tedavilere Yanıt Vermeme

Ağrı kesiciler, anti-inflamatuar ilaçlar, fizik tedavi, kilo verme, egzersizler, baston kullanımı ve eklem içi enjeksiyonlar gibi konservatif tedavi yöntemleri denenmiş olmalı ve yeterli fayda sağlanmamış olmalıdır. Bu tedavilerle ağrı kontrol altına alınamıyor ve hareket kısıtlılığı devam ediyorsa, diz protezi bir seçenek olabilir.

Radyolojik Bulgular

Diz röntgenleri veya MR görüntülemelerinde, diz ekleminde kıkırdak kaybı, kemik sürtünmesi, kemik mahmuzları (osteofitler) ve eklem aralığında daralma gibi belirgin artrit bulguları olmalıdır. Görüntüleme sonuçları, ağrı ve hareket kısıtlılığının nedenini doğrulamalıdır.

Yaşam Kalitesinin Düşmesi

Diz ağrısı ve hareket kısıtlılığı nedeniyle hastanın yaşam kalitesi önemli ölçüde düşmüş olmalıdır. Sosyal aktivitelere katılamama, hobilerden uzak kalma, uyku problemleri ve genel yaşam memnuniyetsizliği diz protezi ameliyatı için önemli bir faktördür.

Genel Sağlık Durumu

Hastanın genel sağlık durumu, ameliyatı güvenli bir şekilde kaldırabilecek düzeyde olmalıdır. Kontrol altına alınamayan kronik hastalıklar (şeker hastalığı, kalp hastalığı, akciğer hastalığı vb.) ameliyat riskini artırabilir. Bu nedenle, hastanın genel sağlık durumu titizlikle değerlendirilmelidir.

Yaş Faktörü

Diz protezi ameliyatları genellikle 60 yaş ve üzeri hastalarda daha sık uygulanır. Ancak, daha genç hastalarda da şiddetli artrit ve konservatif tedavilere yanıt vermeme durumunda diz protezi düşünülebilir. Yaş, tek başına bir kriter değildir; hastanın genel sağlık durumu ve yaşam tarzı da göz önünde bulundurulmalıdır.

Diz Protezi Ameliyatı İçin Uygun Olmayan Adaylar

Diz protezi ameliyatı her hasta için uygun bir çözüm değildir. Aşağıdaki durumlarda diz protezi ameliyatı önerilmeyebilir veya ertelenebilir:

Aktif Enfeksiyon

Diz ekleminde veya vücudun başka bir yerinde aktif bir enfeksiyon varsa, diz protezi ameliyatı ertelenmelidir. Enfeksiyon riski, diz protezi ameliyatı için önemli bir kontrendikasyondur. Enfeksiyon tedavi edildikten sonra ameliyat düşünülebilir.

Yetersiz Kemik Kalitesi

Osteoporoz (kemik erimesi) gibi kemik kalitesini etkileyen durumlarda, diz protezinin kemiğe tutunması zorlaşabilir. Bu durumda, kemik yoğunluğunu artırmaya yönelik tedaviler uygulanmalı ve kemik kalitesi iyileştikten sonra ameliyat değerlendirilmelidir.

Ciddi Kardiyovasküler Hastalıklar

Kontrol altına alınamayan kalp yetmezliği, ciddi aritmiler veya yakın zamanda geçirilmiş kalp krizi gibi ciddi kardiyovasküler hastalıkları olan hastalarda, ameliyat riski yüksek olabilir. Bu hastalarda, kardiyovasküler durumun stabil hale getirilmesi ve ameliyatın risklerinin dikkatlice değerlendirilmesi gerekir.

Ciddi Akciğer Hastalıkları

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) veya ciddi astım gibi akciğer hastalıkları olan hastalarda, anestezi ve ameliyat sonrası dönemde solunum problemleri riski artabilir. Bu hastalarda, akciğer fonksiyonlarının optimize edilmesi ve ameliyatın risklerinin dikkatlice değerlendirilmesi gerekir.

Kontrolsüz Şeker Hastalığı

Kontrolsüz şeker hastalığı olan hastalarda, yara iyileşmesi sorunları ve enfeksiyon riski artabilir. Bu nedenle, şeker hastalığının ameliyat öncesinde kontrol altına alınması önemlidir.

Aşırı Obezite

Aşırı obezite (Vücut Kitle İndeksi > 40) olan hastalarda, ameliyat sonrası komplikasyon riski (enfeksiyon, pıhtılaşma, yara iyileşmesi sorunları vb.) artabilir. Bu hastalarda, ameliyat öncesinde kilo verme önerilebilir.

Sigara Kullanımı

Sigara kullanımı, yara iyileşmesini olumsuz etkileyebilir ve enfeksiyon riskini artırabilir. Bu nedenle, diz protezi ameliyatı öncesinde sigara bırakılması önerilir.

Psikolojik Sorunlar

Ciddi depresyon, anksiyete veya diğer psikolojik sorunları olan hastalarda, ameliyat sonrası rehabilitasyon sürecine uyum zor olabilir ve ameliyat sonuçları olumsuz etkilenebilir. Bu hastalarda, psikolojik destek sağlanması ve ameliyatın beklentilerinin gerçekçi bir şekilde değerlendirilmesi önemlidir.

Nörolojik Hastalıklar

Parkinson hastalığı, multipl skleroz veya felç gibi nörolojik hastalıkları olan hastalarda, kas güçsüzlüğü ve denge sorunları nedeniyle ameliyat sonrası rehabilitasyon süreci zor olabilir. Bu hastalarda, nörolojik durumun stabil hale getirilmesi ve ameliyatın risklerinin dikkatlice değerlendirilmesi gerekir.

Periferik Arter Hastalığı

Bacaklardaki damarlarda daralma veya tıkanıklık olan periferik arter hastalığı olan hastalarda, yara iyileşmesi sorunları ve enfeksiyon riski artabilir. Bu hastalarda, damar problemlerinin tedavi edilmesi ve ameliyatın risklerinin dikkatlice değerlendirilmesi gerekir.

Diz Çevresindeki Cilt Problemleri

Diz çevresinde aktif cilt enfeksiyonu, egzama veya sedef hastalığı gibi cilt problemleri olan hastalarda, ameliyat sonrası enfeksiyon riski artabilir. Bu hastalarda, cilt problemlerinin tedavi edilmesi ve ameliyatın risklerinin dikkatlice değerlendirilmesi gerekir.

Diz Protezi Ameliyatı Kararı Nasıl Verilir?

Diz protezi ameliyatı kararı, hastanın bireysel durumuna göre ortopedi uzmanı tarafından verilir. Bu süreçte aşağıdaki adımlar izlenir:

Detaylı Tıbbi Öykü ve Fizik Muayene

Ortopedi uzmanı, hastanın tıbbi öyküsünü (geçmiş hastalıklar, kullandığı ilaçlar, alerjiler vb.) detaylı bir şekilde alır ve diz eklemini dikkatlice muayene eder. Muayene sırasında, diz ağrısının yeri, şiddeti, hareket kısıtlılığı, eklemde şişlik ve diğer bulgular değerlendirilir.

Görüntüleme Yöntemleri

• Röntgen: Diz ekleminin röntgen filmleri çekilir. Röntgenlerde, kıkırdak kaybı, kemik sürtünmesi, kemik mahmuzları (osteofitler) ve eklem aralığında daralma gibi artrit bulguları değerlendirilir.
• MR (Manyetik Rezonans Görüntüleme): Diz ekleminin MR görüntülemesi, yumuşak dokuların (bağlar, menisküsler, kıkırdak) daha detaylı incelenmesini sağlar. MR, kıkırdak hasarının derecesini, bağ yaralanmalarını ve diğer sorunları tespit etmede yardımcı olabilir.
• Kemik Sintigrafisi: Kemik sintigrafisi, kemiklerdeki metabolik aktiviteyi gösteren bir görüntüleme yöntemidir. Kemik sintigrafisi, artritin erken evrelerinde veya kemik tümörleri gibi diğer durumlarda tanı koymada yardımcı olabilir.

Kan Testleri

Kan testleri, hastanın genel sağlık durumunu değerlendirmek ve enfeksiyon belirtilerini tespit etmek için yapılır. Kan testleri arasında, tam kan sayımı, biyokimya paneli, sedimentasyon hızı (ESR) ve C-reaktif protein (CRP) gibi testler yer alır.

Konservatif Tedavilerin Değerlendirilmesi

Ortopedi uzmanı, hastanın daha önce uyguladığı konservatif tedavi yöntemlerini ve bu tedavilere verdiği yanıtı değerlendirir. Konservatif tedavilere rağmen ağrı ve hareket kısıtlılığı devam ediyorsa, diz protezi ameliyatı düşünülebilir.

Ameliyat Risklerinin Değerlendirilmesi

Ortopedi uzmanı, hastanın genel sağlık durumunu, eşlik eden hastalıklarını ve risk faktörlerini dikkate alarak ameliyat risklerini değerlendirir. Ameliyat riskleri, hastaya detaylı bir şekilde anlatılır ve hastanın onayı alınır.

Hastanın Beklentileri ve Hedefleri

Ortopedi uzmanı, hastanın ameliyattan beklentilerini ve hedeflerini anlamaya çalışır. Ameliyatın ne kadar ağrıyı azaltabileceği, hareket kabiliyetini ne kadar artırabileceği ve günlük yaşam aktivitelerine ne kadar geri dönebileceği konusunda hastayı bilgilendirir.

Multidisipliner Yaklaşım

Diz protezi ameliyatı kararı, bazen multidisipliner bir yaklaşımla verilir. Ortopedi uzmanı, kardiyoloji, göğüs hastalıkları, endokrinoloji ve fizik tedavi gibi diğer uzmanlık alanlarından konsültasyon isteyebilir. Bu, hastanın genel sağlık durumunun daha kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesini sağlar.

Diz Protezi Ameliyatı Sonrası

Diz protezi ameliyatı sonrası rehabilitasyon süreci, ameliyatın başarısı için kritik öneme sahiptir. Rehabilitasyon süreci genellikle aşağıdaki aşamalardan oluşur:

Hastanede Kalış

Diz protezi ameliyatı sonrası hastanede kalış süresi genellikle 3-5 gündür. Bu süre zarfında, ağrı kontrolü sağlanır, yara bakımı yapılır ve erken dönem rehabilitasyon egzersizlerine başlanır.

Ağrı Kontrolü

Ameliyat sonrası ağrı kontrolü için ağrı kesiciler kullanılır. Ağrı kesiciler, ağrıyı azaltır ve hastanın rehabilitasyon egzersizlerine daha rahat katılmasına yardımcı olur.

Erken Dönem Rehabilitasyon

Ameliyat sonrası ilk günlerde, diz ekleminin hareket açıklığını artırmaya ve kasları güçlendirmeye yönelik basit egzersizlere başlanır. Bu egzersizler, fizyoterapist eşliğinde yapılır.

Evde Rehabilitasyon

Hastaneden taburcu olduktan sonra, evde rehabilitasyon programına devam edilir. Bu program, fizyoterapist tarafından hastanın bireysel ihtiyaçlarına göre hazırlanır. Evde rehabilitasyon programı, diz ekleminin hareket açıklığını artırmaya, kasları güçlendirmeye ve dengeyi geliştirmeye yönelik egzersizlerden oluşur.

Fizyoterapi

Fizyoterapi, diz protezi ameliyatı sonrası rehabilitasyonun önemli bir parçasıdır. Fizyoterapistler, hastalara egzersizler konusunda rehberlik eder, ağrıyı azaltmaya yönelik tedaviler uygular ve günlük yaşam aktivitelerine geri dönmelerine yardımcı olur.

Egzersizler

Diz protezi ameliyatı sonrası yapılması gereken egzersizler şunlardır:

• Ayak bileği pompalama: Bacaklardaki kan dolaşımını artırmaya yardımcı olur.
• Diz bükme ve düzeltme: Diz ekleminin hareket açıklığını artırmaya yardımcı olur.
• Quad setleri: Uyluk kaslarını güçlendirmeye yardımcı olur.
• Hamstring setleri: Arka uyluk kaslarını güçlendirmeye yardımcı olur.
• Düz bacak kaldırma: Uyluk ve kalça kaslarını güçlendirmeye yardımcı olur.

Yara Bakımı

Ameliyat yarasının temiz ve kuru tutulması önemlidir. Yara enfeksiyonunu önlemek için doktorun önerilerine uyulmalıdır.

Beslenme

Sağlıklı ve dengeli beslenme, yara iyileşmesini hızlandırır ve genel sağlık durumunu iyileştirir. Protein açısından zengin besinler tüketmek önemlidir.

Aktivitelere Dönüş

Diz protezi ameliyatı sonrası aktivitelere dönüş süresi, hastanın bireysel durumuna göre değişir. Genellikle, hastalar ameliyattan 6-12 hafta sonra çoğu günlük yaşam aktivitesine geri dönebilirler.

Takip Randevuları

Diz protezi ameliyatı sonrası düzenli takip randevularına gitmek önemlidir. Bu randevularda, diz ekleminin durumu değerlendirilir ve rehabilitasyon programı gerektiğinde ayarlanır.

Diz Protezi Ameliyatının Riskleri ve Komplikasyonları

Diz protezi ameliyatı genellikle güvenli bir işlemdir, ancak her cerrahi girişim gibi bazı riskleri ve komplikasyonları vardır. Bu riskler ve komplikasyonlar şunlardır:

Enfeksiyon

Enfeksiyon, diz protezi ameliyatının en ciddi komplikasyonlarından biridir. Enfeksiyon, ameliyat sırasında veya sonrasında oluşabilir. Enfeksiyon belirtileri arasında, ateş, kızarıklık, şişlik, ağrı ve yara akıntısı yer alır. Enfeksiyon tedavisi genellikle antibiyotiklerle yapılır, ancak bazı durumlarda protezin çıkarılması gerekebilir.

Kan Pıhtılaşması

Kan pıhtılaşması, diz protezi ameliyatı sonrası görülebilen bir komplikasyondur. Kan pıhtıları, bacaklardaki toplardamarlarda (derin ven trombozu) veya akciğerlerde (pulmoner emboli) oluşabilir. Kan pıhtılaşmasını önlemek için kan sulandırıcı ilaçlar kullanılır.

Sinir Hasarı

Diz protezi ameliyatı sırasında sinirler zarar görebilir. Sinir hasarı, bacakta uyuşukluk, karıncalanma veya güçsüzlüğe neden olabilir. Sinir hasarı genellikle geçicidir, ancak bazı durumlarda kalıcı olabilir.

Damar Hasarı

Diz protezi ameliyatı sırasında damarlar zarar görebilir. Damar hasarı, kanamaya veya bacakta dolaşım sorunlarına neden olabilir. Damar hasarı nadir görülür, ancak ciddi bir komplikasyondur.

Protez Gevşemesi

Protez gevşemesi, diz protezinin kemiğe tutunmasının zamanla zayıflamasıdır. Protez gevşemesi, ağrıya ve hareket kısıtlılığına neden olabilir. Protez gevşemesi durumunda, protezin değiştirilmesi gerekebilir.

Protez Çıkığı

Protez çıkığı, diz protezinin yerinden çıkmasıdır. Protez çıkığı, genellikle travma sonucu oluşur. Protez çıkığı durumunda, protezin yerine yerleştirilmesi gerekir.

Ağrı

Diz protezi ameliyatı sonrası ağrı normaldir, ancak bazı hastalarda ağrı uzun sürebilir. Kronik ağrı, sinir hasarı, enfeksiyon veya protez gevşemesi gibi nedenlerle oluşabilir.

Hareket Kısıtlılığı

Diz protezi ameliyatı sonrası bazı hastalarda hareket kısıtlılığı devam edebilir. Hareket kısıtlılığı, kas güçsüzlüğü, skar dokusu veya protez sorunları gibi nedenlerle oluşabilir.

Yara İyileşmesi Sorunları

Diz protezi ameliyatı sonrası bazı hastalarda yara iyileşmesi sorunları yaşanabilir. Yara iyileşmesi sorunları, enfeksiyon, sigara kullanımı veya diyabet gibi nedenlerle oluşabilir.

Alerjik Reaksiyonlar

Nadir durumlarda, hastalar protezde kullanılan malzemelere veya ameliyat sırasında kullanılan ilaçlara alerjik reaksiyon gösterebilirler.

Diz Protezi Türleri

Diz protezi ameliyatlarında kullanılan farklı protez türleri vardır. Protez türü, hastanın bireysel durumuna ve cerrahın tercihine göre belirlenir. En sık kullanılan diz protezi türleri şunlardır:

Total Diz Protezi

Total diz protezi, diz eklemini oluşturan tüm yüzeylerin (uyluk kemiği, kaval kemiği ve diz kapağı) yapay parçalarla değiştirilmesi işlemidir. Total diz protezi, en sık kullanılan diz protezi türüdür.

Unikondiler Diz Protezi (Parsiyel Diz Protezi)

Unikondiler diz protezi, diz ekleminin sadece bir bölümünün (iç, dış veya patellofemoral) yapay parçalarla değiştirilmesi işlemidir. Unikondiler diz protezi, kıkırdak hasarı diz ekleminin sadece bir bölümünde sınırlı olan hastalarda uygulanır.

Revizyon Diz Protezi

Revizyon diz protezi, daha önce diz protezi ameliyatı geçirmiş ve protezde sorun (gevşeme, enfeksiyon, çıkık vb.) gelişmiş hastalarda uygulanan bir ameliyattır. Revizyon diz protezi, daha karmaşık bir işlemdir ve daha uzun bir iyileşme süreci gerektirebilir.

Diz Kapağı Protezi (Patellofemoral Protezi)

Diz kapağı protezi, sadece diz kapağı ve uyluk kemiği arasındaki eklem yüzeyinin yapay parçalarla değiştirilmesi işlemidir. Diz kapağı protezi, diz kapağı kaynaklı ağrısı olan ve diğer tedavi yöntemlerinden fayda görmeyen hastalarda uygulanır.

Diz Protezi Ameliyatı Hakkında Sık Sorulan Sorular

Diz protezi ameliyatı hakkında hastaların sıklıkla sorduğu bazı sorular şunlardır:

Diz protezi ameliyatı ne kadar sürer?

Diz protezi ameliyatı genellikle 1-2 saat sürer.

Diz protezi ameliyatı ağrılı mıdır?

Diz protezi ameliyatı sonrası ağrı normaldir, ancak ağrı kesicilerle kontrol altına alınabilir.

Diz protezi ameliyatı sonrası ne zaman yürüyebilirim?

Diz protezi ameliyatı sonrası genellikle aynı gün veya ertesi gün yürümeye başlanabilir.

Diz protezi ameliyatı sonrası ne zaman araba kullanabilirim?

Diz protezi ameliyatı sonrası genellikle 6-8 hafta sonra araba kullanmaya başlanabilir.

Diz protezi ameliyatı sonrası ne zaman spora başlayabilirim?

Diz protezi ameliyatı sonrası spora başlama süresi, sporun türüne ve hastanın bireysel durumuna göre değişir. Genellikle, düşük etkili sporlara (yürüyüş, yüzme, bisiklet) ameliyattan 3-6 ay sonra başlanabilir.

Diz protezi ne kadar dayanır?

Diz protezinin ömrü, hastanın yaşına, aktivite seviyesine ve protez tipine göre değişir. Genellikle, diz protezleri 15-20 yıl dayanır.

Diz protezi ameliyatı sonrası nelere dikkat etmeliyim?

Diz protezi ameliyatı sonrası nelere dikkat etmeniz gerektiği konusunda doktorunuz size detaylı bilgi verecektir. Genel olarak, yara bakımı, egzersizler, kilo kontrolü ve düşmelerden kaçınmaya dikkat etmelisiniz.

Sonuç

Diz protezi ameliyatı, şiddetli diz ağrısı ve hareket kısıtlılığı olan ve konservatif tedavi yöntemlerinden fayda görmeyen hastalar için etkili bir tedavi seçeneğidir. Ancak, her hasta için uygun bir çözüm değildir. Diz protezi ameliyatı kararı, hastanın bireysel durumuna göre ortopedi uzmanı tarafından verilmelidir. Ameliyat öncesinde ve sonrasında dikkatli bir değerlendirme ve uygun rehabilitasyon ile diz protezi ameliyatı, hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir.