Ortopedi ve TravmatolojiFiziksel Tıp ve Rehabilitasyon

Düztabanlıkta Cerrahi Tedavi: Kapsamlı Rehber

Düztabanlık, ayak iç kavisinin çökmesi sonucu ayak tabanının yere tamamen veya neredeyse tamamen temas etmesi durumudur. Birçok kişide herhangi bir soruna yol açmazken, bazı kişilerde ağrı, yorgunluk ve diğer ayak problemlerine neden olabilir. Düztabanlık tedavisinde genellikle cerrahi olmayan yöntemler tercih edilirken, bazı durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir. Bu yazıda, düztabanlıkta cerrahi tedavi seçeneklerini, endikasyonlarını, risklerini ve iyileşme sürecini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Düztabanlık Nedir?

Düztabanlık, ayak iç kavisinin olmaması veya azalması durumudur. Normal bir ayakta, iç kavis yürürken, koşarken ve zıplarken şok emilimi sağlar ve vücut ağırlığını dengeler. Düztabanlık durumunda, bu kavis çöker ve ayak tabanı yere daha fazla temas eder. Düztabanlık, doğuştan olabileceği gibi, sonradan da gelişebilir. Edinilmiş düztabanlık, genellikle posterior tibial tendon disfonksiyonu (PTTD) gibi durumlarla ilişkilidir.

Düztabanlığın Nedenleri

• Genetik yatkınlık: Ailede düztabanlık öyküsü olan kişilerde daha sık görülür.
• Posterior tibial tendon disfonksiyonu (PTTD): Ayak iç kavsini destekleyen en önemli tendonlardan biri olan posterior tibial tendonun hasar görmesi veya yırtılması.
• Travma: Ayak veya ayak bileği kırıkları, çıkıkları veya tendon yaralanmaları.
• Romatoid artrit gibi inflamatuar hastalıklar: Eklem ve tendonları etkileyerek düztabanlığa yol açabilir.
• Obezite: Aşırı kilo, ayaklara binen yükü artırarak düztabanlığa katkıda bulunabilir.
• Sinir hasarı: Ayak kaslarını kontrol eden sinirlerin hasar görmesi.
• Bağ dokusu hastalıkları: Eklemlerin ve bağların gevşemesine neden olarak düztabanlığa yol açabilir.
• Yaşlanma: Yaşla birlikte tendonların ve bağların zayıflaması.

Düztabanlığın Belirtileri

Düztabanlık her zaman belirti vermeyebilir. Bazı kişilerde herhangi bir sorun yaratmazken, bazılarında aşağıdaki belirtilere neden olabilir:

• Ayak ağrısı: Özellikle ayak iç kısmında, ayak bileğinde veya bacakta ağrı.
• Yorgunluk: Uzun süre ayakta kalmakla veya yürümekle artan yorgunluk hissi.
• Ayak bileği ağrısı: Ayak bileği iç kısmında ağrı ve şişlik.
• Baldır ağrısı: Baldır kaslarında ağrı ve gerginlik.
• Diz, kalça veya bel ağrısı: Ayaklardaki yanlış hizalanma nedeniyle diğer eklemlerde ağrı.
• Yürüme güçlüğü: Özellikle uzun mesafelerde yürümede zorlanma.
• Ayakkabıların iç kısmında aşınma: Ayak iç kavisinin çökmesi nedeniyle ayakkabıların iç kısmında daha fazla aşınma.
• Ayak şeklinde değişiklik: Ayak tabanının yere daha fazla temas etmesi nedeniyle ayak şeklinde gözle görülür değişiklikler.
• Nasır ve sertleşmeler: Ayak tabanında, özellikle topuk ve ayak başparmağı altında nasır ve sertleşmeler.

Düztabanlıkta Cerrahi Olmayan Tedavi Yöntemleri

Düztabanlık tedavisinde öncelikle cerrahi olmayan yöntemler denenir. Bu yöntemler genellikle belirtileri hafifletmeye ve ayak fonksiyonunu iyileştirmeye yöneliktir. Cerrahi olmayan tedavi seçenekleri şunlardır:

• İstirahat: Ağrılı aktivitelerden kaçınmak ve ayakları dinlendirmek.
• Buz uygulaması: Ağrıyı ve şişliği azaltmak için günde birkaç kez 15-20 dakika boyunca buz uygulaması.
• Ağrı kesiciler: Ağrıyı hafifletmek için ibuprofen veya naproksen gibi reçetesiz satılan ağrı kesiciler.
• Fizik tedavi: Kasları güçlendirmek, esnekliği artırmak ve doğru yürüme mekaniğini öğretmek için fizik tedavi.
• Ortopedik tabanlıklar: Ayak iç kavsini desteklemek ve vücut ağırlığını daha iyi dağıtmak için özel olarak yapılmış ortopedik tabanlıklar. Tabanlıklar, hazır olarak satın alınabileceği gibi, kişiye özel olarak da hazırlanabilir.
• Ayak bileği atelleri: Ayak bileğini stabilize etmek ve ağrıyı azaltmak için kullanılan ateller.
• Kilo verme: Fazla kilolar, ayaklara binen yükü artırarak düztabanlığı kötüleştirebilir. Kilo vermek, ayaklardaki ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir.
• Enjeksiyonlar: Kortikosteroid enjeksiyonları, ağrıyı ve inflamasyonu azaltmaya yardımcı olabilir. Ancak, uzun süreli kullanımları tendon hasarına yol açabileceğinden dikkatli olunmalıdır.

Düztabanlıkta Cerrahi Tedavi Ne Zaman Gerekir?

Cerrahi olmayan tedavi yöntemleri yeterli olmadığında ve düztabanlık belirtileri kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkilediğinde cerrahi tedavi düşünülebilir. Cerrahi tedavi, genellikle aşağıdaki durumlarda önerilir:

• Şiddetli ağrı: Cerrahi olmayan tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınamayan şiddetli ayak ağrısı.
• İlerlemiş deformite: Ayak şeklinde belirgin bozulma ve yürüme güçlüğü.
• Posterior tibial tendon yırtığı: Posterior tibial tendonun ciddi şekilde yırtılması ve fonksiyon kaybı.
• Diğer tedavilere yanıt vermeme: Cerrahi olmayan tedavi yöntemlerine rağmen belirtilerin devam etmesi.

Düztabanlıkta Cerrahi Tedavi Seçenekleri

Düztabanlık cerrahisi, ayak ve ayak bileğindeki kemiklerin, tendonların ve bağların yeniden düzenlenmesini içerir. Kullanılacak cerrahi yöntem, düztabanlığın nedenine, şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. En sık kullanılan cerrahi tedavi seçenekleri şunlardır:

Posterior Tibial Tendon Tamiri ve Rekonstrüksiyonu

Posterior tibial tendon disfonksiyonu (PTTD) nedeniyle gelişen düztabanlıkta, hasar görmüş veya yırtılmış tendonun tamiri veya rekonstrüksiyonu gerekebilir. Bu işlemde, tendonun yırtılmış kısımları dikilir veya başka bir tendondan alınan greft ile tendon güçlendirilir. Tendonun tamiri mümkün değilse, tendon transferi yapılabilir. Tendon transferinde, ayak fonksiyonunu etkilemeyen başka bir tendondan alınan greft, posterior tibial tendonun yerine yerleştirilir.

Lateral Kolon Uzatma (Calcaneal Lengthening Osteotomy)

Bu işlemde, topuk kemiği (kalkaneus) kesilerek arasına kemik grefti yerleştirilir. Bu, ayak dış kenarının uzamasını ve iç kavisin yeniden oluşmasını sağlar. Lateral kolon uzatma, genellikle posterior tibial tendon tamiri veya rekonstrüksiyonu ile birlikte yapılır.

Medial Kaydırma Osteotomisi (Medial Sliding Osteotomy)

Bu işlemde, topuk kemiği (kalkaneus) kesilerek içe doğru kaydırılır. Bu, topuğun hizalanmasını düzeltir ve ayak iç kavisini destekler. Medial kaydırma osteotomisi, genellikle lateral kolon uzatma veya posterior tibial tendon tamiri ile birlikte yapılır.

Subtalar Füzyon

Subtalar eklem, topuk kemiği (kalkaneus) ile aşık kemiği (talus) arasında yer alan eklemdir. Subtalar füzyon, bu iki kemiğin birbirine kaynatılması işlemidir. Bu, subtalar eklemin hareketini ortadan kaldırır ve ayağı stabilize eder. Subtalar füzyon, genellikle şiddetli artrit veya deformitesi olan hastalarda tercih edilir.

Triple Artrodezis

Triple artrodezis, ayak bileği altındaki üç eklemin (subtalar, talonaviküler ve kalkaneoküboid) birbirine kaynatılması işlemidir. Bu işlem, ayağın hareketini önemli ölçüde kısıtlar ancak ağrıyı azaltır ve ayağı stabilize eder. Triple artrodezis, genellikle şiddetli deformitesi, artriti veya sinirsel sorunları olan hastalarda tercih edilir.

Tendon Transferi

Tendon transferi, ayak fonksiyonunu etkilemeyen başka bir tendondan alınan greftin, hasar görmüş veya fonksiyonunu kaybetmiş bir tendonun yerine yerleştirilmesi işlemidir. Düztabanlıkta en sık yapılan tendon transferi, fleksör digitorum longus (FDL) tendonunun posterior tibial tendonun yerine transfer edilmesidir.

Kidner Prosedürü

Kidner prosedürü, aksesuar naviküler kemiğin (ayak iç kısmında bulunan küçük bir kemik) çıkarılması işlemidir. Bu kemik, bazı kişilerde düztabanlığa ve ağrıya neden olabilir. Kidner prosedürü, genellikle aksesuar naviküler kemiği olan ve ağrı çeken hastalarda tercih edilir.

Cerrahi Öncesi Değerlendirme

Düztabanlık cerrahisine karar vermeden önce, hastanın detaylı bir şekilde değerlendirilmesi gerekir. Bu değerlendirme, aşağıdaki adımları içerir:

• Tıbbi öykü: Hastanın genel sağlık durumu, kullandığı ilaçlar, alerjileri ve geçirdiği ameliyatlar hakkında bilgi alınır.
• Fizik muayene: Ayak ve ayak bileğinin detaylı bir şekilde muayene edilmesi. Ayak şekli, hareket açıklığı, kas gücü ve sinir fonksiyonu değerlendirilir.
• Görüntüleme yöntemleri: Röntgen, MR ve BT gibi görüntüleme yöntemleri kullanılarak kemiklerin, tendonların ve bağların durumu değerlendirilir. Röntgen, kemik yapısını değerlendirmek için kullanılırken, MR, yumuşak dokuları (tendonlar, bağlar) değerlendirmek için kullanılır.
• Yürüme analizi: Hastanın yürüyüşü analiz edilerek, ayak ve ayak bileğinin nasıl hareket ettiği ve vücut ağırlığının nasıl dağıldığı değerlendirilir.

Ameliyat Süreci

Düztabanlık ameliyatı genellikle genel anestezi altında yapılır. Ameliyat süresi, yapılacak işleme bağlı olarak değişir. Ameliyat sırasında, cerrah ayak ve ayak bileğindeki kemikleri, tendonları ve bağları yeniden düzenler. Gerekirse, kemik greftleri veya tendon greftleri kullanılabilir. Ameliyat sonunda, cilt dikişlerle kapatılır ve ayağa alçı veya atel uygulanır.

Ameliyat Sonrası İyileşme Süreci

Düztabanlık ameliyatı sonrası iyileşme süreci, yapılacak işleme ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. İyileşme süreci genellikle aşağıdaki aşamalardan oluşur:

• İlk hafta: Ameliyat sonrası ilk hafta, ağrıyı kontrol altına almak ve şişliği azaltmak önemlidir. Ayak yüksekte tutulmalı ve buz uygulanmalıdır. Ağrı kesiciler düzenli olarak kullanılmalıdır. Dikişler genellikle 10-14 gün sonra alınır.
• Alçı veya atel dönemi: Ameliyat sonrası genellikle 6-12 hafta boyunca alçı veya atel kullanılır. Bu süre boyunca, ayağa ağırlık verilmemesi gerekir. Koltuk değnekleri veya yürüteç kullanılarak hareket edilebilir.
• Fizik tedavi: Alçı veya atel çıkarıldıktan sonra, fizik tedaviye başlanır. Fizik tedavi, kasları güçlendirmek, esnekliği artırmak ve doğru yürüme mekaniğini öğretmek için önemlidir. Fizik tedavi süreci, birkaç ay sürebilir.
• Tam iyileşme: Tam iyileşme genellikle 6-12 ay sürer. Bu süre boyunca, ayak şişebilir ve ağrıyabilir. Aktivite seviyesi yavaş yavaş artırılmalıdır.

Ameliyat Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Doktorun talimatlarına uyun: Ameliyat sonrası doktorun talimatlarına harfiyen uymak, iyileşme sürecini hızlandırmak için önemlidir.
• Ayağı yüksekte tutun: Ameliyat sonrası ilk birkaç hafta boyunca, ayağı mümkün olduğunca yüksekte tutmak, şişliği azaltmaya yardımcı olur.
• Buz uygulayın: Ameliyat sonrası ilk birkaç gün boyunca, günde birkaç kez 15-20 dakika boyunca buz uygulamak, ağrıyı ve şişliği azaltmaya yardımcı olur.
• Ağrı kesicileri düzenli kullanın: Doktorunuzun önerdiği ağrı kesicileri düzenli olarak kullanmak, ağrıyı kontrol altına almaya yardımcı olur.
• Yara bakımına dikkat edin: Dikişlerinizi temiz ve kuru tutmak, enfeksiyon riskini azaltmaya yardımcı olur.
• Fizik tedaviye düzenli katılın: Fizik tedaviye düzenli katılmak, kasları güçlendirmek, esnekliği artırmak ve doğru yürüme mekaniğini öğrenmek için önemlidir.
• Aktivite seviyenizi yavaş yavaş artırın: Tam iyileşme genellikle 6-12 ay sürer. Bu süre boyunca, aktivite seviyenizi yavaş yavaş artırmalı ve aşırı yüklenmeden kaçınmalısınız.
• Uygun ayakkabılar giyin: Ayak iç kavsini destekleyen ve rahat ayakkabılar giymek, iyileşme sürecini desteklemeye yardımcı olur.

Düztabanlık Cerrahisinin Riskleri ve Komplikasyonları

Her cerrahi işlemde olduğu gibi, düztabanlık cerrahisinin de bazı riskleri ve komplikasyonları vardır. Bu riskler ve komplikasyonlar şunlardır:

• Enfeksiyon: Ameliyat bölgesinde enfeksiyon gelişebilir. Enfeksiyon, antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
• Kanama: Ameliyat sırasında veya sonrasında kanama olabilir. Nadiren, kan transfüzyonu gerekebilir.
• Sinir hasarı: Ameliyat sırasında sinirler zarar görebilir. Bu, ayak veya ayak bileğinde uyuşukluğa, karıncalanmaya veya ağrıya neden olabilir.
• Tendon hasarı: Ameliyat sırasında tendonlar zarar görebilir. Bu, ayak fonksiyonunu etkileyebilir.
• Kemik kaynamama: Kemiklerin kaynatılması gereken durumlarda, kemikler kaynamayabilir. Bu, ek cerrahi müdahale gerektirebilir.
• Ağrı: Ameliyat sonrası ağrı devam edebilir. Ağrı, ağrı kesiciler, fizik tedavi veya ek cerrahi müdahale ile tedavi edilebilir.
• Hareket kısıtlılığı: Ameliyat sonrası ayak ve ayak bileği hareket açıklığı azalabilir. Fizik tedavi, hareket açıklığını artırmaya yardımcı olabilir.
• Kompleks bölgesel ağrı sendromu (CRPS): Nadiren, ameliyat sonrası kompleks bölgesel ağrı sendromu gelişebilir. Bu, şiddetli ağrı, şişlik ve renk değişikliğine neden olan kronik bir ağrı durumudur.
• DVT (Derin Ven Trombozu): Bacak damarlarında kan pıhtısı oluşması riskidir. Bu riski azaltmak için kan sulandırıcı ilaçlar kullanılabilir.

Düztabanlık Cerrahisinin Başarı Oranı

Düztabanlık cerrahisinin başarı oranı, yapılacak işleme ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Genel olarak, düztabanlık cerrahisi, ağrıyı azaltmak, ayak fonksiyonunu iyileştirmek ve yaşam kalitesini artırmak konusunda başarılıdır. Ancak, her hastanın sonucu farklı olabilir.

Sonuç

Düztabanlık cerrahisi, cerrahi olmayan tedavi yöntemleri yeterli olmadığında ve düztabanlık belirtileri kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkilediğinde düşünülebilecek bir seçenektir. Cerrahi tedavi seçenekleri, düztabanlığın nedenine, şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Ameliyat öncesi detaylı bir değerlendirme, doğru cerrahi yöntemin seçilmesi ve ameliyat sonrası uygun bakım, başarılı bir sonuç elde etmek için önemlidir. Eğer düztabanlık nedeniyle ağrı çekiyorsanız ve cerrahi olmayan tedavi yöntemleri işe yaramadıysa, bir ortopedi uzmanına danışarak cerrahi tedavi seçeneklerini değerlendirebilirsiniz.

Uyarı: Bu yazı, genel bilgilendirme amaçlıdır ve tıbbi tavsiye yerine geçmez. Düztabanlık veya herhangi bir sağlık sorunuyla ilgili endişeleriniz varsa, lütfen bir sağlık uzmanına danışın.