Dermatoloji

Egzama Çeşitleri Nelerdir?

Egzama, deride kaşıntı, kızarıklık, kuruluk ve bazen de kabarcıklar şeklinde kendini gösteren yaygın bir cilt rahatsızlığıdır. Tıbbi olarak "dermatit" olarak da bilinir. Egzama tek bir hastalık değildir; aksine, farklı nedenlere ve belirtilere sahip çeşitli türleri vardır. Bu yazıda, en sık görülen egzama çeşitlerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Egzama Nedir? Genel Bir Bakış

Egzama, bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesi sonucu ortaya çıkan inflamatuar bir durumdur. Bu aşırı tepki, cildin bariyer fonksiyonunu bozarak tahrişe ve alerjenlere karşı daha duyarlı hale gelmesine neden olur. Egzama genellikle çocukluk döneminde başlar, ancak yetişkinleri de etkileyebilir. Genetik yatkınlık, çevresel faktörler ve bağışıklık sistemi sorunları egzamanın ortaya çıkmasında rol oynayan önemli faktörlerdir.

Egzamanın belirtileri kişiden kişiye ve egzama türüne göre değişiklik gösterebilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Kaşıntı: Egzamanın en belirgin ve rahatsız edici belirtisidir. Kaşıntı şiddetli olabilir ve uyku kalitesini bozabilir.
• Kızarıklık: Etkilenen cilt bölgesinde kızarıklık ve iltihaplanma görülür.
• Kuruluk: Cilt kurur, pul pul dökülür ve çatlaklar oluşabilir.
• Kabarcıklar: Küçük, sıvı dolu kabarcıklar oluşabilir. Bu kabarcıklar patlayarak sulanabilir ve kabuklanabilir.
• Kalınlaşmış Cilt: Uzun süreli egzama durumlarında, cilt kalınlaşabilir ve sertleşebilir (likenifikasyon).
• Renk Değişiklikleri: Ciltte renk değişiklikleri (hiperpigmentasyon veya hipopigmentasyon) görülebilir.

Egzama Çeşitleri ve Özellikleri

Egzama, farklı nedenlere ve belirtilere sahip çeşitli türlere ayrılır. İşte en sık görülen egzama çeşitleri:

1. Atopik Dermatit

Atopik dermatit, en yaygın egzama türüdür ve genellikle çocukluk döneminde başlar. "Atopik" terimi, alerjik reaksiyonlara yatkınlığı ifade eder. Atopik dermatitli kişilerde genellikle alerjik rinit (saman nezlesi) ve astım gibi diğer alerjik durumlar da görülür.

Atopik Dermatitin Nedenleri

Atopik dermatitin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık, bağışıklık sistemi sorunları ve çevresel faktörlerin kombinasyonu rol oynar. Cildin bariyer fonksiyonunun bozulması, alerjenlerin ve tahriş edici maddelerin cilde daha kolay nüfuz etmesine ve inflamasyonu tetiklemesine neden olur.

Atopik dermatiti tetikleyebilecek faktörler şunlardır:

• Alerjenler: Polen, ev tozu akarları, hayvan tüyleri, küf gibi alerjenler.
• Tahriş Edici Maddeler: Sabunlar, deterjanlar, parfümler, kozmetik ürünler, yünlü giysiler gibi tahriş edici maddeler.
• Besinler: Bazı besinler (süt, yumurta, fındık, deniz ürünleri gibi) bazı kişilerde atopik dermatiti tetikleyebilir.
• Stres: Stres, atopik dermatit belirtilerini kötüleştirebilir.
• Terleme: Terleme, cildi tahriş ederek kaşıntıya neden olabilir.
• Hava Durumu: Soğuk ve kuru hava, cildin kurumasına ve atopik dermatit belirtilerinin şiddetlenmesine neden olabilir.

Atopik Dermatitin Belirtileri

Atopik dermatitin belirtileri yaşa göre değişiklik gösterebilir:

1. Bebeklerde (0-2 yaş):
   • Yanaklarda, saçlı deride ve gövdede kızarıklık ve kaşıntı.
   • Küçük, sıvı dolu kabarcıklar.
   • Cilt kuruluğu ve pul pul dökülme.
   • Kaşıntı nedeniyle huzursuzluk ve uyku sorunları.
2. Çocuklarda (2-12 yaş):
   • Dirsek içlerinde, diz arkalarında, bileklerde ve ayak bileklerinde kızarıklık ve kaşıntı.
   • Kalınlaşmış ve sertleşmiş cilt (likenifikasyon).
   • Ciltte renk değişiklikleri.
   • Kaşıntı nedeniyle ciltte çizikler ve enfeksiyon riski.
3. Yetişkinlerde:
   • El, ayak, boyun ve yüz gibi bölgelerde kızarıklık ve kaşıntı.
   • Cilt kuruluğu ve pul pul dökülme.
   • Kalınlaşmış ve sertleşmiş cilt (likenifikasyon).
   • Ciltte renk değişiklikleri.
   • Kaşıntı nedeniyle uyku sorunları.

Atopik Dermatitin Tanısı ve Tedavisi

Atopik dermatit tanısı genellikle fiziksel muayene ve hastanın tıbbi öyküsü alınarak konulur. Alerji testleri (cilt prick testi veya kan testi) alerjenleri belirlemeye yardımcı olabilir.

Atopik dermatitin tedavisi, belirtileri hafifletmeye ve atakları önlemeye yöneliktir. Tedavi yöntemleri şunları içerir:

• Nemlendiriciler: Cildin nemli tutulması, atopik dermatit tedavisinin temelidir. Günde birkaç kez, özellikle banyo veya duştan sonra nemlendirici krem veya losyon uygulanmalıdır.
• Topikal Kortikosteroidler: Kızarıklığı ve kaşıntıyı azaltmak için kullanılır. Doktorun önerdiği dozda ve sürede kullanılmalıdır. Uzun süreli ve aşırı kullanımından kaçınılmalıdır.
• Topikal Kalsinörin İnhibitörleri: Tacrolimus ve pimecrolimus gibi ilaçlar, bağışıklık sistemini baskılayarak inflamasyonu azaltır. Topikal kortikosteroidlere alternatif olarak kullanılabilir.
• Antihistaminikler: Kaşıntıyı hafifletmeye yardımcı olabilir. Özellikle gece kaşıntısı için faydalıdır.
• Fototerapi (Işık Terapisi): Ultraviyole (UV) ışınları kullanılarak inflamasyonu azaltır.
• Sistemik İlaçlar: Şiddetli atopik dermatit vakalarında, doktor sistemik kortikosteroidler, immünosupresanlar (metotreksat, siklosporin) veya biyolojik ilaçlar (dupilumab) reçete edebilir.
• Islak Sargı Tedavisi: Şiddetli atopik dermatit ataklarında, nemli sargılar cildin nemlenmesine ve inflamasyonun azalmasına yardımcı olabilir.
• Alerjenlerden Kaçınma: Alerji testleri ile belirlenen alerjenlerden kaçınmak, atopik dermatit ataklarını önlemeye yardımcı olabilir.
• Tahriş Edici Maddelerden Kaçınma: Sabunlar, deterjanlar, parfümler ve yünlü giysiler gibi tahriş edici maddelerden kaçınmak önemlidir.
• Stres Yönetimi: Stresi azaltmak için yoga, meditasyon veya diğer rahatlama teknikleri uygulanabilir.

2. Kontakt Dermatit

Kontakt dermatit, cildin bir maddeye temas etmesi sonucu ortaya çıkan inflamatuar bir durumdur. İki ana türü vardır: alerjik kontakt dermatit ve irritan kontakt dermatit.

Alerjik Kontakt Dermatit

Alerjik kontakt dermatit, cildin bir alerjene (alerjiye neden olan madde) temas etmesi sonucu ortaya çıkar. Bağışıklık sistemi, bu maddeyi yabancı olarak algılar ve inflamatuar bir yanıt başlatır.

Alerjik kontakt dermatite neden olabilecek yaygın alerjenler şunlardır:

• Nikol: Takılarda, kemer tokalarında ve cep telefonlarında bulunabilir.
• Parfüm ve Kozmetik Ürünler: Parfümlerde, losyonlarda, makyaj malzemelerinde ve saç boyalarında bulunan kimyasallar.
• Lateks: Eldivenlerde, balonlarda ve bazı tıbbi malzemelerde bulunur.
• Koruyucu Maddeler: Kozmetik ürünlerde ve kişisel bakım ürünlerinde bulunan koruyucu maddeler (parabenler, formaldehit).
• Bitkiler: Zehirli sarmaşık, zehirli meşe ve zehirli sumak gibi bitkiler.

Alerjik kontakt dermatitin belirtileri, alerjene maruz kaldıktan 12-48 saat sonra ortaya çıkar ve şunları içerebilir:

• Kaşıntı
• Kızarıklık
• Kabarcıklar
• Sulanma
• Kabuklanma

İrritan Kontakt Dermatit

İrritan kontakt dermatit, cildin tahriş edici bir maddeye (irritan) temas etmesi sonucu ortaya çıkar. Bu maddeler cildin bariyer fonksiyonunu bozarak inflamasyona neden olur. Alerjik kontakt dermatitten farklı olarak, irritan kontakt dermatit bağışıklık sistemi reaksiyonunu içermez.

İrritan kontakt dermatite neden olabilecek yaygın irritanlar şunlardır:

• Sabunlar ve Deterjanlar: Cildin doğal yağlarını uzaklaştırarak kuruluğa ve tahrişe neden olabilir.
• Çamaşır Suyu ve Temizlik Maddeleri: Cildi yakarak tahrişe neden olabilir.
• Asitler ve Alkaliler: Ciltte yanıklara neden olabilir.
• Su: Sık sık suya maruz kalmak, cildin bariyer fonksiyonunu bozabilir.
• Organik Çözücüler: Boyalar, vernikler ve temizleyicilerde bulunur ve cildi kurutarak tahrişe neden olabilir.

İrritan kontakt dermatitin belirtileri, irritana maruz kaldıktan hemen sonra ortaya çıkar ve şunları içerebilir:

• Kızarıklık
• Kuruluk
• Çatlaklar
• Yanma
• Kaşıntı

Kontakt Dermatitin Tanısı ve Tedavisi

Kontakt dermatit tanısı genellikle fiziksel muayene ve hastanın tıbbi öyküsü alınarak konulur. Alerjik kontakt dermatit şüphesi varsa, yama testi (patch test) uygulanabilir. Yama testinde, şüpheli alerjenler cilde yapıştırılır ve 48-72 saat sonra cilt reaksiyonları değerlendirilir.

Kontakt dermatitin tedavisi, irritandan veya alerjenden kaçınmayı ve belirtileri hafifletmeyi içerir. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:

• İrritandan veya Alerjenden Kaçınma: Kontakt dermatit tedavisinin en önemli adımıdır. İrritan veya alerjen belirlendikten sonra, bunlardan kaçınmak gerekir.
• Nemlendiriciler: Cildin nemli tutulması, kontakt dermatit tedavisinin temelidir. Günde birkaç kez, özellikle elleri yıkadıktan sonra nemlendirici krem veya losyon uygulanmalıdır.
• Topikal Kortikosteroidler: Kızarıklığı ve kaşıntıyı azaltmak için kullanılır. Doktorun önerdiği dozda ve sürede kullanılmalıdır.
• Koruyucu Kremler: Cildi tahriş edici maddelerden korumak için kullanılabilir. Örneğin, elleri sık sık yıkayan kişiler için bariyer kremler faydalı olabilir.
• Antihistaminikler: Kaşıntıyı hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Sistemik Kortikosteroidler: Şiddetli kontakt dermatit vakalarında, doktor sistemik kortikosteroidler reçete edebilir.

3. Seboreik Dermatit

Seboreik dermatit, yağ bezlerinin yoğun olduğu bölgelerde (saçlı deri, yüz, göğüs, sırt) görülen kronik bir inflamatuar cilt rahatsızlığıdır. Genellikle kepeklenme, kızarıklık ve kaşıntı ile karakterizedir.

Seboreik Dermatitin Nedenleri

Seboreik dermatitin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, Malassezia furfur adı verilen bir mantarın rol oynadığı düşünülmektedir. Bu mantar, ciltteki yağlarla beslenir ve inflamasyona neden olan maddeler üretir. Genetik yatkınlık, stres, hormonal değişiklikler ve bağışıklık sistemi sorunları seboreik dermatit riskini artırabilir.

Seboreik Dermatitin Belirtileri

Seboreik dermatitin belirtileri şunları içerebilir:

• Kepeklenme: Saçlı deride beyaz veya sarımsı pullanma.
• Kızarıklık: Saçlı deride, yüzde (kaşlar, burun kenarları, alın) ve göğüste kızarıklık.
• Kaşıntı: Etkilenen bölgelerde kaşıntı.
• Yağlı Cilt: Etkilenen bölgelerde cilt yağlı olabilir.
• Kabuklanma: Şiddetli vakalarda, ciltte kabuklanma görülebilir.

Bebeklerde seboreik dermatit, genellikle "konak" olarak adlandırılır. Konak, saçlı deride kalın, sarımsı kabuklar şeklinde kendini gösterir. Genellikle birkaç ay içinde kendiliğinden geçer.

Seboreik Dermatitin Tanısı ve Tedavisi

Seboreik dermatit tanısı genellikle fiziksel muayene ile konulur. Gerekirse, cilt biyopsisi yapılabilir.

Seboreik dermatitin tedavisi, belirtileri kontrol altına almaya yöneliktir. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:

• Antifungal Şampuanlar: Ketokonazol, selenyum sülfit veya çinko piritiyon içeren şampuanlar, Malassezia mantarının büyümesini engelleyerek kepeklenmeyi azaltır.
• Topikal Kortikosteroidler: Kızarıklığı ve kaşıntıyı azaltmak için kullanılır. Doktorun önerdiği dozda ve sürede kullanılmalıdır.
• Topikal Kalsinörin İnhibitörleri: Tacrolimus ve pimecrolimus gibi ilaçlar, inflamasyonu azaltır. Topikal kortikosteroidlere alternatif olarak kullanılabilir.
• Salisilik Asit İçeren Ürünler: Ciltteki ölü hücreleri temizleyerek kepeklenmeyi azaltır.
• Nemlendiriciler: Cildin nemli tutulması, seboreik dermatit tedavisinde önemlidir.
• Güneş Işığı: Güneş ışığı, seboreik dermatit belirtilerini hafifletebilir. Ancak, aşırı güneşe maruz kalmaktan kaçınılmalıdır.

4. Dishidrotik Egzama (Pomfoliks)

Dishidrotik egzama, ellerde ve ayaklarda küçük, sıvı dolu kabarcıkların oluştuğu bir egzama türüdür. Genellikle stres, alerjiler veya terleme ile tetiklenir.

Dishidrotik Egzaanın Nedenleri

Dishidrotik egzaanın kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık, stres, alerjiler, terleme ve bazı metallere (nikel, kobalt) maruz kalma gibi faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

Dishidrotik Egzaanın Belirtileri

Dishidrotik egzaanın belirtileri şunları içerebilir:

• Kabarcıklar: Eller ve ayaklarda (genellikle parmakların kenarlarında ve avuç içlerinde) küçük, sıvı dolu kabarcıklar.
• Kaşıntı: Kabarcıklar kaşıntılı olabilir.
• Yanma: Etkilenen bölgelerde yanma hissi olabilir.
• Pullanma: Kabarcıklar kuruduktan sonra cilt pullanabilir.
• Ağrı: Şiddetli vakalarda, kabarcıklar ağrılı olabilir.

Dishidrotik Egzaanın Tanısı ve Tedavisi

Dishidrotik egzama tanısı genellikle fiziksel muayene ile konulur. Gerekirse, cilt biyopsisi yapılabilir.

Dishidrotik egzaanın tedavisi, belirtileri hafifletmeye yöneliktir. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:

• Topikal Kortikosteroidler: Kızarıklığı ve kaşıntıyı azaltmak için kullanılır. Doktorun önerdiği dozda ve sürede kullanılmalıdır.
• Soğuk Kompresler: Kaşıntıyı ve inflamasyonu azaltmaya yardımcı olabilir.
• Nemlendiriciler: Cildin nemli tutulması önemlidir.
• Antihistaminikler: Kaşıntıyı hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Fototerapi (Işık Terapisi): Ultraviyole (UV) ışınları kullanılarak inflamasyonu azaltır.
• Botulinum Toksini (Botoks) Enjeksiyonları: Aşırı terlemeyi azaltarak dishidrotik egzama belirtilerini hafifletebilir.
• Sistemik Kortikosteroidler: Şiddetli vakalarda, doktor sistemik kortikosteroidler reçete edebilir.

5. Nümeral Egzama (Diskoid Egzama)

Nümeral egzama, deride madeni para şeklinde yuvarlak veya oval lezyonlarla karakterize kronik bir egzama türüdür. Genellikle bacaklarda, kollarda ve gövdede görülür.

Nümeral Egzaanın Nedenleri

Nümeral egzaanın kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, kuru cilt, böcek ısırıkları, cilt yaralanmaları, stres ve alerjiler gibi faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Bazı durumlarda, bakteriyel enfeksiyonlar da nümeral egzamayı tetikleyebilir.

Nümeral Egzaanın Belirtileri

Nümeral egzaanın belirtileri şunları içerebilir:

• Yuvarlak veya Oval Lezyonlar: Deride madeni para şeklinde yuvarlak veya oval, kırmızı, kaşıntılı lezyonlar.
• Kaşıntı: Lezyonlar kaşıntılı olabilir.
• Kabarcıklar: Lezyonlarda küçük kabarcıklar oluşabilir.
• Sulanma: Kabarcıklar patlayarak sulanabilir.
• Kabuklanma: Lezyonlar kabuklanabilir.
• Kuru Cilt: Lezyonların etrafındaki cilt kuru olabilir.

Nümeral Egzaanın Tanısı ve Tedavisi

Nümeral egzama tanısı genellikle fiziksel muayene ile konulur. Gerekirse, cilt biyopsisi yapılabilir.

Nümeral egzaanın tedavisi, belirtileri hafifletmeye ve lezyonların iyileşmesini sağlamaya yöneliktir. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:

• Topikal Kortikosteroidler: Kızarıklığı ve kaşıntıyı azaltmak için kullanılır. Doktorun önerdiği dozda ve sürede kullanılmalıdır.
• Nemlendiriciler: Cildin nemli tutulması, nümeral egzama tedavisinde önemlidir. Günde birkaç kez nemlendirici krem veya losyon uygulanmalıdır.
• Antihistaminikler: Kaşıntıyı hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Antibiyotikler: Bakteriyel enfeksiyon şüphesi varsa, doktor antibiyotik reçete edebilir.
• Islak Sargı Tedavisi: Şiddetli vakalarda, nemli sargılar cildin nemlenmesine ve inflamasyonun azalmasına yardımcı olabilir.
• Fototerapi (Işık Terapisi): Ultraviyole (UV) ışınları kullanılarak inflamasyonu azaltır.
• Sistemik Kortikosteroidler: Şiddetli vakalarda, doktor sistemik kortikosteroidler reçete edebilir.

Egzama ile Yaşamak: İpuçları ve Öneriler

Egzama kronik bir durum olabilir, ancak doğru tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile belirtiler kontrol altında tutulabilir ve yaşam kalitesi artırılabilir. İşte egzama ile yaşarken dikkat edilmesi gereken bazı ipuçları ve öneriler:

• Cildinizi Nemli Tutun: Cildinizi günde birkaç kez, özellikle banyo veya duştan sonra nemlendirin. Nemlendirici kremler, losyonlar veya merhemler kullanabilirsiniz. Vazelin gibi yoğun nemlendiriciler, kuru ciltler için daha uygundur.
• Ilık Banyo veya Duş Alın: Sıcak su, cildinizi kurutabilir ve egzama belirtilerini kötüleştirebilir. Ilık su ile kısa süreli banyo veya duş alın.
• Hafif Sabunlar ve Temizleyiciler Kullanın: Cildinizi tahriş edebilecek sert sabunlar, deterjanlar ve parfümlü ürünlerden kaçının. Parfümsüz, hipoalerjenik ve nazik temizleyiciler tercih edin.
• Tahriş Edici Maddelerden Kaçının: Yünlü giysiler, sentetik kumaşlar ve bazı kimyasallar cildinizi tahriş edebilir. Pamuklu giysiler giymeye özen gösterin ve çamaşırlarınızı parfümsüz deterjanlarla yıkayın.
• Alerjenlerden Kaçının: Alerji testleri ile belirlenen alerjenlerden kaçınmak, egzama ataklarını önlemeye yardımcı olabilir. Evinizi düzenli olarak temizleyin, ev tozu akarlarını ve küfü kontrol altında tutun.
• Terlemeyi Kontrol Altına Alın: Terleme, cildi tahriş ederek kaşıntıya neden olabilir. Egzersiz yaparken veya sıcak havalarda pamuklu giysiler giyin ve terlemeyi önleyici ürünler kullanın.
• Stresi Yönetin: Stres, egzama belirtilerini kötüleştirebilir. Yoga, meditasyon, egzersiz veya diğer rahatlama teknikleri ile stresi yönetmeye çalışın.
• Kaşımaktan Kaçının: Kaşımak, cildi daha da tahriş eder ve enfeksiyon riskini artırır. Kaşıntıyı hafifletmek için soğuk kompres uygulayın veya antihistaminik ilaçlar kullanın.
• Doktorunuzla İşbirliği Yapın: Egzama tedavisinde doktorunuzla işbirliği yapmak önemlidir. Doktorunuzun önerdiği ilaçları düzenli olarak kullanın ve düzenli olarak kontrole gidin.

Sonuç

Egzama, farklı nedenlere ve belirtilere sahip çeşitli türleri olan yaygın bir cilt rahatsızlığıdır. Atopik dermatit, kontakt dermatit, seboreik dermatit, dishidrotik egzama ve nümeral egzama, en sık görülen egzama çeşitleridir. Egzamanın nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık, bağışıklık sistemi sorunları ve çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Egzama tedavisi, belirtileri hafifletmeye ve atakları önlemeye yöneliktir. Nemlendiriciler, topikal kortikosteroidler, antihistaminikler ve alerjenlerden kaçınma gibi yöntemler egzama tedavisinde sıklıkla kullanılır. Egzama ile yaşarken, cildinizi nemli tutmak, tahriş edici maddelerden kaçınmak, stresi yönetmek ve doktorunuzla işbirliği yapmak önemlidir.