Genel Göz SağlığıGlokom

Glokom Hakkında Bilmeniz Gerekenler: Erken Teşhisin Önemi

Glokom, dünya çapında milyonlarca insanı etkileyen, sinsi ve ilerleyici bir göz hastalığıdır. Genellikle herhangi bir belirti vermeden yavaş yavaş ilerlediği için, erken teşhis hayati önem taşır. Bu blog yazısında, glokom hakkında bilmeniz gereken her şeyi, neden erken teşhisin bu kadar önemli olduğunu ve görme yetinizi korumak için neler yapabileceğinizi detaylı bir şekilde ele alacağız.

Glokom Nedir?

Glokom, optik sinire zarar veren bir grup göz hastalığına verilen genel addır. Optik sinir, gözden beyne görsel bilgileri ileten sinirdir. Bu sinirdeki hasar, görme kaybına ve hatta körlüğe yol açabilir. Çoğu zaman, bu hasar göz içindeki basıncın (intraoküler basınç veya İOB) yükselmesiyle ilişkilidir, ancak glokom, normal göz basıncına sahip kişilerde de görülebilir.

Optik Sinir ve Glokom İlişkisi

Optik sinir, gözün arka kısmında yer alır ve milyonlarca sinir lifinden oluşur. Bu lifler, retinadan (gözün ışığa duyarlı tabakası) gelen görsel bilgileri beyne iletir. Glokom, bu sinir liflerine zarar vererek, sinir liflerinin sayısının azalmasına ve optik sinirin yapısının bozulmasına neden olur. Bu hasar, başlangıçta periferik (çevresel) görme kaybına yol açar ve zamanla merkezi görüşü de etkileyebilir.

Göz İçi Basıncı (İOB) ve Glokom

Göz içi basıncı, gözün içindeki sıvının (aköz hümör) basıncıdır. Aköz hümör, gözün ön kısmında üretilir ve gözün içindeki yapıları besler. Daha sonra, gözün dışına doğru özel kanallar aracılığıyla drene olur. Bu drenaj süreci bozulursa, göz içi basıncı yükselir. Yüksek göz içi basıncı, optik sinire baskı yaparak sinir liflerine zarar verebilir. Ancak, her yüksek göz içi basıncı olan kişide glokom gelişmez ve bazı kişiler normal göz içi basıncına rağmen glokom geliştirebilir.

Glokomun Nedenleri ve Risk Faktörleri

Glokomun kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir, ancak çeşitli risk faktörleri ve olası nedenler tanımlanmıştır.

Birincil Açık Açılı Glokom (POAG)

En sık görülen glokom türüdür. Bu tipte, göz içindeki drenaj kanalları açık olmasına rağmen, aköz hümörün drenajı yavaşlar ve bu da göz içi basıncının yükselmesine neden olur. POAG genellikle belirti vermeden yavaş ilerler.

Açı Kapanması Glokomu

Bu tipte, iris (gözün renkli kısmı) ile kornea arasındaki açı daralır veya kapanır, bu da aköz hümörün drenajını engeller. Açı kapanması glokomu akut veya kronik olabilir. Akut açı kapanması glokomu, ani ve şiddetli göz ağrısı, bulanık görme, kızarıklık ve bulantı gibi belirtilerle ortaya çıkar ve acil tıbbi müdahale gerektirir.

Normal Tansiyonlu Glokom (NTG)

Bu tipte, optik sinir hasarı normal göz içi basıncı seviyelerinde meydana gelir. NTG'nin nedeni tam olarak bilinmemektedir, ancak optik sinirin kan akışındaki problemler veya sinir liflerinin daha hassas olması gibi faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

Sekonder Glokom

Bu tip glokom, başka bir göz rahatsızlığı veya sistemik hastalık sonucu ortaya çıkar. Katarakt, üveit (göz iltihabı), göz yaralanmaları, kortikosteroid ilaçların uzun süreli kullanımı ve bazı tümörler sekonder glokoma neden olabilir.

Konjenital Glokom

Doğuştan gelen bir glokom türüdür. Bebeklerde ve küçük çocuklarda görülür. Gözün drenaj sistemindeki gelişimsel anormallikler nedeniyle ortaya çıkar. Belirtileri arasında gözlerde büyüme, ışığa duyarlılık ve gözlerde sulanma bulunur.

Risk Faktörleri

• Yaş: 60 yaşın üzerindeki kişilerde glokom riski artar.
• Aile Öyküsü: Ailede glokom öyküsü olan kişilerde glokom gelişme riski daha yüksektir.
• Irk: Afrika kökenli Amerikalılarda glokom riski daha yüksektir ve hastalık daha erken yaşlarda ve daha şiddetli seyredebilir.
• Yüksek Göz İçi Basıncı: Yüksek İOB, glokom için önemli bir risk faktörüdür.
• Miyopi (Uzağı Görememe): Miyop kişilerde glokom riski daha yüksektir.
• Diyabet: Diyabet, glokom riskini artırabilir.
• Yüksek veya Düşük Kan Basıncı: Kan basıncındaki dalgalanmalar, optik sinire zarar verebilir.
• Kortikosteroid Kullanımı: Uzun süreli kortikosteroid ilaç kullanımı, glokom riskini artırabilir.
• Göz Yaralanmaları: Göz yaralanmaları, glokom gelişimine yol açabilir.

Glokomun Belirtileri

Glokomun en tehlikeli yönlerinden biri, genellikle erken aşamalarda belirti vermemesidir. Bu nedenle, birçok kişi hastalığın ilerlemiş aşamalarına kadar glokomu olduğunu fark etmez. Belirtiler, glokomun türüne ve hastalığın evresine göre değişebilir.

Birincil Açık Açılı Glokom (POAG) Belirtileri

POAG genellikle belirti vermeden yavaş yavaş ilerler. İlk belirti genellikle periferik (çevresel) görme kaybıdır. Bu nedenle, kişi doğrudan bakarken net görür, ancak yan taraflardaki nesneleri görmekte zorlanır. Zamanla, görme alanı daralır ve tünel görüşü olarak bilinen bir duruma yol açabilir. Merkezi görüş, hastalığın ileri evrelerinde etkilenir.

Açı Kapanması Glokomu Belirtileri

Açı kapanması glokomu akut veya kronik olabilir. Akut açı kapanması glokomunda belirtiler aniden ortaya çıkar ve şiddetli olabilir:

• Şiddetli göz ağrısı
• Bulanık görme
• Gözde kızarıklık
• Baş ağrısı
• Bulantı ve kusma
• Göz etrafında renkli haleler görme

Akut açı kapanması glokomu, acil tıbbi müdahale gerektirir. Kronik açı kapanması glokomu, POAG'ye benzer şekilde yavaş ve belirtisiz ilerleyebilir.

Normal Tansiyonlu Glokom (NTG) Belirtileri

NTG'nin belirtileri POAG'ye benzerdir. Periferik görme kaybı ilk belirti olabilir. Göz içi basıncı normal olduğu için, teşhis genellikle diğer glokom türlerine göre daha zordur.

Konjenital Glokom Belirtileri

Konjenital glokomun belirtileri doğumdan itibaren veya erken çocukluk döneminde ortaya çıkar:

• Gözlerde büyüme (buftalmi)
• Gözlerde sulanma
• Işığa duyarlılık (fotofobi)
• Kornea bulanıklığı

Glokom Teşhisi

Glokom teşhisi, kapsamlı bir göz muayenesi ile konulur. Göz doktoru, bir dizi test yaparak optik sinirdeki hasarı ve göz içi basıncını değerlendirir.

Göz Muayenesi

Göz muayenesi, glokom teşhisinde ilk adımdır. Göz doktoru, görme keskinliğini ölçer, gözün ön ve arka kısımlarını inceler ve göz içi basıncını ölçer.

Tonometri

Tonometri, göz içi basıncını ölçmek için kullanılan bir testtir. Farklı tonometri yöntemleri vardır:

• Applanasyon Tonometrisi: Korneaya hafifçe dokunularak göz içi basıncı ölçülür.
• Non-Contact Tonometri (Hava Pufu): Korneaya hava pufu üflenerek göz içi basıncı ölçülür.

Gonioskop

Gonioskop, gözün drenaj açısını incelemek için kullanılan bir testtir. Göz doktoru, özel bir mercek kullanarak kornea ile iris arasındaki açıyı değerlendirir ve drenaj kanallarının açık olup olmadığını kontrol eder.

Oftalmoskopi

Oftalmoskopi, optik siniri incelemek için kullanılan bir testtir. Göz doktoru, oftalmoskop adı verilen bir cihaz kullanarak optik sinirin yapısını değerlendirir ve glokom hasarını belirlemeye çalışır. Optik sinir başındaki çukurluk (cup-to-disc oranı) değerlendirilir. Glokomda bu çukurluk genişler.

Görme Alanı Testi (Perimetri)

Görme alanı testi, kişinin periferik (çevresel) görüşünü değerlendirmek için kullanılır. Bu test, glokomun neden olduğu görme alanı kayıplarını belirlemeye yardımcı olur. Hasta, bir cihaza bakar ve farklı noktalarda beliren ışıkları gördüğünde düğmeye basar. Bu sayede, görme alanındaki kör noktalar veya zayıf bölgeler tespit edilir.

Optik Koherens Tomografi (OCT)

OCT, optik sinir liflerinin kalınlığını ölçmek için kullanılan bir görüntüleme tekniğidir. Bu test, optik sinirdeki hasarı erken aşamalarda tespit etmeye yardımcı olur. OCT, optik sinir ve retina tabakalarının yüksek çözünürlüklü görüntülerini sağlar ve glokomun ilerlemesini takip etmek için de kullanılır.

Glokom Tedavisi

Glokomun kesin bir tedavisi yoktur, ancak tedavi yöntemleri ile hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir veya durdurulabilir. Tedavinin amacı, göz içi basıncını düşürmek ve optik sinirdeki hasarı önlemektir.

Göz Damlaları

Göz damlaları, glokom tedavisinde en sık kullanılan yöntemdir. Farklı türde göz damlaları vardır ve her biri göz içi basıncını farklı mekanizmalarla düşürür:

• Prostaglandin Analogları: Göz içindeki sıvının dışarı akışını artırır.
• Beta Blokerler: Göz içindeki sıvı üretimini azaltır.
• Alfa Agonistler: Hem sıvı üretimini azaltır hem de sıvı akışını artırır.
• Karbonik Anhidraz İnhibitörleri: Göz içindeki sıvı üretimini azaltır.
• Miotikler: Göz içindeki drenaj kanallarını açar.

Göz damlaları düzenli olarak ve doktorun önerdiği şekilde kullanılmalıdır. Yan etkileri olabilir, bu nedenle doktorunuzla düzenli olarak görüşmek önemlidir.

Lazer Tedavisi

Lazer tedavisi, göz içi basıncını düşürmek için kullanılan bir diğer yöntemdir. Farklı lazer tedavisi yöntemleri vardır:

• Selektif Lazer Trabeküloplasti (SLT): Drenaj kanallarını açarak göz içi sıvısının akışını artırır.
• Argon Lazer Trabeküloplasti (ALT): SLT'ye benzer şekilde çalışır, ancak daha eski bir yöntemdir.
• Lazer İridotomi: Açı kapanması glokomunda, iriste küçük bir delik açarak göz içindeki sıvının akışını sağlar.
• Siklofotokoagülasyon: Göz içindeki sıvı üretimini azaltmak için siliyer cismi hedef alır.

Cerrahi Tedavi

Göz damlaları ve lazer tedavisi yeterli olmadığı durumlarda, cerrahi tedavi gerekebilir. Farklı cerrahi yöntemler vardır:

• Trabekülektomi: Gözün dışına yeni bir drenaj kanalı oluşturulur.
• Göz İçi Basıncı Düşürücü Tüp İmplantasyonu: Göz içine küçük bir tüp yerleştirilerek göz içindeki sıvının dışarı akışı sağlanır.
• Minimal İnvaziv Glokom Cerrahisi (MIGS): Daha az invaziv cerrahi yöntemlerdir ve iyileşme süreci daha kısadır. Çeşitli MIGS prosedürleri mevcuttur.

Erken Teşhisin Önemi

Glokomda erken teşhis, görme kaybını önlemek veya yavaşlatmak için hayati önem taşır. Glokomun erken evrelerinde genellikle belirti olmadığı için, düzenli göz muayeneleri erken teşhis için tek yoldur.

Görme Kaybını Önleme

Glokomun neden olduğu görme kaybı geri döndürülemez. Ancak, erken teşhis ve tedavi ile hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir veya durdurulabilir. Bu sayede, görme yetisi korunabilir ve kişinin yaşam kalitesi artırılabilir.

Tedavi Seçenekleri

Glokom ne kadar erken teşhis edilirse, tedavi seçenekleri o kadar fazla olur. Erken evrelerde genellikle göz damlaları yeterli olabilirken, ilerlemiş vakalarda lazer tedavisi veya cerrahi gerekebilir.

Düzenli Göz Muayeneleri

Glokom risk faktörleri taşıyan kişilerin düzenli olarak göz muayenesi yaptırması önemlidir. Genel olarak, 40 yaşından sonra her 1-2 yılda bir göz muayenesi yaptırmak önerilir. Ailede glokom öyküsü olan, diyabeti olan veya yüksek miyopisi olan kişilerin daha sık muayene olması gerekebilir.

Kendi Kendine Kontrol

Kendi kendine görme alanı kontrolü yapmak da önemlidir. Gözlerinizi ayrı ayrı kapatarak, her iki gözünüzle de çevrenizi kontrol edin. Herhangi bir görme kaybı veya bulanıklık fark ederseniz, derhal bir göz doktoruna başvurun.

Glokom ile Yaşamak

Glokom teşhisi konulduktan sonra, hastalığı yönetmek ve yaşam kalitesini korumak için bazı adımlar atılabilir.

Tedaviye Uyum

Göz damlalarını düzenli olarak ve doktorun önerdiği şekilde kullanmak, tedavinin başarısı için çok önemlidir. İlaçlarınızı unutmamak için hatırlatıcılar kullanabilir veya günlük rutininize entegre edebilirsiniz.

Düzenli Kontroller

Göz doktorunuzla düzenli olarak görüşmek ve kontrollerinizi aksatmamak, hastalığın ilerlemesini takip etmek ve tedaviyi gerektiğinde ayarlamak için önemlidir.

Sağlıklı Yaşam Tarzı

Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, genel sağlığınızı iyileştirmenin yanı sıra, glokomun ilerlemesini yavaşlatmaya da yardımcı olabilir. Düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek ve sigara içmemek önemlidir.

Destek Grupları

Glokomla yaşayan diğer kişilerle iletişim kurmak, deneyimlerinizi paylaşmak ve destek almak, moralinizi yüksek tutmanıza yardımcı olabilir. Glokom destek grupları, çevrimiçi veya yerel olarak bulunabilir.

Görme Kaybıyla Başa Çıkmak

Glokomun ilerlemesiyle görme kaybı yaşarsanız, günlük yaşamınızı kolaylaştırmak için bazı stratejiler geliştirebilirsiniz. Örneğin, daha büyük yazı tipleri kullanabilir, daha parlak aydınlatma sağlayabilir ve özel görme yardımcıları kullanabilirsiniz.

Sonuç

Glokom, sinsi ve tehlikeli bir göz hastalığıdır, ancak erken teşhis ve uygun tedavi ile görme kaybı önlenebilir veya yavaşlatılabilir. Düzenli göz muayeneleri yaptırmak, risk faktörlerini bilmek ve belirtileri takip etmek, glokomla mücadelede önemli adımlardır. Göz sağlığınızı korumak ve görme yetinizi uzun yıllar boyunca sürdürmek için bu bilgileri dikkate alın.