Genel CerrahiGirişimsel RadyolojiTıbbi OnkolojiNükleer Tıp

Karaciğer Kanserinde Yittrium-90 Tedavisi İçin Kimler Uygun?

Karaciğer kanseri, dünya genelinde önemli bir sağlık sorunudur ve tedavi seçenekleri hastalığın evresine, hastanın genel sağlık durumuna ve diğer faktörlere bağlı olarak değişir. Yittrium-90 (Y-90) tedavisi, özellikle karaciğere sınırlı olan ve cerrahi olarak çıkarılamayan karaciğer kanserlerinde umut vadeden bir tedavi yöntemidir. Bu yazıda, Y-90 tedavisi için uygun olan adayları detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Yittrium-90 (Y-90) Tedavisi Nedir?

Y-90 tedavisi, selektif internal radyoterapi (SIRT) olarak da bilinir. Bu tedavi yönteminde, radyoaktif bir madde olan Yittrium-90 içeren mikroküreler, karaciğere giden kan damarları aracılığıyla doğrudan tümöre verilir. Mikroküreler, tümörün içinden radyasyon yayarak kanser hücrelerini hedef alır ve yok ederken, sağlıklı karaciğer dokusunu mümkün olduğunca korur.

Y-90 tedavisinin temel prensibi, tümörün beslenmesini sağlayan kan damarlarını kullanarak tümöre yüksek dozda radyasyon vermektir. Bu sayede, sistemik kemoterapinin yan etkilerinden kaçınılırken, tümör üzerinde daha etkili bir tedavi sağlanabilir.

Y-90 Tedavisinin Karaciğer Kanserindeki Rolü

Y-90 tedavisi, özellikle aşağıdaki karaciğer kanseri türlerinde kullanılır:

• Hepatosellüler Karsinom (HCC): Karaciğerin ana hücrelerinden kaynaklanan en sık görülen karaciğer kanseri türüdür. Y-90 tedavisi, HCC'nin cerrahi olarak çıkarılamayan veya karaciğer nakli için uygun olmayan vakalarında sıklıkla kullanılır.
• Kolanjiyokarsinom (CCA): Safra kanallarından kaynaklanan bir karaciğer kanseri türüdür. Y-90 tedavisi, CCA'nın karaciğere sınırlı olduğu ve diğer tedavi seçeneklerinin yetersiz kaldığı durumlarda kullanılabilir.
• Karaciğere Metastaz Yapmış Kanserler: Kolorektal kanser, meme kanseri veya nöroendokrin tümörler gibi diğer kanserlerin karaciğere yayılması durumunda, Y-90 tedavisi metastazları hedeflemek için kullanılabilir.

Y-90 Tedavisi İçin Uygun Adayların Belirlenmesi

Y-90 tedavisinin başarısı, doğru hasta seçimine bağlıdır. Her karaciğer kanseri hastası Y-90 tedavisi için uygun olmayabilir. Uygun adayların belirlenmesinde dikkate alınan başlıca faktörler şunlardır:

1. Tümörün Karaciğere Sınırlı Olması

Y-90 tedavisi, öncelikle karaciğere sınırlı olan tümörlerde etkilidir. Tümörün karaciğer dışına yayılması (örneğin, akciğerlere, kemiklere veya diğer organlara metastaz yapması) durumunda, Y-90 tedavisi genellikle uygun bir seçenek olmayabilir. Ancak, bazı durumlarda, karaciğerdeki tümör yükünü azaltmak ve hastanın yaşam kalitesini artırmak amacıyla palyatif olarak kullanılabilir.

2. Karaciğer Fonksiyonlarının Yeterli Olması

Y-90 tedavisi, karaciğer fonksiyonlarını etkileyebilir. Bu nedenle, hastanın karaciğer fonksiyonlarının yeterli düzeyde olması önemlidir. Karaciğer fonksiyonlarını değerlendirmek için çeşitli kan testleri (örneğin, bilirubin, albumin, protrombin zamanı) ve görüntüleme yöntemleri (örneğin, karaciğer sintigrafisi) kullanılır.

Child-Pugh skoru, karaciğer sirozu olan hastalarda karaciğer fonksiyonlarını değerlendirmek için yaygın olarak kullanılan bir sistemdir. Y-90 tedavisi genellikle Child-Pugh A veya erken evre Child-Pugh B sirozu olan hastalarda daha güvenli kabul edilir. İleri evre sirozu olan hastalarda (Child-Pugh C), Y-90 tedavisi riskli olabilir ve dikkatli bir değerlendirme gerektirir.

3. Portal Ven Trombozu Olmaması

Portal ven, karaciğere kan taşıyan ana damarlardan biridir. Portal ven trombozu, bu damarın tıkanması durumudur. Portal ven trombozu olan hastalarda Y-90 tedavisi uygulanması, karaciğer yetmezliği riskini artırabilir. Bu nedenle, Y-90 tedavisi öncesinde portal venin açık olduğundan emin olunmalıdır. Gerekirse, trombozu gidermek için tedavi uygulanabilir.

4. Akciğer Şantının Düşük Olması

Y-90 mikrokürelerinin bir kısmı, karaciğerden akciğerlere gidebilir. Akciğer şantı, Y-90 mikrokürelerinin akciğerlere gitme oranını ifade eder. Yüksek akciğer şantı olan hastalarda, akciğerlere daha fazla radyasyon gitme riski vardır ve bu da akciğer hasarına neden olabilir. Y-90 tedavisi öncesinde akciğer şantı değerlendirilir ve yüksek şantı olan hastalarda tedavi dikkatli bir şekilde planlanır veya alternatif tedavi seçenekleri değerlendirilir.

5. Genel Sağlık Durumunun İyi Olması

Y-90 tedavisi, genel sağlık durumu iyi olan hastalarda daha güvenli ve etkilidir. Hastanın performans durumu (ECOG performans skoru), genel sağlık durumunu değerlendirmek için kullanılan bir ölçüttür. Y-90 tedavisi genellikle ECOG 0-2 olan hastalarda uygulanabilir. Performans durumu kötü olan hastalarda (ECOG 3-4), tedavi riskli olabilir ve dikkatli bir değerlendirme gerektirir.

6. Daha Önce Karaciğere Radyoterapi Almamış Olmak

Daha önce karaciğere radyoterapi almış olan hastalarda, Y-90 tedavisi uygulanması karaciğer hasarı riskini artırabilir. Bu nedenle, daha önce karaciğere radyoterapi almış olan hastalarda Y-90 tedavisi genellikle önerilmez. Ancak, bazı durumlarda, dikkatli bir değerlendirme sonrasında tedavi uygulanabilir.

7. Hamile Olmamak

Y-90 tedavisi, radyoaktif bir madde içerdiği için hamile kadınlarda kesinlikle kontrendikedir. Hamilelik şüphesi olan kadınlarda tedavi öncesinde gebelik testi yapılmalıdır.

Y-90 Tedavisi Öncesi Değerlendirme Süreci

Y-90 tedavisi için uygun adayların belirlenmesi, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Bu süreçte, onkologlar, radyologlar, nükleer tıp uzmanları ve diğer uzmanlar birlikte çalışarak hastayı değerlendirir ve tedavi planını oluşturur.

Y-90 tedavisi öncesi değerlendirme sürecinde aşağıdaki adımlar izlenir:

1. Hasta Hikayesi ve Fizik Muayene: Hastanın tıbbi geçmişi detaylı bir şekilde alınır ve fizik muayene yapılır. Hastanın genel sağlık durumu, semptomları, kullandığı ilaçlar ve diğer hastalıkları hakkında bilgi toplanır.
2. Kan Testleri: Karaciğer fonksiyonlarını, böbrek fonksiyonlarını, kan sayımını ve diğer önemli parametreleri değerlendirmek için çeşitli kan testleri yapılır.
3. Görüntüleme Yöntemleri: Tümörün boyutunu, yerini, yayılımını ve karaciğerin anatomisini değerlendirmek için çeşitli görüntüleme yöntemleri kullanılır. Bu yöntemler şunları içerir:
   • Bilgisayarlı Tomografi (BT): Karaciğerin ve tümörün detaylı görüntülerini sağlar. Kontrastlı BT, tümörün kanlanmasını değerlendirmek için kullanılabilir.
   • Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Karaciğerin ve tümörün daha ayrıntılı görüntülerini sağlar. MRG, özellikle küçük tümörlerin ve karaciğerdeki diğer anormalliklerin tespitinde faydalıdır.
   • Anjiyografi: Karaciğere giden kan damarlarının görüntülenmesini sağlar. Anjiyografi, Y-90 mikrokürelerinin karaciğere nasıl dağılacağını planlamak için önemlidir.
   • Karaciğer Sintigrafisi: Karaciğerin fonksiyonunu değerlendirmek için kullanılır. Karaciğer sintigrafisi, Y-90 tedavisinin karaciğer fonksiyonları üzerindeki etkisini tahmin etmeye yardımcı olabilir.
   • Makro Agrege Albümin (MAA) Çalışması: Y-90 tedavisinin simülasyonunu yapmak için kullanılır. MAA, Y-90 mikrokürelerine benzer şekilde karaciğere enjekte edilir ve ardından akciğerlere giden MAA miktarı ölçülür. Bu, akciğer şantını belirlemeye yardımcı olur.
4. Multidisipliner Konsey: Onkologlar, radyologlar, nükleer tıp uzmanları ve diğer uzmanlar bir araya gelerek hastanın durumunu değerlendirir ve Y-90 tedavisinin uygun olup olmadığına karar verir.

Y-90 Tedavisi Süreci

Y-90 tedavisi genellikle iki aşamada gerçekleştirilir:

1. Anjiyografi ve Haritalama: İlk aşamada, kasık bölgesindeki bir atardamardan kateter yerleştirilerek karaciğere giden kan damarlarına ulaşılır. Anjiyografi ile karaciğerin damar yapısı detaylı bir şekilde görüntülenir ve tümöre kan taşıyan damarlar belirlenir. Bu aşamada, Y-90 mikrokürelerinin hedef dışı organlara gitmesini engellemek için bazı damarlar embolize edilebilir (tıkanabilir). Ayrıca, akciğer şantını belirlemek için MAA çalışması yapılır.
2. Y-90 Mikrokürelerinin Uygulanması: İkinci aşamada, belirlenen damarlardan Y-90 mikroküreleri doğrudan tümöre verilir. Mikroküreler, tümörün içinden radyasyon yayarak kanser hücrelerini hedef alır ve yok eder. Tedavi süresi genellikle birkaç saat sürer ve hasta genellikle bir gece hastanede gözlem altında tutulur.

Y-90 Tedavisinin Yan Etkileri

Y-90 tedavisi genellikle iyi tolere edilen bir tedavi yöntemidir. Ancak, bazı yan etkiler görülebilir. Yan etkilerin şiddeti, hastanın genel sağlık durumuna, tümörün boyutuna ve karaciğer fonksiyonlarına bağlı olarak değişebilir.

Y-90 tedavisinin yaygın yan etkileri şunlardır:

• Yorgunluk: Tedaviden sonra birkaç hafta sürebilir.
• Karın Ağrısı: Hafif veya orta şiddette olabilir.
• Bulantı ve Kusma: Genellikle hafif düzeydedir ve ilaçlarla kontrol altına alınabilir.
• Ateş: Tedaviden sonraki birkaç gün içinde görülebilir.
• Karaciğer Fonksiyonlarında Geçici Bozulma: Karaciğer enzimlerinde yükselme görülebilir.

Y-90 tedavisinin nadir görülen ciddi yan etkileri şunlardır:

• Radyasyon Kaynaklı Karaciğer Hastalığı (RIHL): Karaciğer hasarına neden olabilir. Nadir görülür ve genellikle karaciğer fonksiyonları kötü olan hastalarda daha sık görülür.
• Akciğer Hasarı (Radyasyon Pnömonisi): Akciğerlere giden Y-90 mikroküreleri nedeniyle oluşabilir. Nadir görülür ve genellikle yüksek akciğer şantı olan hastalarda daha sık görülür.
• Safra Kesesi İltihabı (Kolesistit): Nadir görülür.
• Mide Ülseri: Nadir görülür.

Y-90 tedavisi sonrasında, hastalar düzenli olarak takip edilmeli ve yan etkiler açısından izlenmelidir.

Y-90 Tedavisinin Sonuçları ve Prognoz

Y-90 tedavisinin sonuçları, tümörün tipine, evresine, hastanın genel sağlık durumuna ve diğer faktörlere bağlı olarak değişir. Y-90 tedavisi, karaciğer kanseri olan hastalarda tümörün büyümesini kontrol altına almaya, semptomları hafifletmeye ve yaşam süresini uzatmaya yardımcı olabilir.

Y-90 tedavisi, bazı hastalarda tümörün tamamen yok olmasına (tam yanıt) neden olabilir. Diğer hastalarda, tümörün büyümesi durdurulabilir veya yavaşlatılabilir (kısmi yanıt veya stabil hastalık). Y-90 tedavisi, genellikle sistemik kemoterapiye yanıt vermeyen veya kemoterapiyi tolere edemeyen hastalarda etkili bir seçenektir.

Y-90 tedavisinin ardından hastaların prognozu, hastalığın evresine, karaciğer fonksiyonlarına ve tedaviye yanıtına bağlı olarak değişir. Genel olarak, Y-90 tedavisi alan hastaların yaşam süresi, tedavi almayan hastalara göre daha uzundur.

Y-90 Tedavisi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Y-90 tedavisi hakkında hastaların ve yakınlarının sıklıkla sorduğu bazı sorular ve cevapları aşağıda yer almaktadır:

1. Y-90 tedavisi ağrılı bir işlem midir?

   Y-90 tedavisi sırasında genellikle ağrı hissedilmez. Kateter yerleştirilirken lokal anestezi uygulanır. Tedaviden sonra hafif karın ağrısı olabilir, ancak bu genellikle ağrı kesicilerle kontrol altına alınabilir.

2. Y-90 tedavisi ne kadar sürer?

   Y-90 tedavisi genellikle birkaç saat sürer. İlk aşama olan anjiyografi ve haritalama genellikle 2-3 saat sürerken, Y-90 mikrokürelerinin uygulanması 1-2 saat sürebilir.

3. Y-90 tedavisinden sonra hastanede ne kadar kalmak gerekir?

   Y-90 tedavisinden sonra hastalar genellikle bir gece hastanede gözlem altında tutulur. Ertesi gün taburcu olabilirler.

4. Y-90 tedavisi radyasyon yayar mı?

   Y-90 mikroküreleri radyasyon yayar, ancak radyasyon karaciğer içindeki tümöre odaklanır. Tedaviden sonra hastalar düşük düzeyde radyasyon yayabilirler. Bu nedenle, taburcu olduktan sonraki birkaç gün boyunca hamile kadınlardan ve küçük çocuklardan uzak durmaları önerilir.

5. Y-90 tedavisi kemoterapi ile birlikte kullanılabilir mi?

   Y-90 tedavisi bazı durumlarda kemoterapi ile birlikte kullanılabilir. Bu, hastanın durumuna ve tedavi planına bağlıdır. Multidisipliner konsey, en uygun tedavi kombinasyonunu belirleyecektir.

6. Y-90 tedavisi karaciğer nakli için bir köprü görevi görebilir mi?

   Evet, Y-90 tedavisi bazı durumlarda karaciğer nakli için bir köprü görevi görebilir. Y-90 tedavisi, tümörün boyutunu küçülterek hastanın karaciğer nakli kriterlerini karşılamasını sağlayabilir.

Sonuç

Yittrium-90 (Y-90) tedavisi, karaciğer kanserinde umut vadeden bir tedavi seçeneğidir. Ancak, her hasta Y-90 tedavisi için uygun olmayabilir. Uygun adayların belirlenmesi, multidisipliner bir yaklaşım ve dikkatli bir değerlendirme gerektirir. Bu yazıda, Y-90 tedavisi için uygun olan adayların belirlenmesinde dikkate alınan faktörleri detaylı bir şekilde inceledik. Y-90 tedavisi hakkında daha fazla bilgi almak için, doktorunuzla konuşmanız ve size özel bir tedavi planı oluşturmanız önemlidir.