RadyolojiTıbbi OnkolojiOrtopedi ve Travmatoloji

Kemik Kanseri (Tümörü) Nedir? - Kapsamlı Rehber

Kemik kanseri, kemiklerde başlayan nadir bir kanser türüdür. Diğer organlardan kemiğe yayılan kanserlerden farklı olarak (metastatik kemik kanseri), kemik kanseri doğrudan kemik hücrelerinde başlar. Bu kapsamlı rehberde, kemik kanserini tüm yönleriyle inceleyeceğiz: nedenleri, belirtileri, tanı yöntemleri, tedavi seçenekleri ve daha fazlası.

Kemik Kanseri Türleri

Kemik kanseri, çeşitli türlere ayrılır. Bu türler, kanserin hangi hücre tipinden kaynaklandığına ve tümörün özelliklerine göre sınıflandırılır. En sık görülen kemik kanseri türleri şunlardır:

Osteosarkom

Osteosarkom, en sık görülen birincil kemik kanseri türüdür. Genellikle çocuklarda ve genç yetişkinlerde görülür, ancak her yaşta ortaya çıkabilir. Osteosarkom, kemik hücrelerini oluşturan osteoblastlardan kaynaklanır. En sık diz çevresindeki uzun kemiklerde (uyluk kemiği veya kaval kemiği) görülür, ancak diğer kemiklerde de ortaya çıkabilir.

Osteosarkomun alt türleri şunlardır:

• Yüksek Dereceli Osteosarkom: Hızlı büyüyen ve yayılan agresif bir türdür.
• Düşük Dereceli Osteosarkom: Daha yavaş büyür ve yayılma olasılığı daha düşüktür.
• Parosteal Osteosarkom: Kemik yüzeyinde gelişir ve daha iyi bir prognoza sahiptir.
• Periosteal Osteosarkom: Kemik zarından (periost) kaynaklanır ve orta derecede agresiftir.
• Telanjiektatik Osteosarkom: Kan damarları açısından zengin bir türdür ve agresif olabilir.

Kondrosarkom

Kondrosarkom, kıkırdak hücrelerinden kaynaklanan bir kemik kanseri türüdür. Genellikle yetişkinlerde görülür ve en sık kalça, pelvis ve omuz gibi bölgelerde ortaya çıkar. Kondrosarkom, farklı derecelerde (düşük, orta, yüksek) olabilir ve tümörün büyüme hızı ve yayılma potansiyeli bu dereceye göre değişir.

Kondrosarkomun alt türleri şunlardır:

• Konvansiyonel Kondrosarkom: En sık görülen türdür ve farklı derecelerde olabilir.
• Berrak Hücreli Kondrosarkom: Nadir bir türdür ve genellikle daha iyi bir prognoza sahiptir.
• Dediferansiye Kondrosarkom: Yüksek dereceli bir türdür ve agresif bir şekilde büyür ve yayılır.
• Mezenşimal Kondrosarkom: Nadir ve agresif bir türdür.

Ewing Sarkomu

Ewing sarkomu, genellikle çocuklarda ve genç yetişkinlerde görülen bir kemik kanseri türüdür. En sık uzun kemiklerde (uyluk kemiği, kaval kemiği) ve pelvis kemiklerinde ortaya çıkar. Ewing sarkomu, kemik iliğinde veya kemik çevresindeki yumuşak dokularda başlayabilir. Bu tümör, genellikle hızlı büyür ve yayılma potansiyeli yüksektir.

Ewing sarkomu, genellikle kromozomlardaki genetik değişikliklerle ilişkilidir. Bu değişiklikler, hücre büyümesini ve bölünmesini kontrol eden proteinleri etkiler.

Diğer Kemik Kanseri Türleri

Yukarıda bahsedilenler en sık görülen kemik kanseri türleridir. Ancak, daha nadir görülen başka kemik kanseri türleri de vardır:

• Fibrosarkom ve Malign Fibröz Histiyositom: Bu tümörler, kemik ve yumuşak dokularda gelişebilir.
• Dev Hücreli Tümör: Genellikle iyi huylu olmasına rağmen, bazı durumlarda malign olabilir ve kemik dokusunu tahrip edebilir.
• Kordoma: Omurga ve kafatası tabanında gelişen nadir bir tümördür.
• Anjiosarkom: Kan damarlarından kaynaklanan nadir bir kanser türüdür ve kemikte de ortaya çıkabilir.

Kemik Kanseri Nedenleri ve Risk Faktörleri

Kemik kanserinin kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak, bazı genetik faktörlerin, çevresel etkenlerin ve önceden var olan kemik hastalıklarının kemik kanseri riskini artırabileceği düşünülmektedir.

Genetik Faktörler

Bazı genetik sendromlar ve kalıtsal mutasyonlar, kemik kanseri riskini artırabilir:

• Li-Fraumeni Sendromu: TP53 genindeki mutasyonlarla ilişkilidir ve çeşitli kanser türleri riskini artırır, bunlara kemik kanseri de dahildir.
• Retinoblastoma: Gözde gelişen bir kanser türüdür ve RB1 genindeki mutasyonlarla ilişkilidir. Retinoblastoma tedavisi gören çocuklarda osteosarkom riski artabilir.
• Rothmund-Thomson Sendromu: RECQL4 genindeki mutasyonlarla ilişkilidir ve cilt, kemik ve diğer dokuları etkileyen bir hastalıktır. Osteosarkom riski artabilir.
• Bloom Sendromu: BLM genindeki mutasyonlarla ilişkilidir ve kanser riskini artırır.

Ayrıca, bazı ailelerde kemik kanseri vakalarının daha sık görülmesi, genetik yatkınlığın rol oynayabileceğini düşündürmektedir. Ancak, çoğu kemik kanseri vakası genetik bir nedene bağlı değildir.

Radyasyon

Yüksek dozda radyasyona maruz kalmak, kemik kanseri riskini artırabilir. Özellikle, başka kanser türleri için radyoterapi gören kişilerde kemik kanseri gelişme riski daha yüksektir. Radyasyonun kemik hücrelerinde mutasyonlara neden olarak kansere yol açabileceği düşünülmektedir.

Kemik Hastalıkları

Bazı kemik hastalıkları, kemik kanseri riskini artırabilir:

• Paget Hastalığı: Kemiklerin anormal şekilde büyümesine ve yeniden şekillenmesine neden olan kronik bir kemik hastalığıdır. Paget hastalığı olan kişilerde osteosarkom gelişme riski artabilir.
• Enkondrom: Kemik içinde gelişen iyi huylu bir kıkırdak tümörüdür. Nadir durumlarda, enkondromlar kondrosarkoma dönüşebilir.
• Osteomiyelit: Kemik enfeksiyonudur. Kronik osteomiyelit vakalarında kemik kanseri riski artabilir.

Diğer Risk Faktörleri

Yukarıda bahsedilenlerin yanı sıra, bazı diğer faktörlerin de kemik kanseri riskini etkileyebileceği düşünülmektedir:

• Yaş: Osteosarkom ve Ewing sarkomu genellikle çocuklarda ve genç yetişkinlerde görülürken, kondrosarkom daha çok yetişkinlerde ortaya çıkar.
• Cinsiyet: Bazı kemik kanseri türleri erkeklerde daha sık görülür.
• Boy: Uzun boylu olmak, osteosarkom riskini artırabilir.

Ancak, bu faktörlerin varlığı kemik kanseri gelişeceği anlamına gelmez. Risk faktörleri, sadece olasılığı artıran etkenlerdir.

Kemik Kanseri Belirtileri

Kemik kanserinin belirtileri, tümörün türüne, büyüklüğüne ve yerine göre değişebilir. Erken evrelerde, belirtiler hafif olabilir veya hiç olmayabilir. Ancak, tümör büyüdükçe ve yayıldıkça, belirtiler daha belirgin hale gelebilir.

En sık görülen kemik kanseri belirtileri şunlardır:

• Ağrı: Kemik kanserinin en sık görülen belirtisidir. Ağrı, başlangıçta hafif ve aralıklı olabilir, ancak zamanla sürekli ve şiddetli hale gelebilir. Ağrı, genellikle geceleri veya aktivite sırasında daha da kötüleşir.
• Şişlik: Tümörün olduğu bölgede şişlik görülebilir. Şişlik, bazen ağrıdan önce ortaya çıkabilir.
• Hassasiyet: Tümörün olduğu bölgeye dokunulduğunda hassasiyet hissedilebilir.
• Hareket Kısıtlılığı: Tümör, eklemlere yakınsa, hareket kısıtlılığına neden olabilir.
• Kırık: Kemik kanseri, kemiği zayıflatabilir ve kırık riskini artırabilir. Bazı durumlarda, kemik kanseri olan kişilerde kendiliğinden kırıklar (patolojik kırıklar) meydana gelebilir.
• Yorgunluk: Kanserli hücrelerin büyümesi ve yayılması, vücudun enerji kaynaklarını tüketebilir ve yorgunluğa neden olabilir.
• Kilo Kaybı: Kanserli hücreler, vücudun normal metabolizmasını bozabilir ve kilo kaybına neden olabilir.
• Ateş: Bazı kemik kanseri türleri, ateşe neden olabilir.

Bu belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, bir doktora başvurmanız önemlidir. Ancak, bu belirtilerin kemik kanseri dışında başka nedenleri de olabileceğini unutmamak gerekir. Doktorunuz, belirtilerinizin nedenini belirlemek için gerekli testleri yapacaktır.

Kemik Kanseri Tanı Yöntemleri

Kemik kanseri tanısı, genellikle fiziksel muayene, görüntüleme testleri ve biyopsi gibi çeşitli yöntemlerin kombinasyonuyla konulur.

Fiziksel Muayene ve Anamnez

Doktorunuz, öncelikle tıbbi geçmişinizi (anamnez) alacak ve fiziksel muayene yapacaktır. Fiziksel muayene sırasında, ağrı, şişlik, hassasiyet ve hareket kısıtlılığı gibi belirtileri değerlendirecektir.

Görüntüleme Testleri

Görüntüleme testleri, kemiklerdeki anormallikleri ve tümörleri tespit etmek için kullanılır:

• Röntgen: Kemiklerin genel görüntüsünü sağlar ve tümörlerin varlığını, boyutunu ve yerini belirlemeye yardımcı olabilir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Kemiklerin ve yumuşak dokuların daha ayrıntılı görüntülerini sağlar. MRG, tümörün yayılımını ve çevredeki dokuları etkileyip etkilemediğini değerlendirmek için kullanılabilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Kemiklerin ve iç organların kesitsel görüntülerini sağlar. BT, tümörün boyutunu, yerini ve yayılımını değerlendirmek için kullanılabilir. Özellikle akciğerlere yayılımı tespit etmede faydalıdır.
• Kemik Taraması: Kemiğe radyoaktif bir madde enjekte edilerek yapılan bir görüntüleme testidir. Kemik taraması, tüm vücuttaki kemiklerdeki anormallikleri ve tümörleri tespit etmeye yardımcı olabilir.
• Pozitron Emisyon Tomografisi (PET): Vücuttaki metabolik aktiviteyi gösteren bir görüntüleme testidir. PET taraması, kanserli hücrelerin yayılımını ve tedaviye yanıtını değerlendirmek için kullanılabilir. Genellikle BT ile birlikte kullanılır (PET/BT).

Biyopsi

Biyopsi, kemik kanseri tanısını kesinleştirmek için yapılan bir işlemdir. Biyopsi sırasında, tümörden bir doku örneği alınır ve patoloji laboratuvarında incelenir. Patolog, hücrelerin özelliklerini inceleyerek kanser türünü ve derecesini belirler.

Biyopsi yöntemleri şunlardır:

• İğne Biyopsisi: İnce bir iğne kullanılarak tümörden doku örneği alınır. İğne biyopsisi, genellikle lokal anestezi altında yapılır.
• Açık Biyopsi: Cerrahi bir kesi yapılarak tümörden doku örneği alınır. Açık biyopsi, genellikle genel anestezi altında yapılır.

Biyopsi sonuçları, kanser türünü, derecesini ve yayılımını belirlemek için önemlidir. Bu bilgiler, tedavi planının oluşturulmasında kritik rol oynar.

Kemik Kanseri Evrelemesi

Kemik kanseri evrelemesi, kanserin ne kadar yayıldığını belirlemek için yapılan bir işlemdir. Evreleme, tedavi planının oluşturulmasında ve prognozu tahmin etmede önemlidir.

Kemik kanseri evrelemesi, genellikle TNM sistemi kullanılarak yapılır:

• T (Tümör): Tümörün boyutunu ve yerini gösterir.
• N (Lenf Nodları): Kanser hücrelerinin lenf nodlarına yayılıp yayılmadığını gösterir.
• M (Metastaz): Kanser hücrelerinin uzak organlara (örneğin akciğerler, karaciğer, kemikler) yayılıp yayılmadığını gösterir.

TNM sistemine göre, kemik kanseri evreleri şunlardır:

• Evre I: Tümör küçük ve kemikle sınırlıdır.
• Evre II: Tümör daha büyüktür, ancak hala kemikle sınırlıdır.
• Evre III: Tümör, kemiğin çevresindeki dokulara yayılmıştır.
• Evre IV: Kanser hücreleri uzak organlara yayılmıştır (metastaz).

Kondrosarkom için farklı bir evreleme sistemi kullanılır, bu sistem tümörün derecesine (Grade) odaklanır. Düşük dereceli kondrosarkomlar daha yavaş büyür ve yayılma olasılığı daha düşüktür, yüksek dereceli kondrosarkomlar ise daha agresiftir.

Kemik Kanseri Tedavi Seçenekleri

Kemik kanseri tedavisi, kanser türüne, evresine, tümörün yerine, hastanın genel sağlık durumuna ve diğer faktörlere bağlı olarak değişir. Tedavi genellikle cerrahi, kemoterapi, radyoterapi ve hedefe yönelik tedavilerin kombinasyonunu içerir.

Cerrahi

Cerrahi, kemik kanseri tedavisinin temel yöntemlerinden biridir. Cerrahinin amacı, tüm tümörü ve çevresindeki sağlıklı dokuyu çıkarmaktır. Cerrahi sırasında, tümörlü kemik çıkarılır ve yerine kemik grefti veya metal implant yerleştirilebilir. Bazı durumlarda, etkilenen uzvun amputasyonu (kesilmesi) gerekebilir, ancak bu durum günümüzde daha az sıklıkla görülmektedir.

Cerrahi türleri şunlardır:

• Limb-Sparing Cerrahisi: Etkilenen uzvun korunmasını amaçlayan bir cerrahi türüdür. Tümör çıkarılır ve yerine kemik grefti veya metal implant yerleştirilir.
• Amputasyon: Etkilenen uzvun kesilmesidir. Amputasyon, genellikle tümörün çok büyük olduğu veya cerrahi olarak çıkarılamadığı durumlarda gereklidir.
• Rotasyonplasti: Özellikle çocuklarda kullanılan bir cerrahi tekniktir. Diz çevresindeki tümör çıkarılır ve alt bacak 180 derece döndürülerek uyluk kemiğine bağlanır. Ayak bileği, diz işlevi görür.

Kemoterapi

Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmek veya büyümelerini yavaşlatmak için kullanılan ilaç tedavisidir. Kemoterapi, genellikle ağız yoluyla veya intravenöz olarak (damardan) uygulanır. Kemoterapi, tüm vücuttaki kanser hücrelerini etkileyebilir, bu nedenle sistemik bir tedavidir. Osteosarkom ve Ewing sarkomu gibi bazı kemik kanseri türlerinde kemoterapi sıklıkla kullanılır.

Kemoterapinin yan etkileri şunlardır:

• Bulantı ve kusma
• Saç dökülmesi
• Yorgunluk
• Enfeksiyon riski
• Ağız yaraları

Kemoterapinin yan etkileri, kullanılan ilaçlara ve dozaja bağlı olarak değişebilir. Doktorunuz, yan etkileri yönetmek için size yardımcı olacaktır.

Radyoterapi

Radyoterapi, kanser hücrelerini öldürmek veya büyümelerini yavaşlatmak için yüksek enerjili ışınlar (örneğin X-ışınları veya protonlar) kullanan bir tedavi yöntemidir. Radyoterapi, genellikle tümörün olduğu bölgeye odaklanır. Radyoterapi, cerrahi öncesinde tümörü küçültmek (neoadjuvan tedavi) veya cerrahi sonrasında kalan kanser hücrelerini öldürmek (adjuvan tedavi) için kullanılabilir. Kondrosarkom ve Ewing sarkomu gibi bazı kemik kanseri türlerinde radyoterapi etkili olabilir.

Radyoterapinin yan etkileri şunlardır:

• Cilt reaksiyonları (kızarıklık, kuruluk, soyulma)
• Yorgunluk
• İştah kaybı
• Bulantı

Radyoterapinin yan etkileri, tedavi edilen bölgeye ve doza bağlı olarak değişebilir. Doktorunuz, yan etkileri yönetmek için size yardımcı olacaktır.

Hedefe Yönelik Tedaviler

Hedefe yönelik tedaviler, kanser hücrelerinin büyümesini ve yayılmasını sağlayan belirli molekülleri hedef alan ilaçlardır. Bu ilaçlar, kemoterapi gibi tüm vücuttaki hücreleri etkilemek yerine, kanser hücrelerine daha spesifik olarak etki ederler. Hedefe yönelik tedaviler, bazı kemik kanseri türlerinde kullanılabilir.

Örneğin, Ewing sarkomu tedavisinde, kanser hücrelerinin yüzeyinde bulunan CD30 proteinini hedef alan antikor ilaçları kullanılabilir.

İmmünoterapi

İmmünoterapi, vücudun kendi bağışıklık sistemini kanser hücreleriyle savaşmaya teşvik eden bir tedavi yöntemidir. İmmünoterapi, bazı kanser türlerinde etkili olsa da, kemik kanseri tedavisinde henüz yaygın olarak kullanılmamaktadır. Ancak, araştırmalar devam etmektedir ve gelecekte immünoterapinin kemik kanseri tedavisinde daha önemli bir rol oynaması beklenmektedir.

Klinik Araştırmalar

Klinik araştırmalar, yeni tedavi yöntemlerini veya mevcut tedavilerin daha iyi yollarını değerlendirmek için yapılan bilimsel çalışmalardır. Kemik kanseri olan kişiler, klinik araştırmalara katılmayı düşünebilirler. Klinik araştırmalar, hastalara yeni tedavi seçeneklerine erişim sağlayabilir ve kemik kanseri tedavisinin ilerlemesine katkıda bulunabilir.

Kemik Kanseri Prognozu

Kemik kanseri prognozu, kanser türüne, evresine, tümörün yerine, hastanın yaşına ve genel sağlık durumuna, tedaviye yanıtına ve diğer faktörlere bağlı olarak değişir. Erken evrede teşhis edilen ve tedavi edilen kemik kanseri vakalarında prognoz genellikle daha iyidir.

Prognozu etkileyen faktörler şunlardır:

• Kanser Türü: Bazı kemik kanseri türleri (örneğin düşük dereceli kondrosarkom) daha iyi bir prognoza sahipken, bazıları (örneğin yüksek dereceli osteosarkom) daha kötü bir prognoza sahiptir.
• Evre: Erken evrede teşhis edilen ve tedavi edilen kemik kanseri vakalarında prognoz genellikle daha iyidir.
• Tümörün Yeri: Bazı tümörlerin cerrahi olarak çıkarılması daha kolaydır ve bu da prognozu iyileştirebilir.
• Hastanın Yaşı ve Genel Sağlık Durumu: Genç ve sağlıklı hastalar, tedaviye daha iyi yanıt verebilirler.
• Tedaviye Yanıt: Kanser hücrelerinin tedaviye ne kadar iyi yanıt verdiği, prognozu etkileyen önemli bir faktördür.

Genel olarak, kemik kanseri olan kişilerin beş yıllık sağkalım oranı, kanser türüne ve evresine bağlı olarak %60 ile %80 arasında değişmektedir. Ancak, bu oranlar sadece genel istatistiklerdir ve her hasta için geçerli olmayabilir.

Kemik Kanseri ile Yaşamak

Kemik kanseri tanısı almak, hem hasta hem de ailesi için zorlu bir süreç olabilir. Tedavi süreci fiziksel ve duygusal olarak zorlayıcı olabilir. Kemik kanseri ile yaşamak, sadece tıbbi tedavi almakla sınırlı değildir. Aynı zamanda, duygusal destek, beslenme, egzersiz ve yaşam tarzı değişiklikleri gibi diğer faktörleri de içerir.

Kemik kanseri ile yaşarken dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

• Duygusal Destek: Kemik kanseri tanısı almak, duygusal olarak zorlayıcı olabilir. Aile, arkadaşlar, destek grupları ve terapistler, duygusal destek sağlayabilirler.
• Beslenme: Sağlıklı ve dengeli beslenmek, tedaviye yanıtı iyileştirebilir ve yan etkileri azaltabilir. Doktorunuz veya diyetisyeniniz, size uygun bir beslenme planı oluşturabilir.
• Egzersiz: Düzenli egzersiz yapmak, kas gücünü korumaya, yorgunluğu azaltmaya ve genel sağlığı iyileştirmeye yardımcı olabilir. Doktorunuz veya fizyoterapistiniz, size uygun bir egzersiz programı önerebilir.
• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Sigara içmek ve aşırı alkol tüketmek, tedaviye yanıtı olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, bu alışkanlıklardan uzak durmak önemlidir.
• Takip: Tedavi tamamlandıktan sonra, düzenli takip randevularına gitmek önemlidir. Bu randevularda, kanserin tekrarlama belirtileri araştırılır ve gerektiğinde tedaviye başlanır.

Sonuç

Kemik kanseri, nadir ancak ciddi bir hastalıktır. Erken teşhis ve uygun tedavi ile birçok hasta başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Bu kapsamlı rehberde, kemik kanserini tüm yönleriyle ele aldık: türleri, nedenleri, belirtileri, tanı yöntemleri, tedavi seçenekleri ve prognozu. Umarım bu bilgiler, kemik kanseri hakkında daha fazla bilgi edinmenize ve sağlığınızı korumanıza yardımcı olur.

Unutmayın, herhangi bir sağlık sorununuz varsa, bir doktora başvurmanız önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, birçok hastalığın başarılı bir şekilde yönetilmesine yardımcı olabilir.