RadyolojiTıbbi OnkolojiOrtopedi ve Travmatoloji

Kemik Kanseri (Tümörü) Tanısı Nasıl Konulur?

Kemik kanseri, kemik hücrelerinde başlayan nadir bir kanser türüdür. "Primer kemik kanseri" olarak da bilinir. Kanser çoğu zaman vücudun diğer bölgelerinden kemiğe yayılır. Bu durumda "sekonder kemik kanseri" veya "kemik metastazı" olarak adlandırılır. Kemik kanseri tanısı erken evrede konulması, tedavi başarısını önemli ölçüde etkileyebilir. Bu yazıda, kemik kanseri tanısının nasıl konulduğunu ayrıntılı bir şekilde ele alacağız.

1. Kemik Kanseri Nedir?

Kemik kanseri, kemik dokusunda kontrolsüz bir şekilde büyüyen anormal hücrelerin oluşturduğu tümörlerdir. Bu tümörler iyi huylu (benign) veya kötü huylu (malign) olabilir. İyi huylu tümörler genellikle yayılmazlar ve yaşamı tehdit etmezlerken, kötü huylu tümörler çevre dokulara yayılabilir ve metastaz yapabilirler.

1.1. Kemik Kanserinin Türleri

Kemik kanseri farklı tiplerde olabilir. En sık görülen kemik kanseri türleri şunlardır:

• Osteosarkom: Genellikle gençlerde ve çocuklarda görülen, kemik oluşturan hücrelerden kaynaklanan bir kanser türüdür. En sık diz çevresinde, uyluk kemiği (femur) veya kaval kemiği (tibia) gibi uzun kemiklerde görülür.
• Kondrosarkom: Kıkırdak hücrelerinden kaynaklanan bir kanser türüdür. Daha çok yetişkinlerde görülür ve kalça, pelvis ve omuz gibi bölgelerde ortaya çıkabilir.
• Ewing Sarkomu: Genellikle çocuklarda ve genç yetişkinlerde görülen, kemik iliğinde başlayan bir kanser türüdür. Herhangi bir kemikte görülebilir, ancak en sık kalça, bacak ve kol kemiklerinde görülür.
• Fibrosarkom ve Malign Fibröz Histiyositom (MFH): Kemiklerde veya yumuşak dokularda başlayabilen nadir kanser türleridir.
• Kordoma: Omurgada veya kafatasının tabanında gelişen nadir bir kanser türüdür.

1.2. Kemik Kanserinin Nedenleri ve Risk Faktörleri

Kemik kanserinin kesin nedeni çoğu zaman bilinmemektedir. Ancak bazı risk faktörleri kemik kanseri gelişme olasılığını artırabilir:

• Genetik Faktörler: Bazı genetik sendromlar (örneğin, Li-Fraumeni sendromu, Retinoblastoma) kemik kanseri riskini artırabilir.
• Radyasyon Terapisi: Daha önce başka bir kanser türü için radyasyon tedavisi almış olmak, kemik kanseri riskini artırabilir.
• Paget Hastalığı: Kemiklerin anormal şekilde büyüdüğü bir durum olan Paget hastalığı, osteosarkom riskini artırabilir.
• Kemik İliği Transplantasyonu: Kemik iliği transplantasyonu geçiren kişilerde kemik kanseri riski artabilir.
• Yaş: Bazı kemik kanseri türleri (örneğin, osteosarkom, Ewing sarkomu) gençlerde daha sık görülürken, kondrosarkom gibi türler yetişkinlerde daha yaygındır.

2. Kemik Kanseri Belirtileri

Kemik kanserinin belirtileri, tümörün tipine, büyüklüğüne ve yerine bağlı olarak değişebilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Kemik Ağrısı: En sık görülen belirtidir. Ağrı başlangıçta hafif olabilir ve zamanla şiddetlenebilir. Ağrı genellikle geceleri veya aktivite sırasında daha belirgin hale gelir.
• Şişlik: Tümörün olduğu bölgede şişlik ve hassasiyet olabilir.
• Hareket Kısıtlılığı: Tümör, eklem yakınındaysa hareket kısıtlılığına neden olabilir.
• Kırıklar: Kemik kanseri, kemiği zayıflatabilir ve kırılmaya daha yatkın hale getirebilir. Kendiliğinden veya hafif bir travma sonucu kırıklar meydana gelebilir.
• Yorgunluk: Kanser hücreleri vücudun enerji kaynaklarını tüketebilir ve yorgunluğa neden olabilir.
• Kilo Kaybı: İstemsiz kilo kaybı, kanserin bir belirtisi olabilir.
• Ateş: Bazı kemik kanseri türlerinde ateş görülebilir.

Bu belirtiler, kemik kanserine özgü değildir ve başka sağlık sorunlarının da belirtisi olabilir. Ancak, bu belirtilerden herhangi biri varsa, bir doktora başvurmak önemlidir.

3. Kemik Kanseri Tanı Yöntemleri

Kemik kanseri tanısı, bir dizi farklı yöntemin kombinasyonu ile konulur. Bu yöntemler, hastanın tıbbi öyküsünün alınması, fiziksel muayene, görüntüleme yöntemleri ve biyopsiyi içerir.

3.1. Tıbbi Öykü ve Fiziksel Muayene

Doktor, hastanın tıbbi öyküsünü alarak, belirtileri, ne zaman başladıklarını, şiddetini ve diğer sağlık sorunlarını sorar. Ailede kanser öyküsü olup olmadığını da araştırır. Fiziksel muayene sırasında, doktor ağrı, şişlik, hassasiyet ve hareket kısıtlılığı olup olmadığını kontrol eder.

3.2. Görüntüleme Yöntemleri

Görüntüleme yöntemleri, kemiklerin ve çevre dokuların ayrıntılı görüntülerini elde etmek için kullanılır. Bu görüntüler, tümörün yerini, boyutunu ve yayılımını belirlemeye yardımcı olur.

3.2.1. Röntgen (X-Ray)

Röntgen, kemiklerin görüntülerini elde etmek için kullanılan en temel görüntüleme yöntemidir. Kemik kanseri şüphesi olan hastalarda ilk olarak röntgen çekilir. Röntgen, kemikteki anormal büyümeleri, kemik yıkımını veya yeni kemik oluşumunu gösterebilir. Ancak, röntgen tümörün kesin tanısını koymak için yeterli değildir ve genellikle daha ileri görüntüleme yöntemleri gereklidir.

3.2.2. Bilgisayarlı Tomografi (BT) Taraması

BT taraması, vücudun kesitsel görüntülerini elde etmek için X-ışınlarını kullanan bir görüntüleme yöntemidir. BT taraması, tümörün boyutunu, yerini ve çevre dokulara yayılımını daha ayrıntılı olarak göstermeye yardımcı olur. Ayrıca, akciğerler, karaciğer ve diğer organlara metastaz olup olmadığını değerlendirmek için de kullanılabilir.

3.2.3. Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)

MRG, vücudun ayrıntılı görüntülerini elde etmek için radyo dalgalarını ve güçlü bir manyetik alanı kullanan bir görüntüleme yöntemidir. MRG, kemik iliği, yumuşak dokular ve sinirler gibi yapıları daha iyi görüntülemeye olanak tanır. Kemik kanseri tanısında, tümörün boyutunu, yayılımını ve çevre dokularla ilişkisini değerlendirmek için sıklıkla kullanılır. Özellikle, osteosarkom ve Ewing sarkomu gibi kemik iliğini etkileyen tümörlerin tanısında MRG çok değerlidir.

3.2.4. Kemik Sintigrafisi

Kemik sintigrafisi, kemiklerdeki anormal aktiviteyi tespit etmek için kullanılan bir nükleer tıp yöntemidir. Bu yöntemde, hastaya radyoaktif bir madde enjekte edilir ve bu madde kemiklerde birikir. Daha sonra, bir gama kamera kullanılarak kemiklerin görüntüleri alınır. Kemik sintigrafisi, kemik kanserinin vücuttaki diğer kemiklere yayılıp yayılmadığını (metastaz) belirlemeye yardımcı olur.

3.2.5. Pozitron Emisyon Tomografisi (PET) Taraması

PET taraması, vücuttaki metabolik aktiviteyi gösteren bir nükleer tıp yöntemidir. Bu yöntemde, hastaya radyoaktif glikoz (şeker) enjekte edilir ve kanser hücreleri normal hücrelere göre daha fazla glikoz kullandığı için, PET taraması kanserli bölgeleri belirlemeye yardımcı olur. PET taraması, kemik kanserinin yayılımını değerlendirmek ve tedaviye yanıtı izlemek için kullanılabilir. Genellikle BT taraması ile birlikte (PET/BT) yapılır.

3.3. Biyopsi

Biyopsi, tümörden bir doku örneği alınarak mikroskop altında incelenmesi işlemidir. Biyopsi, kemik kanseri tanısını kesinleştirmek için en önemli yöntemdir. Biyopsi sonuçları, tümörün tipini, derecesini (agresiflik düzeyini) ve diğer özelliklerini belirlemeye yardımcı olur. Bu bilgiler, tedavi planının oluşturulmasında önemli rol oynar.

3.3.1. Biyopsi Türleri

Kemik kanseri biyopsisi için farklı yöntemler kullanılabilir:

• İğne Biyopsisi: İnce bir iğne kullanılarak tümörden bir doku örneği alınır. İğne biyopsisi, kapalı bir yöntemdir ve genellikle lokal anestezi altında yapılır. İğne biyopsisi, insizyonel biyopsiye göre daha az invazivdir, ancak yeterli doku örneği alınamayabilir.
• İnsizyonel Biyopsi: Cerrahi bir kesi yapılarak tümörden bir doku örneği alınır. İnsizyonel biyopsi, açık bir yöntemdir ve genellikle genel anestezi altında yapılır. İnsizyonel biyopsi, daha büyük bir doku örneği alınmasını sağlar ve tanı koyma olasılığını artırır.
• Eksizyonel Biyopsi: Tüm tümörün cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Eksizyonel biyopsi, küçük ve kolayca erişilebilen tümörlerde tanı ve tedavi amaçlı kullanılabilir.

3.3.2. Biyopsi İşlemi

Biyopsi işlemi, genellikle bir radyolog veya cerrah tarafından yapılır. İşlem öncesinde, hastaya lokal veya genel anestezi uygulanır. İğne biyopsisi sırasında, iğne tümöre ultrason veya BT rehberliğinde yönlendirilir. İnsizyonel biyopsi sırasında, cerrah tümöre bir kesi yapar ve bir doku örneği alır. Alınan doku örneği, patoloji laboratuvarına gönderilir ve bir patolog tarafından mikroskop altında incelenir. Biyopsi sonuçları genellikle birkaç gün veya hafta içinde çıkar.

4. Tanı Süreci ve Evreleme

Kemik kanseri tanısı konulduktan sonra, kanserin evresi belirlenir. Evreleme, kanserin ne kadar yayıldığını ve hangi organları etkilediğini gösterir. Evreleme, tedavi planının oluşturulmasında ve prognozu belirlemede önemlidir.

4.1. Evreleme Sistemleri

Kemik kanseri evrelemesi için farklı sistemler kullanılabilir. En yaygın kullanılan evreleme sistemi, Amerikan Ortak Kanser Komitesi (AJCC) tarafından geliştirilen TNM evreleme sistemidir. TNM sisteminde, tümörün boyutu (T), lenf nodlarına yayılımı (N) ve uzak organlara yayılımı (M) değerlendirilir.

• T (Tümör): Tümörün boyutunu ve kemikteki yayılımını gösterir.
• N (Lenf Nodları): Kanser hücrelerinin yakındaki lenf nodlarına yayılıp yayılmadığını gösterir.
• M (Metastaz): Kanser hücrelerinin uzak organlara (örneğin, akciğerler, karaciğer, diğer kemikler) yayılıp yayılmadığını gösterir.

TNM sınıflandırmasına göre, kemik kanseri evreleri şu şekildedir:

• Evre I: Kanser, kemikte sınırlıdır ve düşük dereceli (agresif olmayan) bir tümördür.
• Evre II: Kanser, kemikte sınırlıdır ve yüksek dereceli (agresif) bir tümördür.
• Evre III: Kanser, kemikte birden fazla bölgede bulunur.
• Evre IV: Kanser, uzak organlara yayılmıştır (metastaz).

4.2. Prognoz

Kemik kanserinin prognozu (beklenen yaşam süresi), kanserin tipine, evresine, tedaviye yanıtına ve hastanın genel sağlık durumuna bağlıdır. Erken evrede teşhis edilen ve tedavi edilen kemik kanserlerinin prognozu genellikle daha iyidir. Metastatik kemik kanseri olan hastaların prognozu ise daha kötüdür.

5. Tanı Sonrası Süreç

Kemik kanseri tanısı konulduktan sonra, hasta ve ailesi için zorlu bir süreç başlar. Bu süreçte, tedavi seçenekleri değerlendirilir, bir tedavi planı oluşturulur ve tedavi uygulanır. Tanı sonrası süreçte, hastanın psikolojik ve sosyal ihtiyaçları da önemlidir.

5.1. Tedavi Seçenekleri

Kemik kanseri tedavisinde kullanılan yöntemler şunlardır:

• Cerrahi: Tümörün cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Cerrahi, kemik kanseri tedavisinin temelini oluşturur. Amaç, tüm tümörü ve çevresindeki sağlıklı dokuyu çıkarmaktır. Bazı durumlarda, tümörün çıkarılması için amputasyon (uzuv kesilmesi) gerekebilir. Ancak, günümüzde uzuv koruyucu cerrahi teknikleri sayesinde amputasyon ihtiyacı azalmıştır.
• Kemoterapi: Kanser hücrelerini öldürmek veya büyümelerini durdurmak için ilaçların kullanılmasıdır. Kemoterapi, genellikle osteosarkom ve Ewing sarkomu gibi kemik kanseri türlerinde cerrahi öncesinde veya sonrasında kullanılır. Kemoterapi, tüm vücuda yayılan kanser hücrelerini öldürmeye yardımcı olur.
• Radyoterapi: Kanser hücrelerini öldürmek için yüksek enerjili ışınların kullanılmasıdır. Radyoterapi, kondrosarkom gibi bazı kemik kanseri türlerinde veya cerrahi olarak çıkarılamayan tümörlerde kullanılabilir.
• Hedefe Yönelik Tedavi: Kanser hücrelerinin büyümesini ve yayılmasını sağlayan belirli molekülleri hedef alan ilaçların kullanılmasıdır. Hedefe yönelik tedavi, bazı kemik kanseri türlerinde kullanılabilir.
• İmmünoterapi: Vücudun kendi bağışıklık sistemini kanser hücreleriyle savaşmaya teşvik eden tedavilerin kullanılmasıdır. İmmünoterapi, bazı kemik kanseri türlerinde kullanılabilir.

5.2. Tedavi Planı

Kemik kanseri tedavi planı, kanserin tipine, evresine, hastanın yaşına, genel sağlık durumuna ve diğer faktörlere göre belirlenir. Tedavi planı, genellikle bir multidisipliner ekip tarafından oluşturulur. Bu ekipte, ortopedi onkoloğu, medikal onkolog, radyasyon onkoloğu, patolog, radyolog ve diğer sağlık uzmanları yer alır.

5.3. Takip

Kemik kanseri tedavisi tamamlandıktan sonra, düzenli takip önemlidir. Takip sırasında, hastanın fiziksel muayenesi yapılır, görüntüleme yöntemleri kullanılır ve kan testleri yapılır. Takip, kanserin nüks edip etmediğini veya metastaz yapıp yapmadığını belirlemeye yardımcı olur.

6. Sonuç

Kemik kanseri tanısı, kapsamlı bir değerlendirme süreci gerektirir. Tıbbi öykü, fiziksel muayene, görüntüleme yöntemleri ve biyopsi, tanının doğrulanmasında ve evrelemenin yapılmasında önemli rol oynar. Erken tanı, tedavi başarısını artırır ve hastaların yaşam kalitesini iyileştirir. Bu nedenle, kemik kanseri belirtileri olan kişilerin vakit kaybetmeden bir doktora başvurması önemlidir.

Bu yazı, kemik kanseri tanısı hakkında genel bilgi vermeyi amaçlamaktadır. Herhangi bir sağlık sorununuz varsa, lütfen bir doktora danışınız.