Spor HekimliğiOrtopedi ve Travmatoloji

Omuz Çıkığı Ameliyatı: Kapsamlı Bir Rehber

Omuz çıkığı, omuz eklemini oluşturan kemiklerin (humerus ve skapula) normal pozisyonlarından ayrılması durumudur. Genellikle bir travma sonucu meydana gelir ve şiddetli ağrıya, hareket kısıtlılığına ve instabiliteye neden olur. Tekrarlayan omuz çıkıkları, eklemin stabilitesini sağlamak ve gelecekteki çıkıkları önlemek için cerrahi müdahale gerektirebilir. Bu yazıda, omuz çıkığı ameliyatının ne olduğunu, neden yapıldığını, farklı cerrahi yaklaşımları, ameliyat öncesi ve sonrası süreçleri ayrıntılı olarak inceleyeceğiz.

Omuz Çıkığı Nedir?

Omuz eklemi, vücuttaki en hareketli eklemlerden biridir. Bu hareketlilik, eklemin stabilitesini sağlayan bağlar, tendonlar ve kaslar tarafından dengelenir. Omuz çıkığı, humerus başının (üst kol kemiği) skapulanın (kürek kemiği) glenoid fossasından (omuz yuvası) ayrılmasıdır. Çıkıklar genellikle anterior (ön) yönde olurken, posterior (arka) ve inferior (aşağı) çıkıklar da görülebilir.

Omuz Çıkığının Nedenleri

• Travma: Düşmeler, spor yaralanmaları, trafik kazaları gibi ani ve şiddetli darbeler.
• Hiperlaksite: Bağ dokusunun aşırı gevşekliği (doğuştan veya edinilmiş).
• Tekrarlayan Çıkıklar: İlk çıkığın ardından omuz eklemi daha savunmasız hale gelir ve sonraki çıkıklar daha kolay gerçekleşebilir.
• Anatomik Anomaliler: Glenoid fossa'nın sığ olması veya humerus başının şekil bozuklukları.
• Kas Zayıflığı: Omuz çevresindeki kasların yetersiz gücü, eklemin stabilitesini azaltabilir.

Omuz Çıkığının Belirtileri

• Şiddetli omuz ağrısı
• Omuzda gözle görülür deformasyon
• Omuz hareketlerinde kısıtlılık
• Uyuşma veya karıncalanma (sinir sıkışması durumunda)
• Omuz çevresindeki kaslarda spazm

Omuz Çıkığı Ameliyatı Neden Gereklidir?

Omuz çıkığının ilk tedavisi genellikle kapalı redüksiyon (omuzun yerine oturtulması) ve ardından immobilizasyon (kolun askıya alınması) ile yapılır. Ancak, tekrarlayan omuz çıkıkları olan hastalarda, cerrahi müdahale gereklidir. Ameliyatın temel amacı, omuz ekleminin stabilitesini yeniden sağlamak ve gelecekteki çıkıkların önüne geçmektir.

Ameliyatın Gerekli Olduğu Durumlar

• Tekrarlayan Omuz Çıkıkları: Birkaç kez omuz çıkığı yaşayan kişilerde, eklem stabilitesini sağlamak için ameliyat önerilir.
• Bankart Lezyonu: Glenoid labrum'un (omuz yuvasını çevreleyen kıkırdak doku) yırtılması durumunda, ameliyatla onarım gerekebilir.
• Hill-Sachs Lezyonu: Humerus başının arka-dış kısmında oluşan kemik defekti, çıkıklara zemin hazırlayabilir ve ameliyatla düzeltilmesi gerekebilir.
• SLAP Lezyonu: Superior Labrum Anterior Posterior (SLAP) yırtığı, omuz ağrısına ve instabiliteye neden olabilir ve ameliyatla tedavi edilebilir.
• Rotator Manşet Yırtığı: Omuz çıkığı ile birlikte rotator manşet yırtığı da varsa, ameliyatla her iki problem de çözülmelidir.

Omuz Çıkığı Ameliyatı Çeşitleri

Omuz çıkığı ameliyatında kullanılan farklı cerrahi yaklaşımlar vardır. Hangi yöntemin uygulanacağına, hastanın durumuna, çıkığın nedenine ve cerrahın tercihine göre karar verilir. En sık kullanılan yöntemler şunlardır:

Artroskopik Omuz Ameliyatı

Artroskopi, küçük kesilerle omuz eklemine bir kamera (artroskop) ve cerrahi aletler yerleştirilerek yapılan minimal invaziv bir cerrahi yöntemdir. Artroskopik ameliyatlar, daha az ağrı, daha küçük yara izi ve daha hızlı iyileşme süresi gibi avantajlar sunar.

Artroskopik Bankart Onarımı

Bankart onarımı, omuz çıkığına bağlı olarak glenoid labrum'un yırtılması durumunda yapılan bir ameliyattır. Artroskopik Bankart onarımında, yırtılan labrum özel dikişlerle tekrar glenoid kemiğine sabitlenir. Bu işlem, omuz ekleminin stabilitesini artırır ve gelecekteki çıkık riskini azaltır.

İşlem Nasıl Yapılır:

1. Hasta anestezi altındayken, cerrah omuz bölgesinde birkaç küçük kesi yapar.
2. Artroskop ve cerrahi aletler bu kesilerden omuz eklemine yerleştirilir.
3. Artroskop aracılığıyla omuz eklemi görüntülenir ve yırtılan labrum tespit edilir.
4. Özel dikişler kullanılarak labrum tekrar glenoid kemiğine sabitlenir. Dikişler genellikle kemiğe yerleştirilen küçük ankrajlara tutturulur.
5. Ameliyat sonunda kesiler kapatılır ve steril bandaj uygulanır.

Artroskopik SLAP Onarımı

SLAP onarımı, glenoid labrum'un üst kısmındaki yırtıkların (Superior Labrum Anterior Posterior) onarılması için yapılan bir ameliyattır. SLAP yırtıkları genellikle omuz ağrısına, klik sesi duyulmasına ve omuz hareketlerinde kısıtlılığa neden olur.

İşlem Nasıl Yapılır:

1. Artroskopik Bankart onarımına benzer şekilde, hasta anestezi altındayken omuz bölgesinde küçük kesiler yapılır.
2. Artroskop ve cerrahi aletler ekleme yerleştirilir.
3. SLAP yırtığı tespit edilir ve yırtılan labrum özel dikişlerle tekrar yerine sabitlenir.
4. Gerekirse, biseps tendonu da değerlendirilir ve tedaviye dahil edilebilir.
5. Ameliyat sonunda kesiler kapatılır ve bandaj uygulanır.

Açık Cerrahi (Açık Bankart Onarımı)

Açık cerrahi, artroskopik yöntemlerin yetersiz kaldığı veya daha karmaşık durumlarda tercih edilen bir cerrahi yaklaşımdır. Daha büyük bir kesi ile omuz eklemine ulaşılır ve hasarlı yapılar doğrudan görülerek onarılır.

Açık Bankart Onarımı

Açık Bankart onarımı, glenoid labrum'un geniş yırtıklarında veya kemik defektlerinin eşlik ettiği durumlarda tercih edilir. Bu yöntemde, cerrah omuz bölgesinde daha büyük bir kesi yapar ve yırtılan labrum'u tekrar glenoid kemiğine sabitler. Gerekirse, kemik greftleri de kullanılabilir.

İşlem Nasıl Yapılır:

1. Hasta anestezi altındayken, cerrah omuz bölgesinde daha büyük bir kesi yapar (genellikle 5-7 cm).
2. Omuz kasları ve dokuları dikkatlice ayrılarak omuz eklemine ulaşılır.
3. Yırtılan labrum ve varsa kemik defektleri tespit edilir.
4. Labrum, dikişler ve kemik ankrajları kullanılarak tekrar glenoid kemiğine sabitlenir.
5. Kemik defekti varsa, kemik greftleri ile doldurulabilir.
6. Kaslar ve dokular tekrar dikilir ve cilt kapatılır.
7. Steril bandaj uygulanır ve omuz askısı takılır.

Latarjet Prosedürü (Kemik Blok Transferi)

Latarjet prosedürü, tekrarlayan omuz çıkıkları ve glenoid kemiğinde önemli kemik kaybı olan hastalarda uygulanan bir cerrahi yöntemdir. Bu yöntemde, korakoid kemiği (kürek kemiğinin bir parçası) kesilerek glenoid kemiğinin ön kısmına transfer edilir. Bu, omuz ekleminin stabilitesini artırır ve çıkık riskini azaltır.

İşlem Nasıl Yapılır:

1. Hasta anestezi altındayken, cerrah omuz bölgesinde bir kesi yapar.
2. Korakoid kemiği dikkatlice kesilir ve hazırlanır.
3. Korakoid kemiği, glenoid kemiğinin ön kısmına transfer edilir ve vidalarla sabitlenir.
4. Korakoid kemiği, glenoid yuvasını genişleterek humerus başının daha iyi desteklenmesini sağlar.
5. Ayrıca, korakoid kemiğine bağlı olan tendonlar da omuz ekleminin ön tarafını güçlendirir.
6. Kesi kapatılır ve steril bandaj uygulanır.

Hill-Sachs Lezyonu Doldurma (Remplissage)

Hill-Sachs lezyonu, humerus başının arka-dış kısmında oluşan kemik defektidir. Bu defekt, omuz çıkıkları sırasında glenoid kenarına çarparak oluşur ve tekrarlayan çıkıklara zemin hazırlayabilir. Remplissage prosedürü, bu defekti doldurmak için yapılan bir ameliyattır. Genellikle artroskopik olarak yapılır ve infraspinatus tendonu defektin içine yerleştirilir.

İşlem Nasıl Yapılır:

1. Artroskopik olarak omuz eklemine girilir.
2. Hill-Sachs lezyonu tespit edilir.
3. İnfraspinatus tendonu kısmen serbestleştirilir ve lezyonun içine yerleştirilir.
4. Tendon, dikişler ve ankrajlar kullanılarak kemiğe sabitlenir.
5. Bu işlem, humerus başının arka-dış kısmındaki defekti doldurarak omuz ekleminin stabilitesini artırır.

Ameliyat Öncesi Hazırlık

Omuz çıkığı ameliyatı öncesinde, hastanın genel sağlık durumunun değerlendirilmesi ve ameliyata uygunluğunun belirlenmesi önemlidir. Bu süreçte aşağıdaki adımlar izlenir:

• Fizik Muayene: Cerrah, omuz eklemini detaylı bir şekilde muayene eder ve hareket açıklığını, ağrı seviyesini ve instabiliteyi değerlendirir.
• Görüntüleme Yöntemleri: Röntgen, MR (Manyetik Rezonans) ve BT (Bilgisayarlı Tomografi) gibi görüntüleme yöntemleri kullanılarak omuz eklemindeki hasarın boyutu ve türü belirlenir.
• Kan Testleri: Hastanın genel sağlık durumunu değerlendirmek için kan testleri yapılır.
• Anestezi Değerlendirmesi: Anestezi uzmanı, hastanın anesteziye uygunluğunu değerlendirir ve anestezi planını yapar.
• İlaç Kullanımı: Hastanın kullandığı ilaçlar (özellikle kan sulandırıcılar) ameliyat öncesinde doktor tarafından değerlendirilir ve gerekirse düzenlenir.
• Sigara ve Alkol: Sigara ve alkol kullanımı, iyileşme sürecini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, ameliyat öncesinde bırakılması önerilir.
• Beslenme: Ameliyat öncesinde sağlıklı ve dengeli beslenmek, iyileşme sürecine katkıda bulunur.

Ameliyat Sonrası Bakım ve Rehabilitasyon

Omuz çıkığı ameliyatı sonrası, başarılı bir iyileşme süreci için dikkatli bir bakım ve rehabilitasyon programı gereklidir. Bu süreçte aşağıdaki adımlar izlenir:

• Ağrı Yönetimi: Ameliyat sonrası ağrı, ilaçlarla kontrol altında tutulur. Doktorun önerdiği ağrı kesiciler düzenli olarak kullanılmalıdır.
• İmmobilizasyon: Ameliyattan sonra omuz, bir süre (genellikle 4-6 hafta) omuz askısıyla sabitlenir. Bu, onarılan dokuların iyileşmesine yardımcı olur.
• Fizik Tedavi: İmmobilizasyon süresinin ardından, fizik tedaviye başlanır. Fizik tedavi, omuz hareket açıklığını geri kazanmaya, kas gücünü artırmaya ve omuz fonksiyonlarını iyileştirmeye yöneliktir.
• Egzersizler: Fizik tedavi programının bir parçası olarak, hastaya özel egzersizler verilir. Bu egzersizler düzenli olarak yapılmalıdır.
• Yara Bakımı: Ameliyat bölgesindeki yara, doktorun önerdiği şekilde temizlenmeli ve pansuman yapılmalıdır.
• Kontrol Muayeneleri: İyileşme sürecini takip etmek için düzenli olarak doktor kontrolüne gidilmelidir.
• Aktivite Kısıtlamaları: Ameliyattan sonra, bir süre ağır kaldırmaktan ve omuzu zorlayacak aktivitelerden kaçınmak önemlidir. Doktorun önerilerine uyulmalıdır.

Rehabilitasyonun Aşamaları

1. Faz 1 (0-6 Hafta): Koruma ve iyileşme dönemi. Omuz askısı kullanılır, ağrı ve şişliği azaltmaya yönelik egzersizler yapılır.
2. Faz 2 (6-12 Hafta): Hareket açıklığını geri kazanma dönemi. Pasif ve aktif yardımlı hareketler yapılır.
3. Faz 3 (12-16 Hafta): Kas gücünü artırma dönemi. Dirençli egzersizler ve proprioseptif egzersizler yapılır.
4. Faz 4 (16+ Hafta): Fonksiyonel aktivitelere dönüş dönemi. Spor veya işe özgü egzersizler yapılır.

Omuz Çıkığı Ameliyatının Riskleri ve Komplikasyonları

Her cerrahi işlemde olduğu gibi, omuz çıkığı ameliyatının da bazı riskleri ve komplikasyonları vardır. Bu riskler nadir görülse de, hastaların bilgilendirilmesi önemlidir.

• Enfeksiyon: Ameliyat bölgesinde enfeksiyon gelişebilir. Bu durumda, antibiyotik tedavisi gerekebilir.
• Kanama: Ameliyat sırasında veya sonrasında kanama olabilir. Nadiren, kan transfüzyonu gerekebilir.
• Sinir Hasarı: Omuz bölgesindeki sinirler (özellikle aksiller sinir) ameliyat sırasında zarar görebilir. Bu, omuz ve kol kaslarında güçsüzlüğe veya uyuşmaya neden olabilir.
• Damar Hasarı: Nadiren, omuz bölgesindeki damarlar ameliyat sırasında zarar görebilir.
• Omuz Sertliği (Artrofibrozis): Ameliyat sonrası omuz ekleminde sertlik gelişebilir. Fizik tedavi ile genellikle düzelir.
• Tekrarlayan Çıkık: Ameliyat sonrası omuz tekrar çıkabilir. Bu, ameliyatın başarısız olduğu anlamına gelebilir ve tekrar ameliyat gerekebilir.
• Anestezi Komplikasyonları: Anesteziye bağlı olarak alerjik reaksiyonlar, solunum problemleri veya diğer komplikasyonlar gelişebilir.
• Kompleks Bölgesel Ağrı Sendromu (CRPS): Nadiren, ameliyat sonrası omuz bölgesinde kronik ağrı, şişlik ve renk değişiklikleri ile karakterize bir durum gelişebilir.

Omuz Çıkığı Ameliyatı Sonrası Beklentiler

Omuz çıkığı ameliyatının başarısı, birçok faktöre bağlıdır. Bunlar arasında hastanın genel sağlık durumu, çıkığın nedeni, uygulanan cerrahi yöntem ve ameliyat sonrası rehabilitasyon programına uyum yer alır. Genel olarak, omuz çıkığı ameliyatı olan hastaların çoğu ağrılarında azalma, omuz stabilitesinde artış ve fonksiyonel aktivitelerde iyileşme yaşarlar.

Ameliyattan sonra tam iyileşme süreci genellikle 6-12 ay sürer. Bu süreçte, hastaların doktorun ve fizik terapistin önerilerine uyması, düzenli egzersiz yapması ve omuzu zorlayacak aktivitelerden kaçınması önemlidir. Sporcular, ameliyattan sonra spora geri dönmek için daha uzun bir süreye ihtiyaç duyabilirler.

Sonuç

Omuz çıkığı ameliyatı, tekrarlayan omuz çıkıkları olan hastalar için etkili bir tedavi seçeneğidir. Farklı cerrahi yaklaşımlar mevcuttur ve hangi yöntemin uygulanacağına hastanın durumuna ve cerrahın tercihine göre karar verilir. Ameliyat öncesi hazırlık, ameliyat sonrası bakım ve rehabilitasyon, başarılı bir iyileşme süreci için önemlidir. Her cerrahi işlemde olduğu gibi, omuz çıkığı ameliyatının da bazı riskleri ve komplikasyonları vardır. Hastaların bu riskler hakkında bilgilendirilmesi ve doktorlarıyla açık iletişim kurması önemlidir.