Çocuk Sağlığı ve HastalıklarıKulak Burun Boğaz Hastalıkları

Orta Kulak İltihabı Nedir?

Orta kulak iltihabı (otitis media), orta kulakta meydana gelen bir enfeksiyondur. Orta kulak, kulak zarının arkasında bulunan ve östaki borusu aracılığıyla boğaza bağlanan hava dolu bir boşluktur. Bu boşlukta bulunan küçük kemikler (çekiç, örs ve üzengi), ses titreşimlerini iç kulağa ileterek duymamızı sağlar. Orta kulak iltihabı, özellikle çocuklarda sık görülen bir rahatsızlıktır, ancak her yaşta insanı etkileyebilir.

Orta Kulak İltihabının Nedenleri

Orta kulak iltihabının en yaygın nedeni bakteriyel veya viral enfeksiyonlardır. Bu enfeksiyonlar genellikle soğuk algınlığı, grip veya sinüs enfeksiyonları gibi üst solunum yolu enfeksiyonlarından sonra ortaya çıkar. Östaki borusunun tıkanması, orta kulakta sıvı birikmesine ve bakterilerin veya virüslerin burada çoğalmasına neden olabilir.

Östaki Borusu İşlev Bozukluğu

Östaki borusu, orta kulak basıncını dengelemek ve orta kulaktaki sıvıyı boşaltmakla görevlidir. Soğuk algınlığı, alerjiler veya geniz eti büyümesi gibi durumlar östaki borusunun tıkanmasına veya işlevini yerine getirememesine neden olabilir. Bu durum, orta kulakta negatif basınç oluşmasına ve sıvı birikmesine yol açar. Sıvı birikmesi, bakteriler ve virüsler için uygun bir ortam oluşturarak enfeksiyon riskini artırır.

Bakteriyel ve Viral Enfeksiyonlar

Orta kulak iltihabına en sık neden olan bakteriler Streptococcus pneumoniae ve Haemophilus influenzae'dir. Virüsler de orta kulak iltihabına neden olabilir, özellikle de solunum yolu enfeksiyonlarına eşlik eden durumlarda. Virüsler, bakteriyel enfeksiyonlara zemin hazırlayabilir veya doğrudan orta kulakta iltihaba yol açabilir.

Risk Faktörleri

Orta kulak iltihabı riskini artıran çeşitli faktörler bulunmaktadır:

• Yaş: Çocuklar, özellikle 6 ay ile 2 yaş arasındaki bebekler ve küçük çocuklar, östaki boruları daha kısa ve daha yatay olduğu için orta kulak iltihabına daha yatkındır.
• Kreşe gitmek: Kreşe giden çocuklar, enfeksiyonlara daha sık maruz kaldıkları için orta kulak iltihabı riski daha yüksektir.
• Biberonla beslenme: Yatay pozisyonda biberonla beslenen bebeklerde, süt östaki borusuna kaçarak iltihap riskini artırabilir.
• Sigara dumanına maruz kalmak: Sigara dumanı, östaki borusunun işlevini bozarak ve solunum yollarını tahriş ederek orta kulak iltihabı riskini artırır.
• Mevsim: Soğuk algınlığı ve grip vakalarının arttığı kış aylarında orta kulak iltihabı daha sık görülür.
• Alerjiler: Alerjiler, östaki borusunun tıkanmasına neden olarak orta kulak iltihabı riskini artırabilir.
• Genetik yatkınlık: Ailede sık orta kulak iltihabı geçiren bireylerin olması, çocukta da aynı durumun görülme olasılığını artırabilir.
• Bağışıklık sistemi zayıflığı: Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, enfeksiyonlara karşı daha savunmasız oldukları için orta kulak iltihabına daha yatkındır.

Orta Kulak İltihabının Belirtileri

Orta kulak iltihabının belirtileri, yaşa, enfeksiyonun şiddetine ve türüne göre değişiklik gösterebilir. Bebeklerde ve küçük çocuklarda belirtiler genellikle daha belirgin ve huzursuz edicidir.

Çocuklarda Görülen Belirtiler

• Kulak ağrısı: En sık görülen belirtidir. Bebekler kulaklarını çekiştirebilir veya ovuşturabilir.
• Huzursuzluk ve ağlama: Bebekler ve küçük çocuklar, kulak ağrısı nedeniyle huzursuz ve ağlamaklı olabilir.
• Uyku sorunları: Kulak ağrısı, uyumayı zorlaştırabilir ve gece uykularının bölünmesine neden olabilir.
• Ateş: Yüksek ateş, enfeksiyonun bir belirtisi olabilir.
• İştahsızlık: Kulak ağrısı, yemek yemeyi zorlaştırabilir ve iştahsızlığa neden olabilir.
• Kulaktan akıntı: Kulak zarının yırtılması durumunda, kulaktan sarı, beyaz veya kanlı bir akıntı gelebilir.
• Denge sorunları: Orta kulak, dengeyi sağlamada rol oynadığı için iltihap denge sorunlarına neden olabilir.
• İşitme kaybı: Orta kulakta sıvı birikmesi, geçici işitme kaybına yol açabilir.

Yetişkinlerde Görülen Belirtiler

• Kulak ağrısı: Çocuklarda olduğu gibi, yetişkinlerde de kulak ağrısı en sık görülen belirtidir.
• Kulakta dolgunluk veya basınç hissi: Orta kulakta sıvı birikmesi, kulakta dolgunluk veya basınç hissine neden olabilir.
• İşitme kaybı: Orta kulak iltihabı, geçici işitme kaybına yol açabilir.
• Kulak çınlaması (tinnitus): Bazı durumlarda, orta kulak iltihabı kulak çınlamasına neden olabilir.
• Baş dönmesi (vertigo): Nadiren, orta kulak iltihabı baş dönmesine neden olabilir.
• Kulaktan akıntı: Kulak zarının yırtılması durumunda, kulaktan sarı, beyaz veya kanlı bir akıntı gelebilir.

Orta Kulak İltihabının Tanısı

Orta kulak iltihabının tanısı, bir doktor tarafından fiziksel muayene ve bazı testler yapılarak konulur.

Fiziksel Muayene

Doktor, otoskop adı verilen bir alet kullanarak kulak kanalını ve kulak zarını inceler. Otoskop, kulak zarının rengini, şeklini ve hareketliliğini değerlendirmeye yardımcı olur. Orta kulak iltihabı olan bir kulak zarında genellikle kızarıklık, şişlik ve sıvı birikimi görülebilir. Bazı durumlarda, kulak zarının yırtıldığı da görülebilir.

Timpanometri

Timpanometri, orta kulak basıncını ölçen bir testtir. Bu test, östaki borusunun işlevini ve orta kulakta sıvı birikimi olup olmadığını belirlemeye yardımcı olur. Timpanometri sırasında, kulağa bir cihaz yerleştirilir ve hava basıncı değiştirilerek kulak zarının hareketi ölçülür. Normalde, kulak zarı hava basıncındaki değişikliklere yanıt olarak hareket eder. Orta kulakta sıvı birikimi varsa, kulak zarının hareketi kısıtlanır.

Odyometri

Odyometri, işitme testidir. Orta kulak iltihabı olan kişilerde işitme kaybı olup olmadığını belirlemek için yapılır. Odyometri sırasında, kişiye farklı frekanslarda ve şiddetlerde sesler verilir ve kişinin bu sesleri duyup duymadığı belirlenir.

Timpanosentez

Timpanosentez, kulak zarından sıvı örneği alınması işlemidir. Bu işlem, antibiyotiklerin etkili olmadığı veya bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde enfeksiyona neden olan bakteriyi belirlemek için yapılır. Timpanosentez sırasında, kulak zarına küçük bir iğne batırılarak sıvı örneği alınır ve laboratuvara gönderilir.

Orta Kulak İltihabının Tedavisi

Orta kulak iltihabının tedavisi, enfeksiyonun şiddetine, belirtilere ve hastanın yaşına göre değişir. Tedavi seçenekleri arasında ağrı kesiciler, antibiyotikler ve tüp yerleştirme yer alır.

Ağrı Kesiciler

Ağrı kesiciler, kulak ağrısını hafifletmek için kullanılır. Parasetamol veya ibuprofen gibi reçetesiz satılan ağrı kesiciler genellikle yeterlidir. Ancak, ağrı şiddetliyse, doktor daha güçlü ağrı kesiciler reçete edebilir.

Antibiyotikler

Antibiyotikler, bakteriyel enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılır. Doktor, enfeksiyonun şiddetine ve hastanın durumuna göre bir antibiyotik reçete edecektir. Antibiyotikler genellikle 7 ila 10 gün süreyle kullanılır. Antibiyotiklerin tüm dozu tamamlanmalıdır, belirtiler geçse bile ilaç kesilmemelidir. Aksi takdirde, enfeksiyon tekrarlayabilir veya antibiyotiklere dirençli hale gelebilir.

Bekle ve Gör Yaklaşımı

Bazı durumlarda, özellikle hafif vakalarda, doktor bekle ve gör yaklaşımını önerebilir. Bu yaklaşım, antibiyotik kullanmadan önce enfeksiyonun kendi kendine geçmesini beklemeyi içerir. Bu yaklaşım, özellikle viral enfeksiyonlarda veya antibiyotik kullanımının riskli olduğu durumlarda tercih edilebilir. Bekle ve gör yaklaşımı sırasında, ağrı kesicilerle belirtiler kontrol altında tutulur ve enfeksiyonun ilerlemesi yakından takip edilir. Belirtiler kötüleşirse veya birkaç gün içinde düzelme olmazsa, antibiyotik tedavisine başlanabilir.

Tüp Yerleştirme (Ventilasyon Tüpleri)

Tekrarlayan orta kulak iltihabı olan veya orta kulakta uzun süre sıvı birikimi olan çocuklarda, tüp yerleştirme (ventilasyon tüpleri) düşünülebilir. Tüpler, kulak zarına küçük bir cerrahi işlemle yerleştirilen küçük plastik veya metal borulardır. Tüpler, orta kulak basıncını dengelemeye ve orta kulaktaki sıvının boşaltılmasına yardımcı olur. Tüpler genellikle 6 ila 12 ay sonra kendiliğinden düşer. Tüp yerleştirme, işitme kaybını önlemeye ve tekrarlayan enfeksiyonları azaltmaya yardımcı olabilir.

Cerrahi Müdahale

Nadiren, orta kulak iltihabının neden olduğu komplikasyonları tedavi etmek için cerrahi müdahale gerekebilir. Örneğin, mastoidit (kulak arkasındaki kemiğin iltihabı) veya beyin apsesi gibi ciddi enfeksiyonlar cerrahi olarak tedavi edilebilir.

Orta Kulak İltihabından Korunma

Orta kulak iltihabından korunmak için alınabilecek çeşitli önlemler bulunmaktadır:

• El hijyenine dikkat etmek: Elleri sık sık yıkamak, enfeksiyonların yayılmasını önlemeye yardımcı olur.
• Sigara dumanından uzak durmak: Sigara dumanı, solunum yollarını tahriş ederek ve östaki borusunun işlevini bozarak orta kulak iltihabı riskini artırır.
• Emzirmek: Anne sütü, bebeklerin bağışıklık sistemini güçlendirerek enfeksiyonlara karşı korunmasına yardımcı olur.
• Biberonla beslerken dikkatli olmak: Yatay pozisyonda biberonla beslemek, sütü östaki borusuna kaçırarak iltihap riskini artırabilir. Bebeği dik pozisyonda beslemek ve biberon ucunu doğru seçmek önemlidir.
• Aşı olmak: Grip ve pnömokok aşıları, bu enfeksiyonların neden olduğu orta kulak iltihabı riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Kreş ortamında dikkatli olmak: Kreşe giden çocuklar, enfeksiyonlara daha sık maruz kaldıkları için hijyen kurallarına dikkat etmek ve hasta çocuklarla teması önlemek önemlidir.
• Alerjileri kontrol altında tutmak: Alerjiler, östaki borusunun tıkanmasına neden olarak orta kulak iltihabı riskini artırabilir. Alerji semptomlarını kontrol altında tutmak önemlidir.
• Geniz eti büyümesini tedavi etmek: Geniz eti büyümesi, östaki borusunun tıkanmasına neden olarak orta kulak iltihabı riskini artırabilir. Geniz eti büyümesi olan çocuklarda tedavi gerekebilir.

Orta Kulak İltihabının Komplikasyonları

Orta kulak iltihabı genellikle tedavi edilebilir bir durumdur, ancak tedavi edilmediği takdirde veya tekrarlayan enfeksiyonlar durumunda bazı komplikasyonlara yol açabilir:

• İşitme kaybı: Orta kulakta uzun süre sıvı birikmesi veya kulak zarının hasar görmesi, kalıcı işitme kaybına neden olabilir.
• Konuşma ve dil gelişiminde gecikme: İşitme kaybı olan çocuklarda konuşma ve dil gelişiminde gecikme görülebilir.
• Kulak zarı yırtılması: Tekrarlayan enfeksiyonlar veya yüksek basınç, kulak zarının yırtılmasına neden olabilir. Kulak zarı yırtılması genellikle kendiliğinden iyileşir, ancak bazı durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir.
• Kronik süpüratif otitis media (KSOM): Kronik süpüratif otitis media, orta kulakta uzun süreli iltihap ve kulaktan sürekli akıntı ile karakterizedir. KSOM, işitme kaybına ve diğer komplikasyonlara yol açabilir.
• Mastoidit: Mastoidit, kulak arkasındaki mastoid kemiğinin iltihabıdır. Mastoidit, orta kulak iltihabının nadir fakat ciddi bir komplikasyonudur.
• Menenjit: Nadiren, orta kulak iltihabı menenjite (beyin zarlarının iltihabı) yayılabilir. Menenjit, acil tıbbi müdahale gerektiren ciddi bir durumdur.
• Beyin apsesi: Çok nadiren, orta kulak iltihabı beyin apsesine (beyinde irin toplanması) neden olabilir. Beyin apsesi, acil tıbbi müdahale gerektiren hayati tehlike oluşturabilecek bir durumdur.
• Kolesteatom: Kolesteatom, orta kulakta anormal cilt büyümesidir. Kolesteatom, tekrarlayan enfeksiyonlara, işitme kaybına ve diğer komplikasyonlara yol açabilir.
• Fasiyal paralizi: Nadiren, orta kulak iltihabı yüz sinirini etkileyerek fasiyal paraliziye (yüz felci) neden olabilir.

Ne Zaman Doktora Başvurmalı?

Aşağıdaki durumlarda doktora başvurmak önemlidir:

• Kulak ağrısı şiddetliyse veya birkaç günden uzun sürüyorsa.
• Kulaktan akıntı geliyorsa.
• Ateş yüksekse.
• İşitme kaybı varsa.
• Baş dönmesi veya denge sorunları varsa.
• Bebek veya küçük çocuk huzursuz ve ağlamaklıysa ve kulaklarını çekiştiriyorsa.
• Antibiyotik tedavisine rağmen belirtiler düzelmiyorsa.

Sonuç

Orta kulak iltihabı, özellikle çocuklarda sık görülen bir rahatsızlıktır. Erken teşhis ve uygun tedavi ile çoğu durumda komplikasyonlar önlenebilir. Orta kulak iltihabından korunmak için hijyen kurallarına dikkat etmek, sigara dumanından uzak durmak ve risk faktörlerini azaltmak önemlidir. Belirtiler ortaya çıktığında, vakit kaybetmeden doktora başvurmak ve doktorun önerdiği tedavi planına uymak gereklidir.

Bu blog yazısı sadece bilgilendirme amaçlıdır ve tıbbi tavsiye yerine geçmez. Herhangi bir sağlık sorununuzda mutlaka bir doktora danışınız.