Tıbbi OnkolojiOrtopedi ve TravmatolojiÇocuk Hematoloji ve Onkoloji

Osteosarkom: Kemik Kanserinin Anlaşılması

Osteosarkom, kemikte başlayan ve agresif bir şekilde yayılan bir tür kemik kanseridir. Genellikle çocuklarda ve genç yetişkinlerde görülür, ancak her yaşta ortaya çıkabilir. Bu blog yazısında, osteosarkomu derinlemesine inceleyeceğiz: nedir, neden olur, belirtileri nelerdir, nasıl teşhis edilir, tedavi seçenekleri nelerdir ve hasta ve aileler için neler yapılabilir?

Osteosarkom Nedir?

Osteosarkom, kemik hücrelerinden kaynaklanan malign (kanserli) bir tümördür. En sık diz çevresindeki uzun kemiklerde (uyluk kemiği veya tibia) görülür, ancak vücudun herhangi bir kemiğinde ortaya çıkabilir. Osteosarkom, kemiğin normal yapısını bozar ve hızla yayılabilir.

Osteosarkomun Sınıflandırılması

Osteosarkom, farklı özelliklere ve davranışlara sahip çeşitli alt tiplere ayrılabilir. Bu alt tipler, tümörün mikroskobik görünümü, konumu ve diğer faktörlere göre sınıflandırılır. Sık görülen osteosarkom alt tipleri şunlardır:

• Konvansiyonel Osteosarkom: En sık görülen tiptir. Genellikle uzun kemiklerin metafizinde (büyüme plağına yakın bölge) yer alır.
• Telanjiektatik Osteosarkom: Kan damarları açısından zengin, agresif bir tiptir. Kemikte kistik (sıvı dolu) alanlar oluşturur.
• Küçük Hücreli Osteosarkom: Mikroskop altında küçük, yuvarlak hücrelerden oluşur. Ewing sarkomu ile karışabilir.
• İntramedüller Düşük Dereceli Osteosarkom: Daha az agresif bir tiptir. Genellikle daha yavaş büyür ve daha iyi bir prognoza sahiptir.
• Periosteal Osteosarkom: Kemik yüzeyinden kaynaklanır. Konvansiyonel osteosarkomdan daha az agresiftir.
• Parosteal Osteosarkom: Kemik yüzeyine yakın, iyi farklılaşmış bir tiptir. Genellikle daha yavaş büyür ve daha iyi bir prognoza sahiptir.
• Yüksek Dereceli Yüzeyel Osteosarkom (Dediferansiye): Kemik yüzeyinde başlayan ve daha agresif bir forma dönüşebilen nadir bir tiptir.

Osteosarkomun Nedenleri ve Risk Faktörleri

Osteosarkomun kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak, bazı genetik faktörler ve diğer risk faktörleri osteosarkom gelişme riskini artırabilir.

Genetik Faktörler

Bazı genetik sendromlar ve gen mutasyonları osteosarkom riskini artırabilir:

• Retinoblastoma (RB): Göz kanseri olan retinoblastoma'yı tedavi etmek için radyoterapi gören kişilerde osteosarkom riski artar. Ayrıca, kalıtsal retinoblastoma'ya sahip kişilerde de osteosarkom riski daha yüksektir.
• Li-Fraumeni Sendromu: TP53 genindeki mutasyonlarla karakterize edilen bu sendrom, çeşitli kanser türleri, özellikle de osteosarkom riskini artırır.
• Rothmund-Thomson Sendromu: RECQL4 genindeki mutasyonlarla karakterize edilen bu sendrom, cilt problemleri, iskelet anomalileri ve osteosarkom riskini artırır.
• Bloom Sendromu: BLM genindeki mutasyonlarla karakterize edilen bu sendrom, büyüme geriliği, bağışıklık sistemi sorunları ve çeşitli kanser türleri, özellikle de osteosarkom riskini artırır.

Diğer Risk Faktörleri

• Radyasyon Terapisi: Başka bir kanser türü için radyasyon tedavisi gören kişilerde, radyasyon alanında osteosarkom gelişme riski artabilir.
• Kemik Hastalıkları: Paget hastalığı gibi bazı kemik hastalıkları, osteosarkom riskini artırabilir.
• Boy Uzaması: Hızlı büyüme dönemleri (ergenlik gibi) osteosarkom riskini artırabilir. Bunun nedeni, hızlı büyümenin kemik hücrelerinde DNA hasarına yol açabilmesidir.

Osteosarkomun Belirtileri

Osteosarkom belirtileri, tümörün yerine, büyüklüğüne ve yayılımına bağlı olarak değişebilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Ağrı: Etkilenen kemikte ağrı, osteosarkomun en sık görülen belirtisidir. Ağrı başlangıçta hafif olabilir ve zamanla şiddetlenebilir. Ağrı genellikle gece daha kötüdür ve egzersizle artabilir.
• Şişlik: Tümörün olduğu bölgede şişlik veya kitle oluşabilir. Şişlik zamanla büyüyebilir ve dokunulduğunda hassas olabilir.
• Hareket Kısıtlılığı: Tümörün ekleme yakın olması durumunda, eklem hareketlerinde kısıtlılık olabilir. Örneğin, diz çevresindeki bir tümör diz hareketlerini zorlaştırabilir.
• Kırıklar: Osteosarkom kemiği zayıflatabilir, bu da kolay kırıklara yol açabilir. Kırıklar genellikle travma olmadan veya hafif bir travma sonucu oluşur.
• Diğer Belirtiler: Bazı durumlarda, osteosarkom ateş, yorgunluk ve kilo kaybı gibi genel belirtilere de neden olabilir.

Osteosarkomun Teşhisi

Osteosarkom teşhisi, fizik muayene, görüntüleme testleri ve biyopsi gibi çeşitli yöntemlerle konulur.

Fizik Muayene

Doktor, hastanın tıbbi geçmişini alacak ve fizik muayene yapacaktır. Fizik muayene sırasında, doktor etkilenen bölgedeki ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığı gibi belirtileri değerlendirecektir.

Görüntüleme Testleri

Görüntüleme testleri, tümörün yerini, büyüklüğünü ve yayılımını belirlemeye yardımcı olur.

• Röntgen: Röntgen, kemiklerdeki anormallikleri ve tümörleri tespit etmede kullanılan ilk görüntüleme yöntemidir. Osteosarkom, röntgende kemikte yıkım, yeni kemik oluşumu ve yumuşak doku şişliği gibi belirtiler gösterebilir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): MRG, kemik ve yumuşak dokuların daha ayrıntılı görüntülerini sağlar. MRG, tümörün boyutunu, yayılımını ve çevre dokularla ilişkisini değerlendirmede kullanılır.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): BT, kemiklerin ve iç organların kesitsel görüntülerini sağlar. BT, özellikle akciğerlere yayılımı (metastaz) tespit etmede kullanılır.
• Kemik Taraması: Kemik taraması, tüm vücuttaki kemiklerdeki anormallikleri tespit etmede kullanılan bir nükleer tıp yöntemidir. Kemik taraması, osteosarkomun diğer kemiklere yayılıp yayılmadığını belirlemede yardımcı olabilir.
• Pozitron Emisyon Tomografisi (PET): PET taraması, vücuttaki metabolik aktiviteyi gösteren bir nükleer tıp yöntemidir. PET taraması, tümörün aktivitesini ve yayılımını değerlendirmede kullanılır.

Biyopsi

Biyopsi, tümörden bir doku örneği alınarak mikroskop altında incelenmesidir. Biyopsi, osteosarkom tanısını kesinleştirmek ve tümörün alt tipini belirlemek için gereklidir. Biyopsi, iğne biyopsisi veya açık cerrahi biyopsi şeklinde yapılabilir.

Osteosarkomun Evrelendirilmesi

Osteosarkom teşhisi konulduktan sonra, tümörün evresini belirlemek önemlidir. Evrelendirme, tümörün yayılımını ve tedavi seçeneklerini belirlemede yardımcı olur. Osteosarkom evreleri, Amerikan Ortak Kanser Komitesi (AJCC) tarafından belirlenen TNM sistemine göre sınıflandırılır.

• T (Tümör): Tümörün boyutunu ve kemik içindeki yayılımını tanımlar.
• N (Lenf Nodları): Lenf nodlarına yayılım olup olmadığını tanımlar. Osteosarkomda lenf nodlarına yayılım nadirdir.
• M (Metastaz): Uzak organlara yayılım (metastaz) olup olmadığını tanımlar. Osteosarkom en sık akciğerlere metastaz yapar.

Buna göre osteosarkom evreleri şunlardır:

• Evre I: Tümör düşük derecelidir ve kemik içinde sınırlıdır.
• Evre II: Tümör yüksek derecelidir ve kemik içinde sınırlıdır.
• Evre III: Tümör kemikte birden fazla bölgeye yayılmıştır.
• Evre IV: Tümör uzak organlara (örneğin, akciğerlere) yayılmıştır.

Osteosarkomun Tedavisi

Osteosarkom tedavisi, genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Tedavi ekibi, ortopedi cerrahları, onkologlar, radyasyon onkologları, patologlar ve diğer uzmanlardan oluşur. Tedavi seçenekleri, tümörün evresine, konumuna, hastanın yaşına ve genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Osteosarkom tedavisinde kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

Kemoterapi

Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için kullanılan ilaçlardır. Osteosarkom tedavisinde kemoterapi, genellikle cerrahi ve/veya radyoterapi ile birlikte kullanılır. Kemoterapi, tümörün büyümesini yavaşlatmaya, cerrahi öncesinde tümörü küçültmeye ve cerrahi sonrası kalan kanser hücrelerini öldürmeye yardımcı olabilir.

Osteosarkom tedavisinde kullanılan yaygın kemoterapi ilaçları şunlardır:

• Metotreksat
• Sisplatin
• Doksorubisin
• İfosfamid
• Etoposit

Kemoterapinin yan etkileri, kullanılan ilaçlara ve doza bağlı olarak değişebilir. Sık görülen yan etkiler arasında mide bulantısı, kusma, saç dökülmesi, yorgunluk, enfeksiyon riski ve kanama sorunları yer alır.

Cerrahi

Cerrahi, osteosarkom tedavisinin önemli bir parçasıdır. Amaç, tümörü ve çevresindeki sağlıklı dokuyu tamamen çıkarmaktır. Cerrahinin türü, tümörün konumuna, büyüklüğüne ve yayılımına bağlı olarak değişir.

• Ekstremite Koruyucu Cerrahi: Bu cerrahi türünde, tümör çıkarılırken ekstremite korunmaya çalışılır. Tümör çıkarıldıktan sonra, kemik boşluğu greftler (kemik parçaları) veya metal implantlar (protezler) ile doldurulur. Ekstremite koruyucu cerrahi, çoğu osteosarkom hastası için mümkündür.
• Amputasyon: Bazı durumlarda, tümörün tamamen çıkarılması için ekstremite amputasyonu gerekebilir. Amputasyon, tümörün çok büyük olması, sinirlere veya kan damarlarına yakın olması veya enfeksiyon olması durumunda gerekli olabilir.
• Rotasyonplasti: Bu cerrahi türünde, tümör çıkarıldıktan sonra bacağın alt kısmı 180 derece döndürülerek diz eklemi ayak bileği haline getirilir. Bu, hastanın protez kullanmasını ve spor yapmasını kolaylaştırabilir.

Cerrahi sonrası, hastaların fizik tedaviye ihtiyacı olabilir. Fizik tedavi, kas gücünü geri kazanmaya, hareket aralığını artırmaya ve günlük aktivitelere geri dönmeye yardımcı olur.

Radyoterapi

Radyoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için yüksek enerjili ışınlar kullanır. Osteosarkom, radyoterapiye çok duyarlı değildir. Bu nedenle, radyoterapi genellikle cerrahi olarak çıkarılamayan tümörler veya cerrahi sonrası kalan kanser hücreleri için kullanılır.

Radyoterapinin yan etkileri, tedavi edilen bölgeye ve doza bağlı olarak değişebilir. Sık görülen yan etkiler arasında cilt reaksiyonları, yorgunluk, mide bulantısı ve kusma yer alır.

Hedefe Yönelik Tedaviler

Hedefe yönelik tedaviler, kanser hücrelerinin büyümesini ve yayılmasını sağlayan belirli molekülleri hedef alan ilaçlardır. Osteosarkom tedavisinde hedefe yönelik tedaviler hala araştırma aşamasındadır. Ancak, bazı klinik çalışmalar, belirli genetik mutasyonlara sahip osteosarkomlu hastalar için hedefe yönelik tedavilerin faydalı olabileceğini göstermiştir.

İmmünoterapi

İmmünoterapi, vücudun kendi bağışıklık sistemini kanser hücreleriyle savaşması için uyaran tedavilerdir. İmmünoterapi, osteosarkom tedavisinde hala araştırma aşamasındadır. Ancak, bazı klinik çalışmalar, immünoterapinin osteosarkomlu hastalar için umut verici sonuçlar gösterebileceğini düşündürmektedir.

Osteosarkomlu Hastalar İçin Prognoz

Osteosarkomlu hastalar için prognoz, tümörün evresine, konumuna, hastanın yaşına, genel sağlık durumuna ve tedaviye yanıtına bağlı olarak değişir. Genel olarak, erken evre osteosarkomlu hastalar için prognoz daha iyidir. Uzak organlara yayılmış (metastatik) osteosarkomlu hastalar için prognoz daha kötüdür.

Günümüzde, modern tedavi yöntemleri sayesinde osteosarkomlu hastaların önemli bir kısmı iyileşebilir. Kemoterapi, cerrahi ve radyoterapi kombinasyonu, osteosarkomlu hastaların yaşam süresini ve yaşam kalitesini önemli ölçüde artırmıştır.

Takip

Osteosarkom tedavisi tamamlandıktan sonra, hastaların düzenli olarak takip edilmesi önemlidir. Takip, nüksü (kanser geri dönüşü) erken tespit etmeye ve tedavi etmeye yardımcı olur. Takip sırasında, doktor fizik muayene yapacak, görüntüleme testleri (röntgen, MRG, BT) isteyebilir ve kan testleri yapabilir.

Osteosarkomlu Hasta ve Aileleri İçin Destek

Osteosarkom teşhisi, hasta ve aileleri için zorlayıcı bir süreç olabilir. Duygusal, psikolojik ve sosyal destek almak önemlidir.

Duygusal Destek

Osteosarkom teşhisi, korku, endişe, öfke ve üzüntü gibi çeşitli duygusal tepkilere neden olabilir. Bu duygularla başa çıkmak için bir psikolog veya danışmanla konuşmak faydalı olabilir. Ayrıca, osteosarkomlu diğer hastalarla ve aileleriyle bir araya gelmek, deneyimlerinizi paylaşmak ve destek almak da yardımcı olabilir.

Psikolojik Destek

Osteosarkom tedavisi, hastaların psikolojik sağlığını olumsuz etkileyebilir. Depresyon, anksiyete ve uyku sorunları gibi psikolojik sorunlar yaygın olabilir. Bu sorunlarla başa çıkmak için bir psikiyatrist veya psikologdan yardım almak önemlidir.

Sosyal Destek

Osteosarkom tedavisi, hastaların sosyal yaşamını etkileyebilir. Okul veya işten uzak kalmak, arkadaşlarınızla ve ailenizle daha az zaman geçirmek sosyal izolasyona yol açabilir. Bu nedenle, sosyal bağlantıları sürdürmek ve sosyal destek almak önemlidir.

Kaynaklar

Osteosarkomlu hastalar ve aileleri için çeşitli kaynaklar mevcuttur:

• Kanser Dernekleri: Kanser dernekleri, osteosarkom hakkında bilgi, destek grupları ve finansal yardım gibi çeşitli hizmetler sunar.
• Çocukluk Çağı Kanser Organizasyonları: Çocukluk çağı kanser organizasyonları, osteosarkomlu çocuklar ve aileleri için özel destek ve kaynaklar sağlar.
• Hastaneler ve Kanser Merkezleri: Hastaneler ve kanser merkezleri, osteosarkom tedavisi, takip ve destek hizmetleri sunar.
• Online Kaynaklar: İnternet üzerinde osteosarkom hakkında güvenilir bilgiler ve destek grupları bulabilirsiniz. Ancak, internetteki bilgilerin doğruluğunu kontrol etmek önemlidir.

Sonuç

Osteosarkom, kemikte başlayan ve agresif bir şekilde yayılan nadir bir kemik kanseridir. Erken teşhis ve uygun tedavi ile osteosarkomlu hastaların önemli bir kısmı iyileşebilir. Osteosarkom teşhisi konulan hasta ve ailelerin, duygusal, psikolojik ve sosyal destek alması önemlidir.

Bu blog yazısı, osteosarkom hakkında genel bir bilgi sağlamayı amaçlamaktadır. Herhangi bir sağlık sorununuz varsa, lütfen doktorunuza danışınız.